تۆڕی ( سی ئێن ئێن)ی ئەمریکی بڵاویکردەوە، کۆمپانیای سپەیس ئێکس کە ئیلۆن ماسک خاوەندارێتی دەکات لەنامەیەکدا بۆ پنتاگۆن رایگەیاندوە، چیتر ناتوانێت لە رێگەی مانگی دەستکردی ( ستارلینک) خزمەتگوزاری ئینتەرنێت بۆ سوپای ئۆکراین دابین بکات و داوایکردوە پنتاگۆن خەرجی بەکارھێنانی ستارلینک بۆ ئۆکراین دابین بکات کە بودجەکەی تا کۆتایی ئەمساڵ ١٢٠ ملیۆن دۆلارە.

لای خۆشییەوە میخائیل بودولیاک راوێژکاری سەرۆکایەتی ئۆکراین رایگەیاند، ماسک لە ساتە مەترسیدارەکانی جەنگدا ھاوکاری ئۆکراینی کرد و چاوەڕێن کۆمپانیای ستارلینک بەردەوام بێت لە خزمەتگوزارییەکەی تا کۆتایی دانوستانەکان.

(لاپ کروپ) یاریدەدەری پێشووی وەزیری بەرگری ئەمریکاش رایگەیاند، راگرتنی خزمەتگوزاری ستارلینک لە ئۆکراین کاریگەری لە سەر ئۆپراسیۆنەکانی سوپای ئۆکراین دەبێت.

بەپێی زانیاریەکانی کوردسات نیوز، لەناو گرتووخانەی (ئێوین) لە باکوری شاری تاران کارگەیەکی جل و بەرگ لەلایەن زیندانیانەوە ئاگری تێبەردرا و دواتر شەڕ و ئاڵۆزی لە نێوان زیندانیان و پاسەوانانی گرتووخانەکە دروستبوو، ھەروەھا لەلایەن ھاووڵاتییانەوە دەنگی تەقەیەکی زۆر بیسترا. 

بەپێی زانیارییەکان، ھێزێکی زۆری ئەمنی گەیشتوونەتە گرتووخانە و تیمەکانی ئاگرکوژێنەوەش لە ئێستادا ئاگرەکەیان کۆنترۆڵکردووە.

گرتووخانەی ئێوینی لە تاران، جگە لە زیندانیانی کێشە جۆراوجۆرەکان، زۆربەی زیندانییەکانی چالاکوان و کەسانی سیاسی دژی حکومەتن، ئەوەی نیگەرانی لای ھاووڵاتیانی ئێران دروستکردووە ئەوەیە کە ژمارەیەکی زۆر لە گیراوانی رووداوەکانی خۆپیشاندانەکانی ئەم دواییە لە گرتووخانەکەدان و لە خەمی سەلامەتی گیراوانیانن.

وەزارەتی گەڕانەوەی خاکە داگیرکراوەکان لە ئۆکراین بڵاویکردەوە، ھێزە چەکدارەکانی ئۆکراین لە ماوەی ئەم مانگەدا زیاتر لە ٦٠٠ ناوچەیان لەژێر دەستی ھێزەکانی روسیا کۆنترۆڵکردووەتەوە، کە لە نێویاندا ٧٥ ناوچە لە ھەرێمی خیرسون و ٥٠٢ ناوچەی نیشتەجێبوون لە باکوری رۆژھەڵاتی ھەرێمی خارکیڤ ھەن، ھەروەھا ٤٣ ناوچە لە ھەرێمی دۆنێتسک و حەوت ناوچە لە لۆھانسک رزگارکراونەتەوە. 

ھاوکات ڤۆلۆدمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین جارێکی تر داوای لە وڵاتانی رۆژئاوا کرد ھاوکارییان بکەن بە تایبەت لە سیستمی بەرگری ئاسمانی و داواشی کرد رێکاری زیاتر بگرنەبەر بۆ گۆشەگیرکردنی روسیا لەجیھان. 

"جۆن کیربی" رێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکان لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، "جۆ بایدن" سەرۆکی وڵاتەکە ھێشتا پێیوایە رێگەچارەی دیبلۆماسی باشترینە بۆ رێگریکردن لە ئێران کە ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی، بەڵام لە ئێستادا نزیک نین لە گەڕانەوە بۆ رێککەوتنی ئەتۆمی، چونکە ئێران لە دانوستانەکاندا داواکاری نوێیان ھەیە کە ھیچ پەیوەندی بە رێککەوتنەکەوە نییە. 

"کیربی" وتیشی، لە ئێستادا چاویان لەسەر خۆپیشاندانەکانی ئێران و لێپرسینەوە لەو کەسانەیە، کە توندوتیژی بەرامبەر بە خۆپیشاندەران دەکەن. 

دوێنێش وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، لەئێستادا سەرنجیان لەسەر رێککەوتننامەی ئەتۆمی نییە، بە ئەندازەی ئەوەی سەرنجیان لەسەر پاڵپشتیکردنی خۆپیشاندانەکانی ئێرانە.

 

ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، لێپرسراوانی سعودیە دڵنیابوون و زۆر بە باشی دەیانزانی کە پشتیوانیکردنی بڕیارەکەی ئۆپیک پڵەس بۆ کەمکردنەوەی دوو ملیۆن بەرمیل نەوتی رۆژانە، راستەوخۆ دەبێتە ھۆی زیادبوونی داھاتی روسیا، بۆیە بە دڵنیاییەوە حکومەتی ریاز زۆر بە قورسی باجی ئەو پشتیوانیکردنەی روسیا دەدات.

وتیشی، لە ئێستا ئەمریکا و لایەنە پەیوەندیدارەکانی سەرقاڵی تاوتوێکردنی سپاندنی سزان بەسەر حکومەتی سعودیەدا و لەداھاتوویەکی نزیکیشدا ئەو بابەتە یەکلایی دەکەنەوە و جۆرو چۆنێتی سزاکان بڵاودەکەنەوە.

نێردەی ھەمیشەیی ئێران لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی، نامەیەکی ئاڕاستەی سەرۆکی ئەنجومەنەکە کردووە و تێیدا ئەوەیان خستووەتەڕوو، گروپە ئۆپۆزسیۆنەکانی ئێران کە لە خاکی ھەرێمدان، لە ساڵی ٢٠١٦ەوە ٤٩ پەلاماریان لەناو خاکی ئێران و نزیک سنورەکان ئەنجامداوە و بەھۆیەوە ٢٤ کەس کوژراون و ٣٢ی تر برینداربوون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھۆی مەترسییەکانی ئەو گروپانەشەوە وەزارەتی دەرەوەی ئێران چەندینجار یاداشتی ناڕەزایی ئاڕاستەی وەزارەتی دەرەوەی عێراق کردووە، سەرباری چەندین ھۆشداریش، بەڵام لێپرسراوانی ھەرێمیش ھیچ رێکارێکیان دژی ئەو لایەنە ئۆپۆزسیۆنانە نەگرتووەتەبەر.

سەبارەت بە دوایین بۆردومانەکانیشیان بۆ سەر ئەو لایەنانە لە خاکی ھەرێم لە نامەکەدا باسکراوە، ئێران ھیچ بژاردەیەکی تری لەبەردەستدا نەماوە جگە لە بەکارھێنانی مافی خۆی بۆ بەرگریکردن لە چوارچێوەی یاسای نێودەوڵەتییەکان بە ئامانجی پاراستنی گەل و ئاسایشی نەتەوەیی و سەروەری خاکەکەیان. جەختیشیکردووەتەوە لەوەی سەرجەم ھەنگاوەکانیان بەپێی یاسا نێودەوڵەتییە مرۆییەکان بووە.

وەزارەتی بەرگری تورکیا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، سەربازێکیان بە ناوی "ئیبراھیم   ھان" دوای برینداربوونی بە بۆمبێکی چێندراو لە روبەروبوونەوەیەکدا لەگەڵ پەکەکە لە سنورەکانی ھەرێمی کوردستان گیانی لەدەستداوە.

لە رۆژی ١٨ی نیسانی ئەمساڵەوە، سوپای تورکیا ئۆپراسیۆنێکی سەربازی فراوانی لەناو سنورەکانی ھەرێمی کوردستان دژی پارتی کرێکارانی کوردستان دەستپێکردووە و تائێستاش بەردەوامە.

ئیراھیم رەئیسی لە وتارێکدا لە کازاخستان رایگەیاند، بڵاوبوونەوەی تیرۆر و فراوانبوونی ناتۆ، دوو ھۆکاری سەرەکین بۆ تێکدانی ئاسایشی ئاسیا.

راشیگەیاند، ساڵانێکە ئێران بەدەست فشارە سەختەکانەوە دەناڵێنێت، بە تایبەتی کە گەمارۆکانی ئەمریکا لەسەر ئێران بەردەوامن.

ھەروەھا سەرۆک کۆماری ئێران ئاماژەی بەوەشکرد، تاران لە دژی تیرۆری ئابووری دەجەنگێت و لەبەرامبەر گەمارۆکاندا پشت بەخۆی دەبەستێت.

 

بەرپرسانی یۆنان رایانگەیاند، تیمی کەناراوەکان تەرمی ژنێکی کۆچبەرییان لە نزیک کەناراوەکانی دوورگەی ( کیسیرا) دۆزیوەتەوە و پێدەچێت یەکێک بێت لەو کۆچبەرانەی شەوی چوارشەممەی رابردوو بەلەمەکەیان بە ٩٥ کۆچبەرەوە لە نزیک ئەو دوورگەیە ژێرئاوکەوت، کە لەو رووداوەدا ٨٠ کۆچبەر رزگارکران و قاچاخچییەکیش دەستگیرکرا.

لەلایەکی ترەوە فەرماندەیی کەناراوەکانی تورکیا رایگەیاند، تیمەکانیان ٣٨ کۆچبەریان لە کەناراوەکانی ئیزمیر رزگارکردووە کە لە بەلەمێکی لاستیکدا بوون و لەلایەن یۆنانەوە ناچارکرابوون رووبکەنە ئاوە ھەرێمییەکانی تورکیا.

ھەروەھا رەنج پشدەری رۆژنامەنوس لە یۆنان بڵاویکردەوە، دوێنێ ژمارەیەک کۆچبەری کورد لە تورکیاوە گەیشتوونەتە ئیتاڵیا، بەڵام ھەر دوێنێ بەلەمێکی تر بە ٩٠ کۆچبەرەوە لە تورکیاوە بۆ یۆنان بەڕێکەوتووە و دوای چوار سەعات بەلەمەکەیان پەکی کەوتووە و داوای بەھاناوەچوونیان کردووە.

بایدن لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ سی ئێن ئێن رایگەیاندووە، ئەگەری کۆبوونەوەی لەگەڵ پوتن لە لوتکەی ٢٠ دا بەندە بە رەوشی ئەو کاتەوە.

سەبارەت بە مەترسییەکانی بەکارھێنانی چەکی ئەتۆمیش لەلایەن روسیاوە بایدن رایگەیاندووە، سەرباری ئەو ھەڵە گەورانەی ئەنجامیداوە، بەڵام پوتن یاریزانێکی ژیرە و چەکی ئەتۆمی لە ئۆکراین بەکارناھێنێت.

ئەوە لەکاتێکدایە ھەفتەی رابردوو بایدن ھۆشداریدا لە ئەگەری دروستبوونی جەنگی ئەتۆمی و رایگەیاند، مەترسیی دروستبوونی ھێرشی ئەتۆمی لە بەرزترین ئاستەکانیدایە کە لە ماوەی ٦٠ ساڵدا ھاوشێوەی نەبووە.

بایدن لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تۆڕی سی ئێن ئێن ئاشکرایکرد، دوای ھەڵبژاردنی نیوەیی کۆنگرێس کە بڕیارە مانگی داھاتوو بەڕێوەبچێت بڕیار لەسەر خۆکاندیدکردنەوە بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٤ دەدات.

وتیشی، ئەگەر ناچاربێت رووبەرووی دۆناڵد ترامپ سەرۆکی پێشوو ببێتەوە لە ھەڵبژاردنی داھاتوودا لەو بڕوایەدایە دەتوانێت جارێکی تر شکست بە ترامپ بھێنێت.

ھەرچەندە بایدن لەئەمساڵدا ئاھەنگی  ٨٠  ساڵەی لەدایکبوونی دەگێڕێت و دەبێتە بە تەمەنترین سەرۆک لە مێژووی ئەمریکادا لەگەڵ ئەوەشدا پێیوایە ھێشتا توانای ھەیە ئەرکەکەی جێبەجێبکات.

"جەیک سۆلیڤان" لەڕێی تویتەرەوە لەسەر خۆپیشاندانەکانی ئێران دژی گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی نووسیوویەتی، جیھان چاودێری رووداوەکانی ئێران دەکات، لە کۆتایی ھەفتەی رابردوودا خۆپیشاندەرانی بێتاوان کوژراون کە کچیان لە نێوانیاندایە.

وتیشی، ئەو خۆپیشاندەرانە ھاووڵاتی ئێرانین و داوای شکۆ و مافە سەرەکییەکانیان دەکەن و ئەمریکاش لە پاڵیان دەوەستێت. 

جەختیشیکردەوە، لەوەی لێکۆڵینەوە لەگەڵ ھەموو ئەو لایەن و کەسانە دەکەن کە توندوتیژی بەکاردەھێنن و دەیانەوێت بە زەبری ھێز دەنگی ناڕازیی بێدەنگ بکەن.

نزیکەی مانگێکە خۆپیشاندانەکان لە ئێران و شارەکانی رۆژھەڵاتی کوردستان دژی گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی بەردەوامە و تائێستا بەپێی ئاماری رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران نزیکەی ٢٠٠ کەس کوژراون و ھەزارانیش دەستگیرکراون و برینداربوون.

نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە راگەیەنداوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە کۆبوونەوەی ئەمڕۆی وڵاتانی "جی حەوت"، لیز ترەس داوادەکات لەچەند رۆژی داھاتوودا کۆبوونەوەیەکی بەپەلەی رێکخراوی ناتۆ ئەنجام بدرێت.

راشیگەیاند، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە کۆبوونەوەکەی جی حەوت، کە ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراینیش بەشداری تێدا دەکات، داوادەکات وڵاتانی رۆژئاوا بەردەوامبن لە سیاسەتی سەپاندنی سزا بەسەر روسیادا.

ئەو داوایەی سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا دوای ئەوە دێت، بەرەبەیانی رۆژی دووشەممە روسیا ٧٥ مووشەکی ئاڕاستەی کیێڤی پایتەخت و چەند شارێکی تری ئۆکراین کرد و ە بەھۆیەوە دەیان کەس کوژران و برینداربوون.

 

بەپێی راپۆرتێکی نھێنی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، ئێران ھەنگاودەنێت بەرەو فراوانکردنی چالاکییەکانی و پیتاندنی یۆرانیۆمی لە پێگەی نەتەنزی ژێرزەوی زیادکردووە، ھەروەھا ئامێری سەنتەر فیوچی پێشکەوتوو لە جۆری "ئەی ئاڕ ٦" لەو پێگەیە دانراوە و دەستیکردووە بەکار. 

بەپێی ئاژانسی رۆیتەرزیش، ئێران ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی ئاگادار کردووەتەوە کە بە نیازە سێ جۆری تر لە ئامێری سەنتەر فیوچ دابنێت و بەوەش کۆی ئەو ئامێرانە دەگاتە ١٢.

رۆژی ھەینی رابردوو، "رۆبەرت مالی" نێردەی تایبەتی ئەمریکا لە ئێران رایگەیاند، بەشداربووانی دانووستانە ئەتۆمییەکان رێککەوتبوون بۆ زیندووکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمی لە مانگی ئاداری رابردوودا، دواتر رێککەوتن لە مانگی ئاب رێککەوتنەکە رابگەیەنن، بەڵام ھەموو جارەکان ئێران داواکاری نوێی دەخستەڕوو، بەوەش ئاستەنگ دروستدەبوو. 

"مێرکڵ" لە رێوڕەسمێکدا لە "ژنێڤ" ئەو خەڵاتەی وەرگرت و رایگەیاند، ئەڵمانیا بەھۆی کۆچبەرانەوە روبەڕووی ململانێیەکی گەورە بووەوە. 

"مێرکڵ" ئەو کاتەی راوێژکاری ئەڵمانیا بوو لە ساڵانی ٢٠١٥ و ٢٠١٦ دەرگای بەڕووی کۆچبەران و پەنابەراندا کردەوە و لە گەرمەی شەپۆلی کۆچبەران بەھۆی جەنگی سوریاوە پێشوازی لە زیاتر لە یەک ملیۆن کۆچبەری نایاسایی کرد، ھەروەھا لە ماوەی ١٦ ساڵی دەسەڵاتیدا ھەوڵیدا بۆ پاراستنی ژیانی پەنابەران. 

خەڵاتەکە ناوی "نانسن"ە و بۆ یەکەمینجار لە ساڵی ١٩٥٤ بەخشراوە و بڕەکەی ١٥٠ ھەزار دۆلارە. 

رۆژنامەی ئێکسپرێسی بەریتانی بڵاویکردەوە، پەرستارێک لە ساڵانی ٢٠١٥ و ٢٠١٦، ئەنسۆلینی خستووەتە شیری منداڵانەوە و حەوت منداڵی تازەلەدایکبووی بەو رێگەیە کوشتووە، پلانیشی ھەبووە ١٠ منداڵی تر بەو رێگایە بکوژێت، بەڵام سەرکەوتوو نەبووە. 

ئەو پەستارە ناوی "لوسی"یە  لەکاتی بڵاوبوونەوەی ھەواڵی مردنی ئەو منداڵانە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان گاڵتەی بە خێزانی قوربانیەکان کردووە، تائێستاش لە دادگا دانی بەتاوانەکەی و ھۆکاری ئەو کردەوانەی نەنانەوە، بەڵام داواکاری گشتی بەریتانیا رایگەیاندووە، بەڵگەی پێویستیان لەبەردەستدایە و  بێ دوودڵی سزادەردرێت.