عیراق
وەزیری ناوخۆی عیراق گەیشتە پارێزگای ئەنبار و سنورەكانی سوریا بۆ بەدواداچوون لەسەر دوایین پێشهاتی رەوشی سوریا و سنورەكانی نێوان هەردو وڵات.
وەزارەتی ناوخۆی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، عەبدولئەمیر شەمەری وەزیر ناوخۆ و وەفدێكی یاوەری سەردانی پارێزگای ئەنباریان كردووە بۆ بەدواداچوون لە رەوشی سنوری سوریا.
ئاماژەی بەوەشكردووە، شەمەری چەند كۆبونەوەیەك و دیدارێك ساز دەكات و لەگەڵ فەرماندەی پۆلیس و سوپا كۆدەبێتەوە بە ئامانجی دابینكردنی پێداویستیەكان.
سبەینێ ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كۆدەبێتەوە و بەپێی كارنامەكەشی، جارێكی تر خوێندنەوە و دەنگدان لەسەر یاسای بودجەی سێ ساڵە و سێ پڕۆژە یاساكە دەدرێت.
لە دانیشتنی سبەینێ ئەنجومەنی نوێنەران كە بڕیارە سەعات یەكی پاش نیوەڕۆ بەڕێوەبچێت دوای چەندین جار لە رێككنەكەوتن و دواخستنی دەنگدان لەسەری، وابڕیارە لەسەر بڕگەكانی یاسای بودجەی تایبەت بەهەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم و هەرسێ پڕۆژە یاسای باری كەسێتی و گەڕاندنەوەی موڵك بۆ خاوەنەكانیان و یاسای لێبوردنی گشتی دەنگدان بكرێت.
لە دانیشتنەكانی پێشودا لەسەر سێ پڕۆژە یاساكە، ناكۆكی لەنێوان فراكسیۆنەكانی شیعە و كورد سونەكاندا دروستبوو، شیعەكان لەسەر پڕۆژەیاسای لێبوردنی گشتی ناكۆكن، سوننەكانیش لەسەر پڕۆژەیاسای گەڕاندنەوەی موڵك بۆ خاوەنە رەسەنەكانیان دەنگیان نەدا.
بەڕێوەچوونی دانیشتنی سبەی ئەنجومەنی نوێنەران لەكاتێكدایە، تا ئێستا رێككەوتن لەنێوان فراكسیۆنە سەرەكییەكاندا لەسەر یاساكانی بودجە و سێ پڕۆژەیاساكە نەكراوە.
سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، پێویستە سەرجەم مافەکانی كەسوكاری شەهیدان و بریندارانی شەڕی داعش دەستەبەر بکرێن.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق بەبۆنەی نزیكبوونەوەی حەوتەمین ساڵیادی سەركەوتنی سوپای عیراق بەسەر چەكدارانی داعش چەند رێنماییەكی دەركرد، كە یەكێكیان راسپاردنی وەزارەتەكان و دەزگا ئەمنییەكانە بۆ ئەنجامدانی چالاكی تایبەت بەو یادە.
هاوكات سودانی رێنمایی داوە بۆ راگرتنی دەوامی رەسمی رۆژی ١٠ی ١٢سێشەممە، لە سەرجەم وەزارەتەكان و دامودەزگاكانی حكومەت كە رۆژی سەركەوتنی سوپایە بەسەر داعشدا.
داواش لە وەزارەتی پەروەردە دەكات، رۆژی پێنجشەممە ١٢ی مانگ خوێندكاران لە خوێندنگە و زانكۆكان ئاهەنگ بگێڕن و یەك سەعات تەرخان بكرێت بۆ بەرز راگرتنی ئاڵای عیراق.
لە نزیك زنجیرە چیای حەمرین دوو تیرۆرست لە ئۆپراسیۆنێكدا كوژران كە سەر بە گروپی شانەی حەمرین بوون.
وەزارەتی ناوخۆی عیراق رایگەیاند، لە ئۆپراسیۆنێكدا بە پشتن بەستن بە زانیاری هەواڵگری لە ناوچەی حەمرین دوو تیرۆرست كوژراون.
بەوتەی سەرچاوەیەكی ئەمنی، ئەو كەسانە سەر بە گروپێك بوون ناویان شانەی حەمرین بووە لە كە ناوچەكانی حەمین و دیالە و سەڵاحەدین جموجۆڵیان هەیەو یەكێكیان پشتێنی مینڕێژكراوی بەستبوو.
وەزارەتی دەرەوەی عیراق لە راگەیەندراوێکدا دەڵێت، "ئاسانکاری بۆ ئەو کەسانە دەکەین کە دەیانەوێت بگەڕێنەوە"
ئەمە لەکاتێکدایە کە ماوەی ١٠ رۆژە گرژی و ئاڵۆزی لە سوریا بەردەوامە، وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانیش دەڵێت، "بەهۆی ئاڵۆزییەکانەوە لە ماوەی ١٠ رۆژدا، ٣٧٠ هەزار کەس ئاوارەبوون کە زۆربەیان ژن و منداڵن.
وەزیرانی دەرەوەی عیراق و سوریا و ئێران رایانگەیاند، هەوڵە دیبلۆماسیەكان بۆ چارەسەركردنی دۆخی سوریا بەردەوامە.
وەزیرانی دەرەوەی عیراق و سوریا و ئێران لە راگەیەنراوێكی هاوبەشدا ئاماژەیان بەوەكردووە، لە بەغداد كۆبونەوە كرا لەسەر ئاڵنگارییەكانی رەوشی ئەمنی سوریا و ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت هەڕەشەیەكە بۆ سەر وڵاتانی ناوچەكە و لەسەر چەند خاڵێك رێككەوتوون.
بەپێی راگەیەنراوەكە، هەر سێ وڵاتەكە ئیدانەی كارەكانی ئیسرائیلیان لە سوریا كردووە و رێككەوتوون لەسەر راوێژ و هەماهەنگی زیاتر لەگەڵ رێزگرتن لە سەروەری خاك و سەربەخۆیی سوریا.
هاوكات هەر سێ لایەن، جەخت لە كۆبونەوەی وڵاتانی عەرەبی و هەرێمی و نێودەوڵەتی دەكەن ئەوەش بە ئامانجی گەیشتن بە چارەسەری ئەو دۆخەی ئێستا لە سوریا دەگوزەرێت.
کەمێک پێش ئێستا لە بەغداد، کۆنگرەی رپژنامەوانی وەزیرانی دەرەوەی عیراق و ئێران و سوریا بەڕێوەچوو.
فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عیراق رایگەیاند: رووداوەكانی سوریا كاریگەری لەسەر ئاسایشی ناوچەكە دەبێت.
ئاماژەی بەوەشدا: " ئیدانەی هێرشەكان لە سوریا دەكەین و هەوڵە دیبلۆماسیەكان بەردەوام دەبین بۆ چارەسەری دۆخی سوریا"
لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەدا بەسام سەباغ وەزیری دەرەوەی سوریا ئاماژەی بەوەدا: بەرەی نوسرە و تەحریر شام لە ٢٧ی ١١ەوە هێرشەكانیان دەستپێكردووە و بەهۆی هێرشەكانەوە سەدان هاووڵاتی كوژراون
وتیشی، ئەو هەوڵەی ئێستا هەیە بۆ داڕشتنەوەی نەخشەی ناوچەكەیە، هەروەها ئەو لایەنانەی پەیوەندیان بە هێرشەكانەوە هەیە پێشێلی مافەكانی مرۆڤیان كردووە
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران لە وتەکانیدا رایگەیاند، "ئەمڕۆ رێككەوتین لەسەر ئەوەی هەوڵەكانی چڕتر بكەینەوە بۆ دۆخی سوریا".
وتیشی، "ئەمریكا لە پشت هێرشەكانی تەحریر شامەوەیە".
نوێدەکرێتەوە
سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایدەگەیەنێت، روداوەكانی سوریا سەرەتای پڕۆژەیەكی نوێی تیرۆریستین و پێویستە عیراق بپارێزن.
نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، فەلەستین بەدەست نادادپەروەرییەوە دەناڵێنێت و جیهانیش لە بەرانبەر تاوانەكانی ناتانیاهۆ بێدەنگە.
ئاماژەی بەوەشكرد، عیراق بە چەندین قەیراندا تێپەڕیووە، بەڵام توانیویانە بە سەركەوتووی خاكەكەیان بپارێزن، راشیگەیاند، روداوەكانی سوریا تەنیا سەرەتای پڕۆژەیەكی نوێی تیرۆرستانە و دەبێت عیراق بپارێزرێت لە ئەبو محەمەد جولانی و هەموو شانە نوستوەكانی داعش لە وڵاتەكەدا، مالكی جەختی لەوەشكردەوە، سوپای و گەلی عیراق ئامادەن بۆ هەموو باردۆخێكی لە ناكاو و توانای پارستنی خاكەكەیان هەیە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رۆژی هەینی ٦-١٢-٢٠٢٤ لە کۆشکی سەلام لەبەغداد پێشوازی کرد لە بەسام سەباغ وەزیری دەرەوە و کۆچبەرانی سوریا و وەفدی یاوەری کەلەدیدارەکەدا فوئاد حسێن جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوە ئامادەبوو .
لە کۆبوونەوەکەدا تاوتوێی پێشهاتەکانی ئەم دواییەی سوریا و کاریگەرییەکانی لەسەرتاسەری ناوچەکە کرا و سەرۆک کۆمار پەرۆشی عیراقی بۆ بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری لە سوریا دووپاتکردەوە بەشێوەیەک کە یەکپارچەیی و سەلامەتی گەلەکەی بپارێزێت و هۆشداریشی دا لە ئاکامەکانی ئەم رووداوە ئەمنیانە کە پێویستی بە رێوشوێنی بەپەلە هەیە بۆ پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی.
سەرۆک کۆمار هەڵوێستی عیراقی بۆ پشتیوانی لە یەکڕیزی و سەروەری دەوڵەتی سوریا دووپاتکردەوە و پشتیوانی لە هەر دەستپێشخەرییەک کرد کە ببێتە هۆی گەیشتن بە چارەسەرێک کە ژینگەیەکی سەلامەت و سەقامگیر بۆ هەموو خەڵکی سوریا دەستەبەر بکات و ئاماژەی بەوەشکرد کە عێراق هەموو هەوڵەکانی خۆی تەرخان دەکات بۆ گەیشتن بە چارەسەرێک کە پشتگیری ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە بکات.
لای خۆیەوە وەزیری دەرەوەی سوریا جەختی لەوە کردەوە کە ڕووداوەکانی ئێستای سوریا هەڕەشەن بۆ سەر سەقامگیری و ئاشتی و سوپاسی هەڵوێستەکانی عێراقی کرد لە پشتیوانی سوریا .
وەزیری دەرەوەی سوریا باسی ئەو پەیوەندی و ڕاوێژانەی کرد کە لەسەر ئاستی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتی بەڕێوە دەچن بەمەبەستی دۆزینەوەی چارەسەر بۆ دۆخی سوریا و تەئکیدیشی لەسەر گرنگی هەماهەنگی و هاوکاری هاوبەش کردەوە بەشێوەیەک کە یارمەتیدەر بێت بۆ بەدیهێنانی ئاشتی و ئاسایش بۆ گەلانی ناوچەکە.
ئەمڕۆ هەینی نرخی نەوتی عیراق لە كۆتایی مامەڵەی هەفتانەی بازاڕی جیهانیدا دابەزینی بەخۆوە تۆماركرد و نرخی بەرمیلێك نەوتی بەسرە بە ٦٧ دۆلار و ٤٩ سەنت تۆماركراوە.
بە گوێرەی داتاكان نرخی نەوتی خاوی بەسرە بە ٦٧ دۆلار و ٤٩ سەنت بۆ هەر بەرمیلێك تۆماركراوە، لە كاتێكدا تێكڕای نرخی هەر بەرمیلێك بە ٧٠ دۆلار و ٦٤ سەنت تۆماركراوە تا مانگی شوباتی ٢٠٢٥.
هەروەها داتاكان ئاماژە بەوە دەکەن، نرخی نەوتی خاوی بەریتانی بە ٧٢ دۆلار تۆمار كراوە، لە كاتێكدا نەوتی خاوی تەكساس بە ٦٨ دۆلار و ٣١ سەنت بۆ هەر بەرمیلێك تۆمار كراوە.
عیراق وڵاتێكی هەناردەكاری نەوتە و لە مانگی سێی ئەمساڵدا زۆرترین بڕی نەوتی هەناردەكردووە، بە جۆرێك بڕی ١٠٦ ملیۆن بەرمیل نەوتی هەناردەی بازاڕەكانی جیهان كردووە، فرۆشتنی نەوتیش بە سەرچاوەی سەرەكی داهاتی وڵاتەكە دادەنرێت.
لەسەر دەستپێشخەری عیراق، سبەینێ وەزیرانی دەرەوەی عیراق و سوریا و ئێران لە بەغداد كۆدەبنەوە و تاوتوێی دواین پێشهاتەكانی دۆخی سوریا دەكەن.
سەرچاوەیەكی حكومەتی عیراق بە ئاژانسی هەواڵی عیراقی راگەیاندووە، فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عیراق سبەینێ لەگەڵ عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران و بەسام سەباغ وەزیری دەرەوەی سوریا لە بەغداد كۆدەبێتەوە.
دەشڵێت، لە كۆبوونەوەكەدا باس لە دۆخی ناوچەكە و بەتایبەتی دواین پێشهاتەكانی دۆخی سوریا دەكرێت، بۆ بەشداریكردن لە كۆبوونەوە سێ قۆڵییەكەش، ئێوارەی ئەمڕۆ بەسام سەباغ وەزیری دەرەوەی سوریا گەیشتە بەغداد.
بڕیارە سبەینێش عەباس عێراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران بە ئامانجی گفتوگۆ لەسەر دۆخی سوریا بگاتە بەغداد.
ئەمریكا پەیامێك ئاڕاستەی ئێران دەكات و دەڵێت، نیگەرانن لەوەی كە لە سوریا بنكە سەربازیەكانی لەلایەن گروپەكانی نزیك لە تاران دەكرێنە ئامانج.
سەرچاوەیەك بە میدیا عیراقییەكانی وتووە، ئەمریكا لەڕێی عیراقەوە پەیامێكی ئاڕاستەی ئێران كردووە و نیگەرانە لەوەی لەلایەن گروپە چەكدارەكانی نزیك لە تارانەوە لە سوریا بنكە سەربازییەكانی دەكرێنە ئامانج.
دەشڵێت، لە پەیامەكەدا ئەمریكا داوای لە ئێران كردووە فشار بخاتەسەر گروپە چەكدارەكان بۆ ئەوەی بنكە سەربازیەكانی لە سوریا نەكرێنە ئامانج، چونكە واشنتۆن هیچ پەیوەندییەكی بە پێشهاتەكانی ئێستای سوریاوە نییە.
هەروەها، ئەمریكا لە پەیامەكەدا بەشێوەیەكی گشتی باسی سوریای كردووە و ئاماژەی بەوەشكردووە كە دەیەوێت لەگەڵ تاران لەسەر هێڵ بێت بە لەبەرچاوگرتنی چەند بابەتێكی هەڵپەسێردراو لەنێوانیاندا.
موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتمانی داوا لە حكومەت و گەلی عیراق و لایەنەكان دەكات دەست لە كاروباری سوریا وەرنەدەن.
موقتەدا سەدر رێبەڕی رەوتی نیشتمانی پەیامێكی بڵاوكردەوە و تیایدا هاتووە، چاودێری دۆخی سوریا دەكەن و دەستوەردان لە دۆخی ئەو وڵاتە ناكەن و دژی بڕیاری گەلی سوریا ناوەستنەوە و جگە لە نزا ناتوانن هیچیان بكەن.
داواشدەكات هەموو لایەك بە دوای پلانەكانی ئەمریكا و بەریتانیا و ئیسرائیل نەكەوێت، چونكە ئایین و یەكڕیزی ناهێڵن و جیاكاری دروستدەكەن.
سەدر جەخت لەوەشدەكاتەوە، حكومەت و گەل و لایەنەكان و گروپە چەكداری و هێزە ئەمنیەكانی عیراق دەستوەردان لە كاروباری سوریا نەكەن و حكومەت رێگری لەوانە بكات كە ئاسایش و ئارامی عیراق تێدەدەن.
ئەمرۆ كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بۆ خوێندنەوە و دەنگدان لەسەر چوار پرۆژە یاسا بەرێوەدەچێت .
بەپێی كارنامەی كۆبونەوەكە، ئەو پرۆژە یاسایانەی دەنگیان لەسەر دەدرێت، پرۆژە یاسای دەزگای هەواڵگری و یاسای پێشنیازكراوی هەمواركردنی یەكەم بۆ یاسای پاسپۆرت، هەروەها خوێندنەوەی دووەم بۆ ڕەشنووسی یاسای هەمواری یەكەمی یاسای بودجەی گشتی فیدراڵ و خوێندنەوەی دووەمیش بۆ رەشنووسی یاسای هەمواری پێنجەمی یاسای فڕۆكەوانی مەدەنی دەكرێت.
رۆژی چوارشەممەش كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەران بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق بەڕێوەچوو كە تایبەت بوو بە تاوتوێكردنی رەوشی ئەمنی عیراق و ئاڵۆزییەكانی سوریا و تاوتوێكردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم ، لە كۆبونەوەكەدا سودانی داوای لە ئەنجومەنی نوێنەران كرد هەمواری یاسای بودجە لەسەر تێچووی بەرهەمهێنانی نەوتی هەرێم تێپەڕێنرێت.
بەشی راگەیاندن و پەیوەندیی حکومی پارێزگای کەرکوک رایدەگەیەنێت، لەسەر بڕیاری رێبوار تەها سبەینێ کرایە پشووی رەسمی لە پارێزگاکە، جگە لە چەند شوێنێک.
بەشی راگەیاندن و پەیوەندی حكومی پارێزگای کەرکوک لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، "سبەی پێنجشەممە، 5-12-2024 پشووی رەسمییە لە دیوانی پارێزگا و فەرمانگەكانی، جگە لە فەرمانگە خزمەتگوزارییەكان، سەرجەم خوێندنگە و زانكۆ حكومی و ئەهلییەكانیش جگە لە زانكۆی تەكنیكیی باكوور و کۆلێژەکانی پشووی رەسمییە".
ئاماژەی بەوەشکراوە، پشووکە زانكۆی تەكنیكی باكوور و كۆلێژەكانی ناگرێتەوە لەسەر داوای د. عەلیا عەتار سەرۆكی زانكۆی ناوبراو بەهۆی بوونی تاقیكردنەوەی خوێندكارەكانیان.
بەپێی راگەیەنراوەکە، "راگرتنی دەوامی سبەینێ هاوكاتە لەگەڵ یادی شەهیدبوونی (فاتیمەی زەهرا) سەلامی خوای لێبێت."
محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق گەیشتە ئەنجومەنی نوێنەران و خوێندنەوە بۆ هەمواری یاسای بودجە دەکرێت.
ئەنجومەنی نوێنەران بە ئامادەبوونی سودانی كۆدەبێتەوە و خوێندنەوەی دووەم بۆ هەمواری یاسای بودجە دەكات كە تایبەتە بە هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێمی كوردستان، هەروەها هەر یەك لە وەزیرانی پلاندانان و ناوخۆ و دەرەوە یاوەری سودانیان كردوە بۆ ئەنجومەنی نوێنەران.