عیراق
دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق دەستگیركردنی عەجاج پشتڕاست دەكاتەوە و دەڵێت: بەزوویی دانی بە تاوانەكانیدا ناوە بە تایبەتیش تاوانەكانی ئەنفال.
ئەرشەد حاكم وتەبێژی دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق ئەو دەنگۆیانەی رەتكردەوە كە باس لەوەدەكەن ئەو كەسەی دەستگیركراوە عەجاج نییە و رایگەیاند، دوای لێكۆڵینەوە و بەدواداچوونێكی وردی هەواڵگری كە ماوەی شەش مانگی خایاندووە، توانرا لە ئۆپراسیۆنێكی ئەمنی سەركەوتوودا عەجاج ئەحمەد حەردان تاوانباری داواكراوی سەر بە رژێمی دیكتاتۆری بەعس لە پارێزگای موسەنا دەستگیر بكرێت، كە بە عەجاجی نوگرە سەلمان ناسراوە و لە زیندانی نوگرە سەلمان پۆستی ئەفسەری ئاسایش بووە.
وتیشی، عەجاج دەستی هەبووە لە ئەشكەنجەدان و لەسێدارەدان و كۆمەڵكوژكردنی سەدانی هاووڵاتی لە سەردەمی رژێمی دیكتاتۆری بەعسدا، لەكاتی لێكۆڵینەوەكانیشدا بەزوویی دانی ناوە بەو تاوانانەی دژ بە هاووڵاتیانی كورد ئەنجامیداون.
وتەبێژی دەزگای ئاسایشی نیشتمانی دەشڵێت، دوای تەواوكردنی رێوشوێنە دادوەرییەكان لەئێستادا ئەو تۆمەتبارە دەستگیركراوە، رەوانەی لێكۆڵینەوە كراوە بۆ تەواوكردنی رێوشوێنە یاساییەكان و لێكۆڵینەوەش لەگەڵیدا لە قۆناغی كۆتاییدایە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ یەکشەممە 3ـی ئابی 2025 لە کۆشکی بەغداد، پێشوازیکرد لە وەفدێک لە ژنانی رزگاربووی ئێزدی و تورکمان و شەبەک، بەبۆنەی یازدەیەمین ساڵیادی کارەساتاوی کۆمەڵکوژییەکەی کە ئێزدییەکان لەسەر دەستی تاقمە تیرۆریستییەکانی داعش رووبەڕووی بوونەوە.
لەسەرەتای دیدارەکەدا، سەرۆک کۆمار بەخێرهاتنی وەفدی میوانی کرد و ئاماژەی بەوەدا کە ئەو کارە دڕندانەیەی کە رۆڵەکانی پێکهاتەی ئێزدی و پێکهاتەکانی دیکە لەسەر دەستی تاقمە تیرۆریستییەکانی داعش رووبەڕووی بوونەتەوە، بە تاوانی کۆمەڵکوژی دادەنرێت کە مرۆڤایەتی شەرمی لێدەکات.
جەختی لە پێویستیی راوەدوونانی تێوەگلاوان لەم تاوانە قێزەونانە و سزادانیان کردەوە.
سەرۆک کۆمار جەختی لە پێویستیی دابینکردنی ئاسایشی ناوچەکانی پێکهاتەی ئێزدی و ئاوەدانکردنەوە و نۆژەنکردنەوەیان کردەوە، بەمەبەستی گەڕانەوەی ئاوارەکان و بەدیهێنانی سەقامگیری، سەرەڕای کردنەوەی دەرفەت بۆ بەشداریکردنیان لە دامودەزگا جیاوازەکانی دەوڵەت و سوودوەرگرتن لە شارەزایی و لێهاتووییەکانیان.
سەرۆک کۆمار گوێبیستی شیکردنەوەیەکی وردی ئەندامانی وەفدی میوان بوو، سەبارەت بەو تاوانانەی رووبەڕوویان بووەتەوە لە رفاندن و ئەشکەنجەدان و کۆمەڵکوژی و دەستدرێژیکردنە سەر ژنان لەلایەن ئەندامانی رێکخراوی تیرۆریستی داعشەوە.
سەرۆک کۆمار ئاماژەی بە پێویستیی دادپەروەری بۆ پێکهاتەی ئێزدی و بەردەوامبوون لە کارکردن بۆ گەڕانەوەی رفێنراوەکان بۆ ناو کەسوکاریان کرد، هەروەها تەواوکردنی چارەسەری ئەو کێشانەی کە پارێزگا ئازادکراوەکان پێوەی دەناڵێنن، کە دەبێتە هۆی لابردنی کاریگەرییە دەروونییەکان لەسەر رۆڵەکانی ئەم ناوچانە و بەدیهێنانی دادپەروەری.
لەلایەن خۆیانەوە، ئەندامانی وەفدی ژنانی ڕزگاربووی ئێزدی سوپاس و پێزانینی خۆیان بۆ سەرۆک کۆمار دەربڕی بۆ پشتیوانی و بایەخدانی بە دۆزی ئێزدییەکان، بەتایبەتی ژنە رفێنراوەکان لەلایەن تاقمەکانی داعش، و باسیان لە دوایین پێشهاتەکانی ئەم دۆسیەیە کرد لەگەڵ هەندێک لەو کێشە و ئاستەنگانەی کە رووبەڕوویان دەبێتەوە.
لە ساڵیادی جینۆسایدی ئێزیدییەكاندا ، سەرۆك كۆماری عیراق داوا دەكات هەوڵەكان چڕ بكرێنەوە بۆ ئاشكراكردنی چارەنوسی ئێزدییە بێسەروشوێنەكان.
د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق پەیامێكی بۆ ساڵیادی جینۆسایدی ئێزدییەكان بڵاوكردەوە و رایگەیاندوە ، تاوانی كۆمەڵكوژی ئێزدییەكان لەلایەن داعشەوە یەكێك بوو لە قێزەونترین ئەو تاوانانەی كە داعش لەم سەردەمە نوێیەدا ئەنجامیدا و پێهاتەیەكی رەسەنی عیراقی كردە ئامانج.
سەرۆك كۆمار دەلێت ، لە دوای تێپەربونی 11 ساڵ بەسەر ئەو كارەساتە خەمناكەدا ، داوا دەكەن كاری جددی بكرێت بۆ چارەسەركردنی ئاسەواری كۆمەڵكوژییەكە و گەڕانەوەی ئاوارەكان بۆ زێد و ماڵی خۆیان ، داواشی كردوە هەوڵەكان چر بكرێنەوە بۆ ئاشكراكردنی چارەنوسی سەرجەم رفێنراوەكان و دەستەبەركردنی ئاسایش و سەقامگیری لە شەنگال و سەرجەم ناوچەكانی تری عیراق .
لە دوای بڵاوبوونەوەی ڤیدیۆییەک لە سۆشیاڵ میدیا، کەتێیدا کەسێک باس لە دیارییەکی سەرۆک کۆمار دەکات و کە بەرهەمی ناوخۆیی پێشکەشکردووە، سەرۆکایەتی کۆمار راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە رایگەیاندووە: پێشکەشکردنی ئەو دیارییانە بۆ پاڵپشتیکردنە لە بەرهەمی کشتوکاڵی و ناوخۆیی.
دەقی روونکردنەوەکەی نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆکایەتی کۆماری عیراق......
بەشێک لە سەکۆکانی سۆشیال میدیا ڤیدیۆییەکیان بڵاوکردۆتەوە کە تیایدا کەسێک باس لە وەرگرتنی دیارییەک دەکات لەلایەن سەرۆک کۆمارەوە، سندوقێک کە ئاوی هەناری سروشتی و زەیتی زەیتونی تێدایە و ناڕەزایی خۆی لە جۆر و دیارییە دەردەبڕێت.
لە بەرانبەردا نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆکایەتی کۆمار لەمبارەیەوە روونکردنەوەیەک بڵاو دەکاتەوە؛
ئەو بەرهەم و دیاریانە لەلایەن کارگەیەکی نیشتیمانی لە پارێزگای هەڵەبجەی شەهید بەرهەم دەهێنرێن. ئەوان بە وردی دیاریکراون بۆ پاڵپشتی و هاندانی کەرتی کشتوکاڵی ناوخۆیی، بەتایبەتی بەرهەمی ڕووەکی، کە جێگای شانازین بۆ زەوی عیراق کە ئەم بەرهەمانە بۆ بازاڕی ناوخۆی زیاد دەکات.
هەڵبژاردنی ئەم جۆرە دیارییە پابەندبوونی سەرۆک کۆمار بەرجەستە دەکات بۆ پشتگیریکردنی بەرهەمە نیشتمانییەکان و گەیاندنی پەیامی بەبەرهەم کە پەرە بە کولتووری کارکردن و بەرهەمهێنان و پشتبەستن بەخود دەدات، کە دوورە لە تەڵەی کاریگەری دروستکردن یان دیارییە گرانبەهاکانی پرۆتۆکۆڵ کە بە شێوەیەکی ناڕەوا بارگرانی لەسەر دارایی گشتی دروست دەکەن.
هەڵبژاردنی ئەم دیارییە سروشتیانە لەگەڵ دیدگای سەرۆک کۆماردا دێتەوە، نەک ئەو دیارییانەی کە دەکرێت وەک هێمای توندوتیژی یان هێز بخرێنەروو، وەک دەمانچە یان هاوشێوەکانی، کە لەگەڵ پەیامەکانی دەوڵەتێکی مەدەنی لەسەر بنەمای ئاشتی و ڕێزگرتنی یەکتر ناگونجێت.
سەرۆک کۆمار پێی وایە نابێت دیارییەکان رەنگدانەوەی وەرگرتنی کولتووری توندوتیژی بێت. ئەوان هاندەرێکن نەک نمایشێک و پشتیوانی سەرۆکایەتی کۆمار بۆ بەرهەمهێنانی ناوخۆیی وەک بەرپرسیارێتییەکی نیشتمانی و ئەخلاقی دووپات دەکەنەوە کە دەکەوێتە سەر هەمووان بەتایبەتی دامەزراوە باڵاکانی دەوڵەت.
هەروەها دەسەڵاتی سەرۆکایەتی کۆمار داوا لە هەموو دەزگاکانی راگەیاندن و بەکارهێنەرانی سۆشیال میدیا دەکات، وردبینی و بەرپرسیارێتی لە بڵاوکردنەوەی هەواڵ و ڤیدیۆکان بەکاربهێنن، هەروەها خۆیان لە بانگەشەکردنی ئەو پۆستانە بەدوور بگرن کە ناوەڕۆکی چەواشەکار یان هێرشی تێدایە، بەتایبەت کاتێک هێرش دەکەنە سەر دەزگا و سیمبولەکانی دەوڵەت.
سەرۆك وەزیرانی عیراق جەخت لە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە وادەی خۆیدا دەكاتەوە، رەتیشدەكاتەوە پرۆسەكە لەژیر كاریگەری فشاری دەركیدا ئەنجام بدرێت.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لەمیانی كۆبوونەوەی لەگەڵ ژمارەیەك لە سەرۆك هۆزەكانی سنوری پاریزگای سەڵاحەدین رایگەیاند، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەران لە وادەی خۆیدا بەرێوەدەچێت.
وتیشی، ئەنجامدانی هەڵبژاردن بەهۆی فشاری دەرەكی یان دۆخێكی نا ئاساییەوە نییە، بەڵكو لەسەر بنەمای دەستاودەستكردنی ئاشتیانە دەسەڵاتە.
لە بەشێكی دیكەی قسەكانیدا سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، حكومەت پابەندە بە دابینكردنی سەرجەم پێداویستییەكانی هەڵبژاردن و دەستەبەركردنی كەشێكی گونجاو بۆ دەنگدەران و كاندیدەكان.
بەپێی پێشبینییەكان هەفتەیەكی زۆر گەرم بەڕێوەیە و زۆربەی شار و ناوچەكانی عیراقیش دەگرێتەوە و لە هەرێمیش پلەی گەرما نزم دەبێتەوە.
كەشناسی عیراق پێشبینییەكانی كەشوهەوای بڵاوكردەوە و رایگەیاندووە، ئەم هەفتەیە لە تەواوی شارەكانی عیراق جگە لە بەسرە پلەكانی گەرما لە خوار 50 پلەوە دەبن، لە شارەكانی هەرێمی كوردستانیش پلەكانی گەرما زیاتر دادەبەزن.
ئاماژەی بەوەشكردووە، هەرچەندە بۆ ئەم هەفتەیە عیراق لە لیستی گەرمترین وڵاتانی جیهان دەرچووە، بەڵام لە كۆتایی هەفتە بەدواوە، چاوەڕێی عیراق رۆژانێكی گەرم دەكات و پلەكانی گەرما جارێكی تر لە چەندین شار دەگەنەوە 50 پلە و بەرزتریش.
لەبارەی پێشبینییەكانی كەشوهەوا لە هەرێمی كوردستانیش كەشناسی عیراق رایگەیاندووە، پلەكانی گەرما لە شارەكانی هەرێمی كوردستان زیاتر دادەبەزن و كەشوهەوا بە گشتی جێگیر دەبێت.
كۆمپانیای بە بازاڕكردنی نەوتی عیراق (سۆمۆ) روونكردنەوەیەكی لەبارەی ئەو بەڵگەنامە دزەپێكراوانەوە بڵاوكردەوە كە باس لە جوڵە و گواستنەوەی نەوت دەكەن و رایگەیاندووە، بەهۆی ئەو رێكارە ئەمنیانەی دەگیرێنەبەر، ئەستەم و مەحاڵە نەوت بە قاچاغ ببرێت.
دەشڵێت، ئەو بەڵگەنامانەی دزەیان پێكراوە لێكدانەوەی هەڵەیان بۆ كراوە، چونكە ئەوانە كاری رۆژانەن و ماوەی چەندین ساڵە بەردەوامن لەسەری، كە لەرێگەی ئەو بەڵگەنامانەوە رۆژانە ناوی ئەو شۆفێر و تانكەرانە دیاری دەكرێن كە بەرهەمە نەوتییەكان دەگوازنەوە، ئەگەر هەر ناوێكی جیاواز لە لیستەكاندا هەبێت، راستەوخۆ بە سەرجەم وێستگە ئەمنی و جیهانییەكاندا بڵاو دەكرێتەوە و رێگری لێدەكرێت.
سۆمۆ راشیگەیاندووە، بەهۆی نەبوونی پسپۆڕیی یان جۆری نووسراوەكەوە نەتوانراوە لە میدیاكاندا ناوەڕۆكی بەڵگەنامەكە وەك خۆی بگەیەنرێت و وا بڵاوكراوەتەوە سۆمۆ دان بە قاچاغچێتی نەوتدا بنێت، بەڵام لەگەڵ لایەنە ئەمنییەكاندا هەماهەنگییەكی بەهێزیان هەیە بەو هۆیەشەوە قاچاغچێتیكردن بە نەوت ئەستەمە.
35 ساڵ بەسەر داگیركردنی كوەیت لەلایەن رژێمی ئەوكاتەی عیراقەوە تێدەپەڕێت، ئەو روداوەی دواتر هاوكێشەی هێزی لە جیهان گۆڕی.
بەرەبەیانی 2ی ئابی 1990 جەنگی یەكەمی كەنداو دەستیپێكرد، هێزە عێراقییەكان بە سەرۆكایەتی سەدام حسێن چوونە ناو كوەیت و لەماوەی دوو رۆژدا ئەو وڵاتەیان بە تەواوی كۆنترۆڵكرد، جابر ئەحمەد سوباح میری پێشووی كوەیتیش بەرەو سعودیە هەڵات، بەڵام دوای نزیكەی 20 هەفتە، هاوپەیمانییەكی سەربازیی بە سەركردایەتی ئەمریكا پێكهات و لە 28ی شوباتی 1991 دوایین سەربازی عیراق لە كوەیت وەدەرنرا.
پاساوی سەدام بۆ ئەو لەشكركێشییەی پشتیوانی بوو لە راپەڕینێكی جەماوەریی دژی میری كوەیت، لەگەڵ ئەوەشدا تۆمەتباری كرد كە بە ئەنقەست نرخی نەوتی دابەزاندووە و نەوتی زیاتری لە كێڵگە هاوبەشەكانی هەردوو وڵات بەرهەمهێناوە، بەڵام هۆكاری لەشكركێشییەكە ئەوەبوو كوەیت رەتیكردەوە قەرزەكانی پێشوو لەسەر عیراق هەڵبوەشێنێتەوە.
گەردەلولی بیابان وەرچەرخانێكی سەربازیی بوو، بەو پێیەی ئەمریكا بوو بە زلهێزی سەربازیی جیهان لەو ململانێ كورتە و خێراكردنی هەڵوەشاندنەوەی یەكێتی سۆڤیەتی پێشوو.
لە 42هەمین ساڵیادی ئەنفالکردنی بارزانییەکاندا سەرۆکایەتی کۆمار پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاندووە، ئەم تاوانە تەنها برینێکی سارێژنەبوو نییە لە یادەوەری گەلی کورددا، بەڵکو پەڵەیەکی شەرمەزارییە بە نێوچەوانی رژێمە ستەمکارەکانەوە.
دەقی پەیامەکەی سەرۆکایەتی کۆمار.....
لە چل و دووهەمین ساڵیادی ئەنجامدانی یەکێک لە قێزەونترین تاوانەکانی مێژووی هاوچەرخی عیراق لەلایەن رژێمی دیکتاتۆری لەناوچووی بەعسەوە، بە ئازارێکی قووڵەوە یادی شاڵاوە تاوانکارییەکانی ئەنفال دەکەینەوە، کە هاووڵاتییە کوردە بێتاوانەکانی بارزانی کردە ئامانج و بووە هۆی گیانلەدەستدانی هەزاران هاووڵاتی مەدەنی لە منداڵ و ژن و پیر، لە کۆمەڵکوژییەکی دڕندانە و سیستماتیکدا، کە ئامانجی سڕینەوەی ناسنامە و هەڵکەندنی مرۆڤ بوو لە خاکەکەی و بنەبڕکردنی ژیان.
ئەم تاوانە قێزەونە کە لەلایەن رژێمی دیکتاتۆری لەناوچووی بەعسەوە ئەنجامدرا، یەکێکە لە ترسناکترین شێوازەکانی سەرکوت و جینۆساید کە سەردەمی نوێ بەخۆیەوە بینیویەتی، و پێویستە لە یادەوەری نیشتمانیدا بە زیندوویی بمێنێتەوە. هەروەها پێویستە ئەنجامدەرانی و ئەوانەی دەستیان بە خوێنی بێتاوانان سوورە، روبەڕووی دادپەروەریی یاسا و مێژوو ببنەوە.
ئەرکی ئێمەیە لە هەموو بۆنەیەکدا، قوربانیدانە گەورەکانی گەلە مەزنەکەمان لە رێگەی ئازادی و شکۆ و دادپەروەریدا بەبیربهێنینەوە.
ئەم کارەساتە تەنها برینێکی سارێژنەبوو نییە لە یادەوەری گەلی کورددا، بەڵکو پەڵەیەکی شەرمەزارییە بە نێوچەوانی رژێمە ستەمکارەکانەوە کە شکۆی مرۆڤ و مافی ژیان و ئازادییان پێشێل کردووە.
گەلی کوردیش بە درێژایی مێژووی خۆی، بەرزترین نموونەکانی خۆڕاگری و قوربانیدانی لە پێناو بەدەستهێنانی مافە ڕەواکانیدا و ژیانێکی شکۆمەندانە لە سایەی دەوڵەتی هاووڵاتیبوون و دەستووردا، بەرجەستە کردووە.
کە یادی ئەم تاوانە قێزەونە دەکەینەوە، پابەندبوونی ئاکاری و دەستووری خۆمان بە پشتیوانیکردنی مافە رەواکانی گەلی کورد و سەرجەم پێکهاتەکانی گەلی عیراق دووپات دەکەینەوە. هەروەها کارکردنی جددی بۆ چارەسەرکردنی دۆسیە هەڵپەسێردراوەکان، لە سەرووی هەموویانەوە دۆسیەی مووچە و نەوت و گاز لە نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان، بە گیانێکی بەرپرسیارێتی نیشتمانی و لە ژێر چەتری دەستوردا، وەک وەفایەک بۆ خوێنی شەهیدان و بەرجەستەکردنی یەکێتی عیراقی فیدراڵی، پەرلەمانی و دیموکراتی کە لەسەر بنەمای دادپەروەری و هاوبەشی و هاوسەنگی دامەزراوە.
سڵاو بۆ گیانی پاکی شەهیدانی ئەنفالکراوی بارزانی و سەرجەم شەهیدانی عیراق.
راوێژکارێکی سودانی رەتیدەکاتەوە جرج و مشک 62 ترلیۆن دینار نەختینەی عیراقی خواردبێت و دەڵێت: ئەو هەواڵانە هیچ بنەمایەکیان نییە.
مەزهەر محەمەد ساڵح راوێژكاری دارایی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، ئەو هەواڵانەی کە بڵاوبوونەتەوە و باس لەوە دەکەن مشک و جرج 62 ترلیۆن دیناری عیراق خواردووە دوورە لە راستییەوە.
وتیشی، ئامانجی ئەو دەنگۆیە دروستکردنی سەرلێشێواوی و وروژاندنی رای گشتییە، ئەمە شتێکی نالۆژیکییە و هیچ بنەمایەکی نییە.
ئەو راوێژکارەی سودانی ئاماژەی بەوەشکرد، پارەی نەختینەی عیراق لە 100 ترلیۆن دینار تێناپەڕێت، لە دراوی یەدەگ و مامەڵەپێکراو، بۆیە ئەو دەنگۆیانە لەڕووی ئابوورییەوە مەحاڵە و جێی متمانە نییە.
مەزهەر محەمەد ساڵح، داواش لە هاووڵاتییان دەکات، هەواڵی لەو جۆرە بڵاونەکەنەوە، چونکە گاڵتەجارییە بە زیرەکی خەڵک و هیچ بەهایەکی ئابوری یان واقیعیان نییە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق لەبارەی دەستگیرکردنی عەجاج ئەحمەد حەردان راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق بڵاویکردەوە، میانەی هەوڵەکان بۆ دەستگیرکردنی تاوانبارانی رژێمی پێشوی عیراق و لە هەوڵێکی کە ماوەی شەش مانگی خایاندووە بەهەماهەنگی لەگەڵ هێزەکانیان لە پارێزگای موسەنا و باشوری سەڵاحەدین توانیویانە یەکێک لە دیارترین تاوانبارانی رژێمی پیشوی عیراق دەستگیربکەن کە ئەفسەرێکی لێپرسراوبووە لە ئاسایشی زیندانی نوگرە سەلمان.
لە بڵاوکراوەکەدا ئاماژە بەوەکراوە، تۆمەتبار پێشتر لەناوچەکانی رومەیسە و نەجمی و هیلال و پارێزگای موسەنا و ناوچەی بەسیە بووە، لەکۆتایشدا زیندانی نوگرەسەلمان ئەفسەربووە.
رونیشیکردوەتەوە، تۆمەتبار تاوانی دەرهەق بە هاووڵاتیانی مەدەنی کردووە بەتایبەت نەتەوەی کورد بە ئەشکەنجەدان و دەستدرێژی کردنەسەریان لە زیندانی نوگرە سەلمان.
دەزگای نیشتمانی عیراق ئەوەشی خستوەتەڕوو، بەمەستی بەلاڕێدابردنی دەزگا ئەمنیەکان، کەسە نزیکەکانی ئەو تۆمەتبارە بۆماوەی چەندین ساڵ بە مردوو لە قەڵەمیانداوە، پاش کۆکردنەوەی زانیاری هەواڵگری ورد توانراوە ،شوێنی خۆحەشاردانی لە پارێزگای سەلاحەدین بدۆزرێتەوە و پاش وەرگرتنی رەزامەندی دادگا توانراوە دەستگیربکرێت.
دەزگای ئاسایشی نیشتیمانی عێراق جەختیکردوەتەوە، کە دەستی دادپەروەری بەردەوام دەبێت لە راوەدونانی هەموو ئەو کەسانەی دەستیان بە خوێنی کەسانی بێتاوان سورە و کاتیش نابێتە رێگر بۆ دەستگیرکردنی ئەو کەسانەی لەدەستی یاسا هەڵاتوون.
دەقی راگەیەنراوەکە...
"هەمیشە پشتیوانی کەسوکاری شەهیدان و قوربانیانی ئەنفال بووم ، وەک بەڵێنم پێدان هەوڵی بەدیهێنانی دادپەروەری بدەین هەرچەند بخایەنێت، لێپرسینەوە لەوانەش بکرێت کە دەستی چەپەڵیان بەخوێنی ژنان و منداڵانی بێتاوانمان سوورە.
دواجار توانیمان شوێنی عجاج ئەحمەد حەردان دیاری بکەین کە یەکێک بوو لەو جەلادە دڕندانەی زیندانی نوگرە سەلمان، کەلە لەقوڵایی بیابانی سەماوە لە پارێزگای موسەنا دەستگیربکەین، ئەو زیندانەی هەزاران ژن و منداڵ و پیر تێیدا ئەشکەنجە دران و برسی کران و بە بێدەنگی خرانە ژێر خاکەوە.
عەجاج بە مامەڵەی دڕندانە و دژ بە مرۆڤایەتی و ئەو ترس و تۆقاندنە ناسراو بوو کە لەگەڵ شەهیدانی ئەنفالکراو بەکاری دەهێنا، وا لەدوای 37 ساڵ چیتر ئەم تاوانبارە ئازاد نییە و دەستبەسەرە.
داوا لەهەموو زیندانیەکانی رابردوو، خێزانی قوربانیانی ئەنفال، کەسوکاری بێ سەروشوێنبوان ئەکەم سکاڵای یاسایی تۆمار بکەن و گەواهی بدەن تا دادپەروەری فەراهەم بێت و ئەم تاوانبارە خوێنمژە لەسەر تاوانەکانی دەرهەق بەگەلەکەمان، لێپرسینەوەی لەگەڵ بکرێت.
بەوپەڕی توانامەوە بەرگری لەم دۆسییە مرۆیی و مێژوویی و نیشتمانییە دەکەم و هەرگیز کۆڵنادەم لە یادکردنەوەی شەهیدانمان، هەروەها بەردەوام دەبم لە تێکۆشان لەپێناو راستی و دادپەروەری".
بە هاوكاری نوسینگەی سەرۆك كۆمار و خانمی یەكەمی عیراق تاوانبارێكی شاڵاوەكانی ئەنفال بە ناوی "عەجاج ئەحمەد حەردان" دەستگیر كرا.
بەپێی زانیارییەکان، تاوانبار "عەجاج ئەحمەد حەردان" یەکێک بووە لە سەرپەرشتیارانی زیندانی نوگرە سەلمان لە پارێزگای سەماوە لە باشوری عیراق.
نوسینگەی خانمی یەكەمی عیراق رایگەیاندووە: داوا لە زیندانیكراوان و كەسوكاری زیندانیكراوان و بێسەرشوێنبووەكان دەكەین پەیوەندیمان پێوەبكەن بۆ تۆماركردنی سكاڵا دژی ئەو تاوانبارە.
عەجاج کێیە؟
عەجاج یان حەجاج، ناوی (عەجاج ئەحمەد حەردان) تکریتیە، خەڵکی تکریتە و لە عەشیرەتی ئەلبوناسر و هۆزی نزارە، واتە عەشیرەتەکەی سەدام حسێن، هەروەها پلەی رائیدی ئەمن بووە.
لەدوای روخانی رژێمی بەعس، ماڵی لە کەرکوک بووە، دواتر بەرەو سوریا رایکردوە و لە گەڕەکی جەرمانەی دیمەشقی پایتەختی سوریا لە شوقەیەکدا ژیاوە.
لەکاتی دادگایکردنی سەرانی رژێمی بەعس، بەردەوام سەیری پرۆسەکەی کردوە و ئاگاداری ئەوە بووە ناوی وەک تاوانبار لە تاوانی ئەنفالدا هاتووە.
سێ کوڕی هەبووە، دووانیان بوونەتە چەکداری قاعیدە و لە شەڕێکدا لە ناحیەی (زلوعیە)ی پارێزگای سەڵاحەدین کوژراون، هەروەها کوڕە بچووکەکەی ناوی رائید بووە و لە سوریا لەگەڵ باوکی ژیاوە.
عەجاج دوو پاسەوانی تایبەتی هەبووە بەناوەکانی سەخر و شەوقی، چارەنووسی سەخر نادیارە، شەوقی لە ساڵی ٢٠١١ چووەتە ئەڵمانیا و داوای مافی پەنابەری کردوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق پێشوازیکرد لە گلێن مایڵز باڵیۆزی ئوسترالیا لە عیراق.
لە میانی دیدارەکەدا، کە ڕۆژی پێنجشەممە 31-7-2025 لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار پەرۆشی عیراقی دووپات کردەوە بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئوسترالیا بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندیی هاوبەشی هەردوو وڵات بکات. جەختیکردەوە لە گرنگی هەماهەنگی و کاری هاوبەش بۆ چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە و کەمکردنەوەی ئەو گرژیانەی کە هەڕەشە لە ئاشتیی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی دەکەن.
سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بە پێویستی هەوڵەکانی کۆمەڵی نێودەوڵەتی بۆ کۆتایی هێنان بە نەهامەتیەکانی گەلی فەلەستین کە بەهۆی بەردەوامی دەستدرێژییەکان بۆ سەر کەرتی غەززە روبەروی دەبنەوە و هەروەها کارکردن بۆ دەستەبەرکردن و گەیاندنی هاریکاری مرۆیی بۆ کەرتی غەززە.
لای خۆیەوە باڵیۆز مایڵز پێزانینی وڵاتەکەی بۆ پەیوەندیی نێوان هەردوو وڵات نیشاندا و پابەندبوونی ئوسترالیای دووپاتکردەوە بۆ بەردەوامبوونی پشتیوانییەکانی بۆ عیراق و ویستی بۆ پەرەپێدانی هاریکاری دووقۆڵی لەسەر مەسەلەی بەرژەوەندی هاوبەش.
سەرۆک کۆمار و سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق کۆبوونەوە و باسیان لە دوایین پێشهاتەکانی ناوچەکە، دۆسیەکانی نێوان عیراق و هەرێم، هەڵبژاردن، ئاسایش و سەروەری عیراق کرد.
ئەمڕۆ چوارشەممە، لە کۆشکی بەغداد د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیران کۆبووەوە.
لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ لەبارەی دۆخی گشتیی وڵات کرا و جەخت لەسەر پێویستیی چڕکردنەوەی هەوڵەکان بۆ بەهێزکردنی ئاسایش و سەقامگیری، پاراستنی سەروەریی عێراق و پشتیوانیکردنی هەوڵەکانی حکومەت لە رووبەڕووبوونەوەی ئەو ئاڵنگارییە جیاوازانەی کە ناوچەکە پێیدا تێپەڕ دەبێت، کرایەوە، لەگەڵ رووبەڕووبوونەوەی توندی ئەو پێشێلکاریانەی کە ئاسایش و سەلامەتیی هاووڵاتیان دەکەنە ئامانج.
هەر لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆ کرا لەسەر دۆسیە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان حکومەتی فیدڕاڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان و جەخت کرایەوە لەسەر چارەسەرکردنیان بەپێی چوارچێوە دەستوری و یاساییە کارپێکراوەکان بە شێوەیەک کە دادپەروەریی کۆمەڵایەتی و گەشەپێدانی بەردەوام بەدی بهێنێت، ئەمە جگە لە جەختکردنەوە لەسەر یەکخستنی هەڵوێست و دیدگاکان لە نێوان سەرجەم هێز و لایەنە سیاسییەکان و زاڵکردنی بەرژەوەندیی نیشتمانی بەسەر بەرژەوەندییە کەسی و حیزبییەکاندا.
هەر لە دیدارەکەدا، ئامادەکارییە بەردەوامەکان بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نوێنەران لە وادەی دیاریکراوی خۆیدا خرانەڕوو و جەخت کرایەوە لەسەر گرنگیی بەکارنەهێنانی سەرچاوە و توانستە مرۆیی و ماددییەکانی دەوڵەت بۆ مەبەستی هەڵبژاردن و رێگریکردن لە قۆستنەوەی پۆستە حکومییەکان بۆ کاریگەریکردنە سەر ئیرادەی دەنگدەر، بە شێوەیەک کە ببێتە هۆی بەهێزکردنی متمانەی هاووڵاتی بە پرۆسەی دیموکراسی و پابەندبوون بە یاسا و رێنماییەکان بۆ مسۆگەرکردنی پاک و بێگەردی هەڵبژاردنەکان.
وەزارەتی خوێندنی باڵا وردەکاریی دامەزراندنی سێ یەکەمەکان و خاوەن بڕوانامە باڵاکانی دانیشتوی دەرەوەی هەرێم لەسەر میلاکی حکومەتی فیدراڵی بڵاوکردەوە.
دەقی وردەکاریی و رێنماییەکان:
1.دەرچووانی ساڵی (٢٠٠٣) تا ئەمڕۆ دەگرێتەوە.
2. دەرچووانی دەرەوەی عێراق لە زانکۆى پارێزگاکانی خۆیان بەپێی کارتی زانیاری داوکاری پێشکەش دەکەن.
3.پێشکەشکار فۆرمی داوکاری دامەزراندن و فۆرمی وەرگرتنی کۆد بەدەستی پڕ دەکاتەوە و ئیمزاى لەسەر دەکات.
4.تۆماری کۆلێژ و پەیمانگەکان فۆرمی ئۆنلاین بۆ دەرچووان پڕ دەکەنەوە.
5.پێویستە دەرچوو ئەم بەڵگەنامانە لەگەڵ خۆی ببات لە کاتی پێشکەشکردن:
-کارتی نیشتمانی دەرچوو لەگەڵ کارتی نیشتمانی دایک و باوکی دەرچوو.
-کارتی زانیاری یان بەڵگەنامەی نیشتەجێبوونی مۆرکراو لە یەکێک لە پارێزگاکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان.
-هەر دەرچوویەک سەردانی تۆمارى کۆلێژ نەکات و فۆرمی دەستی پڕنەکاتەوە بێ بەش دەبێت لە وەرگرتنی کۆد و دامەزراندن.
-لە ئێستادا تەنها کۆد دروست دەکرێت و لە داهاتوودا دامەزراندنەکە لەسەر میلاکی حکومەتی فیدراڵی دەبێت بەپێی شوێنی نیشتەجێبوون.
6.ئەم پرۆسەیە تەنها دانەمەزراوەکان دەگرێتەوە.
7.ئەم پرۆسەیە تا رۆژی (2025/9/15) سەعات (4)ى ئێوارە بەردەوام دەبێت.
8.ماوەی سکاڵا لە (2025/9/16) دەست پێ دەکات تا (2025/9/30).