جیهان
سەرۆکی ئەمریکا پشتیوانی خۆی بۆ ئیسرائیل دووپاتدەکاتەوە و رایدەگەیەنێت؛ لەسەر هەموو پرسەکان لەگەڵ نەتەنیاهۆ هاوڕاین.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا ئەمڕۆ لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس بڵاویکردەوەتەوە، لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ بنیامین نەتەنیاهۆ ئەنجامداوە و دووپاتیکردەوەتەوە لە هەموو پێشهاتەکاندا پشتگیری لە ئیسرائیل دەکات.
ترەمپ ئاماژەی بەوەشکردووە، لەگەڵ نەتانیاهۆ پرسی ئێران و بازرگانی تاوتوێکرد و لەسەر هەموو پرسەکان هاوڕابووین.
گروپی ئیسلامی لوبنان كە هاوپەیمانی حزبوڵا و حەماسی فەلەستینیە، كوژرانی سەركردەیەكی باڵای لەلایەن ئیسرائیلەوە راگەیاند.
ئەمڕۆ گروپی ئیسلامی لوبنان رایگەیاند، سەركردەیەكی لە باڵی سەربازی فەجر لە هێرشێكی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلدا كوژراوە.
گروپی ئیسلامی لوبنان لقێكی ئیخوان موسلمینە و ساڵی 1964 دروستبووە، ساڵی 1982 بۆ بەرەنگاربوونەوەی لەشكركێشی ئیسرائیل، باڵی سەربازی فەجری دروستكرد.
دوای ئاگربەست لە لوبنان لە كۆتایی ساڵی رابردوو، ئیسرائیل بەردەوامە لە بۆردوومانكردنی سەركردەو پێگەكانی حزبوڵا، گروپی ئیسلامی لوبنان، هاوشانی حزبوڵا، چەندین جار هێرشی موشەكی بۆ پاڵپشتی حەماس لە دژی ئیسرائیل ئەنجامداوە.
سبەینێ وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی چین دەكات، ئەوەش بەر لە دەستپێكردنی خولی سێیەمی دانوستانەكانی نێوان تاران و واشنتۆن دێت كە بڕیارە شەممەی داهاتوو لە عومان بەڕێوەبچێت.
وەزارەتی دەرەوەی چین رایگەیاند، پەكین و تاران لە سەرجەم ئاستەكان و بوارە جیاوازەكاندا پەیوەندییان هەیە و رێككەوتنی زیاتر ئیمزا دەكەن.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران، هەفتەی رابردوو سەردانی روسیای كرد و رێككەوتنێكی 20 ساڵی لەگەڵ ئەو وڵاتە ئەنجامدا، دوێنێش سەرۆكی روسیا ئیمزای لەسەر رێككەوتنەكە كرد.
ئەمڕۆ سێشەممە، لە دوای کۆچی دوایی پاپا فرانسیسی 88 ساڵەوە، ڤاتیکان بەرەسمی وادەی پرسەکەی راگەیاند و تیایدا هاتوە؛ رۆژی شەممەی داهاتوو پرسەی پاپا فرانسیس لە رۆمای پایتەختی ئیتالیا بەڕێوەدەچێت.
پاپا فرانسیس کە دوێنێ کۆچی دواییکرد، لە وەسێتەکەیدا داوای کردبوو کە پرسەکەی بە پێچەوانەی نەریتی پاپاکانی ترەوە، وەک پرسەیەکی ئاسایی بێت و تەرمەکەی لە جیاتی سانت پەترۆس بگوازرێتەوە بۆ سانت مەریەم مەیجر.
وابڕیارە مەراسیمەکە بە ئامادەیی زۆرێک لە وڵاتان بەڕێوەبچێت و دۆناڵد ترەمپیش رایگەیاندووە کە خۆیو مێلانیای هاوسەری لە پرسەکە ئامادە دەبن.
پاپا فرانسیس بە سادەیی و نزیکبوونەوەی لە خەڵکی هەژار ناسرابوو. چاکسازی لە دەزگای دارایی ڤاتیکان و کەنیسەی کاسۆلیکیدا کرد و گرنگی زۆری بە پرسی ژینگە، کۆچبەری و دژایەتیکردنی هەژاری دەدا، هەربۆیە هاووڵاتیانێکی زۆر لە سەرانسەری جیهاندا غەمگینن بۆ لە دەستدانی پاپا.
خۆرخێ ماریۆ بیرگۆلیۆ ناسراو بە پاپا فڕەنسیس پاپای ڤاتیكان، دوای ململانێیەکی زۆر لەگەڵ نەخۆشیدا، دوێنێ لە تەمەنی 88 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
وێنەکان هاووڵاتیانی مەسیحین لە کاتێدرالیەکانەوە مۆم بۆ یادی پاپا فرانسیس دادەگیرسێنن.
پاپا فرانسیس (خۆرخە ماریۆ بێرگۆلیۆ) لە ساڵی 2013 بوو بە266ەمین پاپای کەنیسەی کاسۆلیکی. ئەو یەکەم پاپا بوو لە دەرەوەی ئەوروپا، یەکەم پاپای ئەمریکای لاتینی و یەکەم پاپای یەسوعی.
لە دەستپێکی سەرۆکایەتیدا، پاپا فرانسیس بە سادەیی و نزیکبوونەوەی لە خەڵکی هەژار ناسرابوو. چاکسازی لە دەزگای دارایی ڤاتیکان و کەنیسەی کاسۆلیکیدا کرد و گرنگی زۆری بە پرسی ژینگە، کۆچبەری و دژایەتیکردنی هەژاری دەدا، هەربۆیە هاووڵاتیانێکی زۆر لە سەرانسەری جیهاندا غەمگینن بۆ لە دەستدانی پاپا.
سەرۆکی ئەمریکا لە پلاتفۆڕمی سۆشیال میدیای خۆی بڵاویکردەوە: "من و میلانیا دەچینە پرسەی پاپا فرانسیس لە رۆما، ئێمە بەوپەڕی خۆشحاڵییەوە چاوەڕێی ئەوە دەکەین لەوێ بین".
کۆچی دوایی پاپا فرانسیس:
پاپا فرانسیس بەرەبەیانی دوێنێ دووشەممە لە تەمەنی 88 ساڵیدا، بەهۆی جەڵتەوە کۆچی دوایی کرد.
پاپا فرانسیس کە بۆ ماوەی 12 ساڵ سەرکردایەتی کەنیسەی کاسۆلیکی کردووە، پێش مردنی ڕێسای نوێی بۆ ڕێوڕەسمی پرسەی خۆی داناوە.
بەپێی رێساکانی خۆی، پاپا فرانسیس لە دەرەوەی دیوارەکانی ڤاتیکان، لە بازلیکای سانتا ماریا ماجیۆری رۆما بە خاک دەسپێردرێت. ئەم هەنگاوەی پاپا بە جیاواز لە نەریتی پاپاکانی پێشوو دادەنرێت کە زۆربەیان لە ڤاتیکان بە خاک سپێردراون.
سەرۆکی ئەمریکا رایدەگەیەنێت؛ لە خولی دووهەمی دانوستانەکان کە لە رۆما بەڕێوەچوو، گفتوگۆکان بەرەوپێشچوونی زۆری بەخۆیەوە بینیوە، چاوەڕوانیش دەکەین لە خولی سێهەمدا بگەینە لێکتێگەیشتنی زیاتر.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا ئەمڕۆ لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند؛ لە دانوستانەکانمان لەگەڵ ئێران لە ئاستێکی زۆر باشداین و چاوەڕوان دەکەین لە دانوستانەکانی داهاتوودا زیاتر لێکنزیک ببینەوە.
راشیگەیاند، گەشبینین لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران بەشێوەیەکی ئاشتییانە و دیپلۆماسی بگەینە چارەسەر.
جێگەی ئاماژەیەوە خولی دووهەمی دانوستانەکان بە نێوەندگیری عوممان لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا بەڕێوەچوو، خولی سێهەمیش لە مەسقەتی پایتەختی عوممان دەبێت.
سەرۆكی روسیا یاسای پەسەندكردنی رێككەوتننامەی هاوبەشیی نێوان ئێران و روسیای بۆ پتەوكردنی پەیوەندییە ئابووری و سیاسی و سەربازییەكان ئیمزاكرد.
میدیاكانی روسیا رایانگەیاند، ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا بە رەسمی یاسای پەسەندكردنی رێككەوتننامەی هاوبەشیی نێوان ئێران و روسیای ئیمزا كرد، كە ئامانج لێیان بەهێزكردنی پەیوەندییە سیاسی، ئابووری و سەربازییەكانی نێوان هەردوولایە.
ئیمزاكردنەكە لە كاتێكدایە، رۆژی 8ی نیسان ئەنجومەنی دۆمای روسیا ئەو رێككەوتننامە ستراتیجییەی نێوان تاران و مۆسكۆی پەسەند كرد. لەو بارەیەشەوە، ئەندرێ رۆدینكۆ،جێگیری وەزیری دەرەوەی روسیا لە بەردەم ئەنجوومەنی دۆمادا رایگەیاند، رێكکەوتنەكە بە واتای پێكهێنانی هاوپەیمانیی سەربازیی لەگەڵ ئێران نایەت و گوزارشتیش لە هاریكاریی سەربازیی ئاڵۆگۆڕكراو ناكات.
رێككەوتننامەكە بۆ ماوەی 20 ساڵە و بە ئیمزاكردنی لەلایەن پوتنەوە شێوەیەكی یاسایی وەردەگرێت و لە چوارچێوەی ئەو ئالنگارییە سیاسییانەدا دێت كە ئێران و روسیا بە هاوبەشی رووبەڕویان دەبنەوە.
بەر لە بەڕێوەچوونی خولی سێهەمی دانوستانەكانی ئێران و ئەمریكا، سبەینێ عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی چین دەكات.
ئیسماعیل بەقائی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، سبەینێ عراقچی سەردانی چین دەكات، ئەوەش بەر لە سێهەم خولی دانوستانەكانی نێوان ئێران و ئەمریكا، كە بڕیارە شەممەی داهاتوو لە عوممان بەڕێوەبچێت.
وەزارەتی دەرەوەی چینیش رایگەیاندووە، پەكین و تاران لە سەرجەم ئاستەكان و بوارە جیاوازەكاندا پەیوەندییان هەیە.
عراقچی رۆژی پێنجەشەممە سەردانی مۆسكۆی پایتەختی روسیای كرد و رایگەیاند، تاران هەمیشە دانوستان لەگەڵ وڵاتانی دۆستی وەك روسیا و چین دەكات لە بارەی پرسی ئەتۆمی و نامەیەكی عەلی خامنەیی رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێرانیشی رادەستی ڤلادمیر پوتن سەرۆكی روسیا كردووە.
تائێستا ئێران و ئەمریكا لە 12 و 19ی ئەم مانگەدا دوو خولی دانوستانیان لە عوممان و رۆما لەبارەی دۆسێی ئەتۆمی تاران ئەنجامداوە، دانوستانەكانیش بە بنیاتنەر وەسفكراون.
بەهۆی نەخۆشییەوە، پاپا فرانسیس "پاپای ڤاتیکان" لە تەمەنی 88 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
خۆرخێ ماریۆ بیرگۆلیۆ ناسراو بە پاپا فڕەنسیس پاپای ڤاتیكان، دوای ململانێیەکی زۆر لەگەڵ نەخۆشیدا، ئەمڕۆ لە تەمەنی 88 ساڵیدا کۆچی دوایی کرد.
خۆرخێ بەهۆی نەخۆشكەوتنی، لە مانگی رابردووەوە لە یەكێك لە نەخۆشخانەكانی ڤاتیكان چارەسەری وەردەگرت.
دوایین وتاریی بەهۆی جەژنی قیامەوە بوو لە گۆڕەپانی ڤاتیكان كە داوای راگرتنی دەستبەجێی شەڕی غەززەی لە دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل كرد.
خۆرخێ ماریۆ بیرگۆلیۆ لە سڵی 1936 لە شاری بۆینس ئاریس لە ئەرژەنتین لە خێزانێکی پەنابەری ئیتاڵی لەدایكبووە، لە ساڵی 2013ـەشەوە بووەتە پاپای ڤاتیكان.
پاپا فڕەنسیس یەكەم پاپای ڤاتیكان بوو كە لەدوای روخانی رژێمی بەعس و نەمانی داعش سەردانی عیراق و هەرێمی كوردستانی كرد.
پەرلەمانتارێكی ئێران رایگەیاند، لە دوو ساڵی رابردوودا بە ئاگاداری رێبەری باڵای ئێران پەیوەندی نهێنیان لەگەڵ تیمی دۆناڵد ترەمپدا هەبووە.
محەمەد مەهدی شەهریاری، ئەندامی لیژنەی ئاسایشی نیشتمانی و سیاسەتی دەرەوە لە پەرلەمانی ئێران رایگەیاند، تاران لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا بە ئاگاداریی عەلی خامنەیی رێبەڕی باڵای ئێران بە نهێنی پەیوەندی لەگەڵ تیمی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا هەبووە.
دەشڵێت، لە پەیوەندییە نهێنییەكان دا تەنها باس لە بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران كراوە و راپۆرتی گفتوگۆكانیش دراوەتە عەلی خامنەیی.
وتیشی، لە ماوەی ئەو دوو ساڵەدا تاران هەر داواكارییەكی هەبووبێت ئەمریكا بۆی جێبەجێ كردووە.
بێزالیل سمۆتریچ، وەزیری دارایی ئیسرائیل داوایەکی نوێی ئاراستەی بنیامین نەتەنیاهۆ کردووە سەبارەت بە بارودۆخی غەززە و تیایدا پێشنیازی کردووە ئیدارەیەکی سەربازی لە غەززە دابمەزرێنرێت و هەوڵی لەناوبردنی تەواوی حەماس بدرێت.
لە داواکەیدا دەڵێت؛ "جەنابی سەرۆک وەزیران، کاتێک باس لە کۆتایی هێنانی سەرکەوتووانەی شەڕەکە دەکەیت، ئەمە پێویستی بە گۆڕانکاری قووڵ هەیە لە ستراتیژیەتی ئێمەدا"،
لە درێژەی لێدوانەکەیدا، سمۆتریچ جەختی کردەوەتەوە: "داگیرکردنی تەواوی کەرتی غەززە، دامەزراندنی حوکمڕانی سەربازی، لەناوبردنی حەماس و گەرەنتی کردنی ئەوەی کە غەززە چیتر نەبێتە هەڕەشەیەک بۆ سەر ئیسرائیل، ئەمانە هەنگاوی پێویستن".
وەزیری دارایی بەبێ دوودڵی رایگەیاند کە ئەم ستراتیژیەتە "رێگای راستەقینەیە بۆ گەڕاندنەوەی ئاسایش و هەروەها گەڕاندنەوەی خێرای دیلەکان".
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، لە کۆبوونەوەیەکی پێشووتردا رایگەیاندبوو کە شەڕی غەززە تەنها کاتێک کۆتایی دێت کە حەماس بە تەواوی لەناوببرێت و هەموو دیلەکان بگەڕێنرێنەوە. ئەو بەتوندی دژی دەستکەوتەکانی حەماس وەستاوەتەوە و وتوویەتی "تەسلیمبوون بە خواستەکانی حەماس هەموو ئەو شتانەی بەدەستمان هێناوە لەناودەبات".
نەتەنیاهۆ لە وتەکانیدا دانی بەوەدا ناوە کە "ئەم شەڕە باجێکی قورسی هەیە، ئەگەر توانا سەربازییەکانی حەماس نەهێڵین، روداوەکانی 7ـی ئۆکتۆبەر دووبارە نابنەوە"، نەتەنیاهۆ بەم وشانە هۆشداری دا و وتی "من هەرگیز تەسلیمی بکوژان نابم، چونکە ئەمە ئاسایشی وڵاتەکەمان دەخاتە مەترسییەوە".
لەم نێوەندەدا، کۆمەڵگای نێودەوڵەتی فشاری زیاتری خستووەتە سەر هەردوو لا بۆ گەیشتن بە رێککەوتن و ئاگر بەست. نوێنەرانی میسر، قەتەر و ویلایەتە یەکگرتووەکان چەندین گەڕی دانوستاندنیان ئەنجامداوە بەڵام تا ئێستا ئەنجامێکی ئەرێنی بەدەست نەهێنراوە.
لە لایەکی ترەوە، ڕێکخراوە مرۆییەکان هۆشداریان داوە دەربارەی بارودۆخی مرۆیی لە غەززە کە رۆژ لە دوای رۆژ خراپتر دەبێت، و داوای کردنەوەی دەروازەکانی هاتوچۆ و رێگەدان بە گەیاندنی یارمەتییە بەپەلەکان دەکەن.
نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، بە نیازن بە بڕی یەك ملیار و 300 ملیۆن دۆلار هاوكاری سوریا بكات.
عەبدوڵا دەردەری، یاریدەدەری سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، بەرنامەی پەرەپێدانی نەتەوە یەكگرتوەكان بەنیازە لە ماوەی سێ ساڵدا هاوكاری سوریا بكات بە بەهای یەك ملیار و 300 ملیۆن دۆلار بۆ پاڵپشتیكردنی سوریا لە كەرتە جیاجیاكاندا كە پەرەپێدانی بەرنامەكانی پاراستنی كۆمەڵایەتی و دوبارە بنیاتنانەوەی ژێرخانی ئابوری لەخۆ دەگرێت.
دەشڵێت، لە بانكی نێودەوڵەتی و سندوقی دراوی نێودەوڵەتی و وڵاتانی تری ناوچەكە هاوكاری بۆ سوریا كۆدەكەنەوە و هەفتەی داهاتوو كۆبوونەوەیەك سەبارەت بە سوریا بە بەشداری سعودیە و بانكی نێودەوڵەتی بەڕێوەدەچێت لە پەراوێزی كۆبوونەوەی ساڵانی دامەزراوە داراییە نێودەوڵەتیەكان.
روسیا ئاگربەستی دوو رۆژەی لەگەڵ ئۆکراین راگەیاند و دەشڵێت، ئامادەین بۆ دانوستان.
کۆشکی سەرۆکایەتی روسیا (کرملن) بڵاویکردەوە، ئاگربەستمان لە ئۆکراین راگەیاند و تاوەکو 21ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئاگربەستەکە بۆ ماوەی دوو رۆژە و ئامادەیی دانوستان لەگەڵ ئۆکراین.
کرملن راشیگەیاندووە، هیوادارین ئۆکراینیش پاپەندێت بە ئاگربەستەکەوە.
ئاماژە بەوەشکراوە لە کاتژمێر 6ی ئەم ئێوارەیەوە ئاگربەستەکە دەکەوێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
دادگای باڵای ئەمریكا بڕیارێكی ئیدارەی ترەمپی بۆ دیپۆرتكردنەوەی كۆچبەرانی ڤەنزوێلا راگرت و دەشڵێت، پێویستە هەڵسەنگاندن بۆ بڕیارەكە بكرێت، چونكە ژیانی بەشێكیان دەكەوێتە مەترسییەوە.
سەرلەبەیانی ئەمڕۆ دادگای باڵای ئەمریكا رایگەیاند، بڕیاری دیپۆرتكردنەوەی كۆچبەرانی ڤەنزوێلی رادەگرێت بە تایبەتی ئەوانەی زیندانیكراون یاخود راگیراون.
دەشڵێت، بڕیارە دوای فشارێكی زۆر پارێزەران هۆشدارییان دابوو لەوەی بەشێك لەو كەسانەی دیپۆرت دەكرێنەوە ژیانیان دەكەوێتە مەترسییەوە.
دوای بڕیارەكەی دادگاش حكومەتی ئەمریكا فەرمانی دەكرد بە دیپۆرتنەكردنەوەی هیچ كەسێك تا ئەو كاتەی بڕیارێكی تری دادگا دەردەكرێت.
میدیاكانی ئەمریكاش بڵاویانكردەوە، بڕیارەكەی دادگای باڵا نمونەیەكە كە ئەو دامەزراوەیە روبەڕوی ئیدارەی ترەمپ دەوەستێتەوە لە بارەی سیاسەتی كۆچبەرانەوە و پێی وایە ژمارەیەك لەوانەی دیپۆرتكراونەتەوە هەڵە بووە یاخود بە هیچ پرۆسەیەكی دادگاییكردندا تێنەپەڕیوە.