جیهان
تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایگەیاند، بە دەستپێکردنی پێدانی دۆزی سێیەم، وڵاتانی ھەژار بێبەش دەبن لە بڕی پێویست لە ڤاکسین و دواخستنیشی ھاوکار دەبێت لە دابین کردنی کوتان بۆ ١٠%ی دانیشتووانی جیھان.
وتیشی ئەو وڵاتانەی خاوەن داھاتێکی کەمن نەیانتوانیوە دۆزی پێویست بۆ خەڵکەکانیان دابین بکەن.
داواشی لەو وڵاتانە کرد پێدانی دۆزی سێیەم لانی کەم بۆ دوای مانگی ئەیلول دوابخەن.
ئیسرائیل یەکێکە لەو وڵاتانەی جیھان پێدانی دۆزی سێیەمی ڤاکسینی دەستپێکردووە و بڕیاریشە ئەڵمانیا لە سەرەتای مانگی داھاتووە دۆزی سێیەم بداتە کەسانی بەتەمەن و ئەوانەی مەترسییان لەسەرە.
ئەوەش لە کاتێکدایە ڕۆژی چوار شەمممە پۆلیسی تورکیا لە نێو دارستانێکدا لە سنووری پارێزگای کۆنیا بە فەرمانی داواکاری گشتی تۆمەتباری خێزانە کوردەکەی کۆنیایان دەستگیر کرد، کە ھەفتەی ڕابردوو ھێرشی کردە سەر خێزانێکی کورد و حەوت ئەندامی خێزانەکەی تێرۆر کرد، لەو خێزانەش تەنیا کەسێک دەربازی بووە، کە ئەویش لە ئەوروپا دەژی.
ئیسڕائیل لە بارەی دەستبەکاربوونی ئیبراھیم ڕەئیسی وەک ھەشتەمین سەرۆک کۆماری ئێران ھەڵوێستی خۆی ڕایگەیاند و باڵیۆزی وڵاتەکەی لە واشنتۆن دەڵێت، دەستبەکاربوونی ڕەئیسی وەک سەرۆک کۆماری ئێران دەبێتە ھۆی زیادبوونی توندوتیژی لە ناوچەکەدا.
جلعاد ئاردان باڵیۆزی ئیسڕائیل لە واشنتۆن ڕایگەیاندووە، ئیبراھیم ڕەئیسی بەرپرسە لە دەستگیرکردن و لە سێدارەدانی دەیان ھەزار کەس، ھەر بۆیە دەستبەکاربوونی وەک سەرۆک کۆماری ئێران نائارامی بەدوای خۆیدا دەھێنێت و دەبێتە ھۆی زیادبوونی توندوتیژی لە ناوچەکە.
ساڵی ٢٠٠٢ بە بیانووی بوونی چەکی کۆکوژ لەلایەن رژێمی بەعسەوە، کۆنگرێسی ئەمریکا یاسای مۆڵەتی ئەنجامدانی جەنگی لە عێراق پەسەند کرد، کە بە پشتبەستن بە یاساکە سوپای ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٠٣ پڕۆسەی ئازادی عێراقی دەستپێکرد و کۆتایی بە حکومی حزبی بەعس ھێنا، ئێستا و دوای ١٩ ساڵ لە پەسەندکردنی یاساکە، دیموکراتەکان دەیانەوێت لە چوارچێوەی ھەڵوەشاندنەوە و ھەمووارکردنەوەی ژمارەیەک یاسا، ئەو یاسایەش ھەڵبوەشێننەوە.
رۆژی سێشەممە ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز رایگەیاند، ھێزێکی ئێرانیی لە دەریای عەرەب دەستی بەسەر کەشتییەکەدا گرتووە و رفاندوویەتی، بەڵام سوپای پاسدارانی ئێران رەتیکردەوە ھیچ ھێزێکی ئێرانی لە پشت رفاندنی کەشتییەکەوە بێت.
چەند رۆژێک پێش ئێستاش کەشتییەک لە کەناراوەکانی عومان تەقێندرایەوە و ئیسرائیلیش ئێرانی بە ئەنجامدانی تەقینەوەکە تۆمەتبار کردوو رایگەیاند، تەلئەبیب بە توندی وەڵامی تاران دەداتەوە و باجەکەی قورس دەبێت.
تائێستا وڵاتانی ئەندامی رێککەوتننامەی ئەتۆمی، شەش خولی دانوستانیان لە "ڤییەنا" ئەنجامداوە و چاوەڕوان دەکرێت لەگەڵ دەستبەکاربوونی ئیدارەی نوێی ئێران، دانوستانەکان دەستپێبکەنەوە.
ھۆت ئاماژەی بەوەش کرد، یەکێتی ئەوروپا پشتیوانی لە عێراق دەکات تاکو ھەڵبژاردن لە وادەی دیاریکراوی خۆیدا ئەنجام بدرێت و بە بڕی ٥ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار یۆرۆش ھاوکاری پێشکەشی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان دەکەن.
سوپای ئیسرائیل لەبارەی زیانە گیانی و مادییەکانەوە ھیچ زانیارییەکی بڵاونەکردووەتەوە و ھێزەکانیشیان لە باکوری وڵاتەکەیان خستووەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە. تەلەفیزیۆنی ١٢ی ئیسرائیلیش دەڵێت، دوان لە موشەکەکان لە خاکی ئیسرائیل کەوتوونەتە خوارەوە و سێیەم موشەکیشیان لەلایەن سیستمی بەرگری دژە موشەکەوە خراوەتە خوارەوە.
بە پێی زانیاریەکان کەسوکاری قوربانیانی تەقینەوەکەی بەندەری لوبنان، پۆلیسی بەرگری شارستانی و پزیشکان و پارێزەران و سەربازانی خانەشین شانبەشانی ھاوڵاتیان بەشداریی خۆپیشاندانەکەیان کردووە.
لەگەڵ وتنەوەی دروشمە توندەکان پێکدادان لە نێوان ھێزە ئەمنییەکان و خۆپیشاندەراندا ڕوویدا و ھێزە ئەمنییەکان تەقەیان بەسەر خۆپیشاندەراندا کرد.
"ڕەئیسی" وەک ھەشتەمین سەرۆک کۆماری نوێی ئێران لە پەرلەمانی وڵاتەکەی سوێندی یاسایی دەخوات، میدیاکانی ئێران بڵاویانکردەوە، ھەرچەندە کۆرۆنا لە ھەڵکشاندایە، بەڵام بە ئامادەبوونی ١١٥ لێپرسراوی بیانی و نوێنەری وڵاتانی جیھان ڕێوڕەسمی سوێندخواردنی سەرۆک کۆماری نوێ بەڕێوەدەچێت.
لەو چوارچێوەیەدا ھەر یەک لە سەرۆکی ھەرێم بە یاوەری نوێنەری یەکێتیی و بزوتنەوەی گۆڕان و سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان و بەرھەم ساڵح، سەرۆک کۆماری عێراق بەشداری لەو ڕێوڕەسمەدا دەکەن، بڕیاریشە ٧ی ئەم مانگە ئیبراھیم ڕەئیسی حکومەتەکەی پێشکەشی پەرلەمان بکات.
ئەوەش لە كاتێكدایە ڕۆژی سێ شەممە لەسەر هەمان دۆسیە پۆلیسی كۆنیا ١٠ كەسی دەستگیر كرد، بكوژەكە هەفتەی ڕابردوو هێرشی كردە سەر خێزانێكی كورد و حەوت ئەندامی خێزانەكەی تێرۆر كرد، لەو خێزانەش تەنیا كەسێك دەربازی بووە، كە ئەویش لە ئەوروپا دەژی. لە بارەی هۆكاری تاوانەكەوە، تا ئێستا هیچ زانیارییەك ئاشكرا نەكراوە.
نوسینگەی ڕێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی لە لیتوانیا ڕایگەیاند، بڕی پارەکە ھێشتا دیاری نەکراوە و بە شێوەی کاش نادرێت، بەڵکو وەک قەرەبوو تەرخان دەکرێت بۆ خەرجی گەڕانەوە بۆ ئەو وڵاتەی لێوەی ھاتووە و ڕایکردنی کارووبارەکانی.
ڕوونیشیکردووەتەوە، قەرەبووەکە بۆ بە کرێگرتنی خانوو و خوێندنی پیشەیی و پشتیوانی پڕۆژەی کار دەبێت.
بەرپرسەکەی ڕێکخراوی کۆچ لە لیتوانیا ئاماژەی بەوەشکردووە، زۆربەی ئەو کەسانەی کۆچیان کردووە بۆ ئەوروپا شوێنی نیشتەجێبونیان فرۆشتووە تاکو بتوانن ١٠ ھەزار یۆرۆ بدەنە کەسانی قاچاخچی و لە کاتی گەڕانەوەشیان شوێنی نیشتەجێبوونیان نەماوە.
لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا ٣٨٣٢ کۆچبەری نایاسایی لەسەر سنوری لیتوانیا و بێلاروسیا دەستگیرکراون بەراورد بە ساڵی ڕابردوو ٥٠ ھێندە زیادی کردووە.
لیتوانیا و یەکێتی ئەوروپا بیلاروسیا تۆمەتبار دەکەن بەوەی کۆچبەران وەک چەکێک بەکاردەھێنێت، ئەوەش دوای ئەوەی ئەلکسندەر لۆکاشینکۆ سەرۆکی بێلاروسیا وەک کاردانەوەیەک لە بەرامبەر سزاکانی یەکێتی ئەوروپا بۆ سەر وڵاتەکەی ڕایگەیاند، دەسەڵاتدارانی وڵاتەکەی ڕێگری لە چوونی کۆچبەران بۆ یەکێتی ئەوروپا ناکەن.
"ڕەئیسی" تەمەنی ٦٠ ساڵە و لە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ١٦ی تەمموزدا، ٦٢٪ی دەنگی خەڵکی بە دەستھێنا و چارەسەرکردنی قەیرانی ئابوری و چارەنووسی ڕێککەوتنی ئەتۆمی و ڕووبەڕووبوونەوەی کۆرۆنا، لە ئەولەویاتی کارەکانی سەرۆکی نوێی ئێران دەبن.
ھاوکات ئیسڕائیل ڕەخنەی لە یەکێتی ئەوروپا گرتووە، کە دیپلۆماتکارێکی ئەوروپی ناردووە بۆ بەشداریکردن لە ڕێوڕەسمی دەستبەکاربوونەکەدا.
ئاماژەی بەوەشدا، دڵنیان ئێران ھێرشی سەر کەشتییە نەوتھەڵگرەکەی لە کەنداوی عومان ئەنجامداوە و ھێرشەکانی ئێران بوونەتە ھەڕەشە بۆ سەر دەریاوانی.
ڕۆژی ھەینی لە کەناراوەکانی عومان ھێرشکرایە سەر کەشتییەکی نەوتھەڵگرێک کە خاوەنەکەی سەرمایەدارێکی ئیسڕائیلیە و لە ئەنجامدا ٢ ئەندامی تیمی کەشتییەکە گیانیان لە دەستدا.