جیهان
وەزیری بەرگری ئیسرائیل سەبارەت بە دیاریکردنی سنورە دەریاییەکان ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، تۆپ لە یاریگای لوبناندایە، بەڵام لە ھەرکاتێکدا حزبوڵا ھەڕەشە لە سەر ئیسرائیل دروست بکات و بیەوێت بیکاتە ئامانج، لوبنان لەناو دەبەن.
لە تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ەوە، دانوستانە ناڕاستەوخۆکان لە نێوان تەلئەبیب و بەیروت بە چاودێری نەتەوەیەکگرتوەکان سەبارەت بە دیاریکردنی سنورە دەریاییەکان دەستیپێکرد، بەڵام بەھۆی ناکۆکی و فشارەکانەوە چەند جارێک دانوستانەکان راگیراون و دەستیانپێکردووەتەوە.
فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، شەوی رابردوو بە مووشەکی جۆری ١٠٧ ملیم، ھێرشکراوەتە سەر بنکەیەکی سەربازیی ھێزەکانی ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە ناوچەی رمێلانی سەر بە پارێزگای حەسەکە لە باکووری رۆژھەڵاتی سوریا.
راشیگەیاند، ھێرشەکە شکستیھێناوە و مووشەکەکە لە دەرەوەی کۆمەڵگە سەربازییەکە کەوتووەتە خوارەوە و "ھیچ سەربازێکی ئەمریکی یان ھاوبەشەکانیان" نەکوژراون یان بریندارنەبوون، ھەروەھا زیانیش بەر کەلوپەلە سەربازییەکانیان نەکەوتووە.
فەرماندەیی ناوەندیی ئەمریکا راشیگەیاند، لە شوێنی ھەڵدانییەوە، مووشەکی تریش دۆزراونەتەوە و لێکۆڵینەوە لە ھێرشە مووشەکییەکە دەکەن.
دوو لێپرسراوی ئەمریکی ئاشکرایانکردووە، چەند لێپرسراوێکی باڵای ئیدارەی جۆ بایدن، لە دەوحەی پایتەختی قەتەر لەگەڵ ژمارەیەک لە لێپرسراوە باڵاکانی بزوتنەوەی تاڵیبان کۆبونەتەوە، ئەوەش یەکەمین کۆبونەوەیە کە لە دوای کوژرانی ئەیمەن زەواھری لە نێوان لپێرسراوانی ئەمریکا و بزوتنەوەی تاڵیبان بەرێوەدەچێت.
بەپێی زانیارییەکان، بەڕێوەبەری ئاژانسی ھەواڵگری و لێپرسراوێکی باڵا لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کە بەرپرسە لە دۆسێی ئەفغانستان، بەشداری کۆبونەوەکەیان کردووە، بەڵام تا ئێستا ناوەرۆکی کۆبونەوەکە و ئەو دۆسیانەی لە کۆبونەوەکەدا باسیان لێوەکراوە، ئاشکرا نەکراون .
ئاژانسی ھەواڵی یونھاپ بڵاویکردەوە، شەوی رابردوو دوو موشەکی بالیستی تر لە باشوری رۆژھەڵاتی کۆریای باکورەوە ئاڕاستەی دەریای ژاپۆن کراون، بەڵام ھیچ زانیارییەکی تر لەسەر ئەو تاقیکردنەوەیە بڵاونەکراوەتەوە.
ئاماژە بەوەشکراوە، لە ماوەی دوو ھەفتەدا کۆریای باکور ٨ موشەکی تاقیکردۆتەوە.
پیۆنگ یانگ ئەو تاقیکردنەوانە بە وەڵامێکی یاسایی بۆ ھەڕەشە سەربازییەکانی ئەمریکا دەزانێت، بەڵام ئەمریکا و ژاپۆن و کۆریای باشور، ئەو کارەی کۆریای باکور بە ھەڕەشەیەکی مەترسیدار بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی ناوچەکە ناودەبەن.
لە شارەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان و ئێران، ھاووڵاتیان و خوێندکارانی زانکۆ و خوێندنگا ناوەندی و ئامادەییەکان لە دژی رووداوی گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی رژانە سەر شەقامەکان و لە تاران و چەند شارێکی تر شەر ِو پێکدادان لە نێوان خۆپیشاندەران و ھێزە ئەمنییەکان روویدا.
رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران بڵاویکردەوە لەسەرەتای خۆپیشاندانەکانەوە تا ئێستا لانی کەم ١٨٥ کەس کوژراون کە نزیکەی ١٩یان منداڵن.
بۆ تاوتوێکردنی دواپەرەسەندنەکانیش ، شانەی قەیرانەکان لە ئێران بە بەشداری ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆمارو سەرۆکی پەرلەمان و سەرۆکی دەسەڵاتی دادوەری کۆبۆوە، بە پێی راگەیەنراوی کۆبوونەکە ، بەشداربووان جەختیان کردۆتەوە لەسەر پێویستی پاراستنی یەکریزی نیشتمانی و وەستانەوە بە ڕووی پیلانی دوژمنان.
میدیاکانی روسیا بڵاویانکردەوە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراو لەسەر پردی ( کریچ) کە ھەرێمی کراسنوداری روسیا بە نیمچەدوورگەی کریما دەبەستێتەوە تەقیوەتەوە و بەھۆیەوە، ئاگر لە شەمەندەفەرێکی گوێزەرەوەی سوتەمەنی کەوتۆتەوە.
بە پێی ئەو گرتە ڤیدیۆییانەی بڵاوکراونەتەوە تەقینەوەکە ئاگرێکی گەورەی دروستکردووە و ھاتوچۆی لەسەر پردەکە راگرتووە.
لەلایەکی ترەوە ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین رایگەیاند، لەسەرەتای دەستپێکردنی ھێرشی پێچەوانەوە بۆ سەر ھێزەکانی روسیا ٢٥٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشەیان لە خاکی وڵاتەکەیان رزگارکردووە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاندوە، لەسەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، تائێستا ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی بەردەوامن لە ھاوکاریکردنی کیێڤ بەتایبەتیش لە بورای سەربازیدا بۆئەوەی بەرگری لە خۆی بکات، بەڵام بەھیچ شێوەیەک لەرێگەی رەوانەکردنی ھێز و ھێرشکردنە سەر روسیا، بەشداری ئەو شەڕە ناکەن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، بەشداریکردنی ھەر وڵاتێکی دیکە لە شەڕی نێوان ئۆکراین و روسیا، بەتایبەتیش ئەگەر لە دژی روسیا بێت، کێشە و ئاڵۆزییەکان دەگەنە ئاستێکی مەترسیدار و کۆنتڕۆڵکردنی ئەستەم دەبێت و پێدەچێت ببێتە ھۆی جەنگێکی خوێناوی لە جیھاندان.
روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ ئاشکرایکردووە، گروپ و میلیشیا چەکدارەکانی سەر بە ئێران ھەموو جۆرە ئامێر و کەرەستە و پێداویستییەکی تایبەت بە دروستکردنی شوێن و رێڕەوی نیشتنەوە و ھەڵفڕینی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیان گەیاندووەتە ناوچەی حەیدەریە سەر بە شاری مەیادین لە پارێزگای دێرەزوور لە خۆرھەڵاتی لە سوریا کە نزیکە لە سنورەکانی عێراق و دووەم ناوچەی سوریایە کە زۆرترین گروپە چەکدارەکانی سەر بەئێرانی تێدایە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەو شوێنەی دروست دەکرێت تایبەت دەبێت بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی شەڕکەر و بۆمبڕێژکراو.
ئیبراھیم کاڵن وتەبێژی سەرۆکایەتی تورکیا رایگەیاند، دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی نێوان مۆسکۆ و کیێڤ کارێکی چاوەڕوانکراوە و پێدەچێت لە ھەر کاتێکدا بێت دەستپێبکاتەوە.
وتیشی، لایەنی روسی لەگەڵ ئەوەدایە رێککەوتنێکی نوێ لەگەڵ رۆژئاوا بکات کە بێگومان بەشێکی رێککەوتنەکە پەیوەست دەبێت بە ئۆکراین. بەڵام دۆسیە گەورەکە بریتییە لە رێککەوتنی نێوان روسیا و رۆژئاوا.
تورکیا وەک وڵاتێکی بێلایەن ھەوڵی دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی نێوان روسیا و ئۆکراین دەدات و لە رابردووشدا بە نێوەندگیری تورکیا رێککەوتنی ھەناردەی دانەوێڵەی ئۆکراین ئیمزاکرا.
وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردوە، لە ھێرشێکدا بۆ سەر باڵەخانەی باڵیۆزخانەکەیان لە کۆپنھاگنی پایتەختی دانیمارک کارمەندێک برینداربووە و زیانیش بە ئۆتۆمبێلەکانی تایبەت بە باڵیۆزخانەکەیان گەیشتووە، ھاوکات (ئەفسانە نادیپور) باڵیۆزی وڵاتەکەیان رووبەرووی ھەڕەشە بووەتەوە.
راشیگەیاند، بۆ دەربڕینی ناڕەزایی بەرامبەر ئەو رووداوە، باڵیۆزی دانیمارکی لە تاران بانگھێشتکردوە و نیگەرانی وڵاتەکەی پێگەیاندوە لە سستی بەدەنگەوەچوونی پۆلیس بۆ رووداوەکە.
پێشتریش پۆلیسی دانیمارک رایگەیاندبوو، کەسێکی تەمەن ٣٢ ساڵیان دەستگیرکردووە کە بە چەقۆ چووەتە ناو باڵیۆزخانەی ئێران و بەوھۆیەشەوە رووبەڕووی دادگا دەکرێتەوە.
ئەردۆغان لە کاتی گەڕانەوەی لە پراگی پایتەختی چیک بە رۆژنامەنوسانی راگەیاند، تورکیا دەتوانێت ئەوەی کردی بۆ کڕینی سیستمی بەرگری ئێس ٤٠٠ی رووسی لە بری سیستمی پاتریۆتی ئەمریکی، دووبارە بکاتەوە.
ئەردۆغان سەبارەت بە بڕیاری ئەمریکا بۆ درێژکردنەوەی ماوەی ھەناردەکردنی چەک بۆ بەشە یۆنانییەکەی قوبرس، رایگەیاند، وڵاتەکەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و فڕۆکەی تری لە سەر خاکی بەشە تورکییەکەی قوبرس ھەیە و فڕۆکە جەنگییەکانیشیان دەتوانن بە ماوەیەکی کەم لە تورکیاوە بگەنە قوبرس، جەختیشی کردەوە لە سەر گرەنتی ئاسایشی وڵاتەکەیان لە ھەموو روویەکەوە.
بەپێی راپرسییەک کە میدیاکانی ئەمریکا بڵاویانکردوەتەوە، پێشبینی دەکرێت لە ھەڵبژاردنی داھاتووی نوێکردنەوەی نیوەی گۆنگرێسی ئەمریکا کە بڕیارە مانگی داھاتوو بەڕێوەبچێت، پارتی کۆمارییەکان لە کۆی (٤٣٥) کورسی، (٢٢٠) کورسی بەدەستبھێنن و دیموکراتەکانیش (١٨٠) کورسی بەدەستبھێنن، بەڵام تائێستا چارەنووسی (٣٥) کورسییەکەی تر دیار نییە.
ئاماژە بەوەشکراوە، پێشبینی دەکرێت لە ئەنجومەنی پیرانیش لە کۆی (١٠٠) کورسی، کۆمارییەکان (٤٧) کورسی بەدەستبھێنن و دیموکراتەکانیش (٤٦) کورسی، چارەنووسی (٧) کورسییەکەی تریش تائێستا دیار نییە.
عادل جوبێر وەزیری دەوڵەتی سعودیە بۆ کاروباری دەرەوە رایگەیاند، بڕیارەکەی ئۆپێک پڵەس بۆ کەمکردنەوەی بەرھەمی نەوت لە بازاڕەکانی جیھان لەپێناو بەرژوەندی ئابووری جیھاندایە و ھیچ کاتێکیش سعودیە نەوتی تێکەڵی سیاسەت نەکردووە و نەیکردووە بە چەکێک بۆئەوەی لە دژی ئەمریکا بەکاری بھێنێت، بەڵکو کاریان بۆئەوە کردووە ھاوسەنگی لە بازاڕی نەوتدا بەدیبھێنرێت کە ئەوەش لە بەرژوەندی وڵاتانی بەرھەمێنەر و کڕیارانی نەوتە.
وتیشی، ئابووری جیھان بەرەو قۆناغێکی ھەستیار و مەترسیدار ھەنگاوی دەنا و مەترسی ھەرەسھێنانی لەسەر بوو، بڕیارەکەی ئۆپێک پڵەسیش، لەپێناو رێگرتن بوو لە روودانی ئەو مەترسییانە.
فاوچی لە چاوپێکەوتنێکدا رایگەیاند، پێویستە شۆک نەبن لە سەرھەڵدانی جۆرێکی تری کۆرۆنا کە مەترسیدارتر بێت لەوانەی پێشتر و بتوانێت بەرگری بەدەستھاتووی جەستە تێپەڕێنێت کە لە ڤایرۆسەکەوە یاخود وەرگرتنی ڤاکسینەوە دروستبووە.
بەڕێوەبەری پەیمانگای نیشتمانی بۆ نەخۆشییە گواستراوەکانی ئەمریکا بە پێویستی زانیوە دەستبەرداری ھۆشدارییەکان نەبن، لەبەرئەوەی ھەمیشە مەترسی ھەیە لە وەرزەکانی زستاندا ڤایرۆسەکە تەشەنە بکات و بە دڵنیایی ناتوانن بە شێوەیەکی یەکلاکەرەوە بڵێن، ڤایرۆسەکە کۆتایی ھاتووە.
حکومەتی خۆجێی ھەرێمی زاپۆریژیا کە لە ژێر دەسەڵاتی سوپای روسیادایە لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، دوای ئەوەی لەماوەی چەند رۆژی رابردوودا لە ئەنجامی راپرسییەکدا زۆرینەی دانیشتوانی ھەرێمەکە دەنگیان بەوە داوە بخرێنە سەر روسیا، چیتر وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیا بەشێک نییە لە چوارچێوەی سیستمی وزەی ئۆکراین و پێویستە ناوەکەشی بەرەسمی بگۆڕدرێت بە وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیای روسیا.
ھەرێمی زاپۆریژیا داوایەکیشی ئاڕاستەی پەرلەمانی روسیا کردوە کە بە (دۆما) ناسراوە، بەدەنگدانی رەسمی و بە یاسا ناوی وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیای ئۆکراین بگۆڕێت، چونکە ئێستا ئەو ھەرێمە بەشێکە لە خاکی روسیا.
"بایدن" لە کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ دیموکراتییەکان لە نیویۆرک رایگەیاند، ھەڕەشەکانی پوتن بۆ بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمی یاخود کیمیایی و بایۆلۆجی لە ئۆکراین گاڵتە نین، چونکە سوپاکەی لاوازە.
وتیشی، ئەو ھەڕەشانە مرۆڤایەتی رووبەرووی مەترسی کۆتاییھاتنی جیھان دەکاتەوە و ئەوەی لەئێستادا تێیدا دەژین مەترسیدارترین رەوشە و لەدوای قەیرانی مووشەکەکانی کوبا، جیھان روبەڕووی ھەڕەشەی لەو جۆرە نەبووەتەوە.
پێشتریش "بایدن" رایگەیاندبوو کە بە دووری نازانێت لە لوتکەی ٢٠ لە ئیندۆنزیا چاوی بە ھاوتا روسییەکەی بکەوێت، بەڵام کۆشکی سپی پێچەوانەی "بایدن" چەندینجار باسی لەوە کردووە، کە لەئێستادا ھیچ ئاماژەیەک نییە کە روسیا چەکی ئەتۆمی لە جەنگی ئۆکراین بەکاربھێنێت.