جیهان
ئەمساڵ لەبەرئەوەی وەستان لە کێوی عەرەفە کەوتە ڕۆژی ھەینییەوە، پێی دەوترێت "حەجی گەورە"، حاجیان لە بەرەبەیانێکی زووی ئەمڕۆوە بە مەبەستی نزا و پاڕانەوە و بە جێگەیاندنی فەریزەی حەج ڕوویان لە کێوی عەرەفە کرد و تاوەکو ئێوارە مانەوە و دواتریش سەردانی موزدەلیفەیان کرد و سبەینێش کە یەکەم ڕۆژی جەژنی قوربانە، حاجیان لە مینا ئەرکەکانی تریان جێبەجێ دەکەن کە ڕەجمکردنی شەیتان و قوربانیکردنە، دواتر حاجیان سەردانی کەعبەی پیرۆز دەکەن و بە دەوریدا دەسوڕێنەوە و تەواف دەکەن.
ئەمساڵ زیاتر لە یەک ملیۆن کەس لە ناوەوە و دەرەوەی سعودیە فەریزەی حەجیان بەجێھێنا، لە ھەرێمی کوردستانیشەوە نزیکەی ٢ ھەزار و ٤٠٠ کەس بۆ بەجێھێنانی فەریزەی حەج ڕوویان لە سعودیە کردووە.
ئیبراھیم ڕەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران بە سەردانێکی ڕەسمی گەیشتە شاری سنە و لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی سنە بە ڕۆژنامەنوسانی ڕاگەیاند، تەواوکردنی پڕۆژە خزمەتگوزارییەکانی پارێزگای سنە لە ئەولەویەتی کارەکانی کابینەکەی دایە.
ڕەئیسی لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای پارێزگای سنە کۆبووەوە و لە کوتایی سەردانەکەی ڕایگەیاند، جێبەجێکردنی ١٨٢ پڕۆژە بو پاریزگای سنە پەسەند کراوە کە ٤٩ پڕۆژە لە بواری ژێرخان و ١٠ پڕۆژە لە بواری کەرتی تەندروستی و لە بواری ئاو و کشتوکاڵیش، ١٨ پڕۆژە لەخۆدەگرێت.
بۆریس جۆنسن لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، شانازی بەوەوە دەکات کە توانیویەتی سەرکردایەتی حکومەتی بەریتانیا بکات.
وتیشی، ھەوڵیداوە ھاوڕیکانی بە مانەوە لە حکومەتدا رازیبکات، بەڵام نەیتوانی و شکستیھێنا.
بۆریس جۆنسن ئاماژەی بەوەشدا، بە بڕیارە قورسەکان بەریتانیا بەرەوپێشەوە دەبەن.
ئەمڕۆ ١٣ وەزیری تری بەریتانیا دەستلەکارکێشانەوەی خۆیان لە کابینەکەی بۆریس جۆنسن راگەیاند، کە نەدیم زەھاوی وەزیری دارایی و ھێلین وایتلی وەزیری گەنجینە و براندۆن لویس وەزیری دەوڵەت بۆ کاروباری ئیرلەندای باکور و دامنیان ھندز وەزیری دەوڵەت بۆ کاروباری ئەمن و سنورەکان و وەزیرانی پەروەردە و خانەنشین بوون، تا ئێستاش ٦٠ وەزیر و یاریدەدەری وەزیر لە حکومەتەکی جۆنسن کشاونەتەوە.
ئەمساڵ زیاتر لە ٢ ملیۆن حاجی لە وڵاتانی جیھانەوە ڕوویان لە مەککە کردووە و بە پێی ھەنگاوەکانی بە جێھێنانی فەریزەی حەج، حاجیان دوای بەستنی ئیحرام حەوت جار بە دەوری کەعبەدا دەسوڕێنەوە و پاشان لە نێوان (سەفا و مەروا) حەوت جار دێن و دەچن.
ئەمڕۆ کە دووەم ڕۆژی جێبەجێکردنی ڕێوڕەسمەکانی حەج بوو، حاجیان ڕوویان لە مینا کرد، کە یەکێکە لە پایە سەرەکییەکانی حەج و بەرەبەیانی سبەی دەچنە کێوی عەرەفە و تا ئێوارە نوێژ و نزا دەکەن، ئەمساڵ لەبەرئەوەی وەستان لە کێوی عەرەفە دەکەوێتە ڕۆژی ھەینییەوە پێی دەوترێت (حەجی گەورە).
بە پێی چەند تۆمارێکی ڤیدیۆیی میدیاکانی سوریا، سوپای تورکیا بەردەوامە لە ناردن و کۆکردنەوەی ھێز لە سنورەکانی ڕۆژئاڤای کوردستان و ھێز و چەکی قورسی ڕەوانەی سنورەکانی باکور و ڕۆژھەڵاتی سوریا و نزیک ئەو ناوچانە کردووە، کە بە نیازە ھێرشیان بکاتەسەر.
ناردن و کۆکردنەوەی ھێزی سەربازیی بە چەکی قورسەوە، لە نزیک سنوورەکانی باکور و ڕۆژھەڵاتی سوریا، لە چوارچێوەی ئامادەکارییەکانی تورکیادایە بۆ دەستپێکردنی لەشکرکێشییەکی نوێ و چاوەڕوانکراو، کە پێشتر ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا ڕایگەیاندبوو، ھەر کاتێک ئامادەکارییەکان تەواوبوون، سوپای وڵاتەکەی لەشکرکێشییەک لە باکوری سوریا ئەنجام دەدات.
بەرپرسانی پۆڵەندا و بەریتانیا لەسەر دەستگیرکردنی ژمارەیەک بیانی لەلایەن سوپای پاسدارانی ئێرانەوە ھاتنە دەنگ و وەزارەتی دەرەوەی پۆڵەندا لە ڕاگەیەنراوێکدا دەستگیرکردنی زانایەکی وڵاتەکەی پشتراستکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، لە ھەوڵدان بۆ گەرەنتی گەڕاندنەوەی.
(سایمۆن شیرکلیف) باڵیۆزی بەریتانیا لە تاران لە تویتەر نوسیویەتی، ئەو ھەوڵانەی باس لە دەستگیرکردنی (جیل ویتاکر) بەرپرسی دووەمی باڵیۆزخانەکەیان دەکەن لەلایەن سوپای پاسدارانەوە، مایەی سەرسوڕمانن لەبەرئەوەی ئەو دیپلۆماتکارە لە کانونی یەکەمی ساڵی ڕابردووەوە ئێرانی جێھێشتووە.
ڕۆژی چوارشەممە میدیای ئێران بڵاویکردەوە، ژمارەیەک ھاووڵاتی بیانی بە تۆمەتی سیخوڕی لەلایەن سوپای پاسدارانەوە دەستگیرکراون، ئاماژەی بەوەشکرد، بیانییەکان لە کاتی ھەڵگرتنەوەی نموونەی خاکی بیابانی ناوچەیەک لە ناوەندی وڵاتەکە دەستگیرکراون.
میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردووەتەوە، بڕیارە "ئەردۆغان" ١٩ی ئەم مانگە سەردانی تاران بکات و لەگەڵ "ئیبراھیم رەئیسی" ھاوتا ئێرانییەکەی کۆببێتەوە و پێشھاتە ھەرێمییەکان تاوتوێ بکەن.
سەردانەکەی ئەردۆغان بۆ تاران دوای سەردانەکەی "حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان" وەزیری دەرەوەی ئێران دێت بۆ تورکیا، کە ٢٧ی مانگی رابردوو ئەنجامیدا.
"عەبدوڵاھیان" لەو سەردانەیدا لەگەڵ "مەولود چاوش ئۆغلۆ" ھاوتا تورکییەکەی کۆبۆوە و رایگەیاندبوو، تاران لە مەترسییە ئەمنییەکانی ئەنقەرە لە سوریا تێدەگات. وتیشی ئێران ھەوڵی چەسپاندنی ئاسایش و ئاشتی دەدات لەڕێی باشکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ تورکیا و سوریا.
پوتن لە چاوپێکەوتنێکدا رایگەیاندووە، تا ئەو کاتەی بە تەواوی شاری "لیسیتجانسک" کۆنترۆڵ دەکەن، ئۆپراسیۆنەکانیان لە رۆژھەڵاتی ئۆکراین بەردەوام دەبێت و تەواوی پلانە سەربازییەکانیان لەو وڵاتە جێبەجێ دەکەن .
ھاوکات سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا رایگەیاندووە ، روسیا لە جەنگی ئۆکراین بەردەوام دەبێت تا ئەو کاتەی ئامانجەکانی بەدیدەھێنێت ، داواشی لە وڵاتانی جیھان کردووە تەواوی ھەوڵەکانیان بخەنەگەڕ بۆ پاراستنی یاسا نێودەوڵەتییەکان .
سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لەمیانی بەشداریکردنی لە کۆبوونەوەی پەرلەمان رایگەیاند، وڵات دووچاری قەیرانێکی زۆر ھاتووەو حکومەت بەردەوام دەبێت لە رووبەروبوونەوەیان و پاشەکشە ناکات. وتیشی، تاکۆتایی ویلایەتەکەی بەردەوام دەبێت و ھیچ ھۆکارێک نیە بۆ دەستلەکارکێشانەوەی.
لەبەرامبەردا سەرکردەی پارتی کرێکاران لە پەرلەمانی بەریتانیا، جۆنسنی تۆمەتبار کرد بە پەردەپۆشکردنی بەرپرسیاری پێشێلکارییەکان ، وتیشی، پێویستە وڵات سەرۆک وەزیرانێکی شایستەتر لە جۆنسنی ھەبێت.
لەماوەی دوو رۆژدا ٢٨ کەس کە پێنجیان وەزیرن ، لە حکومەتی بەریتانیا دەستیانلەکارکێشاوەتەوەو ھۆکاری دەستلەکارکێشانەوەشیان گەڕاندووەتەوە بۆ خراپی ئیدارەدانی حکومەت لە لایەن بۆریس جۆنسن و ئەو ئابڕوچوونانەی دووچاری حکومەتەکەی ھاتوون.
سەرۆک وەزیرانیش بۆ بەردەوامبوونی کارەکانی حکومەت، نەدیم زەھاوی وەزیری کوردی حکومەتەکەی کرد بە وەزیری دارایی.
"سامی مەسعودی"سەرۆکی دەستەی حەج و عومرەی عێراق رایگەیاندوە، بەردەوامن لە دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان بۆ حاجیانی عێراق، لەئێستاشدا بڕیاردراوە ھەر حاجیەکی عێراقی بڕی ٧٠٠ ریاڵی سعودی کە دەکاتە ٢٧٠ ھەزار دیناری عێراقی وەک دیاری پێشکەش بکرێت، بڕیارە لە چەند رۆژی داھاتوودا دیارییەکەیان پێبدرێت.
سەبارەت بە کەمکردنەوەی مەرجی تەمەن بۆ ئەو کەسانەی حەج دەکەن رایگەیاند، سعوودیە بۆ وەرزی حەجی ئەمساڵ تەمەنی ٦٤ ساڵ بەرەو خوارەوەی دیاریکردووە، بەڵام بڕیارە بۆ ساڵی داھاتوو مەرجی تەمەن گۆڕانکاری تێدابکرێت یان ھەر مەرجەکە نەمێنێت.
"میرچا جیوانا" یاریدەدەری سکرتێری گشتی ناتۆ ڕایگەیاند، پلانیان نییە لە ئێستادا ھێزی سەربازی ڕەوانەی فنلەندا و سوید بکەن و بنکەی سەربازیش لەو دوو وڵاتە دروست ناکەن، تا ئەو کاتەی ڕێگەکانی بە ئەندامبوونیان لە ڕێکخراوی ناتۆ تەواو دەکەن. وتیشی ئەو دوو وڵاتە ھێزی نیشتمانی تایبەت بە خۆیان ھەیە و دەتوانن بەرگری بکەن.
یاریدەدەری سکرتێری گشتی ناتۆ ھیچ وادەیەکیشی دیاری نەکرد بۆ بە ئەندامبوونی ئەو دوو وڵاتە بە شێوەیەکی ڕەسمی لە ناتۆ.
دوێنێ وەزیرانی دەرەوەی سوید و فینلەندا، پڕۆتۆکۆڵی بە ئەندامبوونیان لە ناتۆ ئیمزا کرد، سکرتێری گشتیی ناتۆش ڕایگەیاند، دەرگای رێکخراوەکە بە ڕووی دیموکراسیەتی ئەوروپادا کراوەیە.
میدیاکانی ئێران بڵاویانکردووەتەوە، کۆنفرانسێکی ھەرێمی سەبارەت بە ڕووبەڕووبوونەوەی خۆڵبارین لە تارانی پایتەخت بە بەشداری ١٥ وەزیری وڵاتانی ناوچەکە ڕێکدەخرێت.
ڕێکخراوی پاراستنی ژینگەی ئێرانیش بڵاویکردووەتەوە، کاردەکەن لەسەر پڕۆگرامێک بۆ توێژینەوە لەسەر شەپۆلەیکانی خۆڵبارین و کاریگەرییەکانی.
بەستنی ئەو کۆنفرانسە لە کاتێکدایە کە ئەمساڵ چەندین شەپۆلی خۆڵبارین عێراق و ئێران و وڵاتانی تری ناوچەکەی گرتووەتەوە و سەدان کەس بەھۆی تووشبوونیان بە تەنگەنەفەسی ڕەوانەی نەخۆشخانە کراون.
نێد پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، لە دوای کۆتاییھاتنی دانوستانەکانی دەوحە، لە ئێستادا خولێکی تری دانوستان لەگەڵ ئێران بوونی نییە و ئاشکراشیکردووە کە لە چەند ھەفتەی ڕابردوودا ئێران چەندین داواکاریی لە دەرەوەی چوارچێوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی پێشکەش کردووە و داواکارییەکانیشی ئاماژەن بۆ جددی نەبوونی لە دانوستانەکاندا.
لەلایەکی تریشەوە جۆزێب بۆریل لێپرسراوی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا ڕایگەیاندووە، ئەگەر ئێران و وڵاتانی ڕۆژئاوا بیانەوێت بگەنە ڕێککەوتن، چەند بڕیارێک ھەیە دەبێت ئێستا بیدەن چونکە تا ئێستا دەکرێت ڕێککەوتن بکرێت، بەڵام دوورنیە بەمنزیکانە دەرفەتەکان بۆ زیندووکردنەوەی پلانی کاری گشتگیری ھاوبەش و گەیشتن بە ڕێککەوتن بەرتەسک ببێتەوە.
بە پێی پلانەکە ژوورێکی ئۆپراسیۆنی ھاوبەش پێکدەھێنن و سوپای سوریا ھێزی زیاتر ڕەوانەی ناوچەکانی ژێر دەستی ھەسەدە دەکات.
لای خۆشیەوە "نوری مەحمود" وتەبێژی ھێزەکانی سوریا دیموکرات ئاشکرایکرد، پلانێکی بەرگری ھاوبەشیان داناوە لەگەڵ سوپای سوریا بۆ بەرەنگاربوونەوەی ھێرشەکانی تورکیا و ئەوەش ھەنگاوێکی ئەرێنییە ھاتووەتە ئاراوە.
فەرھاد شامی بەڕێوەبەری ڕاگەیاندنی ھەسەدەش ڕایگەیاند، ٥٥٠ سەربازی سوپای سوریا گەیشتوونەتە ناوچەکانی ژێر دەستی ھەسەدە و لە ڕیفی حەلەب و شارۆچکەی عەین عیسا لە پارێزگای ڕەققە بڵاوەیانپێکراوە و شانبەشانی ھەسەدە لە ڕووبەڕووبوونەوەی ھێرشە چاوەڕوانکراوەکەی سوپای تورکیا بۆ سەر ڕۆژئاڤای کوردستان بەشداری دەکەن.
ئەنجومەنی گشتی خۆبەڕێوەبەری باکور و ڕۆژھەڵاتی سوریا بە کۆی دەنگ بڕیاریاندا بە ڕاگەیاندنی باری نا ئاسایی لە سەرجەم ناوچەکانی ژێر دەستیان.
ئەنجومەنەکە ئاماژەیان بۆ ئەوەشکردووە، ھەرچیان لە دەست بێت بۆ پاراستنی دانیشتووانی ناوچەکە لە دژی ھێرشی سوپای تورکیا دەیکەن.
کۆتایی مانگی ڕابردوو "ڕەجەب تەیب ئەردۆغان" سەرۆک کۆماری تورکیا ھەڕەشەی ھێرشکردنەسەر ناوچەکانی باکوری سوریای کرد و ڕایگەیاند، مەنبەج و تەلڕەفەت کۆنتڕۆڵ دەکەین.
لە وەڵامدا ھێزەکانی سوریای دیموکرات "ھەسەدە" ئامادەیی خۆی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو ھێرشانە ڕاگەیاند.
بەھۆی خراپ ئیدارەدانی حکومەتی بەریتانیا لەلایەن "بۆریس جۆنسن" سەرۆک وەزیرانی وڵاتەکە و ئەو ئابڕوچوونەوەی دووچاری حکومەتەکەی بووە، ھەر یەک لە وەزیری دارایی و تەندروستی و وەزیری دەوڵەت بۆ کاروباری ژنان و منداڵان و وەزیری دەوڵەت بۆ کاروباری گواستنەوە و وەزیری داد و نیشتەجێکردن دەستیان لە کار کێشاوەتەوە.
سەرەڕای ئەو فشارانەی لەسەری دروستبووە، بۆریس جۆنسن ڕەتیدەکاتەوە دەست لە کاربکێشێتەوە و پێداگیری دەکات لە بەرەنگاربوونەوەی قەیرانەکان.
دوای ئەوەی بۆریس جۆنسن پۆستێکی حکومی داوە بە کەسێک کە تۆمەتی گێچەڵی سێکسی لەسەرە، ناڕەزایەتی پارتی کرێکارانی بەریتانیا و بەشێکی زۆر لە پارتەکەی خۆی کە پارتی پارێزگارانە لێکەوتەوە و بەھۆیەوە دەستلەکارکێشانەوە لە حکومەتەکەی جۆنسن دەستیپێکرد.