د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق بەبۆنەی ساڵیادی شەهیدبوونی ئیمام حوسێن، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X پەیامێکی بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت، "بەم بۆنەیەوە جەخت لەداواکاریمان بۆ یەکخستنی ڕیزەکان دەکەینەوە کە هەموان پێکەوە کار بکەن بۆ پتەوکردنی ئاسایش و سەقامگیری، بەردەوامی چاکسازی، بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی".

دەقی پەیامەکە

بەبۆنەی ساڵیادی شەهیدبوونی ئیمام حوسێن (علیه السلام) و خانەوادەکەی و یاوەرانی لە ڕۆژی عاشورا سەرەخۆشی خۆمان ئاراستەی گەلەکەمان و مەرجەعی باڵای ئایینی و موسوڵمانان دەکەین و ئەو قوربانییە گەورانە بیر دێنینەوە کە لە پێناو پابەندبوون بە وشەی حەق و چاکسازی و ڕەتکردنەوەی زوڵم و ستەم داویانە.

بەم بۆنەیەوە جەخت لەداواکاریمان بۆ یەکخستنی ڕیزەکان دەکەینەوە کە هەموان پێکەوە کار بکەن بۆ پتەوکردنی ئاسایش و سەقامگیری، بەردەوامی چاکسازی، بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، باشترکردنی خزمەتگوزاری و ژیان و گوزەرانی وڵات و خەلکەکەمان.

فەرماندەیی هێزە چەکدارەکانی عیراق، وەڵامی وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەداتەوە و دەڵێت: تۆمەتبارکردنی دامەزراوەیەکی ئەمنیی عیراقی بە هیچ بیانوویەک قبوڵ ناکرێت و ئیدانەی دەکەین.

سەباح نوعمان وتەبێژی فەرماندەی هێزە چەکدارەکانی عێراق رایگەیاند: وەزارەتی ناوخۆی هەرێم بەبێ بەڵگە دامەزراوەیەکی عیراقی بە هێرشکردنە سەر هەولێر تۆمەتبارکردووە و تۆمەتبارکردنی حەشدی شەعبی بەهەموو شێوەیەک رێگە پێنەدراوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، حکوومەتی فیدراڵ بە دامەزراوە ئەمنییەکانەوە لە زیاتر لە بۆنەیەکدا دووپاتی کردەوە کە لەسەر حیسابی رۆڵەکانی عیراقێکی یەکگرتوو و ئاسایشیان سازش ناکات، هەروەها درێغی ناکات لە گرتنەبەری یێکاری یاسایی توند بەرانبەر هەر لایەنێک کە هەوڵی تێکدانی سەقامگیری یان تێکدانی ئاسایش لە سەرانسەری عیراق بدات.

جێگەی ئاماژەیە، وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان، دوێنێ لە راگەیەنراوێکدا ئاشکرایکرد، هێرشەکانی ئەم دواییە بۆسەر هەرێمی کوردستان لەرێگەی درۆنەوە، لەلایەن هەندیک گروپی سەر بە حەشدی شەعبی بە مەبەستی ئاژاوەنانەوە ئەنجام دەدرێن.

فەرماندەیی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق دەنگۆی جوڵەپێكردنی هێزێكی سوپای عیراق و حەشدی شەعبی لەسنوری ئیدارەی گەرمیان رەتدەكاتەوە و دەڵێت ئەو دەنگۆیانە دوورن لە راستیەوە.

شانەی راگەیاندنی ئەمنی سەر بەفەرماندەیی عیراق رایدەگەیەنێت، هیچ جموجووڵێكی نائاسایی لە كەركوك و دەوروبەری نییەو هەرچی بووە بە هەماهەنگی بووە.

جەخت لەوەش دەكاتەوە، گۆڕانکاری و گرفتەکانی ئێستا پێویستیان بە هاوئاهەنگی و هاوكاریی هاوبەش هەیەو پێویستە میدیاكانیش خۆیان بەدوور بگرن لە بڵاوكردنەوەی هەواڵی ناڕاست.

شانەی راگەیاندنی ئەمنی باسی لەوەش كردووە، هیچ جموجۆڵێكی ئەمنی تاكلایەنە لەو ناوچە سنوریانە لەلایەن هیچ هێزی سەربازییەوە نەبووە، ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانیش بۆ پاراستنی ناوچە سنوریەكان بەردەوامییان هەیە.

موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتیمانی شیعە هەڵوێستی خۆی لەبارەی بایكۆتی هەڵبژاردن و پڕۆسەی سیاسی یەكلاكردەوە و جەختدەكاتەوە تا مانەوەی میلیشیا و چەكی دەرەوەی دەوڵەت بایكۆت بەردەوام دەبێت.

موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتیمانی شیعە لە نوسراوێكدا كە بەخەتی سور ناوی خۆی نوسیوە و ئیمزای لەسەركردەوە، جەختی لە بەردەوامی بایكۆتی پڕۆسەی سیاسی كردووەتەوە.

دەشڵێت، تا مانەوەی میلیشیا و چەكی دەرەوەی دەوڵەت و بەهێزكردنی سوپا و پۆلیس و سەربەخۆیی عیراق بایكۆت بەردەوام دەبێت.

هەڵوێستەكەی سەدر دوای ئەوە دێت بەپێی زانیاری میدیا عیراقیەكان سودانی لەگەڵ بەرپرسانی كۆمیسیۆن گفتوگۆی دەستپێكردووە بۆ دۆخێكی یاسایی بدۆزنەوە و كاتێكی نوێ دابنێن كە كەسی دیكە خۆیان كاندید بكەن، ئەمەش بە مانای هەلێكی دیكەیە بۆ موقتەدا سەدر تا بگەڕێتەوە بۆ بەشداریكردن لە هەڵبژاردن و دووبارە رۆڵ بینین لە سیاسەتی عێراقدا.

کەشناسی عیراق ئاشکرایکرد، لە رۆژی دووشەممەوە شەپۆلێکی دیکەی خۆڵبارین و بەرزبوونەوەی پلەکانی گەرما ناوچەکە دەگرێتەوە.

دەستەی کەشناسی عیراق بڵاویکردەوە، سبەینێ شەممە بەگشتی پلەکانی گەرما نزیک دەبێت لە تۆمارکراوەکانی ئەمڕۆ هەروەها خۆڵبارین بەردەوام دەبێت، هاوکات رۆژی یەکشەممە کەشوهەوا بەگشتی روون دەبێتەوە، پلەکانی گەرما هاوشێوەی رۆژی پێشوو لە ناوچەکانی ناوەڕاست و باشور، لە ناوچەکانی باکوریش کەمێک بەرزتر دەبنەوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، رۆژی دووشەممە، شەپۆلێکی دیکەی بەرزبوونەوەی گەرما تەواوی ناوچەکە دەگرێتەوە.

دوابەدوای بەردانەوەی ئاوی زیاتر لەلایەن توركیاوە، وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەكانی عیراق چارەسەركردنی قەیرانی كەمی ئاوی لە پارێزگای بەسرە راگەیاند.

وەزارەتی سامانە ئاوییەكان ئاماژەی بەوە كردووە، پشكی تەواوی ئاوی پارێزگای بەسرەیان مسۆگەر كردووە، ئەوەش راستەوخۆ دوای بەردانەوەی ئاوی زیاتر لەلایەن توركیاوە.

رونیشیكردووەتەوە، ئەم پێشهاتە دەرئەنجامی هەوڵە بەردەوامەكانی حكومەتە بۆ دەستخستنی پشكی ئاو و لابردنی پرۆژە نایاساییەكانی بەخێوكردنی ماسی.

ئەوە لەكاتێكدایە، هەفتەی رابردوو پارێزگاری بەسرە رایگەیاند، كەمبوونەوەی ئاو لە پارێزگاكە گەیشتووەتە ئاستێكی مەترسیدار و یەكەمجارە لە مێژووی عیراقدا تۆمار بكرێت.

دوێنێ مەحمود مەشهەدانی، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، سەرۆكی توركیا ڕەزامەندی دەربڕیوە بۆ زیادكردنی پشكی ئاوی عیراق لەسەر هەردوو رووباری دیجلەو فورات.

دادوەر مونزر ئیبراهیم حسێن سەرۆکی دادگای باڵای فیدراڵی ئەمڕۆ پێنجشەممە 3ـی 7ـی 2025، لە کۆشکی بەغداد، لەبەردەم د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق سوێندی یاسایی خوارد.

سەرۆک کۆمار پیرۆزبایی لەدادوەر مونزر حسێن کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواست لەڕاپەڕاندنی ئەرکە نوێیەکەیدا و پشتیوانی تەواوی خۆی بۆ سەرخستنی دادگای باڵای فیدراڵی لە ئەرکە دەستوورییەکانیدا دووپات کردەوە. 

هەروەها سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەڕۆڵی جەمسەریی دادگا کرد، لەپاراستنی پرۆسەی دیموکراسی ومسۆگەرکردنی جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان، هاوکات دووپاتی لەوە کردەوە کە رێزگرتن لە دەستوور و پەنابردن بۆ بڕگەکانی کۆڵەکەیەکی گرنگن بۆ بنیاتنانی دەوڵەتێکی سەقامگیر و دادپەروەر، لەسەر بنەمای سەروەری یاسا و دەستەبەرکردنی ماف و ئازادییەکان.

لەلای خۆیەوە سەرۆکی دادگای باڵای فیدراڵ، سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ  سەرۆک کۆمار و پشتیوانی لە سەربەخۆیی دادگا وەک پارێزەری دەستور دەربڕی و جەختی لەپابەندبوونی بەبڕگەکانی دەستوور و یاسا ودەستەبەرکردنی سەربەخۆیی دادگا و پاراستنی لە هەر دەستوەردانێک کردەوە.

ئەمریكییەكان هەیە و دەبێت بە زووترین كات ئەم پرسە چارەسەر بكرێت.

تامی بروس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا، داوای كرد دەستبەجێ هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان لە رێگەی بۆریی عێراق-توركیا دەستپێبكاتەوە، ئاماژەی بەوەشدا راگرتنی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم كاریگەری لەسەر سێ كۆمپانیای ئەمریكی هەبووە كە ئەوەش جێگای قبوڵكردن نییە.

بروس راشیگەیاند، زۆر گرنگە حكومەتی عێراق و حكومەتی هەرێم و كۆمپانیاكانی نەوت و  لایەنە پەیوەندیدارەكان بەپەلە كاربكەن بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم.

وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ئاماژەی بەوەشكرد، راگرتنی نەوت تەنیا رێگر بووە لە گەشەی ئابوری عیراق و بەرژەوەندی كۆمپانیا ئەمریكییەكان، ئەوە جگە لەوەی كە بووە بە هۆكارێك بۆ زیادبوونی هەژموونی ئێران لە ناوچەكەدا، وتیشی، پێویستە بە زووترین كات ئەو پرسە چارەسەر بكرێت.

بروس جەختی لەوە شكردەوە بۆری بەندەری جەیهان رێگەیەكی گرنگە بۆ گواستنەوەی نەوت بۆ بازاڕە جیهانییەكان، ئەمەش سودی بۆ ئابووری عیراق و هەرێم و هەروەها كۆمپانیا ئەمریكیەكانیش هەیە، بۆیە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە بەرژەوەندی ئەمریكا و هەرێم و عیراق و ناوچەكەشدایە.

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ئاژانسی هەواڵی ئیسپانیا، باسی چەندین مەسەلەی گرنگی هەرێم و ناوچەکەی کردووە و تیشکی خستووەتە سەر ئاڵنگاریی و مەترسییە ئیقلیمیەکان، ئەمەی خوارەوە هەڵبژاردەیەکە لە درێژەی چاوپێکەوتنەکە بۆ خوێنەران:

 ئیدانەی توندوتیژی ئیسرائیل:

هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ فەلەستین و لوبنان و سوریا و یەمەن و ناوچەکانی دیکەش درێژەی کێشاوە ، ئەم هێرشانە زیاتر لە ساڵێکە بەردەوامن و ئەم کردارە توندوتیژانە ژمارەیەکی تراژیدیی قوربانی لێکەوتووەتەوە و ئازاربەخشە کە ئەم هێرشانە رۆژانە تائێستاش لە غەززە بەردەوامن.

بڕیاری کۆتاییهێنان بەم کارەساتە لە ئەستۆی دەسەڵاتدارانی ئیسرائیلە. تا ئێستا هیچ ئاماژەیەکی جددی نییە کە نیازی راستەقینە بۆ وەستاندنی ئەم دەستدرێژییە هەبێت و دەبێت دەستبەجێ ئەم پێشێلکارییە نایاساییانە بوەستێنرێن.

لە درێژەی قسەکانیدا سەرۆک کۆمار دەربارەی هێرشەکانی ئیسرائیل، رایگەیاند: نەک تەنها فەلەستینییەکان کوژران، بەڵکو کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان گیانیان لەدەستدا، رۆژنامەنووسان کرانە ئامانج و زۆربەیان کوژران. ئێمە لە مێژووی ئەم دواییانەدا تاوانی لەو شێوەیەمان نەبینیوە و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش شکستی هێناوە لە کۆتاییهێنان بەم توندوتیژیە بەردەوامە. لە ڕاستیدا، هەندێک لە دەوڵەتە کاریگەرەکان بەردەوامن لە پشتگیری و تەنانەت هاندانی ئەم جۆرە کارانە.
 
ئێمە بە ئاشکرا و بێ دوودڵی ئیدانەی هێرشەکانی سەر ئێران دەکەین. ئەم پەرەسەندنانە جێگەی نیگەرانییەکی گەورە بوون بۆ ئێمە و پێدەچێت بەشێک بن لە سیاسەتی سیستماتیکی ئیسرائیل بە ئامانجی زیادکردن و فراوانکردنی مەودای دەستدرێژی.

ئیدانەی هێرشەکانی سەر ئێران:

سەرۆک کۆمار رایگەیاند: “ئێمە بە ئاشکرا و بێ دوودڵی ئیدانەی هێرشەکانی سەر ئێران دەکەین. ئەم پەرەسەندنانە جێگەی نیگەرانییەکی گەورە بوون بۆ ئێمە.”

ئەوەی خستە ڕوو کە “ئێمە بە وەستانی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لە دژی ئێران ئاسودەین بەڵام ڕەگی کێشەکە هەر ماوە کە لە سەرووی هەموویانەوە کێشەی فەلەستینە.”

دەربارەی پەیوەندییەکان لەگەڵ ئێران:

سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەکرد کە “پەیوەندییەکانمان لەگەڵ ئێران باشە، وڵاتێکی دراوسێیە و نزیکەی 1400 کیلۆمەتر سنوورمان لەگەڵیدا هەیە.”

هەروەها ئاماژەی بۆ ئەوە کرد کە “هێشتا پشت بە هاوردەکردنی بڕێکی زۆر غاز لە ئێرانەوە دەبەستین” بەڵام سزاکان کێشە دروست دەکەن.

### هێزە فرە نەتەوەییەکان

سەرۆک کۆمار ڕوونی کردەوە کە “بوونی هێزە فرە نەتەوەییەکان لە عیراق لەسەر بنەمای رێککەوتنی رەسمی نێوان وڵاتانی پەیوەندیدار و حکومەتی عیراق دادەنرێت.”

هاوکات جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە “هێزە ئەمنییەکانمان ئامادەو بەتوانان و سوپاسگوزاری هێزەکانی هاوپەیمانی فرە نەتەوەیی دەکەین.”

دەربارەی یەکڕیزیی کوردستان و پرسی کورد:

سەرۆک کۆمار لەبارەی یەکڕیزیی کوردستانەوە وتی: “مەسەلەی یەکڕیزیی کورد ناوبەناو دێتە ئاراوە بەڵام تا ئێستا دوورە لەوەی ببێتە واقیع.”

هاوکات وتیشی: “هەموو کوردێک خەون بە یەکڕیزیی کوردستانەوە دەبینێت لە داهاتوودا بەڵام کەی ئەوە ڕوودەدات ئەمە هێشتا پێناسە نەکراوە.”

کێشەی پەکەکە و تورکیا:

سەرۆک کۆمار رایگەیاند کە “عیراق بەتەواوی ڕەتی دەکاتەوە کە خاکی خۆی لەلایەن هەر رێکخراوێک و تاک و لایەنێکی سیاسیەوە بۆ هێرش کردنە سەر وڵاتانی دیکە بەکار بهێنرێت.”

هاوکات ئاماژەی بەوەکرد کە “کرۆکی کێشەکە لە هێرشەکاندایە، بەتایبەتی هێرشەکانی تورکیا” و داوای کرد کە “ئەم پێشێلکاریانە ڕابگرێت.”

سەرۆک کۆمار سوپاسگوزاری خۆی بۆ ئیسپانیا دەربڕی: “هەموو عیراقییەکان سوپاسگوزاری خۆیان دەردەبڕن بۆ هەڵوێستی ئیسپانیا بەتایبەتی لەروی پرسی فەلەستین.”

هاوکات ئاماژەی بەوەشکرد کە “هەڵوێستی سەرۆک وەزیرانی ئیسپانیا لە سەردانەکەیدا بۆ بەغدا بەرز دەنرخێنێت کە تیایدا وتارێکی بەهێز و کاریگەری پێشکەش کرد.”

دەربارەی پەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا:

سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەکرد کە “پەیوەندیی بازرگانیمان لەگەڵ تورکیا بەهێزە و هاوکاری ئابووریمان لەگەڵ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی گەشەسەندنێکی ئەرێنی بەخۆیەوە بینیوە.”

پرسی چەکی ئەتۆمی:

سەرۆک کۆمار رایگەیاند کە “ئێران هەوڵ نادات بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی، دەبێت ئەم ڕاستییە بزانرێت و گرنگە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەگەڵ ئێران بگاتە لێکتێگەیشتنێکی ڕوون.”

د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ رادیۆی نیشتمانیی ئیسپانیا رەوشی عیراق و ناوچەکەی باس کرد و دەشڵێت، "هیوادارین ئاگربەستی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ئیسرائیل بەردەوام بێت".

د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق چاوپێکەوتنێکی لەگەڵ رادیۆی نیشتمانیی ئیسپانیا  ئەنجامدا و رایگەیاند:هەمووان لە ەۆژهەڵاتی ناوەڕاست نیگەرانن لە هێرشە بەردەوامەکانی ئیسرائیل، جا چ دژی فەلەستینییەکان، ئێران، لوبنان، یەمەن، یان زۆر شوێنی دیکە بێت، پێویستە ئەم تاوانانەی بەرامبەر گەلانی ناوچەکە ئەنجام دەدرێن بوەستێنرێت.

سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەشدا: هیوادارین ئاگربەستی نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ئیسرائیل بەردەوام بێت و ببێتە ئاگربەستێکی هەمیشەیی و هیچ هێرشێکی دیکە روونەدات، بەڵام بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە بەردەوامە و رۆژانە دەیان یان تەنانەت بە سەدان هاووڵاتی سڤیل و منداڵی بێتاوان دەبنە قوربانی.

د. لەتیف رەشید دەشڵێت: وڵاتانی عەرەبی مەرجییان بۆ کۆتایی هێنان بەم ململانێیە داناوە، پێم وایە دەبێت لەپێشینەی کارەکان یەکەم راگرتنی ئەم جەنگە شەڕانگێزەیە بێت، لەگەڵ دەستەبەرکردنی مافی چارەی خۆنووسین بۆ گەلی فەلەستین و یارمەتیدانی تا بتوانێت دەوڵەتی خۆی دابمەزرێنێت و مافە رەواکانی خۆی بەدەست بهێنێت و ئەم کۆمەڵکوژییانەیش رابگیرێت.

سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەشدا: پەیوەندییەکانمان لەگەڵ ئێران باشەن و ئێران وڵاتێکی دراوسێیە، زیاتر لە 1400 کیلۆمەتر لەگەڵیدا سنووری هاوبەشمان هەیە، ئەم پەیوەندیانە نوێ نین ودەگەڕێتەوە بۆ ماوەیەکی زۆر دور، ئێمەش پەیوەندییەکی بەرفراوانمان لەگەڵ لایەنی ئێرانیدا هەیە، هەروەها پێویستە بەپەلە چارەسەرێکی هەمەلایەنە بۆ کێشەکانی بەردەم ئێران بدۆزرێنەوە وتائێستا بەدەست سزاکان و گۆشەگیرییەیەوە دەناڵێنێت  کە لەلایەن هەندێک وڵاتەوە سەپێنراوە، پێم وایە زۆر باشترە لەگەڵ ئێراندا گفتوگۆ و لێکتێگەیشتن بکرێت بۆ ئەوەی بتوانێت ببێتە بەشێک لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.

لە چاوپێکەوتنەکەدا سەرۆک کۆماری عیراق ئەوەشی خستەڕوو: هیوای سەرکەوتن بۆ دۆناڵد ترەمپ دەخوازم لە هەوڵەکانی بۆ بەدیهێنانی ئاشتی لە سەرانسەری جیهاندا، چونکە بەبێ ئاشتی، هەموومان ئازار دەچێژین لەڕووی ئابووری، کۆمەڵایەتی و دیپلۆماسییەوە.

سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەشداوە: داعش رێکخراوێکی تیرۆریستی بوو، جەنگێکی درێژخایەنمان لەدژی کرد، چونکە بەشێکی زۆری خاکی عیراقی کۆنترۆڵکردبوو، سوپاس بۆ خودا، سەرکەوتو بووین لە شکستی پێهێنانی لەڕووی سەربازییەوە، ئەمڕۆش رەوشی ئەمنی عیراق زۆر باشترە، داعش چیتر ناتوانێت مەترسی بێت بۆ ئاسایشمان ، هەروەها لە رووی ئایدیۆلۆژییەوە داعش وەک هەڕەشەیەک ماوەتەوە، ئەرکی هەموو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییە کەڕووبەڕووی ئەو بیرۆکانە ببنەوە، نابێت رێگە بدرێت داعش بوونی هەبێت و بەهیچ شێوەیەک چالاکی ئەنجام بدات، روونە کە بەشێک لە شانەکانی داعش لەسەر سنووری نێوان عیراق و سوریا ماونەتەوە، ئێمە لە نزیکەوە هاوکاری حکومەتی سوریا دەکەین بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە.

سەرۆك كۆماری عیراق دەڵێت، چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان بەغداد و هەولێر پێویستی بە دەركردنی یاسای نەوت و غاز هەیە.

د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق لە چاوپێكەوتنێكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ رۆژنامەی مۆندۆی ئیسپانی رایگەیاند، رۆژانە لە نێوان هەردوو حكومەتی عیراق و هەرێم پەیوەندی و گفتوگۆ هەیە بۆ چارەسەركردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوانیان، بە دیاریكراویش ئەو كێشانەی پەیوەندییان بە داهات و بەڕێوەبردنەوە هەیە

وتیشی، بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان عیراق و هەرێمی كوردستان، پێویستە پرۆژەیاسای نەوت و غاز لە ئەنجومەنی نوێنەران پەسەند بكرێت.

لە بەشێكیتری چاوپێكەوتنەكەشدا، سەرۆك كۆماری عیراق داوای لە سەرجەم هێز و لایەنە سیاسییەكان كرد بەشداری هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەران بكەن و بەتایبەتیش ئەوانەی بڕیاریانداوە بایكۆتی هەڵبژاردن بكەن، جەختیشیكردەوە، دەبێت هەمووان پێكەوە كار بكەن بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و پرسەكانی تر.

رێكخراوێكی بواری ژینگە  لە عێراق ئاشكرایدەكات، عیراقیەكان لە پێشەنگی بەفیڕۆدانی ئاودان لە جیهان.

لە توێژینەوەیەكدا روانگەی سەوزی ژینگەیی رایگەیاندووە، رێژەی بەكارهێنانی ئاوی رۆژانەی عیراقییەكان لە  سەر ئاستی جیهانی عەرەبی و جیهانیدا بەرزترینە، بەجۆرێك هاوڵاتیەكی ئاسایی عیراقی ڕۆژانە 400 لیتر ئاو بەكاردەهێنێت، ئەوەش پشتڕاستیدەكاتەوە كە زۆرترین بەكارهێنەرە لە جیهاندا.

ئاماژەی بەوەشكردووە، هاوڵاتیانی عیراق هۆكاری زۆریان هەیە بۆ بەفیڕۆدانی ئاو، كە لە شتنی  شەقام و باڵەخانەو ماڵەكانەوە دەستپێدەكات بۆ ئاودانی هەڕەمەكی باخچە گەورەو بچوكەكان، بەبێ ئەوەی لایەنی بەرپرسیار لە بەرامبەر ئەو جۆرە ڕەفتارانەدا هیچ سزاو لێپێچینەوەیەكی هەبێت.

ڕوانگەكە هەروەها داوای گرتنەبەری ڕێوشوێنی گونجاو بەرامبەر بەو كەسانە دەكات كە ئەم سامانە بەفیڕۆ دەدەن بەتایبەتی كە عیراق بەدەست قەیرانێكی سەختی ئاوەوە گرفتارە و بووەتەهۆی وشكەساڵی لە ناوچەكانی ناوەڕاست و باشوور و تەنانەت باكور.

وەزارەتی تەندروستیی عیراق رایگەیاند، تەنها لە هەفتەی رابردوودا 17 توشبووی نوێی تای خوێنبەربوون تۆمارکراو و کەسێکیش بەهۆی پەتاکەوە گیانی لەدەستداوە.

سەیف بەدر وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی عیراق رایگەیاند، هەفتەی رابردوو 17 توشبووی نوێی پەتای تای خوێنبەربوون تۆمارکراون، کە بەوەش ژمارەی ئەو کەسانەی لە سەرەتای ئەمساڵەوە توشی پەتاکە بوون گەیشتە 184 کەس.

باسی لەوەشکرد، لەو 17 کەسەی هەفتەی رابردوو کەسێکیان گیانی لەدەستداوە و بەوەش ژمارەی ئەو کەسانەی گیانیان لەدەستداوە گەیشتە 24 کەس.

ژمارەی توشبوون و گیانلەدەستدان بە پەتاکە لە عیراق بەم جۆرەیە:

زیقار: 60 توشبوو، یەک گیانلەدەستدان

بەغداد: 34 توشبوو، شەش گیانلەدەستدان

واست: 17 توشبوو، یەک گیانلەدەستدان

بەسڕە: 13 توشبوو، یەک گیانلەدەستدان

موسەنا: 11 توشبوو، یەک گیانلەدەستدان

میسان: 11 توشبوو

دیالە: هەشت توشبوو، سێ گیانلەدەستدان

نەینەوا: حەوت توشبوو

کەرکوک: پێنج توشبوو، چوار گیانلەدەستدان

دیوانیە: چوار توشبوو، یەک گیانلەدەستدان

دهۆک: سێ توشبوو، یەک گیانلەدەستدان

نەجەف و بابل: هەریەکێکیان دوو توشبوو، یەک گیانلەدەستدان

سلێمانی و هەولێر: هەر یەکێکیان دوو توشبوو

کەربەلا و ئەنبار و سەڵاحەدین: یەک توشبوو

ئەمڕۆ 1ی تەممووز؛ یادی لەدایکبوونی بەشێکی زۆری عیراقییەکانە، کە چیرۆکەکەی بۆ 68 ساڵ بەر لە ئێستا دەگەڕێتەوە.

لە ساڵی 1957دا، بە دیاریکراوی 68 ساڵ بەر لە ئێستا، بەڕێوەبەرایەتی رەگەزنامەی عیراق بڕیاریدا بە سەرژمێرییکردنی دانیشتووان بەتایبەت بۆ ئەو کەسانەی کە ناویان لە بەڕێوەبەرایەتییەکەدا تۆمارنەکراوە.

بەهۆی بارودۆخی عیراق لەو ساڵانەدا، بەشێکی زۆری خێزانەکان لە ماڵەوە منداڵیان ببوو و ناوی منداڵەکانیان چەند ساڵێک بوو تۆمار نەکردبوو، تەنانەت بەشێکی زۆریان بەڵگەنامەی لەدایکبوونیان نەبوو.

بەشێکی خێزانەکان بەهۆی تۆمارنەکردنی ناوی منداڵەکانیان گرفتیان لە مامەڵەکانیاندا بۆ دروست دەبوو کاتێک دەگەیشتنە تەمەنی قوتابخانە، بەشێکی دیکەیان لە مامەڵەکانی دیکەی رۆژانەدا رووبەڕووی کێشە دەبوونەوە.

ئەوەی گرفت بوو لێرەدا ئەوە بوو، بەشێ زۆری ئەو خێزانانە بەهۆی تێپەڕینی کات بەسەر لەدایکبوونی منداڵەکانیاندا بە دیاریکراوی رۆژەکەیان بیرنەبوو، تەنانەت هەندێکیان ساڵەکەشیان بە تەواوی بیر نەمابوو.

زۆر جار لە گەورەکانی خێزان ئەوە بیستراوە کە وتوویەتی، "کچەکەم لە بەهاردا لەدایک بوو؛ کوڕەکەم رۆژێک لە دایکبوو کە بەفرێکی زۆر دەباری؛ کچەکەم ناوناوە رێزان چونکە لە پاییزدا لەدایکبوو" و دەیان چێرۆکی دیکەی هاوشێوە.

یەکێکی دیکە لە هۆکارەکانی تۆمارنەکردنی ناوی منداڵەکان لەو سەردەمەدا دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هۆکارەی کە، هەندێک لە خێزانەکان بە مەبەست ناوی کوڕەکانیان تۆمار نەدەکرد بۆئەوەی لە تەمەنگی 18 ساڵیدا نەینێرن بۆ سەربازی.

باشترین بڕیار بۆ بەڕێوەبەرایەتی رەگەزنامە لەو ساڵەدا ئەوە بوو، کە 1ی تەممووز بە رۆژی لەدایکبوونی ئەو کەسانە دیاریکرد کە بەرواری لەدایکبوونیان روون نەبوو.

بۆچی 1ی تەمموز؟

بەهۆی ئەوەی 1ی تەمموز بە تەواوەی نیوەی ساڵە و لەو رۆژەدا نیوەی یەکەمی ساڵەکە رۆیشتووە و دەست بە نیوەی دووەمی دەکرێت، ئەمەش بۆ ئەوەی منداڵەکان رێگەیان بدرێت بچنە خوێندنگە و مافی خوێندنی ئەو ساڵەیان لەدەست نەچێت.

روداوێکی سەرنجڕاکێش

1ی تەمموز بەدەر لەوەی یادی لەدایکبوونی بەشێکی زۆری عێراقییەکانە چیرۆکی سەرنجڕاکێشیشی بەدوای خۆیدا هێناوە، کە بەشێکیان راستن و بەشێکیشیان وەک گێڕانەوەیەکی گاڵتەوگەپ بۆ ئەو بەروارە رێکخراون، تەنانەت بووە بە وێردێکی سەر زمان و هەندێک جار دەوترێت: 1ی تەممووز یادی لەدایکبوونی ملیۆنان عیراقییە.

لە گێڕانەوە عیراقییەکاندا باس لەوەدەکەن، لە ساڵانی 90کاندا وەفدێکی عیراقی سەردانی شوێنێکیان کردووە، بەڵام بەهۆی ئەوەی سەرجەم ئەندامانی وەفدەکە لەسەر پاسپۆرتەکانیان نووسراوە لەدایکبووی 1ی تەمووزن، پاسپۆرتەکانیان بە ساختە دانراوە و رێگەیان نەدراوە لە فڕۆکەخانەوە بچنە ئەو شارەی سەردانیان کردووە، تاوەکو باڵیۆزخانەی عیراق لەو وڵاتەدا گرفتەکەی چارەسەر کردووە.

شەوی رابردوو سێ کاتیۆشا ئاراستەی فڕۆکەخانەی کەرکوک کران، کە دووانیان لە فڕۆکەخانە و یەکێکیشیان لە ماڵی هاووڵاتییەکی مەدەنی لە گەڕەکی عروبە کەوتە خوارەوە. لەلایەکی دیکەوە بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان هێرشکرایە سەر پاڵاوگەی بێجی لە سەڵاحەدین.

کەمپی دەرکاری زاخۆ:

شەوی رابردوو دوای ئەوەی قوتابخانەیەک لەناو کەمپی دەرکار لە نزیک زاخۆ بە درۆن کرایە ئامانج، سێ کاتیۆشا ئاراستەی فڕۆکەخانەی کەرکوک کران، کە دووانیان لە فڕۆکەخانەکە ولەنێوان فڕۆکەخانەی شارستانی و سەربازی کەوتنە کەوتە خوارەوە.

لەبارەی کەپمی دەرکاری زاخۆ، دژەتیرۆری کوردستان رایگەیاند، "سەعات 12:30 خولەکی بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە 1ی تەممووز، درۆنێکی بۆمبڕێژکراو لە کەمپی دەرکار لە سنوری ناحیەی دەرکاری سەر بە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ کەوتە خوارەوە، کە جگە لە زیانی ماددی، هیچ زیانێکی گیانیی لێ نەکەوتەوە."

کەمپی دەرکا تایبەتە بە کوردانی ئێزدی، کە ساڵی 2014 دوای چوونە ناوەوەی تیرۆرستانی داعش بۆ شنگال؛ ئاوارە بوون.

فڕۆکەخانەی کەرکوک:

لەبارەی کاتیۆشاکانی فڕۆکەخانەی کەرکوکیشەوە، بەپێی راگەیەنراوی فڕۆکەخانەکە، بۆردومانەکە زیانی ماددی هەبووە و یەک کارمەندی فڕۆکەخانەش بە سوکی بریندار بووە.

یەکێکی دیکە لە کاتیۆشاکانیش بەر ماڵی هاووڵاتیەک کەوت لە گەڕەکی عروبەی کەرکوک، کە زیانی گیانی لێنەکەوتەوە، بەڵام زیانی ماددی بەر ماڵەکە کەوت و بەشێکی دیوار و بنمیچەکانی رووخان.

بەپێی لێدوانی رێبوار تەها پارێزگاری کەرکوک، گوماندەکرێت ئەو کاتیۆشایانە لەلایەن تیرۆرستانی داعشەوە هەڵدرابن، ئەوەش دوای ئەوەی بەرپرسێکی باڵای داعش لە سنوری کەرکوک کوژرا.

پاڵاوگەی بێجی:

لەلایەکی دیکەوە لەدوای سەعات 2:00ی بەرەبەیان، لەرێگەی چەند درۆنێکەوە کە بەپێی لێدوانی عادل ئەحمەد قائیمقامی قەزای بێجی؛ ژمارەیان زیاتر لە 10 درۆن دەبوو، هێرشکرایە سەر پاڵاوگەی بێجی لە پارێزگای سەڵاحەدین.

قائیمقامی قەزای بێجی باسی لەوەشکرد، ئەوە یەکەمجارە بەو جۆرە هیرش بکرێتە سەر پاڵاوگەی بێجی.

ئەوەشی خستە روو، سیستمی بەرگریی ئاسمانی پاڵاوگەکە توانیویەتی درۆنەکان بخاتە خوارەوە و زیان بە پاڵاوگەکە نەکەوتووە.

راشیگەیاند، لە هێرشەکەدا هیچ زیانێکی گیانی و مادی نەکەوتووەتەوە. 

سەرۆک کۆمار چۆنیەتی پتەوکردنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکان لەگەڵ سەرۆک کۆماری سودان تاوتوێ کرد.

لە میانەی بەشداریکردنی لە چوارەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان کە لە شاری سیڤیلیای ئیسپانیا بەڕێوەچوو، ئەمڕۆ ، د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق چاویکەوت بە عەبدولفەتاح بورهان سەرۆک کۆماری سودان.

لە میانی دیدارەکەدا پەیوەندیی دووقۆڵیی نێوان عیراق و سودان و چۆنیەتی پەرەپێدانیان لە بوارە جیاجیاکانی جێی بەرژەوەندی هەردولا  تاوتوێ کرا.

سەرۆک کۆمار جەختیکردەوو لە پێویستی کۆتاییهێنان بە جەنگ کێشەکان لە سودان و داوای لە سەرۆکی سودانکرد کار بکات بۆ  چەسپاندنی ئاشتی و سەقامگیری لە سودان، هەروەها پتەوکردن و فراوانکردنی ئاسۆی پەیوەندییەکان بە پێویست زانی، بە شێوەیەک کە گەشەپێدان و خۆشگوزەرانی لە هەردوو وڵاتی دۆستدا بەرەوپێش ببات.

سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بەو سەقامگیرییە کە عیراق لەسەر ئاستی ئەمنی و سیاسی بەخۆیەوە بینیوە، هەروەها پەیوەندییەکانی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و جیهان، کە یارمەتیدەرە بۆ فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری لە هەموو بوارەکاندا.

هەر لە دیدارەکەدا باس لە کارەکانی چوارەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان و ئامانجەکانی بە مەبەستی جێبەجێکردنی پلانی گەشەپێدانی بەردەوام و کەمکردنەوەی هەژاری.

لە بەرانبەردا سەرۆکی سودان، پەرۆشی وڵاتەکەی دووپاتکردەوە بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ عیراق لە بوارە جیاجیاکاندا و هەماهەنگی لە سەر هەموو مەسەلەکانی کە بایەخی هەردولان.