عیراق
عیراق بەتوندی ئیدانەی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران دەكات و بە پێشێلكردنی یاسا نێودەوڵەتییەكان ناوی دەبات.
باسم عەوادی وتەبێژی حكومەتی عیراق رایگەیاند، هێرشەكانی ئیسرائیل پێشێلكردنی یاسا نێودەوڵەتیەكانە و هەڕەشەی جددیە بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری نێودەوڵەتی، بەتایبەت لە گەرمەی دانوستانەكانی نێوان ئەمریكا و ئێراندا.
ئاماژەی بەوەش كرد، پێویستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە ئاستی ئەم پێشێلكارییە وەك بینەر نەمێنێتەوە، چونكە سەركۆنەكردن بەس نییە و پێویستە بگۆڕدرێت بۆ هەنگاوی كرداری.
داواشی كرد، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بەپەلە كۆببێتەوە بەمەبەستی گرتنەبەری رێكاری یەكلاكەرەوە و دڵنیابوونەوە لە دووبارەنەبوونەوەی هێرشەكان و گەڕاندنەوەی شكۆی سیستمی یاسا نێودەوڵەتییەكان.
عەوادی جەختیشی كردەوە، حكومەتی عیراق پابەندە بە بنەماكانی سەروەری و بەكارنەهێنانی هێز و چارەسەركردنی ناكۆكییەكان بە رێكاری ئاشتییانە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، رۆژی پێنجشەممە 12ـی 6ـی 2025 لە بەغداد لەگەڵ عەممار حەکیم سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانی کۆبووەوە.
لەکۆبوونەوەکەدا دوایین پێشهاتەکانی رەوشی سیاسی و ئابووری وڵات و هەڵبژاردنی پەرلەمانی داهاتوو و چۆنیەتی مسۆگەرکردنی سەرکەوتنی پرۆسەکە تاوتوێکران و سەرۆک کۆمار تەئکیدی لەسەر پێویستی بەشداریکردنی سەرجەم عیراقییەکان و هەڵبژاردنی نوێنەرەکانیان لە کەشێکی دیموکراسیدا کردەوە لەپێناو بەدیهێنانی خواستەکانیان بۆ ئایندەیەکی ئارام و سەقامگیر.
هەروەها لەکۆبوونەوەکەدا باس له پرسه جۆراوجۆرەکانی سیاسی و ئەمنی لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی کرا و رۆڵی عیراق و هەوڵەکانی لە پتەوکردنی بناغەکانی سەقامگیری له ناوچەکەدا هەلسەنگێنرا.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەم لە کۆشکی سەلام لە بەغداد پێشوازیکرد لە ژمارەیەک ژنە رۆژنامەنووس و کەسایەتیی هونەری و رۆشنبیریی وڵاتانی عەرەبی و بیانی. ئەم دیدارە لە پەراوێزی بەشداریکردنی میوانان بو لە (14) فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی میدیای ژنان، کە لەلایەن کۆڕبەندی راگەیاندنی ژنانی عیراقەوە بە سەرۆکایەتی د. نیبراس مەعموری رێکخرابوو.
خانمی یەکەم لە میانی دیدارەکەدا کە ئەمڕۆ پێنجشەممە بەڕێوەچوو، بە گەرمی بەخێرهاتنی وەفدەکەی کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواستن لە بەشداریکردنیان لە فێستیڤاڵی راگەیاندنی ژنان.
خانمی یەکەم جەختیکردەوە لە گرنگی کاری میدیایی لە هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵ و پەرپێدانی رۆڵی ژنان لە بنیادنان و سەرکردایەتیکردن، هەروەها پشتیوانیکردن لە پرۆسەی گەشەپێدان و چەسپاندنی یەکڕیزی کۆمەڵایەتی لە نێوان هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵ و بەرەنگاربوونەوەی ئایدۆلۆژیای توندڕەوی.
خانمی یەکەم ئاماژەی بەوەشکرد، پیشەییبونی میدیا هەڵگری پەیامێکی پیشەیی و پڕبەهایی و مرۆیی و نیشتمانین، هەروەها دەبێت متمانە و وردبینی لە گەیاندنی راستییەکان زامن بکەن، دوور لە فشار و لایەنگری و جەمسەرییەت.
خاتوو شاناز ئیبراهیم ئەحمەد داوای لە ژنە رۆژنامەنووسەکان کرد راستییەکان سەبارەت بەو پێشهاتە ئەرێنییانەی لە عیراقدا رودەدەن بگەیەنن، جەختیکردەوە لەسەر رۆڵی سەرەکی سۆشیال میدیا و میدیا لە کاریگەری و داڕشتنی هۆشیاری کەلتووری و بەهاکان لە کۆمەڵ.
خانمی یەکەم جەختیکردەوە لە گرنگی پێشکەشکردنی ناوەڕۆکێکی ئامانجدار و بنیاتنەر کە پابەند بێت بە ستانداردەکانی میدیای نیشتمانی ئازاد، چەسپاندنی رۆڵی خۆی لە بنیاتنانی هۆشیاری و هاندانی دەستپێشخەرییە کۆمەڵایەتییەکان. هاوکات خانمی یەکەم روناکی خستە سەر پێویستی بەردەوامبوون لە هەوڵەکان بۆ دروستکردنی کەشێکی لەبار بۆ ئایندەی میدیای ژنان، بەتایبەتی بە لەبەرچاوگرتنی سەرکەوتنی ژنانی عیراق لە بەجێگەیاندنی ئەو ئەرکانەی کە پێیان سپێردراوە لە بوارە جیاجیاکاندا لەگەڵ رەگەزی هاوتایان.
خاتوو شاناز ئیبراهیم ئەحمەد هەروەها باسی لە پێویستی بەهێزکردنی پیشەییبونی میدیا و رۆژنامەنووسان کرد سەبارەت بە مافی بەدەست هێنانی زانیاری، کە شەفافیەت بەدەست دەهێنێت و رۆڵی چاودێری میدیا لە سەر کاری دەزگا و دامەزراوەکانی حکومەت پەرەپێدەدات، هەروەها بەشدارە لە بەهێزکردنی متمانە بە کاری دەزگا و دامەزراوەکانی دەوڵەت.
خانمی یەکەم گفتوگۆی لەگەڵ ئەندامانی وەفدەکە کرد سەبارەت بە سەرەتای دامەزراندنی کەناڵی تەلەفزیۆنی عەرەبی، کە لە عیراق وەک یەکەم وڵاتی ناوچەیی دەستی بە پەخشی تەلەفزیۆنی کرد.
وەفدەکە ستایشی پێشهاتە ئەرێنییەکانی ئاستە جیاجیاکانی عیراقیان کرد و هەروەها چەند ئەندامێکی وەفدەکە بانگهێشتنامەیەکیان ئاراستەی خانمی یەکەم کرد بۆ بەشداریکردن لە کردنەوەی مۆزەخانەی گەورە لە میسر، ویستی خۆیان بۆ سەردانی سلێمانی و بینینی شوێنەوارەکانی ئەم شارە خەباتکارە دەربڕی.
خانمی یەکەم پێزانینی خۆی بۆ ئەو بانگهێشتە دەربڕی و بەخێرهاتنی کردن بۆ سلێمانی و رونی کردەوە کە لە قۆناغەکانی بەرەنگاربوونەوەی دیکتاتۆرییەتدا گەشتی زیاتر لە وڵاتێکی کردووە و هەرکاتێک لە وڵاتانی عەرەبی بووبێت هەستی بەوە کردووە لە عیراقدایە.
وەزارەتی دارایی عیراق ئەمڕۆ پێنجشەممە رایگەیاند کە 500 ملیار دیناری دیکەی بۆ شایستە داراییەکانی جوتیاران بۆ ساڵی 2025 تەرخانکرد
بەپێی ئەم راگەیەندراوە، ئەم بڕیارە بە رەزامەندی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و رێنماییەکانی وەزیری دارایی، لەلایەن بەشی ژمێریاری وەزارەتەکەوە جێبەجێ دەکرێت.
وەزارەتەکە جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە ئەم هەنگاوە لە چوارچێوەی پابەندبوون بە پشتگیری کردنی کەرتی کشتوکاڵ و دابینکردنی خولی دارایی دێت کە جێگیری باروودۆخی جوتیاران دەبێتە مەسەلە و هانیان دەدات بۆ بەردەوامی لە چاندنی بەرهەمە کشتوکاڵیەکان.
پەیامنێری کوردسات نیوز لە بەغدا باسی لەوەکرد، کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق کۆتایی پێ هات و باس لە موچەی موچەخۆرانی هەرێم نەکراوە.
باسی لەوەشكرد، ئەنجومەنی وەزیران ناتوانێت هیچ بڕیارێک لەو بارەیەوە بدات و ئێستا بڕیاری تەواو لای دادگای فیدڕاڵییە.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، چاوەڕوان دەکرێت رۆژی یەکشەممە یان دووشەممەی هەفتە داهاتوو دادگای فیدڕاڵی دانیشتن لەبارەی پرسی موچەی موچەخۆرانی هەرێمەوە ئەنجام بدات.
ئەوەش لە کاتێکدایە، ئەمڕۆ 12ی حوزەیرانە، بەڵام هێشتا موچەخۆرانی هەرێم موچەی مانگی ئایاریان وەرنەگرتووە و موچەی مانگی نیسانیان لە کۆتایی مانگی رابروودا وەرگرت.
لە ئێستاشدا بەهۆی ناکۆکییەکانی نێوان حکومەتی هەرێم و عیراق، حکومەتی عیراق داوای کردووە هەرێم هیچ وەفدێک نەنێرێت تایبەت بە پرسی موچەی موچەخۆران تائەوکاتەی بە تەواوی پابەندی بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی دەبن.
وتەبێژی فەرماندەیی هێزە چەکدارەکانی عیراق رەتی کردەوە کە بڕیاری کەمکردنەوەی نوێنەری دیپلۆماسیی ئەمەریکا پەیوەندی بە پێشهاتی ئەمنییەوە هەبێت.
سەباح نوعمان، وتەبێژی فەرماندەیی هێزە چەکدارەکانی عیراق لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند: “بڕیاری کەمکردنەوەی نێردەی دیپلۆماسی ئەمەریکا لە عیراق پەیوەندی بە خۆیانەوە هەیە، هیچ پێشهاتێکی ئەمنیش لە وڵاتەکەدا لە ئارادا نییە.”
نوعمان تەکیدی لەسەر ئەوە کردەوە کە “هەموو ئاماژەکان بەو ئاراستەیەن کە دۆخی ئەمنیی عیراق سەقامگیرە، بەگوێرەی راپۆرتە هەواڵگرییەکانیش هیچ هەڕەشەیەک لەسەر نوێنەرە دیپلۆماسییەکان نییە.”
دوێنێ چوارشەممە، 11ـی حوزەیرانی 2025، وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا فەرمانی بە کشانەوەی کارمەندە لاوەکییەکانی لە عیراق کرد و هۆیەکەی بۆ “زیادبوونی گرژییەکانی ناوچەکە و هەڕەشە لەسەر کارمەندانی ئەمەریکی” گەڕاندەوە.
لە راگەیەنراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکادا ئاماژە بەوەش کراوە کە کارمەندانی باڵیۆزخانەی ئەمەریکا لە بەغدا رێگەیان پێ نادرێت فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتیی بەغدا بەکار بهێنن.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا داواش لە هاووڵاتییانی دەکات کە لە هەر بارودۆخێکدا بێت، گەشت بۆ عێراق نەکەن.
باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە عیراق داوا لە هاووڵاتیانی ئەمریکا دەکات گەشت بۆ عیراق نەکەن.
باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە عیراق لە راگەیەنراوێکدا، بەهۆی زیادبوونی گرژییەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئاگاداری پلە چواری داوەتە هاووڵاتییەکانی و داوایان لێدەکات گەشتی عیراق نەکەن.
لە راگەیەنراوەکەدا هاتووە، "بەهۆی مەترسی تیرۆر، رفاندن، ناکۆکی سەربازی، نائارامی مەدەنی و سنوری تواناکانمان لە پێشکەشکردنی فریاگوزاری بۆ هاووڵاتیانی ئەمریکی لە عیراق؛ بۆ هیچ مەبەستێک گەشتی عیراق مەکەن".
ئەوەشی خستووەتە روو، هاووڵاتیان لە عیراق رووبەڕووی مەترسی دەبنەوە و گروپە تیرۆرستییەکان بەردەوام هێرش دەکەنە سەر هاووڵاتیان و هێزە سەربازییەکان، ئەو گروپانەشی دژی ئەمریکان هەڕەشەکانیان بۆسەر ئەمریکا و هاووڵاتیان و کۆمپانیا و رێکخراوەکان لە عێراق بەردەوامە.
ئەوەش هاتووە، بەهۆی دۆخی ناوچەکەوە رێگە بە کارمەندانی ئەمنی ئەمریکا نادرێت فڕۆکەخانەی بەغدا بەکاربهێنن.
داواش لە هاووڵاتیانی ئەمریکی دەکات، بۆ مەبەستی بەشداری گروپە چەکدارەکان و هاوکاری ئەو گروپە تیرۆرستیانە بەهیچ جۆرێک نەچنە عیراق و سوریا و بە نایاسایی سنورەکان نەبەزێنن، چونکە بەپێی یاساکانی هەرێمی کوردستان و عێراق و ئەمریکاش رووبەڕووی سزای قورس دەبنەوە.
باڵیۆزخانەکە ئەوەشی خستووەتە روو، ئەگەر بڕیاری گەشتت دا بۆ عیراق ئەوا پێویستە ئەم رێکارانە بگریتە بەر:
1.پلانێکی تۆکمە بۆ ئاسایشی خۆت دابنێ لەگەڵ خاوەن کارەکەت لەوێ یان رێکخراوێکدا کە بتپارێزێت، یان راوێژ بە رێکخراوێکی ئاسایشی پیشەیی بکە.
2.وەستێتنامەی خۆت بنووسە.
3.نموونەیەک لە DNAی خۆت جێبهێڵە لە تاقیگەیەکی راوێژکاریی بۆئەوەی لە هەر ئەگەرێکدا خێزانەکەت بتوانن بتناسنەوە.
4.لە پلانەکانتدا پشت بە هاوکاری حکومەتی ئەمریکا مەبەستە.
5.لەگەڵ کەسە نزیکەکانتدا پلانێک دابڕێژە بۆ چاودێریکردنی منداڵ، ئاژەڵی ماڵی، موڵک و پارە و هەر شتێکی دیکە. هەروەها ئەگەر خواستی دانانی پرسەشت هەبوو لەگەڵیاندا باسی بکە.
6.بەڵگەنامە گرنگەکان و زانیارییەکانت لەگەڵ کەسانی نزیکتدا لە ئەمریکا هاوبەشی پێبکە، بۆئەوەی ئەگەر نەتتوانی بگەڕێیتەوە ئەوان کارەکانت بۆ بەڕێوەببەن.
د. لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق، دوای کۆتایی هاتنی سەردانەکەی بۆ فەرەنسا و بەشداریکردن لە سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان کە لە نیس بەڕێوەچوو، گەڕایەوە عیراق.
لە پەراوێزی کۆنفرانسەکەدا سەرۆک کۆمار لەگەڵ شا عەبدوڵڵای دووەمی شانشینی هاشمیی ئوردن کۆبووەوە، لە دیدارەکەدا باس لە پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵاتی برا و چۆنیەتی پەرەپێدانیان لە هەموو بوارەکاندا کرا، هەروەها فراوانکردنی هاریکاری و ئاڵوگۆڕی بازرگانی بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندی هاوبەشی گەلانی عیراق و ئوردن تەوەرێکی تری دیدارەکە بوو .
هاوکات سەرۆک کۆمار لەگەڵ ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و ژمارەیەک لە سەرکردە و سەرۆکی دەوڵەتان بەشدارییان لە مەراسیمی کردنەوەی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان کرد.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق بەشدارییان کرد لە رێورەسمی پێشوازییکردن، کە لەلایەن ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا رێکخرابوو بۆ رێزلێنان لە سەرۆکانی وڵاتان و وەفدەکانی بەشداربووی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان.
ئیمانوێل ماکرۆن و بریجیت ماکرۆن ستایشی بەشداریکردنی سەرۆک کۆماری عیراق و خانمی یەکەمیان کرد لە کۆنفرانسەکەدا، کە رەنگدانەوەی پابەندبوونی عیراقە بۆ دروستکردنی پردی هاریکاری بۆ روبەڕوبونەوەی ئاستەنگەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و ژینگە و پاراستنی سامانی دەریایی.
سەرۆک کۆمار بەشداری لە دانیشتنی دەستپێکی سێهەمین کۆنفرانسی زەریای نەتەوە یەکگرتووەکان کرد، کە لە شاری نیسی فەرەنسا بەڕێوەچوو، بە ئامادەبوونی ژمارەیەک لە سەرۆکی دەوڵەتان و شاندی بەشداربوو.
لەو کۆنفرانسەدا سەرۆک کۆماری عیراق وتارێکی پێشکەش کرد کە تیایدا جەختی لەوە کردەوە کە بەشداری عیراق لەم کۆنفرانسەدا لە باوەڕێکی قووڵەوە سەرچاوە دەگرێت، بە پراکتیکی کە فرەلایەنە و پابەندبوونیەتی بە بەهێزکردنی هاوبەشییە نێودەوڵەتییەکان بۆ چارەسەرکردنی کاردانەوەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، وشکەساڵی، نایەکسانی ئابوری، قەیرانەکانی ئاسایشی خۆراک.
لە میانەی وتارەکەیدا بەناوی گروپی 77 و چین کە دانیشتنی ئێستای عیراق سەرۆکایەتی دەکات، سەرۆک کۆمار نیگەرانی گروپی 77 و چینی نیشاندا لە خراپبوونی ئیکۆسیستەمی دەریایی، بەردەوامی خراپتربوونی پیسبوونی دەریایی، لەوانەش پیسبوونی بە پلاستیک و پاشماوەی کیمیایی، و زیادەڕۆیی لە خراپ بەکارهێنانی سەرچاوە دەریاییەکان، هاوکای سەرۆک کۆمار داوایکرد کە هەنگاوی کاریگەر و بەپەلەی بنرێت لەگەڵ دابینکردنی بودجەی گونجاو و لە کاتی خۆیدا.
سەرۆک کۆمار و فام مینە چینە سەرۆک وەزیرانی ڤێتنام، هاوسەرۆکایەتی لوتکەی جیهانی دێڵتایان کرد، کە لە پەراوێزی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان بەڕێوەچوو، د. لەتیف رەشید، ئاماژەی بەوەدا کە زۆنگاوەکانی عیراق کە لە لیستی کەلپوری جیهانی یونسکۆدا هاتووە، گۆڕانکارییەکی کارەساتبار بەخۆیەوە دەبینن بۆ زەوییە بێ بەرهەم و خوێییەکان.
روونیشیکردەوە، عیراق لە چەند دەیەی رابردوودا دابەزینێکی کارەساتباری بە ڕێژەی نزیکەی لە 40% لە هەڵڕژانی ئاوی دیجلە و فورات بەخۆوە بینیوە.
هاوکات د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، پێشوازیکرد لە وەهاگن خاتشاتوریان سەرۆک کۆماری ئەرمینیا.
لە دیدارەکەدا باس لە کارەکانی سێهەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان و ئامانجەکانی کرا بە مەبەستی زیاتر پاراستنی ژینگە و زەریاکان و کەمکردنەوەی پیسبوون و هەروەها گرنگیدان بە سەرچاوە ئاوییەکان و پاراستنی بەردەوامییان، دەستەبەرکردنی ئایندەی نەوەکانی داهاتوو.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە شاری نیسی فەرەنسا لەگەڵ ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا کۆبووەوە و پابەندبوونی خۆی بە پێشخستنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات بۆ ئاستێکی پێشکەوتووتر و پەرەپێدانی هاریکارییەکان بۆ خزمەتکردنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی هەردوو گەلی دۆست دووپاتکردەوە، هەروەها تیشکی خستەسەر گرنگی هەماهەنگی و کاری هاوبەش بۆ چەسپاندنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا.
هاوکات سەرۆک کۆماری عیراق و سەرۆکی فەرەنسا بیروڕایان لەسەر بابەتەکانی کارنامەی کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان ئاڵوگۆڕ کرد، لەوانە پاراستنی سامانە دەریاییەکان لە پیسبوون و جێبەجێکردنی بەڵێننامە نێودەوڵەتییەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی کەشوهەوا و گۆڕانی ژینگە.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق، گفتوگۆیەکی لەگەڵ رادیۆی مۆنتی کارلۆ ئەنجامدا و باسی لە کۆنگرەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان کرد.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق رایگەیاند، لە گفتوگۆم لەگەڵ رادیۆی مۆنتی کارلۆ باسم لە بەشداریکردنی عیراق کرد لە کۆنگرەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ ئۆقیانوسەکان و دووپاتمکردەوە دەبێ دەنگمان بڵند بێت لەسەر گۆڕەپانی جیهانی.
"هەروەها وتم (رووبارەکان و ئەهوارەکانی عیراق و تەواوی سستمی ژینگەیی ئەم وڵاتە لە ژێر هەڕەشەدایە، چیتر دادپەروەری ژینگەیی جیا نییە لە سەقامگیری سیاسی و کۆمەڵایەتی)"، خانمی یەکەمی عیراق وادەڵێت.
خانمی یەکەمی عیراق ئاماژەی بەوەشداوە، "دەبێ دەنگ و سەنگمان هەبێ لە هەموو گفتوگۆیەکی نێودەوڵەتیدا، عیراق وڵاتێکی گرنگە، ژینگەکەشمان گرنگتر، چونکە ئایندەى منداڵەکانمانی پێوە بەندە".
کلیک لێرە بکە بۆ گوێگرتن لە تەواوی گفتوگۆی نێوان خانمی یەکەمی عیراق و رادیۆی مۆنتی کارلۆ
کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان سەبارەت بە رەوشی عیراق بەڕێوەدەچێت، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانیش لە عیراق دەڵێت: بەغداد هەوڵدەدات بۆ گەیشتن بە سەقامگیری.
محەمەد ئەلحەسان نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عیراق رایگەیاند: زیاتر له 100 هەزار ئاوارەی ئێزدی له کەمپەکان رووبەڕووی بارودۆخێکی سەخت دەبنەوه.
ئاماژەی بەوەشکردووە، دەبێت حکومەتی عیراق قەرەبووی ئێزدییەکان بکاتەوە و دەرفەتی ژیانکردن و هەلی کاریان بۆ بڕەخسێنێت و لە هەموو روویەکەوە قەرەبووبکرێنەوە.
سەبارەت بە کێشەکانی نێوان حکومەتی عیراق و هەرێم رایگەیاند، دەبێت کۆتایی بە کێشەکانی نێوان حکومەتی هەرێم و فیدراڵ بهێنرێت و بە گفتوگۆ بگەنە رێککەوتن.
ئەوەشی خستەڕوو، وەک ئامادەکارییەک بۆ کۆتایی هێنان بە ئەرکەکانمان نوسینگەکانمان لە لە نەینەوا و کەرکوک داخستووە، لە ماوەی شەش مانگی داهاتوودا کۆتایی بە ئەرکەکانمان لە عیراق دەهێنین.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ لەگەڵ ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆک کۆماری فەرەنسا لە شاری نیس کۆبووەوە.
لە سەرەتای کۆبوونەوەکەدا کە فوئاد حوسێن جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوە ئامادەی بوو، سەرۆک کۆمار سوپاسی ئیمانوێل ماکرۆنی کرد بۆ بانگهێشتکردنی بۆ بەشداریکردن لە سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان و هیوای سەرکەوتنی بۆ فەرەنسا و کۆستاریکا خواست لە رێکخستنی ئەم کۆنفرانسە.
سەرۆک کۆمار پەرۆشی خۆشی بۆ پەرەپیدانی پەیوەندییە نایابەکانی دوولایەنەی نێوان هەردوو وڵات دەربڕی بۆ ئاستێکی پێشکەوتووتر و پەرەپێدانی ئامرازەکانی هاریکاری بەشێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندیی هاوبەشی هەردوو گەلی دۆست بکات.
ئاماژەی بە گرنگی هەماهەنگی و کاری هاوبەش کرد بۆ پتەوکردنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا.
هەردوولا بیروڕایان ئاڵوگۆڕ کرد سەبارەت بە بابەتەکانی سەر کارنامەی کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقینوسەکان و راسپاردەکانی سەبارەت بە پاراستنی زەریاکان و سەرچاوە ئاوییەکان لە پیسبوونی ژینگە و چالاککردنی پابەندییە نێودەوڵەتییەکان بۆ رووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی کەشوهەوا و ژینگە.
هەروەها لە کۆبونەوەکەدا بارودۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیان تاوتوێکرد و جەختیان لەسەر پێویستی هەوڵی نێودەوڵەتی زیاتر کردەوە بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکان و زیادکردنی دەرفەتی ئاشتی.
لە بەرانبەردا ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسا جەختی لەسەر قووڵی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پەرۆشی بەردەوامی فەرەنسا بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکان و فراوانکردنی هاریکاری هاوبەش کردەوە و ئاماژەی بە هەوڵەکانی وڵاتەکەی کرد بۆ پشتیوانیکردنی عیراق لە هەوڵەکانی بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری .
کەشناسی عیراق هۆشداری دەدات لە هاتنی شەپۆلێکی گەرما و دەڵێت:پلەکانی گەرما دەگەنە نیوەی کوڵان.
کەشناسی گشتی عیراق بڵاویکردەوەتەوە، لە رۆژی 13ـی6ـی ئەم مانگەوە شەپۆلێکی گەرمای بەهێز عیراق دەگرێتەوە، کە لە هەندێک ناوچە 50 پلەی سیلیزی تێدەپەڕێنێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە شارەکانی خواروو عیراق پلەکانی گەرما دەگاتە 49 بۆ 52 پلەی سیلیزی، هەروەها لە شارەکانی ناوەڕاستی عیراق 49 بۆ 50 سیلیزی دەبێت.
کەشناسی عیراق راشیگەیاندووە، لە شارەکانی هەرێمی کوردستان پلەکانی گەرما دەگاتە 44 بۆ 46 پلەی سیلیزی.
کەشناسی عیراق داواش دەکات، لە ماوەی هاتنی ئەو شەپۆلی گەرمایە، هاووڵاتیان راستەوخۆ نەچنە بەردەم تیشکی خۆر بە تایبەت لە کاتەکی نیوەرۆ تا پاش نیوەڕۆ.
هەروەها داواشدەکات هاووڵاتیان بابەتە شلەمەنییەکان زیاتر بخۆنەوە و بەهیچ شێوەیەک ماددەی سوتێنەر و پاڵەپەستۆکراوە لە ناو ئۆتۆمبێلداجێنەهێڵن.
ئەمڕۆ گەڕانەوەی حاجییانی عیراق دەستپێدەكات و حاجییانی هەرێمیش لە 12ی ئەم مانگەوە دەستدەكەن بە گەڕانەوە.
مەیسەم سافی، وتەبێژی وەزارەتی گواستنەوەی عێراق رایگەیاند، ئەمڕۆ گەڕانەوەی حاجییان لە رێگەی هێڵی ئاسمانیی عێراقییە دەستپێدەكات و یەكەم گەشت لەرێگەی فڕۆكەخانەی تائیف و مەدینەوە دەبێت. وتیشی، ژمارەی گەشتەكان بۆ گەڕانەوەی حاجییان لە 12 و 13 حوزەیران بۆ دوو گەشت لە رۆژێكدا زیاددەبن، دواتر رۆژانە دەبێتە 4 بۆ 6 گەشت، تاوەكو 24ی مانگ بەردەوام دەبێت.
بەپێی زانیارییەكانی بەڕێوەبەرایەتی راگەیاندنی حەج و عومرەی هەرێمی كوردستانیش، حاجیانی هەرێم بە رێگەی وشكانی لە 12ی ئەم مانگەوە دەگەڕێنەوە و 14ی مانگ دەگەنەوە هەرێمی كوردستان، بە رێگەی ئاسمانیش یەكەم گەشتیان لە رۆژی 14ی ئەم مانگە دەبێت.
كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاند، پێویستییان بە 250 هەزار كارمەند هەیە بۆ رۆژی هەڵبژاردن، تائێستاش زیاتر لە 187 هەزار كەس داواكارییان پێشكەشكردووە.
كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاند، پێشكەشكردنی داواكاری بۆ كارمەندی سەر سندوقەكانی دەنگدان بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەران بەردەوامە، تائێستاش 187 هەزار و 861 كەس داواكارییان پێشكەش كردووە.
راشیگەیاندوە، بۆ بەڕێوەچوونی پرۆسەی هەڵبژاردن كە بڕیارە لە 11ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ ئەنجام بدرێت، پێویستییان بە 250 هەزار كارمەند هەیە.
ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایش سەبارەت بە رەوشی عیراق و كۆتایهێنان بە ئەركی یونامی كۆدەبێتەوە.
بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەكگرتوەكان سەبارەت بەرەوشی عیراق و ئەركە نێودەوڵەتییەكان و كۆتایهێنان بە ئەركی یونامی لەو وڵاتە كۆببێتەوە.
بریارە لەو كۆبونەوەیەدا محەممەد حەسان نوێنەری تایبەتی سكرتێری گشتی نەتەوەیەكگرتوەكان راپۆرتێك سەبارەت بە رەوشی ناوخۆی عیراق و كشانەوەی یۆنامی پێشكەش دەكات.
ئەوەش لە كاتێكدایە بەپێی بڕیارێكی ئەنجومەنی ئاسایش، لە 31ی كانوونی یەكەمی ئەمساڵ ئەركی یونامی لە عیراق كۆتایی دێت.
لە پەراوێزی سێهەمین کۆنفرانسی ئۆقیانوسی نەتەوە یەکگرتووەکان، شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، خانمی یەکەمی عیراق لەسەر بانگهێشتی بریجیت ماکرۆن خانمی یەکەمی فەرەنسا، سەردانی شارەوانی سانت پۆڵ دی ڤێنسی باشووری رۆژهەڵاتی فەرەنسای کرد.
لەگەڵ گەیشتنی خانمی یەکەم، بۆ گۆڕەپانی دیگۆل، خاتوو بریجیت ماکرۆن بەخێرهاتنی کرد و جەختی لەگرنگی بەشداریکردنی لەبەرنامە رۆشنبیریەکەدا کردەوە، بەو پێیەی بەرجەستەی شارستانیەتی میزۆپۆتامیایە کە درێژدەبێتەوە بۆ هەزاران ساڵ لەمەوبەر، پاشان خانمی یەکەمی عیراق، بە یاوەری خاتوو بریجیت و خانمە یەکەمەکانی سەرکردە و سەرۆکی دەوڵەتانی بەشداربوو لەکۆنفرانسی ئۆقیانوسەکان گەشتێکی بەسانت پاول دی ڤینسدا کرد.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد ستایشی مێژوو و کلتووری شارەکەی کرد کە بووەتە شوێنی بەیەکگەیشتنی زۆرێک لەکلتوور و شارستانیەتەکان، هەروەها خانمی یەکەم و هاوتاکانی سەردانی دامەزراوەی ماختیان کرد کە مۆزەخانەی هونەری مۆدێرن و 12 هەزار بەرهەمی هونەری تێدایە کە بریتین لە تابلۆ و پەیکەر و سیرامیک و کۆمەڵێک بەرهەمی هونەری هونەرمەندانی سەدەی بیستەم.
هەروەها خانمی یەکەم، رۆڵی بەرچاوی هاوتا فەرەنسییەکەی لەبواری مرۆیی و ڕۆشنبیری و گرنگیدان بە کلتوور و مێژووی بەرز نرخاند.
بەرنامە رۆشنبیریەکە بریتی بوو لەکۆبوونەوەی خانمانی یەکەم کە لە پەراوێزی کۆنفرانسەکەدا ئامادەبوون و خانمی یەکەم خۆشحاڵی خۆی دەربڕی بە دیدار لەگەڵیان بەتایبەت شازادە شارلینی مۆناکۆ.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد جەختی لەوەش کردەوە کە ئەم دیدارە ئامرازێکی پەیوەندیکردن و پردێکە بۆ گفتوگۆ و دەرفەتێکە بۆ فێربوونی زیاتر دەربارەی کلتوورەکانی دیکە، هەروەها باسێکی لە یادەوەرییەکانی منداڵی خۆی لە گوێگرتن لە رادیۆی مۆنتی کارلۆ کرد کە تاکە رادیۆی فەرەنسیە بە زمانی عەرەبی پەخشی دەکرا و ئامرازێکی گرنگ بوو بۆ گەیاندنی بیرۆکە و کلتوورەکان.
خانمی یەکەم باسیشی لە عیراق کرد کە یەکێکە لە ناوچە دیارەکانی جیهان، کە خاکەکەی دەوڵەمەندە بە گرنگترین شوێنەواری شارستانیەت و شوێنەوارە بەرچاوەکانی و کلتووریی و شوێنی گەشتیاریی وەک شارستانیەتی سۆمەری، ئەکەدی، ئاشووری و بابلی، کە بەیەکەمین شارستانیەتی جیهان دادەنرێت و مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ حەوت هەزار ساڵ پێش ئێستا.
هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، عیراقییەکان رووبەڕووی چەندین ئاستەنگ بوونەتەوە کەبەشداربوون لەداڕشتنی ناسنامەی نیشتمانی و بنیاتنانی دەوڵەتی هاوچەرخی عیراق، هاوکات تیشکی خستە سەر گرنگی بەشداری عیراق لەکۆنفرانسی ئۆقیانوسی نەتەوە یەکگرتووەکان، چونکە عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی کەزۆرترین زیانی بەرکەوتووە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و ژینگەوە، ئەمەش بەهۆی بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما و وشکەساڵی و دابەزینی رێژەی ئاو لە رووبارەکانی دیجلە و فورات ، ئەمەش کاریگەری لەسەر سروشتی ژیان دروستکردووە ، هەروەها عیراق لە ئێستادا سەرۆکایەتی گروپی 77 و چین دەکات، ئەمەش گوزارشت لەپێگەی نێودەوڵەتی عیراق و پابەندبوونی بەهاوبەشێکی راستەقینە لەداڕشتنی سیاسەتی ژینگە و بنیاتنانی هاوبەشی نێودەوڵەتی بۆ رووبەڕووبوونەوەی گۆڕانی کەشوهەوا دەکات.