بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسی، بەهۆی گۆڕانی کەشوهەواوە ئەمساڵ وڵاتانی ئەوروپا رووبەرووی شەپۆلێکی گەرمای بەهێز دەبنەوە، بەشێکی زۆری گەشتیارانیش بۆ خۆفێنکردنەوە سەردانی نافورە و مەلەوانگەکان دەکەن.

لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا پلەکانی گەرما گەیشتونەتە 37 پلەی سیلیزی، هاوکات لەشاری مارسیلیای باشوری کەناراوەکانی فەرەنسا پێشبینی دەکریت پلەکانی گەرما 40 پلەی سیلیزی تێپەڕێنێت، هەروەها دەسەڵاتدارانی ئەو شارە فەرمانیان کردووە مەلەوانگە گشتییەکان بکرێت بەبێ بەرانبەر بۆ ئەوەی هاووڵاتیان بۆ رووبەڕووبوەنەوەی گەرما بەکاری بهێنن.

سبەینێ لە پورتوگال پێشبینی دەکرێت دوو لەسەر سێی ئەو وڵاتە رووبەڕووی  گەرمایەکی بەهێز ببنەوە و لە لیشبۆنەی پایتەخت پلەکانی گەرما دەگاتە 42 پلەی سیلیزی، حکومەتی ئەو وڵاتەش هۆشداریش دەدات لە ئاگرکەوتنەوە لە دارستانەکان بەهۆی بەرزبونەوەی پلەکانی گەرما.

جێگەی ئاماژەیە، ماوەی چەند ساڵێکە زانایان هۆشداری دەدەن لە سوتاندنی سوتەمەنی بەردینی مرۆڤ، کە دەبێتە هۆی گەرمبونی جیهان و لێکەوتەی ژینگەیی ترسناکی لێدەکەوێتەوە. شەپۆلی گەرمای هاوین کە تادێت چڕتر دەبێتەوە بەتایبەت لە ئەوروپا، دەرئەنجامی راستەوخۆی ئەم گەرمبونەوەیە.

لەگەڵ زیادبوونی توندی شەڕەکانی نێوان هێزە ناوەکییەکانی جیهان و خێراتر بوونی پێشبڕکێکان بۆ بەدەستهێنانی چەکی کوشندە، ترس لە روودانی تەقینەوەیەکی ئەتۆمی وێرانکەر لە دڵی هاووڵاتیاندا بەردەوام زیاد دەکات.

ئەم ترسە بەتایبەت دوای ئەو شەڕەی لە نێوان ئیسرائیل و ئێراندا رویدا و تایبەتتریش بۆردومانی فرۆکە ئەمریکیەکان بۆ سەر وێستگە ناوەکیەکانی ئێران، و پێشتریش هیندستانو  پاکستان کە هەردووکیان خاوەنی بۆمبی ئەتۆمی بوون، زیاتربوو، بەجۆرێک هاووڵاتیانی جیهان هەستیان دەکرد، لەسەر لێواری کارەساتێکی ئەتۆمی وەستاون.

لەم چوارچێوەیەدا، لیژنەی نێودەوڵەتیی پاراستن لە تیشکدانەوە (ICRP) رێنماییەکانی خستۆتەڕوو سەبارەت بەوەی چی بکرێت لە ماوەی دە خولەکی یەکەمدا ئەگەر تەقینەوەیەکی ئەتۆمی رویدا.

یەکەم شت چییە کە دەبێت بکرێت لە کاتی هێرشێکی ئەتۆمیدا؟

رۆژنامەی ئەمریکی "زە میرۆر" بە پشت بەستن بە لیژنەی نێودەوڵەتیی پاراستن لە تیشکدانەوە نووسیوێتی؛ کە ئامادەکاریی گونجاو و وەڵامدانەوەی دروست لە کاتی رودانی تەقینەوەکەدا وادەکات مەترسی مردن کەم ببێتەوە و ببێتە هۆی رزگاربوون.

بۆ ئەمەش لیژنەکە پێشنیازی گەڕان بە دوای پەناگە یان بینایەک یان ژێرزەمینێک دەکات بۆ خۆ شاردنەوە لە پێش و پاش رودانی تەقینەوەکە.

لیژنەکە وتووێتی؛ پێویستە لەو کاتەدا بە پەلە، هاووڵاتیان خۆیان لە پەناگەیەکدا بشارنەوە و بۆ ئەم مەبەستەش وێستگەکانی میترۆ و ژێرزەمینەکان، بەتایبەت ئەوانەی لە خشت و چیمەنتۆ دروستکراون پێشنیاز دەکات.

چی دەربارەی تیشکدانەوەی ناوەکی؟

لە حاڵەتی گومانکردن لە تووشبوون بە تیشکدانەوەی ناوەکی، لە ئامۆژگارییەکانی لیژنەکەدا هاتووە؛ کە پێویستە لابردنی چینە دەرەکییەکانی جل و پێڵاو و پاککردنەوەی پێست و ناوچە ئاشکراکانی جەستە دەکات.

هەمان شت دەبێت لەگەڵ ئاژەڵە ماڵییەکانیشدا بکرێت، پاکیان بکەرەوە لە ژوورێکی جیاکارکراودا.

چۆن بزانم چی لە دەرەوە ڕوودەدات؟

لە ماوەی 24 کاتژمێرەکەی دوای تەقینەوەکەدا، لیژنەکە ئامۆژگاریمان دەکات بە مانەوە لە پەناگاکاندا و شوێنکەوتنی هەر ئامرازێکی میدیایی بەردەست وەک وێستگەکانی رادیۆ بۆ وەرگرتنی رێنمایی و دوایین نوێکارییەکان.

لیژنەکە دەڵێت: "لە پارێزراوترین شوێنەکاندا بمێنەرەوە (وەک ژێرزەمین یان ناوەڕاستی بینایەکی گەورە) لە ماوەی یەکەم 12 بۆ 24 کاتژمێردا، مەگەر مەترسی راستەوخۆ هەبێت وەک ئاگرکەوتنەوە یان دەرچوونی گاز یان روخانی بینا یان برینداربوونی تایبەت، ئەگەرنا تا لەلایەن دەسەڵاتەوە ئاگادار نەکرێنەوە نەچنە دەرەوە".

 

 

خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی جیاوازتر لە خەڵاتەکانی تری نۆبڵ، لە لایەن ئەکادیمیای سویدەوە نادرێت، بەڵکو لە لایەن کۆمیتەی نۆبڵی نەرویجەوە لە ئۆسلۆ دابەشدەکرێت.

پێوەرە سەرەکیەکان بۆ بەخشینی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بە پێی ویستی ئالفرێد نۆبڵ بریتین لە:

• کار بۆ پێکهێنانی برایەتی لە نێوان نەتەوەکاندا
• هەوڵدان بۆ لەناوبردن یان کەمکردنەوەی سوپاکان
• پەرەپێدان و گەشەپێدانی کۆنفرانسەکانی ئاشتی
  
  

پێوەرە سەردەمیەکان:

• کار بۆ چارەسەری ناکۆکیەکان بە ئاشتی
• پشتگیری مافەکانی مرۆڤ و دیموکراسی
• کار بۆ چارەسەری کێشە جیهانیەکان وەک گۆڕانی کەشوهەوا
• پشتگیری لە دامەزراوە نێودەوڵەتیەکان
• هەوڵی ئاشتیخوازی لە ناوچە ناکۆک و شەڕاویەکاندا

کۆمیتەکە پێکهاتووە لە پـێـنـج ئەندام کە لە لایەن پەرلەمانی نەرویجەوە هەڵدەبژێردرێن. ئەوان ساڵانە نزیکەی 200-300 پێشنیازیان پێدەگات لە کەسایەتی و دامەزراوە جۆراوجۆرەکانەوە.

بۆ ئەمساڵ، 2025، هاوشانی زۆر کەسایەتی جیهانی، دوو کورد کاندیدی نۆبڵن، ئەوانیش ئیلهام ئەحمەد و شێروان شێروانی.

ترەمپ، چەندین جارە بانگەشەی ئەوە دەکات کە خۆی بە شایەنی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی دەزانێت.

بۆ زیاتر رەوایەتیدان بە قسەکانی ترەمپ بەردەوام هەوڵدەدات جەنگەکان بووەستێنێت و کاردەکات بۆ کۆتایی هێنان بە قەیرانە جیهانییەکان، دواهەمینیان وەستاندنی شەڕی 12 رۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیل و کۆتایی هێنان بوو بە شەڕی روەندا و ئۆگەندا.

ئایا پێشتر هیچ سەرۆکێکی ئەمریکا خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی وەرگرتووە؟

سەرۆكی ئەمریكا پەیوەندییە بازرگانییەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ كەنەدا راگرت و دەڵێت، ئەو هەنگاوەی لە وەڵامی سەپاندنی باجە لەلایەن كەنەداوە بۆ سەر چەند كۆمپانیایەكی تەكنەلۆژی وڵاتەكەی.

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا لە هەژماری خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی "تروس سۆشیاڵ" بڵاویكردەوە، ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ كەنەدا سەختە، بەتایبەتی كە ساڵانێكە باجی تاكو رێژەی 400% بەسەر بەرهەمی جوتیارانی ئەمریكا سەپاندووە، ئێستاش رایگەیاندووە باج بەسەر خزمەتگوزارییە ئەلیكترۆنییەكانی چەند كۆمپانیایەكی تەكنەلۆژی ئەمریكی دەسەپێنێت، ئەوەش هێرشێكی راستەوخۆ و ئاشكرایە بۆ سەر ئەمریكا.

ئەوەشی خستەڕوو، لە وەڵامی ئەو باجە نوێیەی كەنەدا، بڕیاریانداوە سەرجەم پەیوەندییە بازرگانییەكان لەگەڵ ئەو وڵاتەدا رابگرن، لە حەوت رۆژی داهاتووشدا كەنەدا ئەو بڕە پێناسە گومرگییە دەزانێت كە پێویستە بۆ بازرگانییكردن لەگەڵ ئەمریكا بیدات.

ترەمپ ئاماژەی بەوەشداوە، كەنەدا هەمان هەنگاوی یەكێتی ئەوروپا دەنێتەوە بۆ سەپاندنی باج بەسەر ئەمریكا، لەكاتێكدا یەكێتی ئەوروپا لەگەڵ ئەمریكا لەگفتوگۆدایە لەسەر ئەو بابەتە.

ئەوەش لەكاتێكدایە، دژی سیاسەتی پێناسی گومرگی ترەمپ كەنەدا پێناسی گومرگی و باجی لەسەر چەند كاڵایەكی ئەمریكی بە رێژەی 25 %سەپاندووە.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا، رایگەیاند کە تاران لە دوای هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر وێستگە ناوەکیەکانی دەیەوێت دانوستانه بکات و وتی ئێران هیچی لە بەرنامە ئەتۆمیەکەی دەستنەکەوت.

سەرۆکی ئەمریکا جەختی لەسەر کردەوە کە "نابێت رێگە بە ئێران بدرێت چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت"، و وتی "من 25 ساڵە ئەمە دووبارە دەکەمەوە، تەنانەت ئەوکاتەشی کە هاووڵاتیەکی ئاسایی بووم، ئێران نابێت ببێت خاوەنی چەکی ئەتۆمی".

هاوکات ترەمپ وتی: "بیر لە بۆردومانکردنی ئێران دەکەمەوە جارێکی دیکە ئەگەر بەرنامە ئەتۆمیەکەیان دەوڵەمەند بکەنەوە".

ترەمپ لە کاتی پرسیاری رۆژنامەنووساندا وتی کە دەیەوێت "دەزگای نێودەوڵەتیی وزەی ناوەکی یان هەر لایەنێکی دیکەی متمانەپێکراو، تەواوی مافەکانی هەبێت و پشکنین بۆ بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران بکات".

پێشتر، ترەمپ بەهۆی ئەو هەواڵانەوە کە سی ئێن ئێن و رۆژنامەی نیویۆرک تایمز سەبارەت بە کاریگەری هێرشەکانی ئەمریکا لەسەر بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران بڵاویان کردبووەوە داوای کردبوو ئەو رۆژنامەنووسانە دەربکرێن.

ترامپ بە پیتی گەورە لە پلاتفۆرمەکەی "تروس سۆشیاڵ"دا نووسیبووی: "دەبێت رۆژنامەنووسە نا راستگۆکانی سی ئێن ئێن و نیویۆرک تایمز دەربکرێن، یەکسەر!!! خەڵکانێکی خراپی بەدکار".

سی ئێن ئێن و تایمز و واشنتۆن پۆست پێشتر لەم هەفتەیەدا رایانگەیاندبوو کە بۆردومانکردنەکەی ئەمریکا سەرکەوتوو نەبووە لە تێکدانی دامەزراوە ناوەکییە ژێرزەوییەکانی ئێران، و ئەمەش بووە هۆی توڕەیی سەرۆکی ئەمریکا و وایکرد ئەو ئاژانس و پێگە هەواڵیانە بە درۆزن و بڵاوکەرەوەی هەواڵی ناڕاست ناوببات.

هاوکات ئەو ناوەندانە رایانگەیاندووە؛ کە داوای لێبوردن ناکەن و بەردەوامدەبن لەسەر کارەکانیان.

ماڵپەڕی ئەکسیۆسی ئەمریکی لەزاری سێ بەرپرسی باڵای ئەمریکاوە ئەوەی ئاشکرا کردووە، ئیسرائیل شوێنی ئەو یۆرانیۆمە پیتێنراوەی ئێران دەزانێت کە لە ژێر زەویدا شاردوویەتییەوە.

بەپێی هەواڵی ماڵپەڕەکە، ئەو سێ بەرپرسە باڵایە ئاگاداری راپۆرتە هەواڵگرییەکانی ئەمریکان و ئەوەیان بە ئەکسیۆس وتووە، ئێران یۆرانیۆمە پێتێنراوەکانی لە تونێلەکانی ژێر بنکەی ئەتۆمی فۆردۆ و ئەسفەهان شاردووەتەوە بۆئەوەی لە هەر هێرشێکی دەرەکی بیانپارێزێت.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو یۆرانیۆمانە لەدوای هێرشەکانی ئیسرائیل و ئەمریکا دابڕێنراون لە کارەکانی دەرەوە، بۆیە ئاسان نابێت بۆ ئێران کە بتوانێت بە ئاسانی یۆرانیۆمەکان بهێنێتە دەرەوە و بەکاری بهێنێت بۆ هەر مەبەستێک.

ماڵپەڕەکە ئەوەشی خستووەتە روو، بەرپرسانی ئیسرائیل بە شوێنی یۆرانیۆمەکە دەزانن، هۆشداریشیان داوە لەوە هەر جوڵەیەک بە یۆرانیۆمەکە بکرێت ئەوان لێی ئاگادار دەبن.

ئەوەش لە کاتێکدایە، لە 13ی ئەم مانگەوە و بە بیانووی بەرنامە ئەتۆمییەکەی؛ هێرشی ئسرائیل بۆسەر ئێران دەستی پێ کرد، شەڕەکە 12 رۆژی خایاند و لە کۆتایی شەڕەکەدا ئەمریکا بەشداری کرد و لەرێگەی فڕۆکەی B-2وەوە هەرسێ بنکەی ئەتۆمیی ناتانز و ئەسفەهان و فۆردۆی بۆردومان کرد و ئاماژەی بەوەکرد، بە تەواوی کاری بنکەکانیان پەکخستووە و ئێران ناتوانێت بگەڕێتەوە سەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی.

وتەبێژی کۆشکی سپی رایگەیاند: ئێران چەند هەفتەیەكی مابوو بۆ دروستكردنی چەكی ئەتۆمی، بەڵام چیتر تاران ناتوانێت چەکی ئەتۆمی بەرهەمبهێنێت.

كارۆلینا لێڤیت وتەبێژی کۆشکی سپی لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: هێرشی سەر بنكە ئەتۆمییەكانی ئێران سەركەوتوو بوو، هەروەها بەرنامە ئەتۆمییەکەی تارانمان لەناوبرد.

وتیشی،  بەهۆی ترەمپەوە ئارامی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست گەراوەتە و سەرۆکی ئەمریکا هەموو کات دژی بەرنامە ئەتۆمییەکی ئێران وەستاوەتەوە.

لێڤیت ئاماژەی بەوەشکرد، ئەمریکا رێگەی دیپلۆماسی لەگەڵ ئێران دەگرێتەبەر و جیهانیش بەرەو سەقامگیری هەنگاو دەنێت.

وەزیری بەرگری ئەمریکا دەڵێت: ئەوەی سوپای ئەمریکا کردوویەتی مێژوییە و هێرشەکانی ئێمە دژی ئێران شەڕی راگرت.

پیت هێگسێت وەزیری بەرگری ئەمریکا لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ساڵانێکی زۆرە بەشدارییان لە لەناوبردنی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێراندا کردووە، تا ئێستا هیچ زانیارییەک نییە سەبارەت بە چارەنوسی یۆرانیۆمی پیتێنراوی بەرزی ئێران.

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەرکی بۆردومانکردنی فۆردۆ زۆر سەرکەوتوو بوو، هەروەها ئەوەی سوپای ئەمریکا کردی مێژوی بوو.

هێگسێت وتیشی، هێرشەکانی ئێمە دژی ئێران شەڕی راگرت.

جێگەی ئاماژەیە، دوای جەنگی 12 رۆژەی نێوان ئیسرائیل و ئێران، ئەمریکا رۆژی یەکشەممەی رابردوو هێرشی بۆسەر سێ دامەزراوەی ئێران ئەنجامدا و بەرنامە ئەتۆمییەکی تارانی لەناوبرد، دوا بەدوای ئەوەش ترەمپ ئاگربەستی لەنێوان ئیسرائیل و ئێران راگەیاند.

 

نوێنەری سەرۆكی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، كاتی رێككەوتنی ئاشتی لەگەڵ ئێران نزیكبووەتەوە، سەرۆكی فەرەنساش داوا لە تاران دەكات هاوكاری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم بكات.

ستیڤ ویتكۆف نوێنەری تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، هیواخوازە بگەنە رێككەوتنی ئاشتی تەواوەتی لەگەڵ ئێران، وتیشی رێككەوتنی ئەمریكا و ئێران نزیكە چونكە تاران ئامادەیە رێككەوتن بكات.

ویتكۆف جەختیلەوەشكردەوە، تاران چەندین ساڵی دیكەی پێویستە بۆ ئەوەی بگەرێتەوە بۆ بەرنامە ئەتۆمیەكەی.

هاوكات، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، هەفتەی داهاتوو دانوستانەكان لەگەڵ ئێران دەستپێدەكاتەوە، هەروەها كەمكردنەوەی سزاكانی سەر ئێرانیشی بەدوور نەزانی.

ترەمپ راشیگەیاند، ئەو حەز بە رێككەوتنێكی ئاشتی درێژخایەن دەكات، بەڵام ئەگەر پێویست بكات ئەوە جەنگ هەڵدەگیرسێننەوە، بەڵام ئەوە روونادات چونكە تاران لە ئێستادا زیاتر جەختدەكاتەوە لەسەر بنیاتنانەوەی وڵاتەكەی، نەوەك پەرەپێدان بە چەكی ئەتۆمی.

هەروەها ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، پێویستە ئێران راستەوخۆ لەگەڵ واشنتۆن دانوستان بكات نەك لە رێگای وڵاتی سێیەم و چوارەمەوە.

لە لایەكی دیكەشەوە، ئیمانوێڵ ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا داوای لە ئێران كرد هاوكاریەكانی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم دەستپێبكەنەوە، ئەوەش دوای ئەوەی پەرلەمانی ئێران پرۆژە یاسایەكی پەسەند كرد بۆ راگرتنی هاوكاریەكانی وڵاتەكەی لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند ، وەك چۆن ئیسرائیلیان رزگار كرد ، بە هەمان شێوە ناتانیاهۆش لە دادگاییكردن رزگار دەكەن . 

ترەمپ لە تۆری كۆمەڵایەتی تروس سۆشیال نوسیویەتی ، سەری سورماوە لەوەی كە دەوڵەتی ئیسرائیل لە كاتێكدا كە تازە یەكێك لە گەورەترین ساتەكانی لە مێژوودا بە خۆوە بینیوە ، بەردەوامیی دەدات بە هەڵمەتێكی بێ مانا دژی سەرۆك وەزیرانەكەی.

هەروەها دوپاتیكردوەتەوە كە لەگەڵ ناتانیاهۆ پێكەوە بە دۆزەخدا تێپەریون كاتێك روبەروی دوژمنێكی كۆن و سەرسەخت و زیرەك بونەتەوە و توانیویانە یەكێك لە گەورەترین و بەهێزترین بەرنامە ئەتۆمییەكانی جیهان بە تەواوی لەناو بەرن.

ترەمپ راشیگەیاندوە ، دادگاییكردنی ناتانیاهۆ پاڵنەری سیاسی هەیە و ئامانجیانە زیانی پێ بگەیەنن ، هەربۆیە داوایكردوە بە زوترین دادگاییكردنەكە هەڵبوەشێندرێتەوە، دوپاتیشیكردوەتەوە ئەمریكا چۆن ئیسرائیلی رزگاركرد ، بە هەمان شێوە ناتانیاهۆش لە دادگاییكردن رزگار دەكات.

ترەمپ و زیلینسكی كۆبوونەوە و باسیان لە نەخشەڕێگەی گەیشتن بە ئاگربەست كرد، نەرویژیش بە بەهای زیاتر لە 600 ملیۆن دۆلار درۆن بۆ ئۆكراین دەكڕێت.

ڤۆلۆدیمیر زیلینسكی سەرۆكی ئۆكراین رایگەیاند، لە پەراوێزی لوتكەی ناتۆ لە هۆڵەندا لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كۆبووەتەوە و پرسی گەیشتن بە ئاگربەست و هاتنەكایەی ئاشتییەكی راستەقینەیان لە ئۆكراین تاوتوێكردووە، وتیشی، جەختیان لە بەهێزكردنی توانای بەرگری ئۆكراین كردووەتەوە لە رێگەی كڕینی سیستمی بەرگری موشەكی پاتریۆت لە ئەمریكا، لەگەڵ توندكردنی فشار و سزاكان لەسەر مۆسكۆ.

لەلایەكی تریشەوە، جۆناس ستۆر سەرۆك وەزیرانی نەرویژ ئاشكرایكرد، حكومەتی وڵاتەكەی بە بەهای 640 ملیۆن دۆلار درۆن بۆ ئۆكراین دەكڕێت و هاوكاری دەكات لە پەرەدان بە تەكنۆلۆجیای درۆن، بۆئەوەی بتوانێت بەشێوازێكی كاریگەرتر بەرگری لە خۆی بكات.

دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند، رێگە نادەین ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆم، هەروەها پێم وانییە ئێران و ئیسرائیل جارێکی دیکە بگەڕێنەوە بۆ جەنگ.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە میانی بەشداریکردنی لە کۆبوونەوەی لوتکەی هاوپەیمانییەتی ناتۆ وتارێکی پێشکەشکرد و رایگەیاند، هێرشەکانمان چەند ساڵیک بەرنامە ئەتۆمییەکی ئێران دوادەخات، وتیشی، بەهێزترین سوپامان هەیە و لە ‌هێرشەکانمادا بۆ سەر ئێران ئەوەمان بۆ جیهان سەلماند.

ئاماژەی بەوەشکرد، هێرشەکانمان بۆ سەر دامەزراوەی فۆردۆ توانیمان ژێر خانی ئەتۆمی ئێران لەناوبەرین.

ترەمپ راشیگەیاند، لەگەڵ ئێران و ئیسرائیل قسەمکرد هەردووکیان رازین بە راگرتنی شەر، هاوکات ئێران وڵاتێکی نەوت فرۆشە و ناگەڕێتەوە بۆ جەنگ.

سەبارەت بە هاوپەیمانییەتی ناتۆ ئەوەی خستەڕوو، پێویستە ئەندامانی ناتۆ بارگرانی بەرگریكردن لە ئەوروپا بگرنە ئەستۆ، هەروەها زیادکردنی خەرجی سەربازییەکانی ناتۆ سەرکەوتنە بۆ ئەمریکا.

هاوپەیمانییەتی ناتۆ ئاشکرایکرد، روسیا مەترسییەکی درێژخایەنە بۆ سەر ئاسایشی ئەوروپا و هاوپەیمانیتییەکەمان .

مارک روتە سکرتێری گشتیی هاوپەیمانێتی باکوری ئەتڵەسی "ناتۆ" رایگەیاندووە، ئەندامانی هاوپەیمانییەکە پابەندبوونیان بە زیادکردنی خەرجییەکانی بەرگری بۆ 5%ی بەرهەمی ناوخۆیی تا ساڵی 2035.

ئاماژەی بەوەشکردووە، پشتیوانی درێژخایەن بۆ ئۆکراین دووپاتکرایەوە و هاوکارییە سەربازییەکان بۆ ئەو وڵاتە لە خەرجییەکانی بەرگریدا جێگیرکراون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، "جەخت لە فراوانکردنی هاوکارییەکان لە پیشەسازییەکانی بەرگری لە سەرانسەری زەریای ئەتڵەسیدا کرایەوە".

ئەوەشی خستەڕوو، روسیا بە هەڕەشەیەکی درێژخایەن بۆ سەر ئاسایشی ئەوروپا و ناتۆ دەزانرێت.

سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، تەواوی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێرانیان لەناوبردووە و بە دووری دەزانن ئەو وڵاتە بتوانێت بگەڕێتەوە سەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی، دەشڵێت، موشەکە بالیستییەکانی ئێران بەهێز بوون و ئیسرائیل زیانێکی زۆری پێگەیشت.

سەرۆکی ئەمریکا و ئەمینداری گشتیی ناتۆ لەبارەی دوایین پێشهاتەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و شەڕی ئێران و ئیسرائیل و ناتۆوە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیان ئەنجامدا.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، "سەرجەم دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێرانمان لەناو برد و سەرقاڵی لێکۆڵینەوەین لە قەبارەی زیانەکان".

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو موشەکە بالیستییانەی ئێران بۆ ئیسرائیلی هەڵدا زۆر بەهێز بوون، ئیسرائیل لە شەڕەکەدا زیانێکی زۆری پێگەیشت.

وتیشی، "ئیسرائیل نەیدەتوانی بگاتە ئەو ناوچانەی ئێران، ئەگەر ئێرانمان بۆردومان نەکردایە قبوڵی نەدەکرد بێتەوە سەر مێزی دانوستان".

باسی لەوەشکردووە، "ئەگەر ئێران بچێتەوە سەر بەنامە ئەتۆمییەکەی جارێکی دیکە بۆردومانی دەکەینەوە، بەهۆی ئەوەی بەسەر بنکەکانیدا هاتووە، باوەڕ ناکەم ئێران بگەرێتەوە سەر ئەو رێژەیەی پیتاندنی یۆرانیۆم".

ئەوەش لە کاتێکدایە، لە رۆژی 13ی ئەم مانگەوە شەڕی نێوان ئیسرائیل و ئێران دەستی پێکرد و ماوەی 12 رۆژی تەواو بە موشەک و فڕۆکەی جەنگیی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان هەردوولا بۆردومانی یەکیتریان کرد، تاوەکو لە 22ی ئەم مانگەدا و دوای بەشداری ئەمریکا لە شەڕەکەدا، لە رێگەی فڕۆکەی B-2 سەرجەم بنکە ئەتۆمییەکانی ئێرانی بۆردومان کرد و دواتر ئاگربەستی نێوان ئەو دوو وڵاتەی راگەیاند.

پەرلەمانی ئێران پڕۆژە یاسای راگرتنی هاوكاری لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی پەسەند كرد.

پەرلەمانی ئێران رایگەیاند، لە كۆبوونەوەی ئەمڕۆدا دەنگیان لەسەر پرۆژە یاسایەك بۆ  راگرتنی هاوكارییەكانی نێوان ئێران و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم داوە.

هاوكات، عەلی رەزا سەلیمی ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمانی ئێران، ئاماژە بەوەكردووە، ئەندامانی پەرلەمان بە كۆی دەنگ  هەموو بڕگەكانی پرۆژە یاسایاكەیان پەسەند كردوە.

هەروەها، محەمەد باقر قالیباف سەرۆكی پەرلەمانی ئێران رایگەیاند، بەرنامە ئەتۆمیەكەی ئێران زۆر بە خێراتر دەستپێدەكاتەوە.

وتیشی، پێویستە رافائیل گرۆسی بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم بە تۆمەتی سیخوری بۆ ئیسرائیل دادگایی بكرێت.

ئەمە لە كاتێكدایە، لە رۆژی سێشەممە ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم داویكرد چاودێریكردنی دامەزراوە ئەتۆمیەكانی ئێران لە لایەن رێكخراوەكەیانەوە دەستپێبكاتەوە.

ئاڵۆزییەكانی نێوان ئێران و ئیسرائیل و وڵاتانی رۆژئاوا لە دوای راپۆرتێكی ئەو رێكخراوە دەستیپێكرد كە تێیدا ئێرانی تۆمەتبار كرد بەوەی كە پابەندی یاسا و رێساكانی ئاژانسەكە لەبارەی بەرنامە ئەتۆمییەكەی نەبووە.

 

سەرۆكی ئەمریكا ئاشكرای دەكات، پوتن بۆ راگرتنی جەنگی ئێران – ئیسرائیل پەیوەندیی پێوەكردوە و جەختی لەوەش كردوەتەوە كە ئێران نابێتە خاوەنی چەكی ئەتۆمیی.

دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند: ڤلادیمیر پوتن، سەرۆكی روسیا پێش راگەیاندنی ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و ئێران پەیوەندیی پێوەكردوە و پێشنیاری هاوكاریی كردووە بۆ راگرتنی جەنگ.

بە وتەی ترەمپ: پوتن وتویەیەتی ئێران نابێتە خاوەنی چەكی ئەتۆمیی و دەستبردن بۆ گۆڕینی دەسەڵاتیش لەو وڵاتەكە كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست قوڵتر دەكاتەوە.

لێدوانی دۆناڵد ترەمپ لە كاتێكدایە رۆژی پێش ئاگربەستی نێوان تاران و تەلئەبیب، عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی مۆسكۆی كرد و لەگەڵ ڤلادیمیر پوتن كۆبوەوە و دوای دیدارەكەش عراقچی وتی: پوتن جەختی لە چارەسەری سیاسی و دیپلۆماسیی بۆ راگرتنی جەنگ  كردوەتەوە.