عیراق
سودانی گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیایەكی چینی ئیمزاكرد بۆ دروستكردنی شارێكی پزیشكی لە زیقار كە چەندین پسپۆڕیی جیاجیای تێدایە.
نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سودانی گرێبەستێكی بە بەهای 490 ملیار دینار لەگەڵ كۆمپانیایەكی چینی ئیمزاكردووە، بە مەبەستی دروستكردنی شارێكی پزیشكی لە پارێزگای زیقار و بەمزوانەش پرۆژەكە دەكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە.
دەشڵێت، ئەو شارە پزیشكییە 13 دامەزراوەی پزیشكی سەربەخۆ و حەوت نەخۆشخانە كە لە 700 قەرەوێڵە پێكدێن لە خۆدەگرێت، بۆ پسپۆڕییەكانی مندڵان و ژنان و نەخۆشییەكانی خوێن و شێرپەنجە و هەناوی و فریاگوزاری خێرا.
وتیشی، هەر لەو شارە پزیشكییەی زیقار كۆمەڵگەی كیلینكی پزیشكیی و توێژینەوەی زانستی و بانكی خوێن و تیشك و شوێنی مانەوەی پزیشكی تێدایە و رووبەڕی پرۆژەكەش 93 دۆنمە.
سودانیش رایگەیاندووە، حەوت نەخۆشخانە لە پارێزگاكانی تر دەكەنەوە و پرۆژەی بە نیشتیمانیكردنی كەرتی تەندروستی و دەرمان جێبەجێ دەكەن.
راوێژكاری دارایی سودانی دەڵێت، بەهۆی بە ئەلیكترۆنیكردنی حكومەت پێشبینی دەكرێت ئەمساڵ داهاتی نانەوتی گەشەی زیاتر بكات.
مەزهەر محەمەد ساڵح راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری دارایی رایگەیاند، بە ئەلیكترۆنیكردنی حكومەت و دامەزراوەكانی و كۆكردنەوەی داهات بەشێوەی دیجیتاڵی لە ساڵی 2024ەوە، كاریگەری زۆری هەبووە لەسەر زیادكردنی داهات بەتایبەتیش داهاتی نانەوتی.
وتیشی، لە ساڵی رابردوودا داهاتی باج زیاتر لە شەش تریلیۆن دینار بەرزبووەتەوە، ئەوەش ئاماژەیەكە بۆ بەهێزكردن و بەرزكردنەوەی گەشەی داهات لە رێگەی ئەو سیستمەوە.
دەشڵێت، بە ئەلیكترۆنیكردنی حكومەت هەنگاوێكە بۆ پاڵپشتیكردنی گەنجینەی دەوڵەت و زیادبوونی داهاتی نانەوتی و پێشبینی دەكرێت ئەو داهاتە لە ئەمساڵدا زیاتر ببێت.
سەرۆک وەزیرانی عیراق لە پیرۆزبایی جەژنی نەورۆزدا، جەختی لەسەر چەمکی خۆشەویستی و یەک چارەنووسی کردەوە.
محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عیراق ئەمڕۆ پێنجشەممە، لە پلاتفۆرمی ئێکس پیرۆزبایی جەژنی نەورۆزی لە خەڵکی عیراق و گەلی کورد کرد و رایگەیاند: "جوانترین پیرۆزبایی بۆ گەلی عیراق بە گشتی و گەلی کورد بە تایبەتی، بەبۆنەی جەژنی نەورۆزەوە. عێراقیش لە ئارامی و سەقامگیریدا بێت."
سەرۆک وەزیرانی عیراق لە ئێکس هیوای خواست کە بە هەوڵی برایانەی هەموو نەتەوەکان، داهاتوویەکی گەشتر بۆ عیراق دەست پێبکات.
سوودانی لەم بۆنەیەدا ئاماژەی بەوەش کرد کە جەژنی نەورۆز بیرخەرەوەی خۆشەویستی، یەک چارەنووسی و مێژووی گەورەی گەلانی عیراقە.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق، پەیامێکی هاوخەمی بۆ کۆچی دوایی ئامینەی جۆڵا بڵاوکردەوە .
دەقی پەیامەکە
بەبیستنی هەواڵى ماڵئاوایی یەکجارەکی خاتوو (ئامینە ئەحمەد ئیسماعیل) ناسراو بە(ئامینەی جۆڵا)، زۆر غەمباربووم.
بەکۆچی دوایی خاتوو ئامینەی جۆڵا، سلێمانی کەسایەتیەکی دیار و ژنێکی زەحمەتکێش و بەسەلیقە و دەستڕەنگینی لەدەستدا کە بە بەرهەمە شیرینیە دەستکرد و خۆماڵییەکانی مۆرک و ڕەسەنایەتی شاری سلێمانی ناساندبوو.
پرسە و سەرەخۆشی لەخانەوادەکەیان ئەکەم و هاوبەشی خەم و پەژارەیانم، خواى گەورە سەبرو ئارامی بەهەموو لایەک ببەخشێت و ئەمە دوایین ناخۆشیمان بێت.
شاناز ئیبراهیم ئەحمەد
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق بەبۆنەی هاتنەوەی جەژنی نەورۆزەوە پەیامێکی بڵاوکردووەتەوە و رایگەیاندووە، "داگیرساندنی مەشخەڵی نەورۆز هێمای قارەمانێتی و ڕزگاربوون و تێکۆشان و سەرکەوتنی مافە بەسەر ناهەقدا و هەروەها مژدەی ڕۆژێکی نوێ و سەرەتای ساڵی نوێی کوردییە".
دەقی پەیامەکە
بەبۆنەی هاتنەوەی جەژنی نەورۆزەوە گەرمترین پیرۆزبایی ئاراستەی گەلی کوردمان و سەرجەم پێکهاتەکانی گەلی عێراق دەکەین و هیوادارین ئەم بۆنە بە چاکە و خۆشی و بەرەکەتەوە بگەڕێتەوە بۆ گەلەکەمان خۆشی باڵ بکێشێ بە سەرتاسەری وڵاتدا .
داگیرساندنی مەشخەڵی نەورۆز هێمای قارەمانێتی و ڕزگاربوون و تێکۆشان و سەرکەوتنی مافە بەسەر ناهەقدا و هەروەها مژدەی ڕۆژێکی نوێ و سەرەتای ساڵی نوێی کوردییە.
لەگەڵ هاتنەوەی جەژنی نەورۆزدا پەیامی نیشتمانی خۆمان دووپات دەکەینەوە و داوا لە سەرجەم هێزە سیاسییەکان دەکەین یەکڕیزی نیشتمانی بەهێز بکەن و کۆڵەکەکانی سیستەمی دیموکراسی پتەو بکەن و پاراستنی ئازادییەکان و مافەکانی مرۆڤ و دەستکەوتەکان و پشتیوانیکردن لە دامەزراوە دەستوورییەکان و دەزگاکانی یاسادانان و دادوەری و جێبەجێکردن بکەنە پێشەنگی کاریان و بەوەش بەشداری لە بەرەوپێشبردنی پرۆسەی گەشەپێدان لە وڵاتدا بکەن.
جارێکی تر نەورۆز پیرۆزە له ئێوەو خەڵکی سەرتاسەری جیهان
هەموو ساڵێک بەخۆشی و شادی بۆ هەموو لایەک
د. لەتیف جەمال ڕەشید
سەرۆک کۆمار
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق كوژرانی دوو تیرۆریستی داعشی لە خورماتوو راگەیاند.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردۆتەوە ، هێزەكانی دەزگای هەواڵگری سەربازی لە ناوچەی پەڵكانەی سەر بە خورماتوو بۆسەیەكیان بۆ 4 تیرۆریستی داعش داناوە كە پیلانی هێرشیان هەبووە و لە رووبەروبونەوەكانیشدا دووان لە تیرۆریستەكان كوژراون كە یەكێكیان خۆكوژ بووە و بە پشتێنە بۆمبرێژكراوەكەی خۆی كوژراوە، هاوكات دوو تیرۆریستەكەی تریش برینداركراون .
ئاماژە بۆ ئەوەشكراوە، بۆ رێگریكردن لە دوبارە بونەوەی پیلانی هاوشێوە و بۆ ئاشكراكردنی هەر شانەیەكی نوستوی داعش لە ناوچەكەدا ، ئۆپراسیۆنی گەڕان لە ناوچەكە بەردەوام دەبێت.
شانەی راگەیاندنی ئەمنی عیراق رایگەیاند، کەمێک پێش ئێستا کۆمەڵێک چەکداری رێکخراوی تیرۆریستی داعش لەسەر رێگای خورماتوو - کفری، لە نزیک کارگەی گەچ، کەوتنە بۆسەیەکی هێزەکانمانەوە و دوو چەکداریان کوژرا.
بەپێی سەرچاوەیەکی ئەمنی کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، چەکدارانی داعش لە ناوچەی پەلکانەوە هاتوون و کەوتونەتە بۆسەیەکی سوپای عیراقەوە.
لە راگەیەندراوەکەی شانەی ئەمنی عیراقدا هاتووە؛ یەکێک لە چەکدارەکان خۆی تەقاندووەتەوە و ئەویتریش کوژراوە و دوانیشیان هەڵهاتوون، ئاماژە بەوەشدراوە هێزەکانیان لە کێوماڵکردنی ناوچەکە بەردەوامن.
هێزەکانی سوپای عێراق لە ماوەی رابردوودا زنجیرەیەک ئۆپەراسیۆنی سەربازییان ئەنجام داوە بۆ پاککردنەوەی ناوچەکانی نێوان خورماتوو و کفری، بەڵام بەهۆی سروشتی ناوچەکەو هەبوونی ئەشکەوت و پەناگەی زۆر، هێشتا چەکدارانی داعش لەو ناوچەیە ماونەتەوە.
دوای ئەوەی لە بەرواری ٢٠٢٥/١/٢٠ داوانامەیەکی یاسایی لەلایەن بریکاری یاسایی سەرۆک کۆمارەوە تۆمارکرا. دادگای فیدراڵی عیراق بڕیارێکی نوێی دەرکرد سەبارەت بە موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان،
بەپێی بڕیارەکە، دادگای فیدراڵی جەختی کردەوە لەسەر پێویستی تەوتینی موچە بەگوێرەی رێنماییەکانی بانکی مەرکەزی و بانکە حکومی و ئەهلییەکان. هەروەها بڕیارەکە دەسەڵاتی هەڵبژاردنی بانک دەداتە فەرمانبەران، بە هەماهەنگی لە نێوان وەزارەتی دارایی هەرێم و وەزارەتی دارایی فیدراڵ.
لە بڕیارەکەدا، دادگای فیدراڵی جەختی لەسەر بڕیارەکانی پێشووی خۆی کردووەتەوە سەبارەت بە پێدانی موچە، تەئکیدی کردووەتەوە کە کێشەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێم نابێت ببنە هۆکاری خەرجنەکردنی موچەی فەرمانبەران.
هاوڕێ تۆفیق، راوێژکاری سەرۆکایەتیی کۆماری عیراق، بڵاویکردەوە: "بێگومان داوای دەرکردنی فەرمانسالاریمان کردبوو، بەڵام دادگا بۆ ئەم بڕگەیان باوەڕی وابوو رەهەندی بەپەلەی تێدا نییە و پێشتر بڕیاریان دەرکردووە، بۆیە ئەم بڕگەیەی رەتکردووەتەوە."
لە کۆتاییدا، هاوڕێ تۆفیق دووپاتی کردەوە کە سەرۆک کۆمار و سەرۆکایەتی کۆمار پشتیوانی هەردوو حکومەتی فیدراڵ و هەرێم دەبن و وەکو چەترێکی نیشتمانی داکۆکی لە مافی هەموو خەڵک بە جیاوازی دەکەن و داوای یەکگرتوویی و برایەتی لە هەموو لایەک دەکەن.
سەرۆک کۆماری عیراق بەبۆنەی جەژنی برۆنایا پەیامێکی پیرۆزبایی بڵاودەکاتەوە و رایدەگەیەنێت: پشتیوانی خۆمان بۆ رۆڵەکانی ئەم پێکهاتە خۆشەویستە دوپات دەکەینەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردەوە، پیرۆزبایی گەرمی خۆمان ئاراستەی رۆڵەکانی گەلەکەمان لە سابیئەی مەندائی دەکەین بەبۆنەی گەڕانەوەی جەژنی (برۆنایا)، هیوادارین جەژنێکی پڕ لە خۆشی و شادی بێت لەسایەی ئارامی و ئۆقرەیی و ئاشتیدا لە وڵاتمان.
دەشڵێت؛ لەم بۆنەیەشدا جارێکیتر پشتیوانی خۆمان بۆ رۆڵەکانی ئەم پێکهاتە خۆشەویستە دوپات دەکەینەوە و دەستخۆشیان لیدەکەین بۆ بەشداریکردنی کارایان بە چالاکیە جۆراوجۆرەکان و رۆشنبیریان لە سەرجەم کایەکانی مێژوی وڵاتەکەماندا و دەستگرتنیان بە یەکێتی نیشتیمانیەوە.
سەرۆکایەتی کۆمار بە بۆنەی سی و حەوتەمین ساڵڕۆژی مەرگەساتی هەڵەبجە مەراسیمی ساتێک بێدەنگی و ماتەمینی رێکخست.
بە سەرپەرشتی و ئامادەبوونی ، د.لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ لە کۆشکی سەلام لە بەغداد، بە بۆنەی سی و حەوتەمین ساڵڕۆژی بۆردومانکردنی شاری هەڵەبجە بە چەکی کیمیایی لەلایەن رژێمی پێشووەوە، مەراسیمی ساتێک بێدەنگی و ماتەمینی رێکخست.
لەمەراسیمەکەدا ژمارەیەک سەرۆک و نوێنەری نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەکان لە بەغداد و راوێژکاران و بەڕێوەبەرانی گشتیی و فەرمانبەرانی سەرۆکایەتی کۆمار ئامادەبوون.
لەرێورەسمەکەدا، د.ئەمیر کەنانی راوێژکاری سەرۆک کۆمار وتاری سەرۆکایەتی کۆماری پێشکەش کرد، کە تیایدا ئەو تاوانانەی بەعس دەرهەق بە گەلی عیراق بە عەرەب و کورد، و پێکهاتەکانی دیکەی گەلی عیراق کردویەتی بێ شومار بون و تاوانی جینۆسایدن ، لەسەرو هەمو ئەو تاوانانەش گەورەترین تاوانەکان بریتین لە شاڵاوەکانی ئەنفال و تاوانی گۆڕە بەکۆمەڵەکان و تێرۆرکردنی زانایان و کەسانی لێهاتوو و سیمبولی نەتەوەیی یاخود ئەوەی لە سەردەمی راپەڕینی شەعباندا رویدا.
دەقی وتارەکەی سەرۆکایەتی کۆمار :
بە ناوی خودای گەورە و میهرەبان
میوانانی ئازیز، سڵاوی پەروەردگاری مەزنتان لێ بێت، میوانانی ئازیز، ئارامی و ڕەحمەتی و بەرەکەتی خوای گەورەتان لێ بێت، ڕەمەزانتان پیرۆز بێت، ساڵێکی پڕ خێر و بەرەکەتتان هەبێت.
یادی تاڵی ئەو تاوانانەی رژێمی بەعس لە دژی گەلی عێراق بە عەرەب و کورد و پێکهاتەکانی دیکەی گەلی عێراق کردی بەبیر دێنینەوە کە تاوانەکان بریتی بوون لە جینۆساید لە هەڵەبجە و ئەنفال و تاوانی گۆڕی بەکۆمەڵ و تێرۆرکردنی زانایان و شارەزایان و سیمبولی نەتەوەیی و ئەوەی لە سەردەمی ڕاپەڕینی شەعباندا ڕوویدا، کە ویستێکی بوێرانە و ئازادانە بوو بۆ قەدەغەکردنی ڕێگریکردن لە دکتاتۆریەت کە هەموو عێراقییەکان نادادپەروەری بە هەموو شێوەکانیەوە ڕەتدەکەنەوە و ئاواتەخوازن ژیانێکی ئازاد و شکۆمەند بژین.
میوانانی ئازیز، کیمیابارانی هەڵەبجە یەکێک بوو لە مەرگەساتەکانی پەلاماری ڕاستەوخۆ بۆ سەر خەڵکی بێ دیفاع کە بە زانیاری و پلانی پێشوەختە جێبەجێکراوە کە دڕندەییی ئەو تاوانە گەورەتر لە هاوشێوەی تاوانەکانی سەردەمی جەنگی جیهانی دووەم کە لە سەردەمی نازییەکانی ئەوروپا کراوە و ڕژێم لە بڕگەکانی یاسای ڕافائیل دەرچوو، کە لە ساڵی ١٩٤٦دا بۆ ڕێگریکردن لە جینۆساید قەدەغەیکردوە..
خەڵکی هەڵەبجە بوونە قوربانی سیاسەتی بێباکانە کە هەموو بڕگەو و رێسای نێودەوڵەتی پێشێل دەکرد.
ئەم کۆمەڵکوژییە ڕووداوێکی گۆشەگیر نەبوو بەڵکو بەشێک بوو لە شاڵاوێکی گەورەتر، کە بە ئەنفال ناسراوە، کە لە ساڵانی ١٩٨٦ و ١٩٨٩دا لە لایەن ڕژێمی ستەمکارەوە لە هەرێمی کوردستان کرا، ئەم شاڵاوانە لە زۆرێک لە گوند و ناوچەکانی کوردستانی کردە ئامانج و بە شێوەیەکی سیستماتیک وێران کران و بە دەیان هەزار کەسی بێ دیفاع تاوانی دژی مرۆڤایەتیان بەرامبەر کرد وەک چۆن تەنها بێبەشکردنی ژیانی مەدەنی نەبوو، بەڵکو بێبەشکردنی ناسنامە و بوونیش بوو.
هەڵەبجە تاکە شوێن نییە کە شایەتحاڵی سەردەمێکی مەرگ و وێرانکاری بێت ، بەڵکو لە شەعبانی ساڵی ١٩٩١دا خەڵکی عێراق لە ناوەند و باشوورەوە راپەرین و جەنگ هیچ جیاوازییەکی لە نێوان گەنج و پیر و ژن و پیاودا نەکرد.
شکست لە شەڕدا وانەیەک بوو کە ڕژیم نەیتوانی فێری ببێت و ئەم ڕاپەڕینەش نزیک بوو لە گەیشتن بە ئامانجەکانی، ئەگەر دەستە دەرەکیەکان نەبوایە کە جارێکی تر ڕژیمیان پاراست و توانیان دەسەڵاتی خۆی لە پێش خاکەوە بەسەر خەڵکدا درێژ بکاتەوە.
میوانە بەڕێزەکان، لەم یادە پڕ ئازارەدا و بە مەبەستی فێربوون لە وانەکانی، داوا لە کۆمەڵی نێودەوڵەتی دەکەین کە ڕێگری لە بڵاوبوونەوەی چەکی کۆمەڵکوژی قەدەغەکراوی نێودەوڵەتی بکەن، هەروەها شەڕ و ململانێکان ڕابگرن و ئاسایش و ئارامی لە ناوچەکە و جیهاندا بەرقەرار بکەن.
ئەرکی نیشتمانی و مرۆییمان داوامان لێدەکات خزمەتی کەسوکاری قوربانییەکان بکەین و قەرەبووی گونجاویان بۆ بکەینەوە و تاوانباران بدرێنە دادگا، گرنگ نییە چەندە ماوە یان کورت بێت ئێمە جەخت لەسەر پێویستی ئاوەدانکردنەوەی شارە زیانلێکەوتووەکان و جێبەجێکردنی پڕۆژەی خزمەتگوزاری و گەشەپێدان و شارستانی لەوێ دەکەینەوە.
داوا لە هەموو هێزە سیاسییەکان دەکەین کە یەکگرتوویی نەتەوەیی و پێکەوە ژیانی ئاشتیانە لە نێوان هەموو چین و توێژەکانی گەلدا پتەوتر بکەن، هەروەها بناغەکانی ئاسایش و سەقامگیری لە سەرانسەری وڵات بچەسپێنن، لە پێناو هاندانی پرۆسەی گەشەپێدان و ئاوەدانکردنەوە و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری زیاتر بۆ هاووڵاتیان بۆ گەیشتن بە ویستەکانیان بۆ پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی و ژیانێکی پڕ لە شکۆمەندانە.
هەروەها داوا لە ئەنجومەنی نوێنەران دەکەین بۆ ڕێزگرتن لەم شارە، کە شەهیدانی خۆی لە ڕێگەی ڕزگاری لە زوڵم و ستەمی ڕژێمی تۆتالیتاری بەخت کردووە پرۆژە قانونێک بۆ پارێزگای هەڵبجە دەربکەن، داوا لە هێزە سیاسییەکان دەکەین کە پشتگیری ئەم داوایە بکەن لە پێناو ڕێزگرتن لە خەڵکەکەی بەرامبەر ئەو قوربانیانەی لە ماوەی دەیان ساڵی ڕابردوودا داویانە، بەزەیی بۆ شەهیدانی هەڵەبجە و ئەنفال و شەهیدانی گۆڕە بەکۆمەڵەکان و ئەوانەی ڕۆحی پاکیان لە سەر دەستی حزبی بەعسی سەدام بەخت کرد بنێرن، کە ژیان و یادەوەرییەکانیان لە ژیانی جەلادەکانیان درێژترە، ئەوان شەهیدی ئێمەن ، سیمبولی ئێمەن، پاڵەوانەکانمانن، کە ئەمڕۆ بە شانازی و شەرەفەوە لە یادمانن.
سڵاوی ڕێز و پێزانین بۆ گیانی پاکی هەموو شەهیدانی عێراق و شکۆمەندی بۆ عێراق و عێراقییەکان
سڵاو و بەزەی خوای گەورەتان لێ بێت
لە گوندی توڵکی سنووری پارێزگای کەرکوک، گەنجێک لەسەر کێشەی زەوی و زار کوژرا.
سەرچاوەیەکی ئەمنی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، گەنجێک بە ناوی "هانا عەدنان" لەلایەن چەند کەسێکی دانیشتووی گوندی توڵکی سەر بە ناحیەی شوان لە سنووری پارێزگای کەرکوک کوژرا.
ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشکرد، هۆکاری روداوەکە دەگەڕێتەوە بۆ کێشەی زەوی و زار لەنێوان هەر دوو خانەوادەی کوژراوەکە و بکوژەکە.
هاوکات پەیامنێری کوردسات نیوز لە کەرکوک رایگەیاند، هێزەئەمنییەکان لێکۆڵینەوە و بەدواداچوونەکانیان بۆ دەستگیرکردنی تۆمەتباری روداوەکە دەستپێکردووە، بەڵام تا ئێستا هیچ کەسێک لەسەر روداوەکە دەستگیر نەکراوە.
جێی ئاماژەیە گەنجە کوژراوەکە هەمان ئەو کەسەیە کە چەند ساڵێک پێش ئێستا لەلایەن چەند کەسێکەوە رفێندرا و لە بەرانبەر ئازادکردنیدا، داوای بڕێکی زۆری پارە کرا.
موقتەدا سەدر نیگەرانی لە پەرەسەندنی توندوتیژی تائیفی دەردەبڕێت، بە تایبەتی لە سوریا و لوبنان و عیراق.
موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتمانی شیعە راگەیەنراوێكی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاوكردووەتەوە و دەڵێت، نیگەرانە لە پەرەسەندنی توندوتیژی تائیفی لە ناوچەكە، بە تایبەتی لە سوریا و لوبنان و عیراق، ئەمریكاش ئەو پەرەسەندنە دەقۆزێتەوە بۆ فراوانكردنی بازنەی جەنگ.
داواشی لە بڕیاربەدەستانی عەرەب و ناوچەكە كردووە، فشار بكەن بۆ راگرتنی دوژمنكاری ئەمریكا لەسەر یەمەن و لوبنان و فەلەستین و رێگە نەدرێت دەستوەردان لە سوریا زیاتر بكرێت.
جەختیشیكردووەتەوە لە گرنگی لابردنی گەمارۆی سەر كەرتی غەززە، چونكە لەناوچوونی تەواوەتی ئەو كەرتەی لێدەكەوێتەوە.
سەدر لە كۆتایی راگەیەنراوەكەشیدا رەخنەی لە بێدەنگی سەركردە موسڵمان و عەرەبەكان گرتووە و دەڵێت، لۆمەی خۆتان مەكەن كاتێك پەشیمان دەبنەوە.
پیت هایگسێت، وەزیری بەرگری ئەمریکا لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا بە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراقی راگەیاند، کە ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە هێرشەکانی لە یەمەن و دەریای ناوەڕاست، هەتا حوسییەکان هێرشەکانیان رادەگرن.
نوسینگەی سودانی بڵاویکردەوە، وەزیری بەرگری ئەمریکا پەیوەندی بە محەمەد شیاع سودانییەوە کرد و پێکەوە باسیان لە ئاسایشی ناوچەکە و سەرکەوتنەکانی ئەمدواییە کردەوە لە کوشتنی تیرۆریستان، هایگسێت لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەیدا لەگەڵ سودانی رونی کردەوە؛ واشنتۆن لەگەڵ پەرەسەندنی گرژییەکاندا نییە و هەر کە هێرشەکانی حوسییەکان وەستان، ئۆپەراسیۆنەکانمان دەوەستن.
لە وەڵامدا محەمەد شیاع سودانی رایگەیاندووە؛ عیراق پابەندە بە کۆنتڕۆڵکردنی دەسەڵاتی هێز و پاراستنی هاوبەشەکانی لە عیراق و جەختی کردەوە، کە دیالۆگ و هاوبەشی زیاتری نێوانیان رێگایەکی گرنگە بۆ چارەسەرکردنی پرسی تیرۆر.
لە کۆتاییدا، هەردوولا جەختیان لە گرنگی بەردەوامی گفتوگۆ و هاوکاری بۆ پێشخستنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی نێوان عیراق و ئەمریکا کردەوە، بۆ پێکەوە کارکردن بۆ پاراستنی ئارامی و ئاسایشی ناوچەکە.
راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ پەیوەندییە دەرەكییەكان رایگەیاند، عیراق بەدەرە لەو 41 وڵاتەی پێدانی ڤیزای ئەمریكا بە هاووڵاتییانیان قەدەغە دەكرێت.
فەرهاد عەلائەدین، راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ پەیوەندییە دەرەكییەكان رایگەیاند، پەیوەندی نێوان عیراق و ئەمریكا ئەرێنیە و هاوكاری و هەماهەنگی لەنێوان هەردوو وڵات بەردەوامە، هەروەها لێكتێگەیشتنێكی فراوان لەسەرجەم بوارەكاندا لەنێوان هەردوولادایە هەیە.
ئەوەشی خستەڕو، عیراق بەدەرە لەو 41 وڵاتەی ئەمریكا پێدانی ڤیزا بە هاوڵاتییانیان قەدەغە دەكات، ئەوەش پتەوی پەیوەندیی عیراق و ئەمریكا، لە بوارەكانی ئاسایش و ئابووری و دیپلۆماسی و كۆچبەری نیشاندەدات.
ئەوەش لەكاتێكدایە، ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لیستێكی ئامادەكردووە بۆ قەدەغەكردنی پێدانی ڤیزا بە 41 وڵات كە بەسەر سێ گروپدا دابەشكراون، لەنێو گروپی یەكەمیشدا ئێران و سوریا و ئەفغانستان هەن و بڕیارە لە ئایندەیەكی نزیكدا لیستەكە پەسەندبكرێت و كاری پێبكرێت.
سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، باسكردنی دابەشبوونی عیراق پیلانگێڕیە و پرۆژەی ئیسرائیلە و پێویستە پارێزگاری لە یەكپارچەیی وڵات بكرێت.
نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، بە فەتوای مەرجەعی شیعەكان و خوێنی هێزە ئەمنیەكان بەسەر تیرۆردا سەركەوتوون و لە ئێستادا دووچاری ئاڵنگاری بوونەتەوە، بەڵام بەهۆی هۆشیاری گەنجەكان پارێزگاری لە وڵات دەكەن.
وتیشی، باسكردنی دابەشكردنی عیراق پیلانگێرییە و پرۆژەی ئیسرائیلە و لەساڵی هەشتاكانەوە باس لەو بابەتە دەكرێت و پێویستە هەموولایەك پارێزگاری لە یەكپارچەیی وڵات بكرێت.
دەشڵێت، وەزیری دەرەوەی سوریا وتویەتی عیراق بەهێزە و ئەزمونی سیستمی دیموكراتی هەیە.
وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق رایدەگەیەنێت، عیراق لە ژمارەی دارخورما یەكەمە لە جیهاندا، چوارەم وڵاتیشە لە بەرهەمهێنانی خورمادا.
میساق عەبدولحسێن بریكاری هونەری وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق رایگەیاند، لە رووی ژمارەی دارخورماوە عێراق پلەی یەكەمی لە جیهاندا گرتووە و خاوەنی 22 ملیۆن دارخورمایە و دواتر ئێران بە 21 ملیۆن دارخورما لە پلەی دووەمدایە و سعودیەش بە 12 ملیۆن دارخورما لە پلەی سێیەمدایە و پلانیش هەیە لە ساڵانی داهاتوودا بگاتە 30 ملیۆن دارخورما.
دەشڵێت، لە ساڵی 2022 بەرهەمی خورمای عیراق گەیشتە زیاتر لە 650 هەزار تۆن، لە ساڵی 2023دا گەیشتە نزیكەی 725 هەزار تۆن و ساڵی رابردووش گەیشتە 800 هەزار تۆن، بەپێی ئامارێكیش لە ئێستادا عیراق لە بەرهەمهێنانی خورما لە پلەی چوارەمدایە.