عیراق
هۆكاری سزادانی ٣٢ بانكی عیراق لەلایەن ئەمریكاوە دەخرێتە ئەستۆی فەرمانبەرێكی پێشوو
لیژنەی دەسپاكی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریكا هۆكاری سەرەكی سزادانی ٣٢ بانكی عیراق لەلایەن ئەمریكاوە دەخاتە ئەستۆی فەرمانبەرێكی پێشووی بانكی ناوەندی عیراق.
ڤیان دەخیل ئەندامی لیژنەی دەستپاكی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، لە ئەنجامی بەدواداچوون و لێكۆڵینەوەكانیان بۆیان دەركەوتووە فەرمانبەرێكی پێشووی بانكی ناوەندی عیراق هەموو ئەو نامە ئەلیكترۆنییانە شاردووەتەوە كە لەلایەن بانكی فیدراڵی و جەی پی مۆرگان و ستی بانكی ئەمریكاوە تایبەت بە كاری بانكیی بۆ عیراق نێردراون.
وتیشی، وەڵام نەدانەوەی ئەو نامانە و جێبەجێ نەكردنی رێنماییەكان بووەتە هۆی ئەوەی لە كۆی ٧٢ بانك لە عیراق، ٣٢یان لەلایەن ئەمریكاوە سزا بدرێن، بۆیە زۆربەی بانكە سزادراوەكان تائێستا هۆكاری سزادانیان لەلایەن ئەمریكاوە نازانن.
وەزیری دەرەوەی عیراق رەوشی سوریا و شەڕ و ئاڵۆزییەكانی حەلەب لەگەڵ وەزیرانی دەرەوەی سوریا و توركیا تاوتوێ دەكات.
بەپێی راگەیەندراوێكی وەزارەتی دەرەوەی عیراق، فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عیراق لە پەیوەندییەكی تەلەفونید لەگەڵ بەسام سەباغ وەزیری دەرەوەی سوریا گفتوگۆیان لەبارەی دواین پێشهات و رووداوەكانی حەلەب و شەڕ و پێكدادانەكانی نێوان سوپای سوریا و گرووپە چەكدارەكان كردووە و جەختیكردووەتەوە حكومەتی عیراق پشتیوانی سوریا دەكات لە بەرەنگاربوونەوەی گرووپە تیرۆریستییەكان، چونكە ناسەقامگیری ئاسایش و ئارامی سوریا دەبێتە هەڕەشە و مەترسی لەسەر ناوچەكە بەگشتی.
ئاماژە بەوەشكراوە، وەزیری دەرەوەی عیراق لە پەیوەندییەكی تری تەلەفونیدا لەگەڵ هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا جەختیانكردەوە شەڕ و ئاڵۆزییەكان و نائارامییەكانی سوریا كاریگەری لەسەر ئاسایش و ئارامی ناوچەكە دەبێت و بە پێویستیشیان زانیووە هەماهەنگییەكان زیاتر بكرێن لە پێناو هەڵسەنگانی رەوشی ئێستای سوریا و رێگریكردن لەو ناسەقامگیریە بۆئەوەی نەگوازرێتەوە بۆ ناوچەكە بە گشتی و وڵاتانی دراوسێی سوریا بەتایبەتی
سەرۆك وەزیرانی عیراق و شای ئوردن پێشهاتەكانی ناوچەكەو رووداوەكانی سوریایان تاوتوێكردو جەختیان لە سەقامگیری وڵاتەكە كردەوە.
لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا، محەمەد شیاع سودانی و شا عەبدوڵای دووەم گفتوگۆیان لەبارەی دوایین پێشهاتەكانی دۆخی ناوچەكە كرد بەتایبەت روداوەكانی سوریا لەگەڵ بەردەوامی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر غەززە.
سودانی جەختی لە پێویستی هەماهەنگی هەوڵەكان كردەوە و پاڵپشتی عیراقی بۆ هەنگاوی هاوبەشی عەرەبی و نێودەوڵەتی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییەكان كردەوە، جەختی لەوەشكردەوە ئاسایش و سەقامگیری سوریا بۆ تەواوی ناوچەكە گرنگەو ناتوانرێت چاوپۆشی لێ بكرێت، نەك تەنیا بۆ عیراق، بەڵكو بۆ هەموو وڵاتان.
هەروەها ئاماژەی بە پێویستی كاركردن بۆ وەستاندنی دەستدرێژی و هێرشەكانی ئسیرائیل كردەوە لە شەڕی دژ بە گەلی فەلەستین لەتایبەت لە كەرتی غەززە.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق لەگەڵ قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق كۆبوەوە و رەوشی ئەمنی لە گۆرەپانی ناوخۆ و هەرێمیی تاوتوێكرا.
بەپێی راگەیەندراوێكی فەرمانگەی راگەیاندنی سەرۆكایەتی كۆمار، لە كۆبونەوەكەدا رەوشی ئەمنی لە گۆرەپانی ناوخۆ و هەرێمیی تاوتوێكراوە و د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق پشتگیری تەواوی بۆ هەوڵی دەزگا ئەمنی و هەواڵگرییەكان دوپاتكردوەتەوە و رایگەیاندوە، دوایین پێشهاتەكانی سوریا و كاریگەرییەكانی لەسەر ناوچەكە بەگشتی، جێی گرنگی پێدانێكی زۆرە و متمانەشی بە ئاستی ئامادەكارییەكان دوپاتكردەوە.
هەروەها رایگەیاندوە، گرنگە كۆمەڵی نێودەوڵەتی بەرپرسیارێتی هەڵبگرێت لە پشتگیریكردنی سەقامگیری و رێگریكردن لە جەنگ و كوشتار و وێرانكاری زیاتر لە ناوچەكەدا.
لایخۆشیەوە قاسم ئەعرەجی رایگەیاندووە، راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئامادەیی تەواوی تێدایە بۆ ئەنجامدانی ئەركەكانی بۆ پاراستنی ئاسایشی عیراق و گیانی هاووڵاتیەكانی.
سودانی و ئەسەد پەیوەندییەكی تەلەفۆنیان لەبارەی شەڕ و پێكدادانەكانی باكووری رۆژئاوای سوریا ئەنجامدا و سەرۆک وەزیرانی دەڵێت، ئاسایشی عیراق و سوریا گرێدراوی یەكترن.
سەرۆكایەتی كۆماری سوریا لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، بەشار ئەسەد سەرۆك كۆماری سوریا پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق ئەنجامدا و تێیدا، دوایین پێشهاتەكانی سوریا و هەماهەنگییەكانی نێوان هەردوو وڵات لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆردا تاوتوێكران.
بەگوێرەی راگەیەندراوەكە، سودانی ئاماژەی بەوەداوە، ئاسایشی عیراق و سوریا گرێدراوی یەكترن و ئامادەیی عیراقیشی دەربڕیووە، بۆ پشتیوانیكردنی سوریا لە بەرەنگاربوونەوەی رێكخراوە تیرۆریستییەكان و تەواوی ئاستەنگییەكان.
لە بارەی پەیوەندیەكەشەوە نوسینگەی سودانیش رایگەیاندووە، هەردوولا گفتوگۆیان لەسەر پەیوەندییە دووقۆڵییەكان و هاوكاری هاوبەشی نێوان هەردوو وڵات كردووە.
جەختیلەوەشكردووەتەوە، عیراق پابەندە بە سەقامگیری و سەروەری و یەكپارچەیی خاكی سوریا.
ئەوەش لەكاتێكدایە، بەهۆی گرژییەكانی باكووری رۆژئاوای سوریاوە، بە فەرمانی سودانی تەواوی سنووری نێوان عیراق و سوریا داخراوە و فەرماندەیی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراقیش دەڵێت، هێزە ئەمنییەكانیان توانای پاراستنی وڵاتیان هەیە و ئامادەن بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەر جۆرە ئاستەنگییەك.
گەڕانەوەی ئاوارەكانی لوبنان لە عیراقەوە بۆ شوێنی خۆیان بەردەوامە و تائێستاش زیاتر لە سێ هەزار ئاوارە گەڕاونەتەوە وڵاتی خۆیان.
عەلی عەباس، وتەبێژی وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانی عیراق لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەدا، دوای راگەیاندنی ئاگربەست لە لوبنان، لە رۆژی چوارشەممەی رابردوەوە تائێستا زیاتر لە سێ هەزار ئاوارەی لوبنانی لەرێگەی دەروازەی سنووری قائیمەوە عیراقیان بەجێهێشتووە و گەڕاونەتەوە شوێنی خۆیان.
ئەوەشی خستەڕوو، لەسەر فەرمانی سەرۆك وەزیرانی عیراق، لە دوو رۆژی داهاتوودا پلانێكی حكومی رادەگەیەنرێت بۆ گەڕانەوەی ئەو ئاوارە لوبنانیانەوەی خوازیاری گەڕانەوەن.
دەشڵێت، هەر خێزانێكی ئاوارەی لوبنانی خوازیاری گەڕانەوە بێت، لە رێگەی پڕكردنەوەی فۆڕمێكی تایبەتەوە، ناوی تۆماردەكرێت، بەدەر لەوەش چەندین خێزانی ئاوارەی دیكە خۆیان گەڕاونەتەوە زێدی خۆیان.
وەزیری بەرگری عیراق هێزەكانی سوپای لە سنوری شنگال بەسەركردەوە و بەدواداچوون بۆ رەوشی ئەمنی سنورەكانی عیراق و سوریا دەكات.
وەزارەتی بەرگری عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سابت محەمەد سەعید وەزیری بەرگری بە یاوەری یاریدەدەری سەرۆك ئەركانی سوپا و ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكان و فەرماندەی هیزە وشكانیەكان سەردانی ئۆپراسیۆنەكانی رۆژئاوای نەینەوایان كردووە كە لە شەنگال جێگیركراوە.
دەشڵێت، ئامانجی سەردانەكە ئاگاداربوون بووە لە دۆخی سوپا و سنوری عیراق – سوریا.
پێشڕەوی دەستەی تەحریرشام و گرووپە چەكدارە هاوپەیمانەكانی بۆ سەر حەلەب، ترسی لای بەرپرسانی سەربازی و ئەمنی عێراق دروستكردووە و بەرپرسانی عیراق جەختدەكەنەوە سنوورەكانیان لەگەڵ سوریا بەتەواوەتی پارێزراوە و بە بەردەوامی لە رێگەی درۆن و كامێرای حەرارییەوە چاودێری دەكرێت.
دوای رێككەوتنی ئاگربست لە لوبنان، ئاوارە لوبنانییەكانی عیراق دستیان كردووە بە گەڕانەوە بۆ وڵاتەكانیان و لە ماوەی دوو ڕۆژدا دوو هەزار و ٥٠٠ ئاوارە گەڕاونەتەوە وڵاتەكەیان.
توركی محەمەد مەحلاوی قائیمقامی قائیم لە پارێزگای ئەنبار ئاماژەی بەوەكرد، گەڕانەوەی لوبنانییەكان دوای بڕیاری ئاگربەست لە عیراقەوە بۆ وڵاتەكەیان لە ڕێگەی دەروازەی سنووری قائیمەوە دەستیپێكردووە ژمارەی ئەو كەسانەی لە دوو ڕۆژی ڕابردوودا گەڕاونەتەوە گەیشتووەتە (٢٥٠٠) هاووڵاتی لوبنانی كە لە عیراق نیشتەجێبون.
قائیمقامی قائیم دەشڵێت، حكومەتی خۆجێی ئەنبار ئاسانكاری كردووە بۆ ئەو كەسانەی كە دەگەڕێنەوە و وەزارەتی كۆچ و كۆچبەرانیش پاسی تایبەتی بۆ گواستنەوەیان دابین كردووە و هەموو پێداویستییەكیان بۆ دابینكراوە.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق ئیسرائیل و ئەمریكا تۆمەتبار دەكات بەوەی لە پشت روداوەكانی ئێستای سوریایەوەن و دەڵێت بە وردی چاودێری دۆخەكە دەكەن.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق لە راگەیەنراوێكدا رایگەیاند، بەوردی چاودێریی دۆخی سووریا دەكەن، لەو وڵاتە چەند رێكخراوەی تیرۆریستی بە پلانی ئەمەریكا و ئیسرائیل سەرقاڵی گێرەشێوێنین كە هاووڵاتی چەندین وڵاتی جیاوازیان تێدایە.
دەشڵێت، ئەوەی لە سووریا ڕوو دەدات كاردانەوەشی لەسەر وڵاتانی ناوچەكە دەبێت، بەتایبەتی وڵاتانی دراوسێی سوریا و هەركەس ئاگر هەڵگیرسێنێت پریشكی ئەو ئاگرە بەرخۆشی دەكەوێت.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق رایگەیاند، لە زنجیرە چیای حەمرین پێنج تیرۆرست كوژراون و چەند ئامێرێكی پەیوەندی و تەقەمەنی دەستیان بەسەردا گیراوە.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا دەڵێت، ئێوارەی هەینی بە پشت بەستن بە زانیاری وردی هەواڵگری فەرماندەی ئۆپراسیۆنەكان لە زنجیرە چیای حەمرین لە نزیك كەركوك بە فرۆكەی ئێف ١٦ ئۆپراسیۆنێكیان ئەنجامداوە.
وتیشی، دوای بۆردومانەكە و پشكنینی ناوچەكە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ تەرمی پێنج تیرۆرست دۆزرانەوە و چەك و تەقەمەنی و ئامێری پەیوەندی ئەو گروپە دەستیان بەسەردا گیرا.
عیراق چەند لیوایەكی رەوانەی سنورەكانی لەگەڵ سوریا كرد، وەزیری بەرگریش دەڵێت سوپا ئامادەیه سنوور و ئاسمانی عیراق لەهەر هەڕەشەیەك بپارێزێت.
سەرچاوەیەكی ئەمنی عیراق رایگەیاند، ٥ لیوای سوپا و حەشدی شەعبی له سنووری عیراق و سوریا جێگیركراون.
هاوكات سابت محەمەد عەباسی وەزیری بەرگری عیراق رایگەیاند، سوپا ئامادەیه سنوور و ئاسمانی عیراق لەهەر هەڕەشەیەك بپارێزێت و ڕێگە نادەن هیچ تیرۆریست و تێكدەرێك دزە بكاتە ناو خاكی عیراق.
ئەم لێدوانەی وەزیری بەرگری عیراق لەكاتێكدایە، گرژییە ئەمنییەكان لە سوریا و سنووری عیراق زیادیكردووە، دوای ئەوەی گروپی چەكداریی تەحریر شام بەشێكی حەلەبی كۆنتڕۆڵكرد.
لای خۆیەوە، لیوا یەحیا ڕەسوڵ وتەبێژی فەرماندەی هێزە چەكدارەكانی عیراق رایگەیاند، سنووری عیراق لەگەڵ سوریا بەتەواوی پارێزراوە، بەتایبەتی لە ناوچەكانی باكوری ڕۆژهەڵاتی سوریا، وتیشی هێزەكانی سنوور جگە لە فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان و كامێرای گەرمیی، نوێترین چەك و كەلوپەلی سەربازییان پێیە.
سبەینێ ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كۆدەبێتەوە و سێ پڕۆژە یاسای جێگەی مشتومڕ دەخاتە دەنگدانەوە، كە یەكێكیان تایبەتە بە هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكانی بەعس بۆ گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی زەوییە لەناوچە جێناكۆكەكان بۆ خاوەنەكانیان.
فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، رۆژی یەكشەممە ئەنجومەنی نوێنەران كۆدەبێتەوە و سێ پرۆژەیاسا دەخاتە دەنگدانەوە و خوێندنەوە بۆ دوو پرۆژەیاساش دەكرێت.
ئەو سێ پڕۆژە یاسایەی دەخرێنە دەەنگدانەوە بریتین لە: هەمواركردنەوەی یاسای باری كەسێتی ساڵی ١٩٥٩ و پرۆژەیاسای گەڕاندنەوەی زەوییەكان بۆ خاوەنەكانیان كە بە چەند بڕیارێكی ئەنجومەنی سەركردایەتیی بەعس دەستیان بەسەردا گیراوە لەگەڵ پرۆژەیاسای هەمواری دووەمی یاسای لێبوردنی گشتی.
ئەو سێ پرۆژە یاسایە زۆرترین مشتومڕیان لەسەرە و پێشتر فراكسیۆنەكانی شیعە و سوننە و كورد جەختیان كردبووەوە كەتێپەڕاندنی ئەو پڕۆژە یاسایانە پێوستیان بە رێككەوتنی سیاسییە.
سەرۆك كۆمار رایگەیاند، لە عیراق جیاوازی لە نێوان ژنان و پیاواندا ناكرێت و ژنان بەشێكی سەرەكی گەشەسەندنی كۆمەڵگەن.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق پێشوازی لە وەفدێكی دەستپێشخەری یۆرۆ- دەریای ناوەڕاست و تیمی روانگەی ناوچەیی بۆ كاروباری توندوتیژی دژی ژنان و كچان كرد كە چەند شارەزایەكی ئەفریقی و ئاسیایی و ئەوروپیان لەگەڵدا بوو.
لە میانی دیدارەكەدا سەرۆك كۆمار جەختی لە گرنگی بەرەنگاربوونەوەی هەموو جۆرە جیاكاری و دوورخستنەوە و توندوتیژییەكی دژی ژنان كردەوە و رایگەیاند، ژنان بەشێكی سەرەكین لە گەشەسەندنەكان و عیراقیش دوورە لە جیاكاری نێوان ژنان و پیاوان.
وەفدەكەش هەوڵەكانی سەرۆك كۆمار و بیرۆكەكانی بە ئامانجی پاراستنی ژنان و چەسپاندنی مافەكانیان بەرزنرخاند.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراو بەبۆنەی کۆتایی هاتنی ئەرکەکانی لە عیراق پێشوازیکرد لە تارق عەبدوڵا فەرەج باڵیۆزی کوەیت لە عیراق.
لە دیدارەکەدا کە لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار بەخێرهاتنی باڵیۆزی کوەیتی کرد و بەبایەخەوە باسی لەپەیوەندیی پتەوی نێوان عیراق و کوەیت کرد، داوایشیکرد ئەو پەیوەندییانە بەهێزبکرێن و پەرەیان پێ بدریت لە بوارە جیاجیاکاندا.
هەروەها سەرۆک کۆمار باسی لە هەوڵ و دەستپێشخەرییەکانی ئاشتی لە ناوچەکە کرد بە شێوەیەک کە ئاسایش و سەقامگیری بەتایبەت لە لوبنان و فەلەستین بەرقەرار بکات و نیگەرانی خۆی نیشاندا لە بەردەوامی گرژی سەربازیی و بۆردومانکردنی خەڵکی مەدەنی، هەروەها باڵیۆزی کوەیتی راسپارد کە سڵاوی خۆی بە میری کوەیت و گەلی کوێتی برا بگەیەنێت.
لای خۆیەوە باڵیۆزی کوەیت سوپاسی سەرۆک کۆماری بۆ ئەو پێشوازیە گەرم و پاڵپشتی بەردەوامی کرد لەپەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا.
دادگای رەسافە لە بەغداد دەستی بەسەر یەك تۆن مادەی هۆشبەردا گرتووە و سزای لەسێدارەدانیشی بۆ ٧٥ بازرگانی ماددەی هۆشبەر دەركرد كە هەشت كەسیان بیانیین .
وەلید ئیبراهیم دادوەری دادگای ناوەندی لێكۆڵینەوە لەدادگای رەسافە رایگەیاندووە، لە ئۆپەراسیۆنەكاندا بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆ، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ناوەڕاستی مانگی تشرینی یەكەم، دەستیان بەسەر زیاتر لە یەك تۆن ماددەی هۆشبەردا گرتووە.
وتیشی ٧٥ سزای لەسێدارەدان دەركراوە كە شەش بیانی تێدایە و ٢٠ کەسی دیكەش بە زیندانیكردنی هەتاهەتایی سزادراون، پێشتریش شەش کەس لەو ٧٥ کەسە سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا جێبەجێکراوە.
دادوەرەكەی دادگای رەسافە ئاماژەی بەوەشداوە، یەكێك لە بازرگانەكان كە لەدایكبووی ساڵی ٢٠٠٢ـە ، لەكاتی وەرگرتنی نزیكەی ٥٧ كیلۆگرام مادەی هۆشبەر كە لە بازرگانانی بیانی وەرگرتووە دەستگیركراوە و سزای لەسێدارەدانی بەسەردا سەپێنراوە.
لە میانی سەردانەكەی بۆ ئیسپانیا، سەرۆك وەزیرانی عیراق شەش یاداشتی لێكتێگەیشتنی لەگەڵ حكومەتی ئەو وڵاتە ئیمزا كرد.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عیراق لەگەڵ پێدرۆ سانچێز هاوتا ئیسپانییەكەی لە مەدرید كۆبوەوەو هەردوولا ژمارەیەك یاداشتی لێكتێگەیشتنی هاوبەشیان لەبوارەكانی هاریكاری یاسایی و بازرگانی و پیشەسازی ئیمزا كرد.
ئەمە جگە لەوەی یاداشتێكی لێكتێگەیشتن لە نێوان دەستەی دەستپاكی عیراق و داواكاری گشتی ئیسپانیا و یاداشتێكی هاوكاری نێوان پارێزگاری واست و كۆمپانیایەكی بیناسازی ئیسپانیا و هەروەها یاداشتێكی تری لێكتێگەیشتن بۆ هاریكاری ئەمنی نێوان وەزارەتەكانی ناوخۆی عیراق و ئیسپانیا ئمیزا كراوە.
لای خۆیەوە سانچێز سوپاسی سودانی كرد بۆ قبوڵكردنی بانگهێشتنامەكە و جەختی لە گرنگی عیراق كردەوە لە ناوچەكەدا، ئاماژەی بە ویستی وڵاتەكەشی كرد بۆ دامەزراندنی هاوبەشی لەگەڵ عیراق، هاوكات خواستی كۆمپانیاكانی وڵاتەكەی بۆ بەشداریكردن لە پڕۆژە جیاجیاكان لە عیراق دەربڕی.