رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
میدیاکانی سوریا بڵاویانکردەوە، دوێنێ شەو ئیسرائیل زیاتر لە 18 هێرشی ئاسمانی لە سەرانسەری خاکی سوریا ئەنجامدا و سوپای ئیسرائیلیش دەڵێت؛ دامەزراوەیەکی دژە فڕۆکە و ژێرخانی موشەکی سوریامان کردوەتە ئامانج.
ئاژانسی هەواڵی عەرەبی سوریا (سانا) ئاشکرایکرد، لە ئەنجامی هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر دەوروبەری شاری حەرەستا لە دیمەشق و دەوروبەری گوندی شەتحا لە حەمما" هاووڵاتییەکی مەدەنی کوژراوە.
میدیاکانی سوریا رایانگەیاندووە، ئیسرائل 18 هێرشی ئاسمانی لەسەرانسەری سوریا ئەنجامداوە، روانگەی سوریش دەڵێت؛ سوریا لە مێژووی خۆیدا تووشی توندوتیژترین شەپۆلی هێرش و بۆردومانی ئاسمانی بووەوە.
هاوکات سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، لە زنجیرەیەک هێرشی ئاسمانی ژێرخانی سەربازیی سوریایان کردە ئامانج و بارەگا سەربازییەکان ئەو شوێنانە دەکاتە ئامانج کە چەک و کەرەستەی تێدایە.
سوپای ئیسرائیل ئاماژەی بەوەشکرد،هێرشیان کردووەتە سەر "شوێنێکی سەربازی و دامەزراوەی دژە فڕۆکە و ژێرخانی موشەکی سەرزەوی بۆ ئاسمانی لە سوریا".
ئاماژەی بەوەشکردووە، سوپای ئیسرائیل بەردەوام دەبێت لە گرتنەبەری رێوشوێنی پێویست بۆ پاراستنی هاووڵاتیانی دەوڵەتی ئیسرائیل.
پێشتریش ئیسرائیل ناوچەیەکی نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی سوریا لە دیمەشقی بۆردومان کرد، ئەوەش روونترین هۆشداری بۆ دەسەڵاتدارانی نوێی سوریا سەبارەت بە ئامادەیی خۆیان بۆ پەرەپێدانی کردەوە سەربازییەکان.
لە دوایین کاتژمێرەکاندا، ئیسرائیل هێرشێکی بەرفراوانی ئەنجام دا بۆ سەر چەندین ناوچەی سەربازی لە سوریا، کە بەپێی زانیارییەکان، ئەمانە گرنگترین ئامانجەکانی هێرشەکە بوون:
ئامانجە سەربازییەکان:
- فەوجی تۆپخانە لە گوندی ئەزرەع لە دەوروبەری دەرعا
- فەوجی 41 لە دەوروبەری دیمەشق - حەرەستا
- کۆگاکانی بەڕێوەبەرایەتی ئۆتۆمبێلەکان لە ناوچەی تەل لە دەوروبەری دیمەشق
- کۆگاکانی کارگەکانی بەرگری لە ناوچەی مەسیاف لە دەوروبەری حەما
- کەتیبەی بەرگری ئاسمانی لە ڕەئسولشەعرە
- فیرقەی یەکەم لە ناوچەی کەسوە لە باشووری دیمەشق
- فەوجی 175 لە نزیک ناوچەی ئەزرەع لە رۆژهەڵاتی دەرعا
هێرشەکانی دیکە:
- دوو هێرش بۆ سەر شاری تەل لە دەوروبەری دیمەشق.
- شەش هێرش بۆ سەر دەوروبەری پایتەخت.
- چەند هێرشێک بۆ سەر خاڵە سەربازییەکان لە گوندی شەتحە لە سەهلولغاب لە دەوروبەری حەمما، کە بووەتە هۆی بریندار بوونی دوو سەربازی سوری.
- هێرشێکی نوێ بۆ سەر خاڵە سەربازییەکان لە ناوچەی شەعرە لە دەوروبەری لازقیە.
- تەقینەوەیەکی بەهێز لە دەوروبەری حەرەستا لە نزیک دیمەشق.
- فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل بە حەوت هێرشی ئاسمانی دەوروبەری شاری حەرەستایان کردە ئامانج، کە بووەتە هۆی کوژرانی کەسێک و بریندار بوونی چوار کەسی دیکە.
- کەتیبەی مووشەکەکان لە نزیک گوندی موثبین و چەند شوێنێکی سەربازی لە تلول ئەلحمر لە
ئیسرائیل هێرشی فراوانی بۆ سەر چەند پارێزگایەکی سوریا دەستپێکرد و لەرێگەی فڕۆکەی جەنگیەوە چەند بنکەیەکی سەربازی بۆردومانکرد.
میدیاکانی سوریا بڵاویانکردوە، ئیسرائیل گوندەكانی ناوچەی حەرەستا لە دیمەشق بۆردومان دەكات، هەروەها بە فڕۆكەی جەنگی چەندین ئامانجی لە دیمەشق و دەرعا و حومس و حەمما بۆردومان كردووە.
میدیاكانی سوریا ئاماژەیان بەوەشکردووە، شەش ناوچەی دەوروبەری دیمەشق و چیای قاسیۆن لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆردومان دەكرێت.
ئەوەشخراوەتەڕوو، ئیسرائیل كۆگایەكی موشەكی لە باكوری دەرعا كردە ئامانج و نەخۆشخانەیەكی سەربازی لە دیمەشق بۆردومان كردووە.
بەشێک لە ئامانجە سەربازییەکانی ئیسرائیل بە ئامانجی گرتوون:
- فەوجی تۆپخانە لە گوندی ئەزرەع لە دەوروبەری دەرعا
- فەوجی 41 لە دەوروبەری دیمەشق - حەرەستا
- کۆگاکانی بەڕێوەبەرایەتی ئۆتۆمبێلەکان لە ناوچەی تەل لە دەوروبەری دیمەشق
- کۆگاکانی کارگەکانی بەرگری لە ناوچەی مەسیاف لە دەوروبەری حەما
- کەتیبەی بەرگری ئاسمانی لە ڕەئسولشەعرە
- فیرقەی یەکەم لە ناوچەی کەسوە لە باشووری دیمەشق
- فەوجی 175 لە نزیک ناوچەی ئەزرەع لە ڕۆژهەڵاتی دەرعا
لە دوای هێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی سوریا، ئیسرائیل خۆی بۆ هێرشکردنە سەر ئامانجی سەربازی سوریا ئامادە دەکات.
میدیاکانی ئیسرائیل رایگەیاند: ئیسرائیل خۆی بۆ دووبارە هێرشکردنە سەر سوریا ئامادە دەکات و ئامانجی سەربازی سوریای بۆ هێرشکردن دەستنیشان کردووە.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، ئامانجە نوێیەکانی دەستنیشانکراو لە سوریا کە لەلایەن ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل و وەزیری بەرگریەوە پەسەندکراون.
جێگەی ئاماژەیە، درەنگانی شەوی رابردوو فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل هێرشێکیان بۆ سەر ئامانجێک لە نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی لە سوریا ئەنجامدا، ناتانیاهۆ رایگەیاند، ئەو هێرشانە پەیامێکی رونە بۆ سوریا و رێگە نادەن هێزەکانیان لە باشوری دیمەشق جێگیر ببن.
بەهۆی گەمارۆکانی ئیسرائیل لەسەر کەرتی غەززە، منداڵان بۆ دەستکەوتنی خۆراک لە ناو زبڵ و خاشاکدا بە دوای خواردندا دەگەڕێن، نەتەوەیەکگرتوەکانیش هۆشداری لە رودانی کارەساتی مرۆیی لە غەززە دەدات.
ئۆلگا چێرێڤکۆ، وتەبێژی نووسینگەی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هەماهەنگی کاروباری مرۆیی لە شاری رایگەیاند، منداڵانی غەززە لەناو کۆمەڵێک زبڵ و خاشاکدا دەگەڕێن بۆ دۆزینەوەی پاشماوەی خۆراک و سووتەمەنی، داواش دەکات کۆتایی بە گەمارۆی ئیسرائیل لەسەر دابینکردنی یارمەتییەکان بۆ کەرتی غەززە بهێنرێت.
وتیشی؛ بارودۆخی کارەساتبار لە کەرتی غەززە رودەدات، منداڵانی بەدخۆراکی لەسەر شەقامەکان دەبینرێن.
چێرێڤکۆ ئاماژەی بەوەشکردووە، "لە نائومێدیەوە دانیشتووان هێرش دەکەنە سەر ئەو بارهەڵگرانەی کە پێیان وایە ڕەنگە ئاو یان خۆراکیان هەڵبگرن".
ئەو لێپرسراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان راشیگەیاند: کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دوو بژاردەی لەبەردەمدایە، یان بەردەوام بن لە سەیرکردنی وێنە ترسناکەکانی غەززە کە خنکاندن و برسیبوون، یان کۆکردنەوەی بوێری و بوێری ئەخلاقی بۆ گرتنەبەری هەنگاوێک کە ئەم گەمارۆ بێ بەزەییانە بشکێنێت.
جێگەی ئاماژەیە، ئیسرائیل ماوەی دوو مانگە رێگەی بە خۆراک و دەرمان و کەلوپەلی سەرەکی نەداوە بچنە ناو کەرتی غەززە و دەیەوێت فشار بخاتە سەر حەماس بۆ ئازادکردنی ئەو بارمتە ئیسرائیلییانەی کە ماون.
وەزارەتی دەرەوەی سعودیە بەتوندی ئیدانەی هێرشی ئیسرائیلی کرد کە کۆشکی سەرۆکایەتی لە دیمەشق کردە ئامانج و دژایەتی توندی خۆی بۆ هێرشەکانی ئیسرائیل دووپاتکردەوە کە سەروەری و ئاسایش و ئارامی سوریا دەکاتە ئامانج.
لە راگەیەنراوێکدا سعودیە فشار دەخاتە سەر پێویستی وەستاندنی ئەم پێشێلکارییە ئاشکرانەی ئیسرائیل بۆ یاسای نێودەوڵەتی لە سوریا و ناوچەکە، هۆشداری دەدات کە بەردەوامی ئەم هێرشانە و سیاسەتی توندڕەوی ئیسرائیل مەترسی زیادکردنی توندوتیژی و ناسەقامگیری لە ناوچەکە.
سوپای ئیسرائیل رۆژی هەینی دووپاتی کردەوە وڵاتەکەی کۆشکی سەرۆکایەتی سوریایان لە دیمەشق بۆردومان کردووە، کە ئەحمەد شەرع سەرۆکی ئەو وڵاتە لێی نیشتەجێیە، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل و وەزیری بەرگری ئیسرائیل، رایانگەیاند هێرشەکە پەیامێکی روونە بۆ "رژێمی سوریا".
سوریا بۆردومانەکەی ئیسرائیلی لە نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی ئیدانەکرد و جەختی لەوە کردەوە کە سازش لەسەر ئاسایشی وڵاتەکەی ناکات و وەڵامی هێرشەکان دەداتەوە.
سەرۆکایەتی کۆماری سوریا لە راگەینراوێکدا ئاشکرایکرد؛ بە توندی ئیدانەی بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر کۆشکی سەرۆکایەتی دەکات، کە بینایەکی مەدەنی کردە ئامانج، ئەم دەستدرێژییە دەکەوێتە چوارچێوەی بە ئامانجگرتنی بە ئەنقەست کە هەوڵدەدات وڵاتەکە تێکبدات و قەیرانە ئەمنییەکان توندتر بکاتەوە و ئاسایشی نیشتمانی و یەکگرتوویی گەلی سوریا بکاتە ئامانج".
لە راگەیەنراوەکەدا ئەوەش هاتووە، سەرۆکایەتی کۆمار داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و وڵاتانی جیهان دەکات، بە بیانوی بەرەنگاربوونەوەی دەستدرێژی، هەڵوێست وەربگرن لە نێوان بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بە شێوەیەک پاراستنی مافی هەموو عەرەبەکان دەستەبەر بکات، هێرشە دووبارەبووەکانی ئیسرائیل رابگرن.
سەرۆکایەتی کۆماری سوریا دووپاتی دەکاتەوە، ئەم هێرشانەی کە یەکڕیزی و سەروەری و تواناکانی سوریا دەکەنە ئامانج، سەرکەوتوو نابن لە لاوازکردنی ئیرادەی گەل بۆ روبەڕوبوونەوە یان ئاوەدانکردنەوەی دەوڵەت بۆ بەدیهێنانی سەقامگیری و ئاشتی لە هەموو بوارەکانی خاکی سوریا.
ئەمڕۆ لە دادگای تاوانە قورسەكانی ئامەد سێهەمین دانیشتنی دۆسیەی دووەمی دادگا سەبارەت بە دۆسەی كوشتنی نارین گورانی تەمەن هەشت ساڵ بەڕێوەچوو، كە پێشتر 12 كەس تۆمەتباركرابوون بە كوشتنی، دایك و برایەك و مامی بەناوی سالم گۆران لەناو دەستگیركراوەكاندان.
لە دادگاییكردنەكەدا بێجگە لە تۆمەتباران و پارێزەرەكانیان و كەسوكاریان هیچ كەسێكی تر رێگەی پێنەدرا بچێتە ژووری دادگاكە، داواكاری گشتی دووپاتیكردەوە، لە 29ـی نیسان داوایكردووە، سزای شەش مانگ تا پێنج ساڵ زیندانی بەسەر تۆمەتبارانی دۆسیەكە بسەپێنرێت، هەروەها داوایكردوە، تۆمەتباران لە دەستبەسەریدا بمێننەوە، دۆسیەكەش بۆ 30 ئەم مانگە دواخرا.
نارین گوران تەمەن هەشت ساڵ، لە 21ـی ئابی 2024، لە گوندی چولی سەر بە شارۆچكەی رەزانی پارێزگای ئامەد لە باكوری كوردستان بێسەروشوێن بوو، لە 8ی ئەیلول تەرمەكەی لە تورەكەیەكدا دۆزرایەوە، دواتر بەپێی راپۆرتی پزیشكی راگەیەنرا خنكێندراوە.
بی بی سی بەڵگە فیلمێكی لەبارەی هێرشەكانی توركیا لە هەرێم بڵاوكردەوە
ناوچەی قەدەغەكراو، بەڵگە فیلمێكی دامەزراوەی بی بی سی بەریتانیە كە بە سێ زمانی جیاواز، پەردە لەسەر "هێرشە تاوانكارییەكانی توركیا بە هاوكاری پارتی لە هەرێمی كوردستان" هەڵدەداتەوە.
بی بی سی چیرۆكی ئالان ئیسماعیل و هاشم شاكری خاڵۆزای، هاوشێوەی سەدان قوربانی دیكە لە هەرێم ئاشكرا دەكات كە چۆن بەبێ هۆكار لەلایەن سوپای توركیاوە بۆردومان كراون و دۆسیەكانیان شێوێندراوە و پەردەپۆش كراوە.
ئەم بەڵگە فیلمە كە بەرهەمی دوو ساڵ كاركردنی دامەزراوەی بی بی سییە لە هەرێمی كوردستان، چەندین بەڵگەی حاشا هەڵنەگر دەخاتەڕوو كە توركیا چۆن بە بیانووی پەكەكەوە لەشكركێشی لەناو خاكی هەرێم كردووە و بە رۆژی رووناك هاووڵاتیانی مەدەنی دەكاتە ئامانج و دەسەڵاتدارانی پارتیش هەوڵی پەردەپۆشكردن و بێدەنگكردنی دۆسیە تاوانكاریەكان دەدەن.
هەروەها باس لە هەماهەنگی سەربازی و هەواڵگری نێوان سوپای توركیا و دەسەڵاتدارانی پارتی دەكات لە ناوچەی بادینان، لەگەڵ ئەوەشدا ئەندامێكی مەكتەبی سیاسی پارتی، سوپای توركیا بە نەرمونیانتر لە پەكەكە نیشان دەدات.
ئالان ئیسماعیل، تەمەن 24 ساڵ، لە ئابی 2023 لەگەڵ هاشم شاكری خاڵۆزی لەكاتی تێپەڕبوونیان لە سنوری گوندەكەیان لە ئامێدی، دەكەونە بەر دوو هێرشی ئاسمانی سوپای توركیا، ئالان لەو هێرشەدا شەهید دەبێت و هاشمیش بەسەختی بریندار دەبێت.
وەك ئەوەی لە بەڵگە فیلمەكەدا خراوەتەڕوو، دۆسیەی ئەم دوو قوربانییە لە شوێنی روداوەكەدا كۆتایی نایەت، بەڵكو سەردەكێشێت بۆ تۆمەتباركردن و گرتن و دواجار شێواندنی دۆسیەكەیان.
هاشم كە وەك قوربانییەكی زیندوو لەناو چیرۆكەكەدا گەواهی هەیە، بە ئێستاشەوە نازانێت كە بۆچی بۆردومان كراون، هەربۆیە دوای چاكبوونەوەی برینەكەی و بەجێهێشتنی نەخۆشخانە، دەچێتە دادگا و سكاڵا لەسەر ئەو تاوانە دەكات، بەڵام دواتر لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە دەستگیر دەكرێت و بۆ ماوەی هەشت مانگ زیندانیی دەكرێت، بەتۆمەتی هەبوونی پەیوەندی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان _ پەكەكە.
هاوكات باوكی ئالان باس لەوە دەكات، لە راپۆرتی پزیشكی دادوەریدا، دۆسیەی كوڕەكەی بەلاڕێدا براوەو هۆكاری كوشتنەكەیان گۆڕیوە بۆ پاشماوەی تەقەمەنی، لەكاتێكدا راپۆرتی پۆلیس پشتڕاستیكردووەتەوە كە بەهۆی بۆردومانی توركیاوە شەهید بووە.
بەڵگە فیلمەكە باس لە چۆڵبوونی سەدان گوند دەكات بەهۆی لەشكركێشی و بۆردومانەكانی سوپای توركیاوە، بەڵام بەپێچەوانەوە هۆشیار زێباری، ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دەڵێت، چۆڵبوونی گوندەكان بەهۆی پەكەكەوەیە.
زێباری لەم بەڵگە فیلمەدا باس لەوە دەكات، پەكەكە وەك بارگرانییەك خۆی بەسەریاندا سەپاندووە و پێچەوانەی ئیرادەی گەلی كورد لێرەن، جەخت لەوەش دەكاتەوە، مامەڵەی توركیا لەگەڵ خەڵكی مەدەنی میهرەبانترە وەك لە مامەڵەی پەكەكە، لەكاتێدا رۆرژنامەنوسەكە زێباری رادەگرێ و دەڵێت، بەڵام خەڵكی واناڵێن و دەڵێن، لەلایەن توركیاوە بۆردومان دەكرێن و لە گوندەكانیان دەردەكرێن.
كامەران عوسمان ئەندامی تۆڕی سی پی تی ئەمریكی لە هەرێم باس لەوە دەكات، لە ساڵی 1991وە تا ئێستا، 724 هاووڵاتی مەدەنی بەهۆی هێرشەكانی توركیاوە بوونەتە قوربانی كە زۆربەیان گوندنشین بوون، بەبێ ئەوەی ئەندام بن لە پەكەكە.
كامەران جەخت لەوە دەكاتەوە، دەسەڵاتدارانی هەرێم رووبەڕووی هەر كەسێك دەبنەوە كە بیەوێت لێپرسینەوە لە توركیا بكرێت، بەجۆرێك هەركەسێك باسی ئەوە بكات ئەوەی توركیا دەیكات تاوانە، دەستگیر دەكرێت و تۆمەتی ئەندامبوونی پەكەكەی دەخرێتەپاڵ.
بەگوێرەی بەڵگە فیلمەكەی بی بی سی، توركیا 136 بنكەی لە هەرێمی كوردستان هەیە، بەڕای زوبێر ئایدار ئەندامی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد، بەبێ گۆڕینی مامەڵەی توركیا بەرامبەر كوردەكان، ململانێ كۆتایی نایەت.
لە بەرانبەردا بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەم بەڵگە فیلمەدا پێیوایە، كاتێك لە نزیكەوە هاوكاری سوپای وڵاتێك دەکرێت، ئاماژەیە بۆ هاوكاری هەواڵگریش، جەخت لەوەش دەكاتەوە، هەماهەنگییەكی تەواو لەنێوان توركەكان و باڵی سەربازی پارتیدا هەیە.
سەرۆكی یەكێتی باس لەوەش دەكات، توركیا، پەكەكە دەكاتە بیانوو بۆ هاتنەناوەوە بۆ ناو خاكی عیراق، پێشیوایە توركیا بۆ پشتیوانی پارتی لە كوردستانە.
سوپای توركیا زیاتر لە دوو هەزار كیلۆمەتر چوارگۆشەی لە خاكی عیراق و هەرێم كۆنتڕۆڵ كردووە، هەروەها وێنەی مانگە دەستكردەكان ئاشكرای دەكەن، توركیا لانیكەم 660 كیلۆمەتر رێگای بۆ بەستنەوەی دامەزراوە سەربازییەكانیی دروستكردووە، ئەم رێگایانەش بوونەتە هۆی زیان گەیاندن بە دارستان و ژینگەی كوردستان.
ئێستا بۆ قوربانیە زیندووەكان و بنەماڵەكانیان، هیچ شتێك هێندەی بەلاڕێدابردنی دۆسیەكانیان بەئازار نییە كە لەلایەن دام و دەزگاكانی حكومەتەوە لەسەر پەڕاوەكانیان دەنوسرێت كە گوایا ئەندام و لایەنگری پەكەكە بوون، ئەوەش وادەكات بێبەش بن لە هەر قەرەبووییەك، لە كاتێكدا باوكی ئالان داواكارە راپۆرتی شەهیدكردنی كوڕەكەی راست بكرێتەوە و هیچ قەرەبوویەكیشی ناوێت.
حوسییەکانی یەمەن موشەکێکی هایپەرسۆنیکیان بەرەو خاکی ئیسرائیل ئاراستە کرد و بەرگریی ئاسمانی ئیسرائیلیش ڕێگری لێکرد.
سەرچاوە سەربازییەکانی سەر بە بزووتنەوەی ئەنساڕوڵای یەمەن باسیان لەوە کرد کە شەوی رابردوو هێرشێکیکی سەربازییان بە ناوی موشەکی "فەڵەستین 2" ئاراستەی بنکەیەکی سەربازی لە رۆژهەڵاتی حەیفا کردووە.
وتەبێژی فەرمی گرووپەکە ئیدیعای ئەوەی کرد کە موشەکەکەیان بە سەرکەوتوویی گەیشتووەتە ئامانجەکەی و دەستی بەسەر سیستەمی بەرگریدا گرتووە. بەگوێرەی قسەکانی، "سیستەمی رێگریکەرەکانی ئیسرائیل نەیانتوانی پێش بە موشەکەکە بگرن."
بەڵام لەبەرامبەردا، بەرپرسانی سەربازی ئیسرائیل جەختیان لەوە کردەوە کە سیستەمی بەرگریی ئاسمانیان بە سەرکەوتوویی توانیویەتی موشەکەکە لەناو ببات پێش ئەوەی بگاتە ئاسمانی وڵاتەکەیان.
لە راگەیەندراوێکدا، سوپای ئیسرائیل باسی لەوە کرد کە "بەپێی سیاسەتی دامەزراویان، سیستەمی بەرگری ئاسمانی چالاک کراوە" و ئاماژەی بەوەش کرد کە بەهۆی رێگریکردنەکەوە پاشماوەکان کەوتوونەتە خوارەوە.
ئەم روداوە لە کاتێکدایە کە ئاڵۆزییەکانی نێوان ئیسرائیل و گرووپە چەکدارەکانی ناوچەکە بەردەوام لە هەڵکشاندایە. حوسییەکان لەدوای شەڕی غەززەوە دەستیان بە ئەنجامدانی هێرش کردووە بۆسەر ئیسرائیل بۆ پشتگیری لە فەلەستینییەکان.
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، فڕۆکە جەنگییەکانی وڵاتەکەی هێرشێکیان ئەنجامداوە بۆ سەر ئامانجێک لە نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی لە سوریا و وتیشی، پەیامێکی رونیان ناردووە بۆ رژێمی سوریا، رێگە نادەن هێزەکانیان لە باشوری دیمەشق جێگیر ببن.
ئەمڕۆ هەینی، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە راگەیەنراوێکی هاوبەشدا لەگەڵ یسرائیل کاتز، وەزیری بەرگری ئەو وڵاتە رایگەیاند: "درەنگانی شەوی رابردوو، هێرشێکی ئاسمانیمان کردە سەر ئامانجێک لە نزیک کۆشکی سەرۆکایەتی لە دیمەشق".
ناتانیاهۆ ئاماژەی بەوەشکرد: "ئەمە پەیامێکی رون و ئاشکرایە بۆ سوریا، بەهیچ شێوەیەک رێگە نادەین هێزەکانی سوریا لە باشوری دیمەشق جێگیر ببن و مەترسی بۆ سەر دروزەکان دروستبکەن".
لە راگەیەندراوەکەی سوپای ئیسرائیلدا هاتووە: "فڕۆکە جەنگییەکان هێرشیان کردووەتە سەر ناوچەی دەوروبەری کۆشکی ئەحمەد حسێن شەرع، لە دیمەشق"، بەبێ ئەوەی زانیاری زیاتر دەربارەی ئامانجەکە بڵاوبکرێتەوە.
شایەنی باسە، ئەمە دووەم جارە لە ماوەی دوو رۆژدا ئیسرائیل هێرش دەکاتە سەر خاکی سوریا، دوای ئەوەی بەڵێنی دا بەرگری لە کەمینەی دروزەکان بکات.
تا کاتی ئامادەکردنی ئەم هەواڵە، هیچ لێدوانێکی رەسمی لەلایەن دەسەڵاتدارانی سوریاوە سەبارەت بە هێرشەکە نەدراوە.
جێی ئاماژەیە، لە دوای روخانی رژێمی بەشار ئەسەد، سەرۆکی پێشوی سوریا، ئیسرائیل بەشێکی گەورەی باشوری رۆژئاوای سوریای کۆنترۆڵ کردووە و بەڵێنی پاراستنی کەمینەی دروزەکانی داوە، هەروەها زۆربەی چەکە قورسەکانی سوپای سوریاشی لە دوای روخانی ئەسەد لەناوبردووە.
حکومەتی سوریا و نوێنەرانی تایفەی دروز لە پارێزگای سوێدا گەیشتنە رێککەوتنێک سەبارەت بە کاراکردنی رۆڵی وەزارەتی ناوخۆ لە پارێزگاکەدا.
ئەمڕۆ پێنجشەممە، هۆزی یەکگرتووی دروز لە راگەیەندراوێکدا دووپاتی کردەوە کە ئەوان "بەشێکی دانەبڕاون لە نیشتمانی یەکگرتووی سوریا" و بە توندی "دابەشبوون و جیابوونەوە" رەتدەکەنەوە.
لە راگەیەندراوەکەدا، هۆزی یەکگرتووی دروز جەختی لەسەر پێویستی "بەرقەراربوونی ئاسایش و سەقامگیری لە سەرتاسەری سوریا" کردووەتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا داوایان کردووە کە "رۆڵی وەزارەتی ناوخۆ لە پارێزگای سوێدا کارا بکرێت".
هەروەها لە بەشێکی دیکەی راگەیەندراوەکەدا، دروزەکان باسیان لەوە کردووە کە "نیشتمانێکیان دەوێت کە هەموو سورییەکان لەخۆ بگرێت" و دوور بێت لە هەر جۆرە دەمارگیری و فیتنەیەک.
دوای دواخستنی خولی چوارەمی دانوستانەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا و لێدوانێکی نوێی سەرۆکی ئەمریکا لەسەر کەرتی نەوتی ئێران، تمەنی ئێرانی دابەزینێکی گەورەی بەخۆیەوە بینی.
تمەنی ئێرانی بەرانبەر بە دۆلاری ئەمریکی بە شێوەیەکی بەرچاو دابەزی، ئەوەش لە کاتێکدا لە ماوەی بەڕێوەچوونی سێ خولی گفتوگۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا، تمەنی ئێرانی بەرانبەر بە دۆلار بەرزبووەوە.
بە گوێرەی دوایین ئامارەکانی بازاڕی دراو، ئێستا نرخی تمەنی ئێرانی لە بازاڕدا بەم شێوەیەیە:
* تمەنی حەواڵە: 8,500,000 تمەن بۆ هەر دۆلارێک
* تمەنی کاش: 8,000,000 تمەن بۆ هەر دۆلارێک
شارەزایانی بواری ئابوری پێیان وایە کە لێدوانەکانی دۆناڵد ترەمپ سەبارەت بە کەرتی نەوتی ئێران و دواخستنی کۆبونەوەکان، کاریگەرییەکی راستەوخۆی لەسەر بازاڕ بەجێهێشتووە.
لە دوا هەواڵەکانی پێوەند بە دۆخی مرۆیی غەززەوە، بەرنامەی خۆراکی جیهانی لە بەیاننامەیەکی رەسمیدا رۆژی پێنجشەممە رایگەیاند کە هیچ خۆراکێکی نەماوە بۆ دابەشکردن لە کەرتەکەدا.
ئەم پەرەسەندنە مەترسیدارە لە کاتێکدایە کە لە دووی مارسەوە ئیسرائیل رێگری لە چوونە ناوەوەی خۆراک و دەرمان دەکات بۆ غەززە. نەتەوە یەکگرتووەکان ئاگاداری کردوەتەوە کە بارودۆخی مرۆیی لە غەززە "لە سنووری وێناکردن تێپەڕیوە".
د. تیدرۆس ئەدهانۆم گێبریسۆس، بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیهانی، رایگەیاند: "بارودۆخی کەرتی غەززە کارەساتبارە و دوو ملیۆن کەس لە کەرتەکە، لە برسێتیدا دەناڵێنن."
لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لە بارەگای رێکخراوی تەندروستی جیهانی لە جنێف، بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوەکە وتی: "پاڵپشتی دارایی تەندروستی جیهانی روبەروی ئاستەنگی مێژوویی بوەتەوە بەهۆی کەمبوونەوەی بەشداری بەخشین لەلایەن چەند وڵاتێکەوە.
لە لایەکی دیکەوە، د. مونیر بەرش، بەڕێوەبەری گشتی وەزارەتی تەندروستی لە غەززە، رایگەیاند؛ دوای تێپەڕبوونی دوو مانگ بەسەر داخستنی دەروازەکان لە لایەن ئیسرائیلەوە ٪91ی فەلەستینیەکان لە کەرتی غەززە روبەروی قەیرانی خۆراک بوونەتەوە.
بەرش ئاماژەی بەوەدا کە ٪92ـی منداڵان و ژنانی شیردەر لە غەززە، بەهۆی گەمارۆی ئیسرائیلەوە لە کەمخۆراکیدا دەناڵێنن، ئەمەش هەڕەشەیەکی راستەوخۆیە بۆ ژیان و گەشەکردنیان.
هەروەها ئاماژەی بەوەشدا کە ٪65ـی فەلەستینیەکانی کەرتی غەززە ئاوی پاکی خواردنەوەیان دەست ناکەوێت.
بەڕێوەبەری گشتی وەزارەتی تەندروستی لە غەززە داوای لە نەتەوە یەکگرتووەکان کرد کە راگەیەندراوێکی فەرمی دەربکات سەبارەت بە بارودۆخی قاتوقڕی لە غەززە، چونکە داتا پزیشکی و مرۆییەکان پشتڕاستی دەکەنەوە کە مەرجە نێودەوڵەتیەکانی جینۆساید لە غەززە هەیە.
ئەمڕۆ 45 رۆژ تێدەپەڕێت بەسەر دەستپێکردنەوەی هێرشەکان بۆسەر غەززە لەلایەن ئیسرائیلەوە.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە وتووێژێکدا لەگەڵ رۆژنامەنوسان، رایگەیاند کە گۆڕانکاری لە کاتی بەڕێوەچوونی خولی داهاتووی دانوستانە ناڕاستەوخۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا کراوە، کە بڕیار بوو رۆژی شەممە، 3ـی ئایار لە شاری رۆما بەڕێوە بچێت.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوە، بە ئاماژەدان بە لێدوانی وەزیری دەرەوەی عومان کە رایگەیاندبوو دانوستانەکان دواخراوە، رونی کردەوە کە دواخستنی دانوستانەکان بە پێشنیازی وەزیری دەرەوەی عومان بووە و سەبارەت بە بەرواری پێشبینیکراوی داهاتوو، دواتر زانیاری بڵاودەکرێتەوە.
ئیسماعیل بەقایی، دوپاتیکردەوە، "ئێران لە سەرەتای دەستپێکردنی دانوستانەکانەوە بە نیازپاکی، لەسەر بنەمای هەڵوێستی بنەڕەتی وڵاتەکەمان بەپێی یاسای نێودەوڵەتی لە بواری بەکارهێنانی ئاشتیخوازانەی وزەی ناوەکی و کۆتاییهێنان بە سزا نایاساییەکان مامەڵەی کردووە و جددیەتی خۆی بۆ دانوستانێکی ئەنجامدار بە مەبەستی گەیشتن بە لێکتێگەیشتنێکی دادپەروەرانە، عاقڵانە و بەردەوام نیشانداوە و لەم ڕێگایەدا بە توانا و هێزەوە چەسپاو دەمێنێتەوە".
ئەم لێدوانەی بەقایی لە پاش لێدوانی وەزیری دەرەوەی عومان دێت کە رایگەیاند: بە هۆکاری لۆجیستی و لەلایەن عومانەوە دانوستانەکان دواخران بۆ هەفتەی ئایندە.
تۆڕی رۆژنامەنوسانی کوردی سوریا سەبارەت بە دیارنەمانی دوو رۆژنامەوانی کەناڵ 8 راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوەئەکرەم ساڵح، پەیامنێری کەناڵی 8 و جودی حاج عەلی، وێنەگری، بەیاننامەیەکی نیگەرانی بڵاوکردەوە، کە لە کاتی روماڵکردنی پێکدادانەکانی ناوچەی سەحنایا لە گوندەکانی دیمەشق دیار نەماون.
بەپێی بەیاننامەکە، هەردوو رۆژنامەنووسەکە لە کاتژمێر 7:00ی ئێوارەی رۆژی چوارشەممە، لەکاتی ئەنجامدانی ئەرکی پیشەییان بۆ روماڵکردنی پێکدادانە بەردەوامەکان لە ناوچەی سەحنایا دیار نەماون.
تۆڕی رۆژنامەنوسانی کوردی سوریا داوای لە وەزارەتەکانی ناوخۆ و راگەیاندنی سوریا و هەموو دەزگا ئەمنی و سەربازییە پەیوەندیدارەکان کردووە کە بە زوویی هەنگاو بنێن بۆ دیاریکردنی شوێنی ئەو دوو رۆژنامەنووسە و دڵنیابوونەوە لە سەلامەتیان.
لە بەیاننامەکەدا هاتووە: "دیارنەمانی رۆژنامەنوسان لەکاتی ئەنجامدانی ئەرکی پیشەییان دەرکەوتەیەکی مەترسیدارە و پێشێلکارییەکی جددییە بۆ مافی ئازادی رۆژنامەگەری کە لە راگەیاندنی دەستووری و کۆنوانسیۆنە نێودەوڵەتییەکان دەستەبەر کراوە."
هەروەها تۆڕەکە داوای لە هەموو لایەنە رەسمی و نارەسمیەکان دەکات ناوچەکە کردووە کە هاوکاری بکەن و هەر زانیارییەک کە یارمەتیدەر بێت بۆ
تۆڕەکە داوا لە رێکخراوەکانی پاراستنی مافی مرۆڤ لە ناوخۆ و دەرەوە دەکات؛ کە فشار دروست بکەن بۆ کۆتاییهێنان بەم دۆخە و دڵنیابوون لە سەلامەتی رۆژنامەنوسەکان و گەڕاندنەوەیان بۆ شوێنی نیشتەجێبونیان لە دیمەشق.
هاوکات کەناڵ هەشت لە راگەیەندراوێکیدا ئیدانەی ونبوونی رۆژنامەنوسەکانی دەکات و جەختدەکاتەوە لەوەی، “لەسەرەتاى روداوەکانى سوریاوە، بەشێوەیەکى پیشەییانە کاریانکردووە و خۆیان لە لایەندارى پاراستووە و روماڵ و کارەکانیان گەواهیدەرى ئەو راستییەن و هاوکارانیشیان لە نووسینگەکانی سوریا، بەدرێژایی پێنج مانگى رابردوو بەشێوەیەکى پیشەییانە کارەکانیان ئەنجامداوە و روماڵى روداوەکانیان کردووە”.