عیراق
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ بەشداری کۆڕبەندی ئابووری دێلفی لە شاری سلێمانی کرد.
لە میانەی کۆڕبەندەکەدا کە کۆمەڵێک لێپرسراو و کەسایەتی لە هەرێمی کوردستان و عیراق و دیپلۆماتکارانی وڵاتانی دراوسێ و عەرەبی و بیانی ئامادەی بوون، سەرۆک کۆمار وتارێکی پێشکەش کرد و تێیدا جەختی لەوە کردەوە کە ئەم کۆڕبەندە وەرچەرخانێکی گرنگە لە رێڕەوی عیراقدا و رەنگدانەوەی گەشەسەندنی ناسینی ڕۆڵی عیراق و هەرێمی کوردستان لە بەرەوپێشبردنی سەقامگیری و گەشەپێدان لە ناوچەکە و جیهاندا.
سەبارەت بە لووتکەی عەرەبی کە لە بەغدا بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار رایگەیاند "لوتکەی عەرەبی کاریگەری هەبوو لەسەر بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی نێوان وڵاتانی عەرەبی، چونکە گفتوگۆی چڕوپڕ لەسەر زۆر بابەت ئەنجامدرا لەوانە کێشەی فەلەستین و کەمکردنەوەی ئازارەکانی گەلی فەلەستین"، تەئکیدی لەوە کردەوە ، لوتکەی عەرەبی کە لە بەغدا بەڕێوەچوو بەرجەستەکردنی ئاسایش و سەقامگیرییە کە عیراق بەخۆیەوە بینیوە، ئاماژەی بە پێویستی بەردەوامی هەوڵدان بۆ بەهێزکردن و پەرەپێدانی پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی کرد بۆ بنیاتنانی عیراقێکی خۆشگوزەران و سەقامگیر.
سەبارەت بە پەیوەندییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێمی کوردستان جەختی لەسەر پێویستی چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا کردەوە بەتایبەتی مەسەلەکانی پەیوەست بە یاسای نەوت و گازەوە بەشێوەیەک کە یارمەتیدەر بێت بۆ پێشکەوتنی بواری ئابووری و سوودی بۆ گەلی عیراق ببێت.
وەزارەتی بازرگانی عیراق دەڵێت، ئەمساڵ تائێستا نزیكەی یەك ملیۆن و 500 هەزار تۆن گەنم خراوەتە بازاڕەوە.
سەرچاوەیەك لە وەزارەتی بازرگانی عیراق بە رۆژنامەی سەباحی راگەیاندووە، مانگێك لەمەوبەر وەرزی بە بازاڕكردنی گەنم دەستیپێكردووە و تائێستا بڕی گەنم لە بازاڕەكاندا گەیشتووەتە نزیكەی یەك ملیۆن و 500 هەزار تۆن و بڕەكەش لە زیادبووندایە.
تاڵیب حەسەن بەڕێوەبەری گشتی نوسینگەی پلاندانانی سەر بە وەزارەتی بازرگانیش بە رۆژنامەكەی وتووە، بەهۆی باران و دابەزینی پلەی گەرما لە مانگی نیساندا، بەرهەمی هەندێك لە پارێزگاكان كاریگەری لەسەر دروستبووە، بۆیە بەشێك لە جوتیاران پرۆسەی بە بازاڕكردنیان دواخستووە، لە پارێزگاكانی واست و دیوانیە و زیقار و بەسرەش، رێژەی بە بازاڕكردنی گەنم گەیشتووەتە 65% بۆ 75%.
كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق دەڵێت، سبەینێ وادەی تۆماركردنی حزب و هاوپەیمانییەكان كۆتایی دێت و وادەكەش درێژ ناكرێتەوە.
كۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانی عیراق رایگەیاند، كۆتایی دەوامی سبەینێ، دوا وادەیە بۆ تۆماركردنی ئەو حزب و هاوپەیمانییانەی دەیانەوێت بەشداری هەڵبژاردنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بكەن، كە بڕیارە 11ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ بەڕێوەبچێت.
جەختیشیكردووەتەوە، ئەو وادەیە جارێكی تر درێژ كراوەتەوە، بەڵام سبەینێ كۆتا وادەیە و درێژ ناكرێتەوە.
بەپێی دوایین ئامارەكانیش كە جومانە غەلای وتەبێژی كۆمیسیۆن بڵاویكردووەتەوە، تائێستا 338 حزبی سیاسی تۆماركراون، 106یان دەیانەوێت بەشداری هەڵبژاردنی داهاتوو بكەن و 61 حزبیش لە دامەزراندندان، لە كۆی 66 هاوپەیمانییەش، نۆیان خواستی بەشداری كردنیان دەبڕیوە.
سەرۆک کۆماری عیراق لە کۆڕبەندی ئابوری دێڵفی لە سلێمانی رایگەیاند، عیراق رۆڵی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەكەدا دەگێڕێت.
ئەمڕۆ دووشەممە، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق بەشداری لە کۆڕبەندی ئابوری دێڵفی لە سلێمانی کرد و لە پێشکەشکردنی وتاری خۆیدا رایگەیاند، پێویستە هەنگاوی جددی بنێن بۆ بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانی كەشوهەوا.
ئاماژەی بەوەشکرد، دەبێت كێشەكانی عیراق لەرێگەی دیالۆگەوە چارەسەر بكرێت.
لەبارەی پەیەندییەکانی هەرێم و عیراقیشەوە ئەوەی خستە روو، کە هیواخوازن بەرەو باستر بچن.
سەرۆک کۆماری ئەوەشی خستە روو، عیراق رۆڵی ئاشتی و سەقامگیری لەناوچەكەدا دەبینێت. جەختیشی لە باشتركردنی پەیوەندییەكان لەگەڵ دراوسێكانی عیراقدا کردەوە.
دەستەی حەجی عیراق رایگەیاند، تا ئێستا 21 هەزار هاووڵاتی بۆ بەجێگەیاندنی ئەرکی ئایینیی حەج گەیشتوونەتە سعودیە، کە کۆی گشتیی ژمارەی ئەو کەسانەی بۆ ئەمساڵ دەچنە حەج زیاترە لە 33 هەزار کەس.
محەمەد مەتەر بەڕێوەبەری فەرمانگەی كاروباری حەجی عیراق لە شاری مەدینە رایگەیاند، تا ئێستا لە رێگەی وشكانیی و ئاسمانییەوە 21 هەزار هاووڵاتی عیراقی گەیشتوونەتە سعودیە بۆ بەجێگەیاندنی ئەرکی ئایینیی حەج، کە لەو ژمارەیە، شەش هەزاریان سەردانی مەدینەیان کردووە و بەرەو حەج بەڕێدەکەون بۆ بوون بە حاجی.
باسی لەوەشکرد، عیراق لەماوەی دوو ساڵی رابردوودا توانیویەتی پلەی یەکەم بەدەستبهێنێت لە ئاستی خزمەتگوزارییەکانی کە پێشکەش بە هاووڵاتیانی خۆی دەکات بە درێژایی پرۆسەی حەج.
ژمارەی ئەو هاووڵاتیانەی ئەمساڵ لە عیراقەوە گەشتی حەج دەکەن 33 هەزار و 690 هاووڵاتییە، کە لەو ژمارەیە پێنج هەزار و 136 هاووڵاتییان دانیشتووی هەرێمی کوردستانن.
لە هەرێم رۆژی 16ی ئەم مانگە یەکەم کاروانی حاجییان لە رێگای وشکانییەوە بەرەو سعودیە کەوتە رێ و دوێنێش، یەکەم کاروان لە رێگەی ئاسمانییەوە بەرەو سعودیە رۆیشتن.
بەهۆی تەقینەوەیەک و دروستبوونی ئاگر لە فڕنێکی پاڵاوگەی بێجی، سێ کەس بریندار بوون.
سەرچاوەیەکی ئەمنی بە میدیا عیراقییەکانی راگەیاندووە، تەقینەوە لە فڕنێکی پاڵاوگەی بێجی لە سەڵاحەدین رویداوە، بەهۆیەوە ئاگر لە فڕنەکەدا کەوتووەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەهۆی ئاگرەکەوە سێ کەس بریندار بوون کە لە فڕنەکەدا کاریان کردووە.
ئەو سەرچاوەیەکە ئەوەشی وتووە، روداوەکە بەیانی ئەمڕۆ رویداوە و راستەوخۆ تیمە فریاگوزارییەکان گەیشتوونەتە شوێنی روداوەکە و رێگریان کردووە لەوەی ئاگرەکە بگاتە بەشەکانی دیکەی پاڵاوگەکە.
ئەوەشی خستە روو، هێشتا تیمەکان لە کارەکانیان بەردەوامن بۆ ئەوەی دڵنیابنەوە لەوەی ئاگرەکە بە تەواوی کۆنتڕۆڵ کراوە و دووبارە سەر هەڵنەداتەوە.
لەبارەی دۆخی بریندارەکانیشەوە ئەو سەرچاوە ئەمنییە باسی لەوەکرد، رەشیان جێگیرە و لە ئێستادا چارەسەر وەردەگرن.
روونیشیکردەوە، لە ئێستادا لیژنەیەکی تایبەت بۆ لێکۆڵینەوە لە هۆکاری تەقینەوەکە و کەوتنەوەی ئاگرەکە پێکهێنراوە، هەروەها لیژنەکە تەواوی زیانەکانیش دەکەن بە راپۆرت و دواتر دوایین زانیارییەکان لەبارەی روداوەکەوە بڵاو دەکەنەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئێوارەی ئەمڕۆ کۆتایی کارەکانی 34مین لوتکەی ئاسایی عەرەبی راگەیاند.
سەرۆک کۆماری عیراق بەناوی حکومەت و گەلی عیراقەوە و بەناوی خۆشیەوە سوپاس و پێزانینی خۆی ئاراستەی بەڕێزان و خاوەن شکۆ و پایەبەرزانی بەشداربوی لوتکەکە کرد بۆ بەشداریکردنیان لەکارەکانی ئەم لوتکەیەدا، هەروەها ستایشی ئەو هەوڵانەی کرد کە ئەنجامدراون و بووە هۆی بڕیار و راسپاردە بەنرخەکان کە خزمەت بە مەسەلەی عەرەبی و ناوچەیی دەکات و هەروەها لە بەهێزکردنی میکانیزمەکانی کاری هاوبەش بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان لە سەروو هەموویانەوە کێشەی فەلەستین و پەرەسەندنەکانی سوریا و لوبنان و لیبیا و یەمەن و سودان و سۆماڵ و چەند پرسێکی دیکە کە کاریگەری لەسەر ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە هەیە.
د.لەتیف رەشید ئاماژەی بەوەدا کە ئامانج لە لوتکەی ئەمڕۆی کۆمکاری عەرەبی یەکخستنی هەوڵەکانمان و بەرەوپێشبردنی پرۆسەی کاری هاوبەشە بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییە باڵاکانی گەلانی ناوچەکە.
دوای كۆتاییهاتنی لوتكەی عەرەبی راگەیەنراوی كۆتایی خوێنرایەوە و تێیدا جەخت كرایەوە لە رەتكردنەوەی راگواستنی خەڵكی غەززە.
وڵاتانی بەشدار لە 34ەمین لوتكەی عەرەبی لە بەغداد لە راگەیەنراوی كۆتایی لوتكەكەدا جەختیانكردەوە، راگواستنی گەلی فەلەستین لە كەرتی غەززە بەهەموو شێوەیەك رەتدەكەنەوە و پێویستە دەست بكرێتەوە بە گەڕاندنەوەی هاوكارییە مرۆییەكان بۆ غەززە و هانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش دەدەن فشارەكان زیاد بكەن بۆ راگرتنی خوێنڕشتن لە غەززە.
ئاماژەیان بەوەشكردووە، بەتوندی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر سوریا ئیدانە دەكەن و هیوادارن چارەسەرێكی سیاسی بۆ ئاڵۆزییەكانی سودانیش بدۆزرێتەوە، جەختیشیان كردوەتەوە، ئامانج لە بەڕێوەچوونی لوتكەی عەرەبی یەكخستنی هەوڵەكان و بەدیهێنانی بەرژەوەندیی وڵاتانی عەرەبییە.
سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتوەكان ستایشی بەرەوپێشچونەكانی عیراق دەكات، دامەزراندنی دوو دەوڵەتیش بە چارەسەر بۆ كێشەی نێوان ئبیسرائیل و فەلەستین ناودەبات.
ئەنتۆنیۆ گۆتیرێس سكرتێر گشتی نەتەوە یەكگرتوەكان لە وتارێكدا لە 34هەمین لوتكەی عەرەبی رایگەیاند، عیراق بەرەوپێشچونێكی گەورەی بەدەستهێناوە لە چەسپاندنی سەقامگیری و بەهێزكردنی دامەزراوەكانیدا، نەتەوەیەكگرتوكانیش پابەندە بە هاوكاریكردنی بۆ دابینكردنی هاوكاری مرۆیی و بەرزكردنەوەی تواناكانی لە دەستەبەركردنی مافەكانی مرۆڤدا.
راشیگەیاند، ناوچەكە و جیهان روبەروی ئاڵنگاریەكی گەورە بوونەتەوە لە غەززە، چونكە هیچ شتتێك نابێتە پاساو بۆ ئەو كۆمەڵكوژییەی كە روبەروی گەلی فەلەستین دەبێتەوە، ئیدانەی هەر هەوڵێكیشی كرد بۆ كۆچپێكردنی زۆرەملێی دانیشتوانی غەززە.
داواشیكرد ، جەنگی غەزە رابگیرێت و ئاشتییەكی بەردەوام لە نێوان فەلەستین و ئیسرائیل بەدی بێت.
لەبارەی دۆخی سوریاش سكرتێری گشتی نەتەوەیەكگرتوەكان وتی، پاراستنی سەروەری و سەقامگیری سوریا هەنگاوێكی گرنگە و پێویستە پشتیوانی لە پرۆسەی سیاسی ئەو وڵاتە بكەین، داواشی لەسەرجەم سورییەكان كرد بەشداربن لەبریاری سیاسی وڵاتەكەیاندا.
ئەمینداری گشتی كۆمكاری عەرەبی كێشەی فەلەستین بەكێشەی تەواوی عەرەب وەسف دەكات، روداوەكانی كەرتی غەززەش بە شەرمەزاری بۆ جیهان وەسف دەكات.
ئەحمەد ئەبوغێت ئەمینداری گشتی كۆمكاری عەرەبی لە وتارێكدا لە لوتكەی بەغداد رایگەیاند، كێشەی فەلەستین نوێنەرایەتی كێشەی گەلی عەرەب دەكات.
راشیگەیاند، هەوڵەكانی ئیسرائیل بۆ سەپاندنی هەژمونی خۆی بەسەر خاكی فەلەستین و كۆمەڵكوژكردنی گەلەكەی شەرمەزارییە بۆ هەموو جیهان.
ستایشی هەوڵەكانی میسرو قەتەری كرد لەبەرانبەر هەوڵەكانیان بۆ ئاگربەست لە غەززە.
سەبارەت بە دۆخی سوریاش ئەمیندای گشتی كۆمكاری وڵاتانی عەربی ئاماژەی بەوەکرد، سوریا تا ئێستاش روبەروی ئاڵنگاری دەبێتەوە بە تایبەت لە بونیاتنانەوەی وڵاتەكەیاندا
سەرۆكی چین پیرۆزبایی لە سەرۆك كۆماری عیراق و هەمو وڵاتانی عەرەبی دەكات بۆ بەستنی لوتكەی عەرەبیی لە بەغداد، داواش دەكات كار بكەرێت بۆ بەستنی لوتكەی هاوبەشی چین و وڵاتانی عەرەبی.
شی جین پینگ، سەرۆكی چین رایگەیاند پیرۆزبایی لە د. لەتیف رەشید، سەرۆك كۆماری عیراق و سەرجەم سەركردەكانی وڵاتانی عەرەبیی كرد بۆ بەبۆنەی بەستنی 34هەمین لوتكەی عەرەبی لە بەغداد و وتی: وڵاتەكەی پێداگریی دەكات لە هەوڵدانی هاوبەش لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی بۆ بەهێزكردنی پەیوەندیەكان و قوڵكردنەوەی متمانەی سیاسی و بەهێزكردنی ئاڵوگۆڕە هاوبەشەكان.
سەرۆكی چین هیوای خواست هەنگاوی زیاتر بنرێت بۆ بەستنی دووەم کۆڕبەندی هاوبەشی چینیی- عەرەبیی كە بڕیارە لە ساڵی داهاتو لە چین ببەسترێت و وتیشی ئەو کۆڕبەندە هاوبەشە گرنگە بۆ بەهێزتركردنی پەیوەندیەكانی نێوان چین و وڵاتانی عەرەبی.
34ەمین کۆبوونەوەی لوتکەی عەرەبی ئەمڕۆ شەممە لە بەغدای پایتەختی عێراق بە سەرۆکایەتی د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و بە بەشداری ژمارەیەک سەرکردەی عەرەبی، هەروەها نوێنەری چەندین دەزگا و ڕێکخراوی نێودەوڵەتی، دەستی پێکرد.
لوتکەی عەرەبی لە بەغدا.. دیارترین لێدوانی سەرکردە و سەرۆکەکان
بەحرەین سەرۆکایەتی خولی ٣٤ـی لوتکەی عەرەبی رادەستی عیراق کرد، هەروەها وەزیری دەرەوەی بەحرەین عەبدولەتیف بن راشد ئەلزیانی، لە وتەکەیدا رایگەیاند، پشتگیری "پلانی دووبارە بونیادنانەوەی غەززە و وەستاندنی جەنگ و ناردنی یارمەتی دەکەین".
هەروەها ئەلزیانی پێشوازی کردنی خۆی "لە هەنگاوی هەڵگرتنی سزاکانی ئەمریکا لەسەر سوریا" راگەیاند.
عیراق جەخت لە رەتکردنەوەی دەستدرێژی بەردەوام بۆ سەر غەززە دەکاتەوە:
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رایگەیاند؛ عیراق سیاسەتی سەپاندن و دەستێوەردانی دەرەکی کە بەرژەوەندی و سەروەری و ئاسایشی وڵاتانی عەرەبی پێشێل دەکات، رەت دەکاتەوە.
د. لەتیف رەشید، وتیشی، کە گەلی فەلەستین روبەروی پڕۆسەی پاکتاوکردنی رێکخراو بۆتەوە کە ئامانجی لەناوبردنی بوونی فەلەستینە لە خاکی خۆیاندا.
سەرۆک وەزیرانی عیراق محەمەد شیاع سودانی، جەختی لەسەر رەتکردنەوەی "دەستدرێژی بەردەوام لەسەر غەززە" کردەوە، هەموو شێوەکانی راگواستنی زۆرەملێی گەلی فەلەستینی مەحکووم کرد.
سودانی بەردەوامی پێشێلکاریەکانی سەروەری لوبنانی مەحکووم کرد و پێشوازی لە هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا کرد، هەروەها پشتگیری عیراقی بۆ یەمەن و یەکێتیەکەی دووپات کردەوە.
سودانی جەختی لەسەر پێشوازی وڵاتەکەی لە دانوستانە بەردەوامەکان لەنێوان ویلایەتە یەکگرتووەکان و ئێران کرد و ئاماژەی بەوە کرد "هەر هێرشێک بۆ سەر خاکی سوریا رەت دەکەینەوە و پشتگیری لە پڕۆسەیەکی گواستنەوە دەکەین کە مافی هەموو سوریەکان بپارێزێت".
سکرتێری کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی: هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا یارمەتیدەر ئەبێت بۆ گەلەکەی.
لە وتەکەیدا لە میانەی لوتکەکەدا، سکرتێری گشتی کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی ئەحمەد ئەبولغەیت رایگەیاند:
- هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا یارمەتی گەلەکەی دەدات بۆ بینینی داهاتوویەکی باشتر.
- چەمکی ئاسایشی نەتەوەیی عەرەبی هێشتا "لە بەدیهاتن دوورە" بەهۆی دەستێوەردان و چاوتێبڕین.
- حوسییەکان سوورن لەسەر دەستبەسەرداگرتنی تواناکانی یەمەن.
- دابەشبوونە بەردەوامەکانی لیبیا هەڕەشەن بۆ سەر یەکێتی ئەو وڵاتە.
- لوبنان تێپەڕ دەبێت بە تاقیکردنەوەیەکی مێژووییدا کە بریتییە لە سنووردارکردنی چەک بەتەنیا بۆ دەستی دەوڵەت.
کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەفریقا: لوتکەی بەغدا دەرفەتێکە بۆ چالاککردنی هاوبەشییەکان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی.
محەمەد عەلی یوسف، سەرۆکی کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەفریقا، لوتکەی بەغدادی بە ب"دەرفەتێک بۆ چالاککردنی هاوبەشییەکان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی" دانا.
لە وتەکەیدا، عەلی یوسف "پاکتاوکردنی بەکۆمەڵ"ی گەلی فەلەستینی لە غەززە مەحکووم کرد.
لەلایەکی ترەوە، سکرتێری گشتی رێکخراوی هاوکاری ئیسلامی حسێن ئیبراهیم تەها وتی: "هیواخوازین هەموو هەوڵەکان چالاک بکرێن بۆ دڵنیابوون لە مافی گەلی فەلەستین لە دامەزراندنی دەوڵەتەکەی".
ئیسپانیا داوای وەستاندنی "بازنەی توندوتیژی" دەکات:
پیدرۆ سانچێز، سەرۆک وەزیرانی ئیسپانیا ، ئەمڕۆ شەممە، داوای وەستاندنی بازنەی توندوتیژی و کۆتاییهێنان بە قەیرانی مرۆیی لە غەززە کرد.
لە بەشداریکردنی لە لوتکەی عەرەبیدا، سانچێز وتی: "پێویستە فشارەکان لەسەر ئیسرائیل زیاد بکرێن بۆ وەستاندنی هێرشەکان لەسەر غەززە"، وتیشی: "ئیسپانیا هەموو توانای خۆی بەکار دێنێت لە کۆبوونەوەی گروپی مەدرید بۆ وەستاندنی هێرش لەسەر غەززە و بونیادنانی ئاشتییەکی بەردەوام".
هاوکات ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا، کە بە نوێنەرایەتی ئەحمەد شەرع لە لوتکەکە ئامادەبوو، رایگەیاند: گەلی سوریا پابەندە بە ناسنامەی عەرەبی خۆیەوە، جیهانی عەرەبیش پەناگەی ئەوانە.
لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا وتی؛ هەڵگرتنی سزاکان لەلایەن ترەمپەوە هەنگاوێکی گرنگە بەرەو بوژانەوە و ئاوەدانکردنەوە و سوپاسی دەوڵەتی قەتەر دەکەین بۆ پاڵپشتی بەردەوام و هەڵوێستی پتەوی بەرامبەر گەلی سوریا.
وتیشی؛ سوپاسی ئیمارات و هەموو وڵاتانی عەرەبی دەکەین کە لەگەڵ گەلی سوریا وەستان.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەممە، بەغدادی پایتەختی عیراق لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات و چاوەڕوان دەکرێت سەرکردەی زۆرینەی وڵاتانی عەرەبی تیایدا بەشدار بن.
ئەمڕۆ شەممە، بەغداد بە دروشمی "پایتەختی شارستانیەت پێشوازی لە براکانی دەکات" خولی 34ـی لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و خولی 5ـی لوتکەی گەشەپێدان بەڕێوەدەبات.
پێشتر، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رایگەیاندبوو؛ کە میوانداریکردنی بەغداد بۆ لووتکەی عەرەبی دەگەڕێتەوە بۆ رۆڵی سەرەکی و هەوڵە جەمسەرییەکانی بۆ پتەوکردنی کاری هاوبەش بۆ روبەڕوبونەوەی ئەو ئاڵنگاریانەی روبەڕوی ناوچەکە دەبنەوە و پەرەپێدانی هاوکاری و هەماهەنگی نێوان برایان بەشێوەیەک کە بەرژەوەندیی گەلەکانمان بپارێزێت ودوپاتیشی کردەوە کە لوتکەی عەرەبی باس لەپرسە چارەنووسسازەکان دەکات و پەسەندکردنی ئەو بڕیارانەی کەیارمەتیدەربن لەگەیشتن بەئاشتی و سەقامگیری بۆ گەلانی ناوچەکە
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عیراق، لە لێدوانێکیدا رایگەیاند: "بەستنی لوتکەی عەرەبی لە بەغداد، جەختکردنەوەیە لەسەر ڕۆڵی بەرچاوی عیراق لە پێشخستنی ناوچەکەدا و دەستپێکردنی هەنگاوەکان بەرەو داڕشتنی هەڵوێستێکی یەکگرتووی عەرەبی سەبارەت بە پرسە جیاوازەکان."
لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەو کۆنفرانسەیە کە سەرۆک و سەرکردە باڵاکانی وڵاتانی عەرەبی و چەندین رێکخراوی گەورەی تێدا بەشدارن و گفتوگۆ لەبارەی پرسی سیاسی و ئەمنی و سەرجەم پرسە گەرمەکانی ناوچەکە دەکەن و چەندین بڕیاری تێدا دەدرێت.
لوتکەکە تەمەنی 79 ساڵە، کە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 1946 یەکەم لوتکەی وڵاتانی عەرەبی ئەنجامدرا و لە ساڵی 2000یشەوە بەشێوەیەکی ساڵانە هەر جارە و لە وڵاتێک ئەنجام دەدرێت.
بەغداد بە درێژایی ئەو 79 ساڵە تاوەکو ئێستا سێ جار میوانداری لوتکەکەی کردووە لە ساڵەکانی 1978، 1990 و 2012، کە دووەم لوتکەی عەرەبی لە بەغداد ئەنجام دراوە.
لوتکەی سبەینێی وڵاتانی عەرەبی لەژێر ناوی "دیالۆگ و هەماهەنگی و گەشەپێدان" دەبێت و بڕیارە هەریەک لە پرس و ئاڵەنگارییە سیاسی و ئابورییەکانی ناوچەکە و پرسی ئاسایش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر مێزی گفتوگۆ بن.
د.لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ هەینی لەبەغداد، پێشوازی لە مەحمود عەباس سەرۆکی فەلەستین و وەفدی یاوەری کرد.
لە میانی دیدارەکەدا باسیان لە پەیوەندیی مێژوویی برایانەی نێوان عیراق و فەلەستین کرد، هەروەها رێگاکانی بەهێزکردنیان لەبوارە جیاجیاکاندا، لەگەڵ هەڵوێستی پشتیوانی نەگۆڕی عیراق بۆ دۆزی دادپەروەرانەی گەلی فەلەستین.
سەرۆک کۆمار پشتیوانی تەواوی عیراقی بۆ بەدەستهێنانی مافە رەواکانی گەلی فەلەستین دووپات کردەوە، لە پێش هەموویانەوە مافی دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆیان و جەختی لەوەش کردەوە کە دەستدرێژی بەردەوام بۆ سەر کەرتی غەززە پێویستی بەهەڵوێستێکی یەکگرتوو و بەهێزی عەرەبی هەیە کە گوزارشت لەنیشاندانی ئیرادەیەکی هاودەنگی و پشتیوانی کاریگەر بۆ گەلی فەلەستین بکات.
هەروەها سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەدا کەلوتکەی عەرەبی زەمینەیەکی گونجاو خۆش دەکات بۆ ئاراستەکردنەوەی هاودەنگی عەرەبی بەرەو پشتیوانیکردن لەدۆزی فەلەستین و داڕشتنی هەڵوێستێکی کاریگەر کە مافەکان بپارێزێت و خۆڕاگری گەلی فەلەستین لەبەرامبەر داگیرکاریدا بەهێزتر بکات.
لەلای خۆیەوە مەحمود عەباس، پێزانینی خۆی بۆ هەڵوێستی چەسپاوی عێراق سەبارەت بە دۆزی فەلەستین دەربڕی و دەستخۆشی لە میوانداریکردنی لە لوتکەی عەرەبی و ئەو پلاتفۆرمە ستراتیژییەی کە نوێنەرایەتی دەکات بۆ گەیاندنی دەنگی گەلی فەلەستین بە جیهانی عەرەبی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە کۆشکی سەلام لە بەغداد پێشوازیکرد لە ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان و وەفدی یاوەری کە سەردانی عیراقیان کردوە بۆ بەشداریکردن لە کارەکانی لوتکەی عەرەبی لە بەغداد لە کۆبوونەوەی 34 ـەمینی خۆیدا.
له سەرەتای کۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار شانازی خۆی به بەشداریکردنی له کارەکانی لوتکەی عەرەبی دەربڕی و ستایشی ئاستی هاوکاری بنیاتنەر و پەیوەندییە بەهێزەکانی نێوان عیراق و نەتەوە یەکگرتووەکان و رۆڵی مرۆیی کرد لە رێگەی رێکخراو و دەزگاکانی کارکردن لەو وڵاتەدا.
هاوکات د. لەتیف رەشید ئاماژەی بە گرنگی رۆڵی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد لە بەرەوپێشبردنی ئاسایش و ئاشتی و سەقامگیری لەسەر ئاستی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی و هەوڵەکانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی کارەساتی ژینگەیی و سروشتی و گۆڕانی کەشوهەوا و بەرەنگاربوونەوەی هەژاری و رێزگرتن لە مافەکانی مرۆڤ و بڵاوکردنەوەی بەهاکانی خۆشەویستی و هاوکاری و لێبوردەیی لەنێوان گەلاندا.
لە کۆبوونەوەکەدا تەوەرەکانی لووتکەی عەرەبی لە بەغداد و ئەو بڕیار و راسپاردانە تاوتوێ کرا کە دەردەچن بۆ بەهێزکردنی دەرفەتی ئاشتی لە ناوچەکە بەمەبەستی بەدیهێنانی ئاوات و هیواکانی گەلان.
سەرۆک کۆماری عیراق جەختی لەوەکردەوە کە بەستنی کۆبوونەوەکە لە بەغداد ئاماژەیە بۆ رۆڵی سەرەکی عیراق لە ناوچەکە و پشتیوانی بۆ هەر هەوڵێکی نێودەوڵەتی ببێتە هۆی پتەوکردنی ئاسایش و سەقامگیری و رێزگرتن لەسەروەری و یەکپارچەیی خاکی وڵاتان و هیوای خواست کە لوتکەی بەغداد بە بڕیارێک دەربچێت کە پرۆسەی کاری هاوبەشی عەرەبی بەهێز بکات و پاڵپشتی هاوخەباتی نێوان وڵاتانی ناوچەکە بکات.
هەروەها تاوتوێی قەیرانی ئاو و پێویستی هەوڵی هاوبەش بۆ دەستەبەرکردنی بەشێکی دادپەروەرانە و پێویست بۆ عیراق بە هەماهەنگی لەگەڵ وڵاتانی سەرەوەی ئاو کرا و هەروەها دۆسیەی یەزیدی و پێویستی بەردەوامی لێکۆڵینەوەیان کرد بۆ دۆزینەوەی چارەنووسی بێسەروشوێنەکان و چارەسەرکردنی ئەم کێشە مرۆییە.
لای خۆیەوە ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان جەختی لەسەر گرنگی رۆڵی زیندووی عیراق و هەوڵەکانی بۆ بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە کردەوە و سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی و خۆشحاڵی خۆی دەربڕی بە سەردانەکەی بۆ عیراق و بانگهێشتکردنی بۆ بەشداریکردن لە لوتکەی عەرەبی لە بەغداد.
هەروەها سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان هیوای سەرکەوتنی لوتکەی بەغداد و بەدیهێنانی ئامانجەکانی لە بەهێزکردنی هاریکاری و هەماهەنگی و کاری هاوبەشی نێوان وڵاتانی عەرەبی دەربڕی بەمەبەستی خزمەتکردن بە پرۆسەی گەشەپێدانی بەردەوام و پشتیوانیکردن لە هەوڵەکان بۆ بەدیهێنانی ئاشتی و سەقامگیری لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی.