جیهان
سەرۆكی فەرەنسا رەتیدەكاتەوە دەستلەكاربكێشێتەوە و دەڵێت، لە چەند رۆژی داهاتوودا ناوی سەرۆك وەزیرانی نوێی فەڕەنسا رادەگەیەنێت.
كەناڵی فرانس ٢٤ بڵاویكردەوە، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆكی فەڕەنسا، نیازی خۆی بۆ دانانی سەرۆك وەزیرانی نوێ راگەیاندووە، ئەوەش پاش ئەوەی میشێل بارنیە دەستیلەكاركێشایەوە دوای ئەوەی پەرلەمانی وڵاتەکە متمانەی لێوەرگرتەوە.
دەشڵێت، ماكرۆن مانەوەی خۆی لەپۆستەكەی تا ساڵی ٢٠٢٧ دووپاتكردەوە و هێرشیكردە سەر راستڕەوەكان و چەپە رادیكاڵەكان و بەهۆكاری دروستكردنی قەیرانەكانی ئەم دواییەی فەرەنسای دانان، تۆمەتباریشكردن بە پێكهێنانی بەرەیەك بۆ روخاندنی حكومەت.
دوای ئەوەی پەرلەمانی فەرەنسا متمانەی لە حكومەتەكەی وەرگرتەوە، میشێل بارنیە بە رەسمی دەستلەكاركێشانەوەی پێشكەش بە ماكرۆن كرد.
روسیا هەر یەكە لە ئەمریكا، بەریتانیا، ئیسرائیل تۆمەتباردەكات بە تێكچونی رەوشی سوریا و دەڵێت، ئەوەی لەو وڵاتە رودەدات بۆئەوەیە سەرنجی جیهان لەسەر غەززە دووربخرێتەوە.
سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، بەڵگەی پێویستیان لەبەردەستدایە كە هەر یەك لە ئەمریكا، بەریتانیا و ئیسرائیل هەوڵی تێكدانی رەوشی سوریا دەدەن.
دەشڵێت، ئەو سێ وڵاتە ئاماجیانە لەو رێگەوە چاوی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەسەر پێشێلكاریەكانی ئیسرائیل لە غەززە دووربخەنەوە.
وەزیری دەرەوەی روسیا وتیشی، چەندین سیناریۆ هەیە لەبەردەم وڵاتەكەی بۆی رێگری بكات لە بەرەوپێشچوونی زیاتری ئەو گروپە چەكدارانە لە سوریا، لەوانەش وشككردنی سەرچاوەی دارایی گروپەكان.
هەسەدە هۆشداری دەدات لە زیادبوونی جموجۆڵی چەكدارانی داعش و دەڵێت، بۆ ئەوەی دۆخی هاوشێوەی ٢٠١٤ دووبارە نەبێتەوە ئامادەكاریی دەكەن بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش لە سوریا.
ناوەندنی راگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە رایگەیاند، چەكدارانی داعش هێرشیانكردووەتەوە سەر چەند ناوچەیەكی ستراتیژیی ژێر دەستی حكومەتی سوریا لە دێرەزوور و حومس و كۆنترۆڵیان كردووە، ئەوەش مەترسی بۆ سەر خەڵكی ناوچەكە دروستكردووە، بۆیە پێویستە بەرەنگاری ئەو چەكدارانە ببنەوە.
راشیگەیاند، بۆ رێگری لە دووباربوونەوەی سیناریۆ و دۆخی ساڵی ٢٠١٤ كە داعش هێرشی بەفراوانی كردە سەر رۆژئاوای كوردستان و سوریا ، پلانیان هەیە بۆ روبەڕوبوونەوەی چەكدارانی ئەو رێكخراوە.
هەسەدە، جەختی لەوەشكردووەتەوە كە داعش بە بەردەوامی هێرشەكانی لە سوریا زیاتر كردووە، بۆیە بەشێوازی خۆیان بەرەنگاری ئەو چەكدارانە دەبنەوە لەپێناوە ئەوەی زیان بە خەڵكی ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان نەگات.
رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، بەهۆی هێرشی گروپە چەكدارەكانی سوریاوە نزیكەی ٣٠٠ هەزار كەس ئاوارەی ناوخۆی وڵاتەكە بوون.
بەرنامەی جیهانی خۆراكی سەر بە نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، بەهۆی هێرش و شەڕ و پێكدادانەكانی نێوان گروپە چەكدارەكان و سوپای سوریا لانیكەم 270 هەزار كەس لە باكوری رۆژئاوای سوریا ئاوارەبوون و پێویستیان بە هاوكاری هەیە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، ژمارەی ئاوارەكانی سوریا بەشێوەیەكی بەرچاو زیادیانكردوو كە بۆ گەیاندنی هاوكاریی بۆ ئاوارەكان سەرقاڵی دانوستانن لەنێوان لایەنەكانی جەنگی سوریا.
نەتەوە یەكگرتووەكان جەختی لەوەشكردووەتەوە، ئەو ٢٧٠ هەزار كەسە تەنها لەماوەی چەند رۆژێكی كەمدا و لە باكوری رۆژئاوای سوریا ئاوارەبوون و پێویستیان بە بەهاناوچونی خێرا هەیە و دەبێت خۆراكیان بۆ دابینبكرێت.
وەزیری بەرگری سوریا رایگەیاند، كشانەوەی سوپای وڵاتەكەی لە شاری حەما كشانەوەیەكی كاتی و تاكتیكی بووە و خۆیان بۆ شەڕێكی قورس لەگەڵ گروپە چەكدارەكان ئامادە دەكەن.
عەلی مەحمود عەباس وەزیری بەرگری سوریا رایگەیاند، كشانەوەی هێزەكانی سوریا لە شاری حەما تەنیا پلانێك بووە و بەكاتی كشاونەتەوە ئەویش بۆ رێكخستنەوە و كۆكردنەوەی هێزەكانیان و یەكگرتووییان بۆ ئەوەی بەشێوەیەكی بەهێز بجەنگن لەپێناو پاراستنی هاووڵاتییان.
وتیشی، لە دەوروبەری شاری حەما هێزەكانیان بڵاوكردووەتەوە بۆ پاراستنی هاووڵاتیانی مەدەنی و سوپا ئامادەیە بەرگری لە خاك و سەروەری و سەقامگیری تەواوی وڵات بكات لەگەڵ گروپە چەكدارەكان، بۆیە دۆخی هێزەكانیان زۆرباشە و لە چوارچێوەی پلانێكی تۆكمەدا روبەروی گروپە چەكدارەكان دەبنەوە.
سەرۆك كۆماری توركیا داوا لە بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا دەكات بەپەلە چارەسەرێكی سیاسی گشتگیر بۆ دۆخی ناوخۆی وڵاتەكەی بدۆزێتەوە.
سەرۆكایەتی كۆماری توركیا لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری وڵاتەكە بە تەلەفۆن لەگەڵ ئەنتۆنیۆ گۆتیرێس سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان تاوتوێی دۆخی سوریایان كردووە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، ئەردۆغان لەو پەیوەندییە تەلەفۆنیەدا بە گۆتیرێسی وتووە، لە سوریا قۆناغێكی نوێ هاتووەتە ئاراوە، بەڵام بۆ كەمكردنەوەی ئاڵۆزیی و گرژییەكان پێویستی بە كرانەوەی سیاسی هەیە و توركیاش لە هەوڵەكانی بۆ كەمكردنەوە گرژییەكان و پاراستنی هاووڵاتیانی مەدەنی و ڕێگەخۆشكردن بۆ پڕۆسەی سیاسی بەردەوام دەبێت.
ئەردۆغان راشیگەیاندووە، توركیا نایەوێت ئاسایش و سەقامگیریی سوریا گرژیی زیاتر بەخۆیەوە ببینێت و پێویستە بە دانبەخۆداگرتن ناكۆكییەكانی ناو وڵاتەكە چارەسەربكرێت بۆ ئەوەی زیانی زیاتر بە خەڵكی وڵاتەكە نەگات.
لە شاری وانی باكوری كوردستان خۆپیشاندان دژی هێرشی گروپەكان بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان بەڕێوەچوو، پەرلەمانتارێكیش دەڵێت، بە سنورە دەستكردەكان كورد لە یەكتر دانابڕێت.
زولكوف ئوچار پەرلەمانتاری پارتی یەكسانی و دیموكراسی دەمپارتی، لە ناو خۆپیشاندانەكاندا رایگەیاند؛ ئەوانەی ئەمڕۆ هێرش دەكەنە سەر باكور و رژهەڵاتی سوریا ئامانجیان ئەوەیە كورد لە یەكتر دابڕن و هێرشیان بكەنەسەر.
وتیشی، ئەو چەكدارانەی هێرشدەكەنە سەر كورد، درێژكراوەی داعشن، بۆیە كورد لە وان و ئامەد و سەرجەم ناوچەكانی باكوری كوردستان پشتیوانی لە رۆژئاوا دەكەن و ئەگەر پێویستیش بكات بۆ بەرگریی لە برا و خوشكەكانیان دژی ئەو گروپانە راپەڕین دەكەن.
ماڵپەڕی بی بی سی بەریتانی بڵاویكردەوە، ناوی محەمەد لە ئینگلتەرا و وێڵز بەربڵاوترین ناوە و پێش ناوی نوح كەوتووە.
ماڵپەڕی بی بی سی ئاماژەی بەوەكردووە، بەپێی زانیارییەكانی نوسینگەی ئاماری نیشتمانی، ناوی محەمەد یەكێكە لە ١٠ بەربڵاوترین ناوی كوڕان لە ساڵی 2016ەوە و لەئێستادا لە پێش ناوی نوحەوەیە.
دەشڵێت، ناوی محەمەد لەبەرئەوەی شێوازی نوسینەكەی جیاوازە، وایكردووە لە ئامارەكە گۆڕانكاری بەسەردا بێت و كاریگەری لەسەر ریزبەندیەكەی هەبێت.
وتیشی، ناوی منداڵان لە بەریتانیا گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە و ناوی هونەرمەندان زۆر بەربڵاوە و دایكان و باوكان، ناوی رۆژەكانی هەفتەش بۆ منداڵەكانیان هەڵدەبژێرن.
سەرۆكی دەستەی تەحریری شام داوا لە سەرۆك وەزیرانی عیراق دەكات رێگە بە ئەندامانی حەشدی شەعبی نەدات سنورەكانی سوریا ببەزێنن.
ئەبو محەمەد جۆلانی سەرۆكی دەستەی تەحریری شام لە پەیامێكی ڤیدیۆییدا دەڵێت، ئەوان نابنە هەڕەشە بۆ سەر عێراق، بەڵكو شەڕی ئەوان بۆ رووخاندنی حكومەتەكەی بەشار ئەسەدە و لە دوای رووخاندنی و دروستكردنی سوریای نوێ، دەیانەوێت پەیوەندییان لەگەڵ عێراقدا هەبێت، بۆیە پێویست ناكات، هیچ هێزێكی دەرەوەی سوریا دەستبخانە ناو دۆخی ناوخۆیی ئەو وڵاتەوە.
جۆلانی داوا لە محەمەد شیاع سودانیش دەكات خۆی لە ململانێ و ئاڵۆزییەكانی سوریا بەدووربگرێت و رێگە بە حەشدی شەعبی نەدا بچنە ناو خاكی سوریاوە و ئەو گرژییەی لەوێ هەیە یەخەی عیراق ناگرێتەوە.
هەسەدە رایگەیاند، گروپە چەكدارەكانی سوریا زیاتر لە ١٥ هەزار ئاوارەی عەفرینیان دەستبەسەركردووە و تائێستا چارەنووسیان نادیارە كە دەیانویست خۆیان بگەیەننە رۆژئاوای كوردستان.
هێزەكانی سوریای دیموكراتی هەسەدە لە بەیاننامەیەكدا ئاماژەی بەوەكردووە، ئەمڕۆ چەكدارانی سوریا دەستیانگرتووە بەسەر ١٢٠ ئۆتۆمبێلی ئاوارەكانی عەفرین و شەهبا كە سەدان كەسیان تێدابووە كە بەو هۆیەوە زیاتر لە ١٥ هەزار كوردی رۆژئاوای كوردستان بێسەرشوێن و چارەنووسیان نادیارە.
هەسەدە ئاماژەی بەوەشكردووە، ئەو چەكدارانە لە ناوچەی شێخ نەجار گەمارۆی ئاوارەكانیانداوە و بوونەتە هۆی برسیكردنیان و ئامانجیان لەو كارەش دیلكردنی ئاوارەكانە بۆ ئەوەی شەڕڤانانی هەسەدە لە گەڕەكە كوردییەكانی حەلەب بكشێتەوە و لە بەرمبەر ئەوەدا ئازادبكرێن.
هاوكات خۆبەڕێوبەری باكور و رۆژهەڵاتی سوریا رایگەیاندووە، سەرەڕای دۆخی قورسی ئابوریی، ئامادەكارییان كردوە بۆ جێگیركردنی نزیكەی ٢٠٠ هەزار ئاوارەی عەفرین كە لە ناوچەكانی شەهبا بوون و تائێستاش ١٠٠ هەزار ئاوارە لە رۆژئاوای كوردستان جێگیركراون.
گروپە چەكدارەكانی سوریا كۆنترۆڵكردنی شاری حەمایان راگەیاند، جۆلانیش داوادەكات تۆڵە لە لایەنگرانی حكومەتی سوریا نەكرێتەوە.
دەستەی تەحریر شام رایگەیاند چوونەتە ناو شاری حەما و دەستیانگرتووە بەسەر فڕۆكەخانەی سەربازی و زیندانی شارەكەدا، ئەبو محەمەد جۆلانی سەرۆكی تەحریر شام لە پەیامێكی ڤیدیۆیدا دوای كۆنتڕۆڵكردنی حەما داوای لە چەكدارەكانی كرد تۆڵە لە كەسانی مەدەنی و لایەنگری حكومەتی بەشار ئەسەد نەكەنەوە و ژیانی خەڵكی مەدەنی بپارێزێرێت.
هاوكات سوپای سوریاش لە بەیاننامەیەكدا كشانەوەی خۆی لەناو شاری حەما راگەیاند و دەڵێت، ئەو كشانەوەیە بۆ پاراستنی ژیانی هاووڵاتیان بووە و هێزەكانیان لە دەوروبەری ئەو شارە ماونەتەوە. دەشڵێت، چەكدارانی تەحریر شام لەدوای دەستبەسەرداگرتنی حەما زۆربەی زیندانیەكانیان ئازاد كردووە.
شاری حەما خاڵی سەرەكی بەیەكەوە گرێدانی باكور و باشوری وڵاتەكەیە، بە كۆنترۆڵكردنی ئەو شارەش لەلایەن گروپە چەكدارەكان لە ناوەندی وڵاتەكە نزیكبوونەتەوە و بونەتە هەڕەشەیەكی جدی لەسەر حكومەتی سوریا.
رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی، ئیسرائیل بە ئەنجامدانی جینۆساید دژی فەلەستینییەكان لە غەززە تۆمەتبار دەكات.
رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی كە ڕێكخراوێكی بواری مافی مرۆڤە و بنكەكەی لە لەندەنە لە ڕاپۆرتێكدا دەڵێت، دوای چەند مانگێك لە شیكردنەوەی راستییەكان و لێدوانەكانی لێپرسراوانی ئیسرائیل گەیشتوونەتە ئەو ئەنجامەی كە ئیسرائیل تۆمەتبار كراوە بە ئەنجامدانی جینۆساید دژی فەلەستینییەكان لە شەڕی غەززە، بەڵام سەركردەكانی ئیسرائیل تۆمەتەكە رەتدەكەنەوە.
راشیگەیاند، ئەو كردەوانەی ئیسرائیل لە جەنگی غەززە ئەنجامیداوە دژی مەدەنیەكان زۆرینەی بە مەبەست بووە.
لەسەر پێشنیازی ئیئتیلافی چەپ، پەرلەمانی فەڕەنسا بە زۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران متمانەی لە حكومەت وەرگرتەوە.
ئاژانسی فڕانس ٢٤ بڵاویكردەوە، ئیئتیلافی چەپ پێشنیازی وەرگرتنەوەی متمانەی لە حكومەتەكەی میشێل بارنیە پێشكەشكرد و دوای ئەوەی خرایە دەنگدانەوە بە زۆرینەی دەنگ و لە كۆی ٥٥٧ پەرلەمانتار ٣٣١یان بە بەڵی دەنگیان دا بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە حكومەت.
دەشڵێت، پەرلەمانتارانی پارتەكەی مارین لوپێنیش پشتیوانی پرۆژەكەیان كرد و دەنگیاندا بە وەرگرتنەوەی متمانە لە حكومەتی فەڕەنسا.
راشیگەیاندووە، "دوای كۆبوونەوەكەی پەرلەمان، چەپەكانی فەڕەنسا داوای دەستلەكاركێشانەوەی ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی ئەو وڵاتەو ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختی سەرۆكایەتی فەڕەنسا دەكەن".
دوای ساڵی ١٩٦٢، ئەوە یەكەمجارە پەرلەمانی فەڕەنسا متمانە لە حكومەت وەربگرێتەوە و نوێنەرانی چەپ و راستڕەوە توندڕەوەكانیش بوونە هاوپەیمان بۆ وەرگرتنەوەی متمانە لە حكومەت.
هاوکات میدیاكانی وڵاتەكەش دەڵێن، فەڕەنسا قەیرانێكی قوڵی سیاسی بۆ دروستدەبێت و توانای كۆنترۆڵكردنی كورتهێنانی گەورەی بودجەش لاواز دەكات.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكا، هۆكاری شەڕ و ئاڵۆزییەكانی سوریا دەخاتە ئەستۆی بەشار ئەسەد.
ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، یەكێك لە هۆكارەكانی ئاڵۆزی ئێستای سوریا، رەتكردنەوەی دەستپێشخەرییەكان و پرۆسەی سیاسییە لەلایەن بەشار ئەسەدەوە.
وتیشی، ئەسەد و لایەنگرانی، سەرقاڵبوون بە دروستكردنی كێشەی لابەلاو سەرنجیان لەسەر وڵاتەكەی خۆیان نەمابوو.
جەختی لەوەشكردەوە، ئەمریكا بەرژەوەندی هەمیشەیی و ئەمنی بەردەوامی لە سوریا هەیە، بەتایبەتی دڵنیابوونەوەیان لەوەی داعش جارێكی دیكە ناگەڕێتەوە ناوچەكە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكا وتیشی، ئەمریكا لە ئێستادا سەرنجیان لەسەر كەمكردنەوەی پەرەسەندنەكانە، لە داهاتووشدا پێویستە ئەسەد بەشداری پرۆسەیەكی سیاسی بكات بۆ كۆتاییهێنان بە دۆخەكە.
دوای رووداوەکانی دوێنێی کۆریای باشوور و بڕیارە تاکلایەنەکەی یون سوک یولی سەرۆک، ناڕەزایەتی لایەنە سیاسییەکان و توڕەیی شەقام کپ نەبووەتەوە و بڕیارە سبەینێ پەرلەمانی وڵاتەکە بۆ دەنگدان لەسەر لەسەرکار لابردنی یون سوک کۆببێتەوە.
لە کۆریای باشوور چی روویدا؟
درەنگانی شەوی رابردوو، یون سوک یول سەرۆکی کۆریای باشوور لەرێگای پەیامێکی ڤیدیۆییەوە رایگەیاند، یاسای سەربازی دەسەپێنن و حزبە ئۆپۆزسیۆنەکانی وڵاتەکەی تۆمەتبار کرد بەوەی کار بۆ کۆریای باکوور دەکەن.
ئەو سەرۆکە باسی لەوەکرد، ئەو حزبانە لەیاسا دەرچوون و کار دەکەنە سەر سەقامگیری و ئاسایشی وڵات و دەستیان گرتووە بەسەر پەرلەمان و بڕیارەکانیدا، چونکە یەکیان گرتووە لەسەر کۆمەڵێک پرس و لەناویشیاندا پێشنیازەکانی بودجەی حکومەت.
یاسای سەربازی کۆریای باشوور چییە؟
یاسای سەربازی کۆریای باشوور ئەو یاسایەیە کە لە دۆخی لەناکاودا رادەگەیەنرێت و لەو کاتەدا سەرجەم دەسەڵاتە تەشریعییەکانی وڵات لادەبرێت و راستەوخۆ کار بەو یاسایە دەکرێت.
بەڵام رێکارەکانی ئەو یاسایە بە جۆرێکن کە بەپێی دەستووری پەرلەمانی کۆریا دەبێت ئەنجومەنی نیشتیمانی وڵاتەکە بە رەزامەندی زۆرینەی پەرلەمان داوای خستنەکاری یاساکە بکات.
بەکارخستنی یاسای سەربازی دەبێت لە دۆخێکدا بێت، کە وڵاتەکە بکەوێتە بارێکی نائاسایی وەک تێکچوونی دۆخی سیاسی، دۆخێکی لەناکاوی کۆمەڵایەتی یان کارەساتی سروشتی و هەر دۆخێکی دیکە کە ببێتە پرسێکی کتوپڕ و کار لە سەقامگیری و ئاسایشی وڵات و حکومەت بکات.
کە لە ساڵی ١٩٨٠وە، ئەوە یەکەمجارە دۆخێکی لەو جۆرە لە کۆریای باشووردا رووبدات و یاسای سەربازی لەلایەن سەرۆکی وڵاتەکەوە بسەپێنرێت.
ناڕەزایەتییەکانی دوای بڕیارەکە
بڕیارە تاکلایەنەکەی سەرۆکی کۆریای باشوور ناڕەزایەتی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا و هاوڵاتیان دەستیان بە خۆپیشاندان کرد و بەردەم باڵەخانەی پەرلەمانیان تەنییەوە.
هێزێکی سەربازی زۆر بەرەو باڵەخانەی پەرلەمان بەڕێکران و دەرەوە و ناوەوەی باڵەخانەکەیان گرت.
کیم یۆنگ هیون وەزیری بەرگری کۆریای باشوور کۆبوونەوەی بەپەلەی فەرماندە باڵاکانی راگەیاند بۆ ئامادەباشیکردن بۆ هەر ئەگەرێک.
لەلایەکی دیکەوە لەسەر ئاستی حزبە سیاسییەکانیش ئەو بڕیارە ناڕەزایەتی تەواوی بەدوای خۆیدا هێنا و هەر بەپەلە دانیشتنی نائاسایی پەرلەمانیان ئەنجامدا.
لە دانیشتنی پەرلەماندا، بە دەنگی ١٩٠ پەرلەمانتار یاساکەیان رەتکردەوە و سەرۆکی پەرلەمانیش یاساکەی بە "پووچەڵ" ناوبرد.
لە دانیشتنەکەدا ١٩٠ پەرلەمانتار لە کۆی ٣٠٠ پەرلەمانتار ئامادە بوون و سەرجەمیان دەنگیان بە رەتکردنەوەی دا.
دوای ئەوەشی کە پەرلەمان سەپاندنی یاساکەی بە زۆرینەی دەنگ رەتکردەوە، یون لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکەی راگەیاند.
رووداوەکانی دوای رەتکردنەوەی سەپاندنی یاسای سەربازی
هەرچەندە بە زۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران سەپاندنی یاساکە رەتکرایەوە، بەڵام ئەوە ناڕەزایەتی خەڵک و حزبە سیاسییەکانی کپ نەکردەوە و حزبە ئۆپۆزسیۆنەکان دەڵێن: ئەوە هەنگاوێکی نایاسایی بوو یون سوک یول گرتیە بەر و بە تۆمەتی یاخیبوون سکاڵای لەسەر تۆمار دەکەین.
چان دای پەرلەمانتاری حزبی دیموکرات باسی لەوەکردووە، "مەحاڵە سەرۆک یون سوک یول خۆی لە تۆمەتی یاخیبوون لابدات و پێویستە دەست لەکاربکێشێتەوە".
هان دۆنگ هۆنی پەرلەمانتاری حزبی 'هێزی گەل' یش وتی، پێویستە سەرۆک کۆمار ئەم دۆخە کارەساتبارە بەشێوەیەکی راستەوخۆ روونبکاتەوە، هەروەها خۆی و ئەوانەشی لەو بڕیارەدا بەشدار بوون دەست لەکار بکێشنەوە.
فشارە نێودەوڵەتییەکان
لەدوای رووداوەکەوە فشارە نێودەوڵەتییەکانیش بۆسەر یونی سەرۆک دەستی پێکرد.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا داوای لە سەرۆکی کۆریای باشوور کرد، بڕیارەکەی بکشێنێتەوە.
ویشی، "ئەمریکا چاودێری ئەو دۆخە دەکات کە چی روودەدات و چاوەڕوانین بە شێوەیەکی ئارام و ئەو گژییە سیاسییە چارەسەر بکرێت".
داوای دەست لەکار کێشانەوەی یون سوک یولی سەرۆکی کۆریای باشوور دەکرێت
فشارەکانی ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، هەروەها ناڕەزایەتی شەقام و رەتکردنەوەی بڕیارەکە لە پەرلەمانی کۆریا کۆتایی بەو پرسە هێنا، بەڵام کۆتایی بە ناڕەزایەتییەکان دژی یون سوک یول نەهێنا.
لە ئێستادا خەڵکی مەدەنی و حزبەکان داوای دەستلەکارکێشانەوەی یون سوک دەکەن.
ئەوە جگە لەوەی ژمارەیەک لە یاریدەدەر و راوێژکارەکانی دەستلەکارکێشانەوەی بەکۆمەڵیان پێشکەش کردووە.
لەم دوو ساڵەی دواییدا یون رووبەڕووی لەدەستدانی بەشێکی پاڵپشتییە جەماوەری و حزبییەکانی بووەتەوە و بە زەحمەت یاسا و پێشنیازەکانی لە پەرلەمانی وڵاتەکەدا تێدەپەڕێنرێن، لە ساڵی ٢٠٢٢وەوە بە شێوەیەکی گشتی ئۆپۆزسیۆن زیاتر باڵادەستە.
ئەمەش دوای ئەو پرسە دێت، کە لە ناوەڕاستی ئەمساڵدا هاوسەری یون سوک یول بووە جێگای سەرنجی میدیاکان و باس لەو جانتا گرانبەهایە دەکرا کە بەدەستییەوە بوو.
جانتاکەی دەستی هاوسەرەکەی یون بە دیاری وەری گرتبوو لە براندی کریستیان دیۆر بوو و بەهاکەی نزیکەی دوو هەزار و ٢٠٠ دۆلار بوو، کە ئەوەش دژی دەستووری وڵاتەکەیە و هاوسەری سەرۆک کۆمار رێگەپێدراو نییە هیچ دیارییەکی گرانبەها وەربگرێت کە بەهاکەی لە ٨٠٠ دۆلار زیاتر بێت.
بەپێی ئامارێك، تەنها لە مانگی رابردوودا زیاتر لە ٣٠ ژن و كچ بە هۆكاری جیاجیا لە توركیا و باكوری كوردستان كوژراون.
پلاتفۆڕمی كوشتنی ژنان رادەگرین بڵاوكردووەتەوە، تەنها لە مانگی رابردوودا ٣٢ ژن و كچ لە توركیا و باكوری كوردستان كوژران.
ئاماژەی بەوەشكردووە، گومان لە كوژرانی ٢٦ ژن و كچ هەیە، چونكە پێشتر ژمارەیەك لە كچەكان رازیی نەبوون بە هاوسەرگیریی بەزۆر، هەروەها لە كۆی ئەو ٣٢ ژن و كچە حەوت كەسیان بەهۆی ئەوەی داوای جیابوونەوەیان لە هاوژینەكانیان كردووە كوژراون.
بە پێی ئامارەكان لە ئەمساڵدا ٤٠٦ حاڵەتی ژن كوشتن لە توركیا تۆماركراوە كە ١١٨ حاڵەتیان لە باكوری كوردستان بووە.