عیراق
لەچوارچێوەی بەشداریکردنی لەلووتکەی نائاسایی عەرەبی کە لەقاهیرە بەڕێوەدەچێت، د.لەتیف رەشید، ئەمڕۆ لەگەڵ سەرۆکی لوبنان جەنەراڵ جۆزێف عەون وەفدی یاوەری کۆبووەوە.
لەسەرەتای دیدارەکەدا سەرۆک کۆمار پیرۆزبایی لەسەرۆک جۆزێف عەون بەبۆنەی وەرگرتنی پۆستی سەرۆک کۆماری لوبنان دووبارەکردەوه و هیوای سەرکەوتنێ بۆ سەرۆک عەون و سەقامگیری و خۆشگوزەرانی زیاتری بۆ گەلی لوبنانی برا خواست.
سەرۆک کۆماری عیراق ئاماژەی بەگرنگی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پێویستی فراوانکردنی ئاسۆی هاوکاری دووقۆڵی کرد بەشێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی هەردوو گەل بکەن و دوپاتی لە هەڵوێستی نەگۆڕی عیراقی لە پشتیوانیکردنی ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری و یەکپارچەیی خاکی لوبنان کردەوە لەپێناوی دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییەکانی گەلەکەیدا.
لەدیدارەکەدا باس لەکارەکانی لووتکەی نائاسایی عەرەبی و دەرئەنجامە ئەرێنییە چاوەڕوانکراوەکانی کرا و تێیدا سەرۆک کۆمار جەختی لەگرنگی هەڵوێستێکی یەکگرتوو و یەکلاکەرەوەی وڵاتانی عەرەبی بەرانبەر بە پرسی فەلەستین کردەوە و سەرکۆنەکردنی عێراقیشی ڕاگەیاند لەدژی ئەو دەستدرێژییەی کە دەکرێتە سەر گەلانی فەلەستین و لوبنان و دوپاتیشی لەپاراستنی مافەکانیان لەژیانێکی سەلامەت پڕ سەقامگیرییدا کردەوە.
لەلای خۆیەوە سەرۆک عەون، سوپاس و پێزانینی خۆی دەربڕی بۆ بایەخدانی سەرۆک کۆمار بەپێشهاتەکانی لوبنان و ناوچەکە و دوپاتی لە پەرۆشی وڵاتەکەی بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییە مێژووییەکان لەگەڵ عێراق و چڕکردنەوەی هاوکارییە دووقۆڵییەکان لە سەرجەم بوارەکاندا کردەوە.
وەزارەتی بەرگری عیراق خولێک بۆ هەڵگرانی بڕوانامەی بەکالۆریۆس دەکاتەوە و چوار رۆژ دەتوانن فۆڕم پڕبکەنەوە.
وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێم بلاویکردەوە، " وەزارەتی بەرگری عیراق هەڵدەستێت بە کردنەوەی خولی 89ـی تەئهیلی بۆ هەڵگرانی بروانامەی بەکالۆریۆس، هەر کەسێک کە ئارەزوی بەشداریکردنی هەیە دەتوانێت لەرێگەی لینکی فۆرمی تایبەتەوە بۆ ماوەی چوار رۆژ داواکاری پێشکەش بکات، کە له ئەمڕۆ 4ـی ئادار دەست پێدەکات تاکوو 7ـی ئاداری 2025 بەدەوام دەبێت.
بەپێی نوسراوێکی فەرمی وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن و شارەوانییەکانی عیراق، بەڕێوەبەری دوو فەرمانگە لە شاری کەرکوک لە پۆستەکانیان دورخرانەوە.
لە نووسراوەکەدا هاتووە (ئارام عەلی محەمەد) لە پۆستی بەڕێوەبەری شارەوانییەکانی کەرکوک لابراوە و (ئاری سەیفەدین یەحیا) بۆ ماوەی ساڵێک وەک جێگرەوەی ئەو دەستنیشانکراوە.
هەروەها (ئیحسان وەهبی ساڵح) لە پۆستی بەڕێوەبەری ئاوەڕۆی کەرکوک لابراوە و (زاگرۆس جان وەلی) بۆ ئەو پۆستە دەستنیشانکراوە. ئاماژە بەوەشدراوە؛ ئەم گۆڕانکارییانە بە مەبەستی باشترکردنی کارکردنی فەرمانگەکانی شارەوانی و ئاوەڕۆی کەرکوک ئەنجامدراون.
لەسەر هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم، وەزارەتی نەوتی عیراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و ئەپیكۆر ئەمڕۆ لە بەغداد كۆدەبنەوە، لیژنەی نەوت و وزەی ئەنجومەنی نوێنەرانیش دەڵێت، هیوادارن لە چەند رۆژی داهاتوودا هەناردەكردنەوەی نەوت لەڕێی بۆری نەوتی جەیهان دەستپێبكاتەوە.
وەزارەتی نەوتی عیراق ئەمڕۆی بۆ كۆبوونەوەیەك لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و ئەپیكۆر دیاری كردووە، بۆ تاوتوێ كردنی پرسەكانی تایبەت بە گرێبەستەكان و لێكتێگەیشتن سەبارەت بە پەرەدان بە كێلگە نەوتییەكان.
هاوكات سەباح سوبحی ئەندامی لیژنەی نەوت و وزە و سامانە سروشتییەكان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە رۆژنامەی "سەباح"ی وتووە، وەزارەتی نەوت لیژنەی تایبەتی رەوانەی زاخۆ كردووە بۆ دڵنیابوونەوە لەسەرجەم بۆریە نەوتییەكان كە لە كێڵگەی كۆرمۆرەوە دەگەن بەرەو خاكی توركیا.
هەروەها ئاماژەی بەوەكرد، سەرجەم رێكارەكانی تایبەت بە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم لەڕێی بۆری نەوتی جەیهان تەواو بووە، بەڵام عیراق چاوەڕێی وەڵامی توركیایە سەبارەت بە رەوشی ئەو بۆرییانە و دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنەكە لە ماوەی چەند رۆژی داهاتوودا.
ئەنجومەنی باڵای دادوەری عیراق وەرگرتنەوەی 23 هەزار پارچە ئاسەواری لە ئەوروپا و ئەمریكا راگەیاند.
ئەنجومەنی باڵای دادوەری عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، مێژووی ئەو ئاسەوارانە دەگەڕێتەوە بۆ شارستانییەتی سۆمەری و بابلییەكان و لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا وەرگیراونەتەوە، كە لە دوای پڕۆسەی ئازادی عیراق لە ساڵی 2003ەوە بەتاڵان براون.
راشیگەیاند، لە كۆی ئەو ئاسەوارانە سێ هەزار و 500یان لە فەڕەنسا و 150 پارچە لە ئەڵمانیا و 700 پارچە لە بەریتانیا و دوو هەزار پارچەی دیكە لە وڵاتانی دیكە وەرگیراونەتەوە، هەوڵەكانیش بۆ وەرگرتنەوەی تەواوی پارچە دێرین و ئاسەوارەكان بەردەوامن.
لێپرسراوانی عیراقی دەڵێن، ئەو ژمارە ئاسەوارەی وەرگیراونەتەوە زۆر كەمن بەراورد بەوانەی بەتاڵان براون. بەپێی یاسای شوێنەوار و كلتوری ژمارە 55ی ساڵی 2002ش، بەتاڵانبردن و دزینی ئاسەوارەكان بە تاوانی مەترسیدار دادەنرێت و هەڕەشەیە بۆ سەر شارستانییەت، سزای ئەو كەسانەی ئەو كارەش ئەنجامدەدەن زیندانی كردنە بۆ ماوەی حەوت بۆ 15 ساڵ.
سەرۆك كۆماری عیراق پشتیوانی خۆی بۆ دۆزی فەلەستین دوپاتكردەوە و جەختیكردەوە لەسەر پێویستی پابەندبوونی ڕاستەقینە بە ڕێككەوتنی ئاگربەست لە غەززە.
لە پەراوێزی كۆبونەوەكانی لوتكەی عەرەبی لە قاهیرە ، د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق، لەگەڵ مەحمود عەباس سەرۆكی دەسەڵاتی فەلەستین كۆبوەوە و لە دیدارێكدا، هەڵوێستی عیراقی لەبارەی پرسی فەلەستین و پەرەپێدانی كاری هاوبەش و پشتیوانیكردنی دۆزی فەلەستینیەكان دوپاتكردەوە.
هەروەها سەرۆك كۆمار جەختیكردەوە لەسەر پێویستی پشتیوانیكردنی فەلەستین بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو پیلانانەی دەبنە مایەی ئاوارەبوونی فەلەستینییەكان و دەربەدەربونیان بۆ ناوچەكانی دیكە و داگیركردنی زەوییەكانیان.
هاوكات لە بەشێكی تری دیدارەكەدا، سەرۆك كۆمار جەختیكردەوە لەسەر پێویستی پابەندبوونی راستەقینە بە ڕێككەوتنی ئاگربەست لە غەززە و ڕێگەدان بە گەیاندنی یارمەتی مرۆیی و پزیشكی و خۆراك بە هاووڵاتییان بە شێوەیەك كە پێداویستییەكانیان مسۆگەر بكات.
وەزارەتی بازرگانی عیراق چەند لیژنەیەكی بۆ كۆنتڕۆڵكردن و سنورداركردنی هاوردەكردنی ئۆتۆمبێل پێكهێنا.
وەزارەتی بازرگانی عیراق رایگەیاند، لە درێژەی هەوڵەكانیاندا بۆ كەمكردنەوەی قەرەباڵغی سەر شەقامەكان، چەند لیژنەیەكیان بۆ چاودێریكردن و كۆنتڕۆڵكردنی ئاستی هاوردەكردنی ئۆتۆمبێل بۆ ناوخۆی عیراق پێكهێناوە. راشیگەیاند، لەدرێژەی پلانە نوێكەدا ژمارەیەك شەقام و پردی نوێ بۆ هەمان مەبەست دروست دەكەن.
هاشم سودانی بەڕێوەبەری كۆمپانیای گشتی هاوردەكردنی ئۆتۆمبێل لە عیراق ڕایگەیاندوە، ژمارەی ئۆتۆمبێلی هاوردەكراوی ساڵانە دەگاتە نزیكەی 200 هەزار و بەپێی دوایین ئاماری ساڵی 2024یش ژمارەی ئۆتۆمبێل لە عێراق گەیشتووەتە 8 ملیۆن ئۆتۆمبێل.
سەرۆك كۆماری عیراق گەیشتە میسر بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی، وەزیری دەرەوەی میسریش دەڵێت؛ پلانەكەیان بۆ ئاوەدانكردنەوەی غەززە ئامادەیە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق بە یاوەری قوباد تاڵەبانی جێگیری سەرۆك وەزیرانی هەرێم گەیشتە میسر بە مەبەستی بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی لەبارەی پرسی غەززە و فەلەستین كە دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا داوایكردبوو خەڵكی غەززە بۆ میسر و ئوردن رابگوازرێن.
لە لوتكەكەدا، سەرۆك كۆماری عیراق وتارێك پێشكەش دەكات و هەڵوێستی وڵاتەكەی لەو بارەیەوە ئاشكرا دەكات و زنجیرەیەك دیداریش لەگەڵ سەركردەی وڵاتان ئەنجام دەدات.
هاوكات بڕیارە هەر ئەمشەو د. لەتیف رەشید لەگەڵ مەحمود عەباس سەرۆكی فەلەستین كۆببێتەوە.
بەدر عاتی وەزیری دەرەوەی میسریش رایگەیاند، پلانەكەیان بۆ ئاوەدانكردنەوەی غەززە ئامادەیە و لە كۆبوونەوەی لوتكەی عەرەبی كە رۆژی سێ شەممە بەڕێوەدەچێت، دەیخەنە بەردەم وڵاتانی دیكەی عەرەبی، وتیشی، پلانەكەی میسر دوای ئەوە دێت كە ماركۆ رۆبیۆ وەزیر دەرەوەی ئەمریكا داوایكرد وڵاتانی عەرەبی پێشنیازی خۆیان لەبارەی ئاوەدانكردنەوەی غەززە بخەنەڕوو.
خەزعەلی: لە هەڵبژاردنی ئەمساڵدا چوارچێوەی هەماهەنگی بە چەند لیستێک بەشداری دەکات
قەیس خەزعەلی رایگەیاند، لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا، چوارچیوەی هەماهەنگی بە چەند لیستێکی جیاواز بەشداری دەکات.
قەیس خەزعەلی سكرتێری گشتیی بزووتنەوەی عەسائیبی ئەهلی حەق رایگەیاند، بۆ هەڵبژاردنی ئەمساڵی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە چەند لیستێکی جیاواز بەشداری دەکەن و وەک پێشووتر بە یەک لیست دانابەزن.
لەلایەکی دیکەوە باسی لە هێرشەکانی تورکیا کرد و ئەوەی خستە روو، هێشتا هێرش و پێشێلکارییەکانی تورکیا بۆسەر خاکی عێراق و شکاندنی سەروەری عیراق بەردەوامە.
خەزعەلی وتیشی، حەشدی شەعبی هەڵناوەشێتەوە، ئەو هەوڵانەشی هەیە بۆ لێسەندنەوەی چەک لە گروپە چەکدارەکان بۆ ئەوەیە چەکی یەدەکی عیراق لەلای گروپەکان نەبێت.
ئەوەش لە کاتێکدایە، بڕیارە مانگی 10ی ئەم ساڵ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عیراق بەڕێوەبچێت.
دەستەی گشتی كەشناسی عیراق رایگەیاند، مانگی رابردوو 30 بومەلەرزە لە وڵاتەكەدا تۆمار كراوە كە 11ی لە پارێزگای سلێمانی بووە .
دەستەی گشتی كەشناسی عیراق لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد ، بەپێی داتا تۆماركراوەكانی تۆڕی تۆماری بومەلەرزەزانیی عیراقی ، مانگی شوبات 66 بومەلەرزە لە عیراق و وڵاتانی دراوسێی تۆماركراوە و لەو ژمارەیە 30 بومەلەرزە لە عیراق و 31 لە ئێران و 5 بومەلەرزەش لە توركیا بووە .
لە كۆی ئەو 30 بومەلەرزانەش كە لە عیراق تۆمار كراوە ، 11 ی لە پارێزگای سلێمانی و 8 ی لە دیالە و 4 لە واست و 2 بومەلەرزە لە هەولێر و 2 لە دهۆك و 2 لە نەینەوا و بومەلەرزەیەكیش لە پارێزگای سەڵاحەدین تۆمار كراوە .
بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق دەڵێت، سەرجەم پرۆژەكانی وەبەرهێنان لە غازی هاوەڵدا لە هەرێمی كوردستان، دراونەتە كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان و لە كۆتاییەكانی ساڵی 2027 كاركردن لەو پرۆژانەدا دەستپێدەكات.
عیزەت سابیر بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق رایگەیاند، لە بەردەوامی كاری وەزارەتی نەوت بۆ كەمكردنەوەی بەهەدەرچوونی غازی هاوەڵ، توانراوە بەهەدەردانی غازی هاوەڵ بە رێژەی 13% كەمبكرێتەوە، بەوەش سودبینین لە غازی هاوەڵ بۆ رێژەی 67% بەرزبووەتەوە، كە پێشتر 53% بووە.
وتیشی، بەپێی پلانەكانی وەزارەتی نەوتی عیراق و تەواوبوونی پرۆژەكانی وەبەرهێنانی غاز، بەهەدەردانی غازی هاوەڵ كۆتایی دێت.
بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق وتیشی، سەرجەم پرۆژەكانی وەبەرهێنان لە غازی هاوەڵدا، لە هەرێمی كوردستان، دراونەتە كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان و لە كۆتاییەكانی ساڵی 2027 كاركردن لەو پرۆژانەدا دەستپێدەكات، لە قۆناغی یەكەمی دوای تەواوبوونی ئەو پرۆژانەش، بە روبەری 300 ملیۆن پێ سێجا وەبەرهێنان لە غازی هاوەڵدا دەكرێت.
وەزیری وزەی توركیا دەڵێت، دەیانەوێت بۆریە نەوتییەكانی نێوان عیراق و توركیا لەكاتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە بەندەری جەیهانەوە، بەوپەڕی توانایانەوە كار بكەن.
ئاڵپ ئارسڵان بەیرەكتار وەزیری وزەی توركیا رایگەیاند، توركیا دەیەوێت بۆریە نەوتییەكانی نێوان عیراق و توركیا بەوپەڕی توانایانەوە كاربكەن، بەتایبەتی لەكاتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە.
وتیشی، دوو لە بۆرییە نەوتیەكان درێژییان 650 كیلۆمەترە و ماوەی ساڵ و نیوێكە ئامادەن بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە بەندەری جەیهانەوە.
وەزیری وزەی توركیا دەشڵێت، دەیانەوێت ئەو بڕە نەوتەی بەو بۆرییانەدا تێپەڕدەبێت، بەشێكی بچێت بۆ پاڵاوگەكانی كیركالی و توركیا، بەشێكی دیكەشی بە كەشتی بچێت بۆ وڵاتانی جیهان.
ئەوەش لەكاتێكدایە، رۆژی سێشەممەی داهاتوو كۆبوونەوەیەكی سێ قۆڵی لەنێوان هەردوو وەزارەتی نەوتی عیراق و سامانە سروشتییەكانی هەرێم و كۆمپانیا نەوتییەكانی هەرێم لە بەغداد بەڕێوەدەچێت، بۆ گەیشتنە لێكتێگەیشتن لەسەر گرێبەستە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان و دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوت لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە.
دەستەی خانەنشینی عیراق رایگەیاند، دەستیان كردووە بە دابەشكردنی موچەی خانەنشینی مانگی سێ.
دەستەی خانەنشینی گشتی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، دەستەكە ئەمڕۆ دەستیان كردووە بە دابەشكردنی موچەی خانەنشینی مەدەنی و سەربازی بۆ مانگی سێ.
داواشی لە سەرجەم خانەنشیان كرد ئەوانەی كورتە نامەیان بەدەستگەیشتووە سەردانی لقەكانی بانك بكەن بۆ راكێشانی موچەكانیان لە رێگەی كارتی بانكییەوە.
ئەوەش لەكاتێكدایە، رۆژی شەممە وەزارەتی دارایی عیراق رایگەیاند، دەنگۆی زیادكردنی موچەی خانەنشینان لەم مانگەدا دوورە لە راستیەوە و وەكو خۆیەتی و ئەگەر بڕیارێكی لەو شێوەیە هەبێت لە پێگە رەسمیەكان بڵاویدەكەنەوە.
بڕیارە سبەینێ د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق سەردانی میسر بکات بۆ بەشداریکردن لە لوتکەی عەرەبی پەلە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و چەندین سەرکردەی دیکە، سەبارەت بە رەوشی غەززە بەشداری لە لوتکەی عەرەبی پەلە لە میسر دەکەن.
جێگەی ئاماژەیە، لەدوای لێدوانەکانی ترەمپ بۆ دابەشکردنی خەڵکی غەززە بەسەر ئوردن و میسر، ئەم لوتکەیە بەڕێوەدەچێت، هاوکات سەرۆک کۆماری عیراق لەمیانی دیدارەکەدا وتارێک پێشکەشدەکات.
هەر لە سەردانەکەیدا بۆ میسر، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق بڕیارە چەندین کۆبوونەوە و دیدار لەگەڵ سەرکردەکانی وڵاتان ئەنجام بدات.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، بە بۆنەی ساڵڕۆژی مامۆستایانی عیراق پەیامێکی پیرۆزبایی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، پیرۆزبایی گەرمیان لێ دەکەین و هیوای سەرکەوتن و باشیان بە ئاوات دەخوازین.
دەقی پەیامەکەی سەرۆک کۆمار..
مامۆستایانی عیراق ئەمینداری ئەرک و پەیامی زانست و پەروەردە بون لە هەلومەرجی سەخت و هەورازو نشێو کە وڵاتەکەمان رووبەڕووی بووەتەوە، بە وردبینی و راستگۆییەوە رۆڵی گرنگی خۆی راپەڕاندووە، ئەمڕۆش بەردەوامن لە ئەرکە بەرزەکانی خۆیان بۆ بنیاتنانی نەوەکانی داهاتوو.
پشتگیری خۆمان دوپات دەکەینەوە بۆ زامنکردنی ئەوەی کە مامۆستایان هەموو مافەکانیان پارێزراوە بۆ جێبەجێکردنی ئەرکە بەرزەکانیان .
ئەم بۆنەیە لە مامۆستایانی عیراق پیرۆز بێت.
وەزارەتی نەوتی عیراق داوا لە كۆمپانیا بیانی و وەزارەتی سامانە سروشتیەكان دەكات كە رۆژی سێشەممە كۆبونەوەیەك ئەنجام بدرێت بۆ تاوتوێ كردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكان.
وەزارەتی نەوتی عیراق لە راگەیەنراوێكدا داوا لە كۆمپانیا نەوتیەكان لە هەرێمی كوردستان لە ژێر چەتری كۆمەڵەی پیشەسازی باكوری نەوتی كوردستان (ئەپیكۆر) و وەزارەتی نەوتی عیراق، رۆژی سێشەممە 4ی 3 لە بەغداد كۆبونەوەیەك ئەنجام بدرێت بۆ گفتوگۆكردن و تاوتوێ كردنی كێشە هەڵپەسێردراوەكانی تایبەت بە گرێبەستەكان، بە ئامانجی گەیشتن بە لێكتێگەیشنتێك بۆ پەرەپێدانی كێڵگە نەوتیەكان بە باشترین شێوە كە خزمەت بە بەژەوەندی نیشتیمان بكات.
ئەوەش لەكاتێكدایە، دوێنێ حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، لە چەند سەعاتی داهاتوودا بە رەسمی عیراق هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێمی كوردستان لە رێگەی كۆمپانیای سۆمۆوە رادەگەیەنێت.
دواتر ئەپیكۆر رایگەیاند، هیچ رێككەوتنێكیان نییە بۆ ئەوەی ئەمڕۆ هەناردەی نەوت دەستپێبكاتەوە.