جیهان
ساڵح موسلیم ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتی پەیەدە دەڵێت، هەموو گەلانی سوریا سیستەمێكی فیدراڵیزمی هاوشێوەی بەڕیتانیایان دەوێت لە سوریا.
ساڵح موسلیم، ئەندامی دەستەی سەرۆكایەتی پەیەدە لە چاوپێكەوتنێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، چاوەڕوانی ئەوە لە ئەحمەد شەرع سەرۆك كۆماری سوریا بۆ قۆناغی راگوزەر دەكەن، بە راستی سەرۆك بێت و كار بۆ تەواوی گەلانی سوریا بكات.
ئەوەشی خستەڕو، ئەو گروپە هاوپەیمانانەی توركیا كە هێرش دەكەنە سەر كوردانی سوریا، هاوبەشی ئەحمەد شەرعن و راگرتنی ئەو هێرشانە لە ئەستۆی ئەوە، هەرچەندە راگرتنی ئەو گروپانە بۆ ئەحمەد شەرع ئەركێكی سەختە.
ساڵح موسلیم ئاماژەی بەوەشدا، هەموو گەلانی سوریا داوای سیستەمێكی فیدراڵیزمی هاوشێوەی بەڕیتانیا لە سوریا دەكەن، كە سیستەمەكە بەپێی ناوچەكان بگۆڕێت، جەختیشیكردەوە، دەیانەوێت بەشێك بن لە كۆنفرانسی دیالۆگی نیشتمانی سوریا، بەڵام ئەگەر بەشداری كۆنفرانسەكە نەكەن، پابەندی بڕیارەكانیشی نابن.
وەزیری دارایی بیزالیل سمۆتریچ دەڵێت ئیسرائیل چالاکانە لە پەیوەندیدایە لەگەڵ واشنتۆن بۆ تاوتوێکردنی جێبەجێکردنی پلانەکەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بۆ گواستنەوەی دانیشتوانی کەرتی غەززە بۆ دەرەوەی وڵات.
سمۆتریچ دەڵێت: "پرۆسەی کۆچکردن لە غەززە لە هەفتەکانی داهاتودا دەستپێدەکات".
وەزیری دارایی ئیسرائیل کە لە توندڕەوەکانی ناو حکومەتی ناتانیاهۆیە دەڵێ: "خەڵکی غەززە لە 10-15 ساڵی داهاتوودا هیچ شتێکیان نابێت لە غەززە بەدوایدا بگەڕێن. دوای ئەوەی دەگەڕێینەوە بۆ شەڕ.
ئەم لێدوانانەی وەزیری دارایی ئەو وڵاتە، هاوکاتە لەگەڵ ئامادەکارییەکان بۆ گەڕی دووەمی ئاگربەستی نێوان حەماس و ئیسرائیل بۆ ئازادکردنی بارمتەکان.
لە بۆردوومانێكی ئیسرائیلدا لە باشوری لوبنان سەركردەیەكی حزبوڵا كوژرا.
میدیاكانی لوبنان بڵاویانكردەوە، شەوی رابردوو لە باشوری لوبنان ئیسرائیل ئۆتۆمبێلێكی كردوەتە ئامانج و بەهۆیەوە سەركردەیەكی حزبوڵا كوژرا و چوار كەسی تریش برینداربوون.
حزبوڵای لوبنانی لە راگەیەنراوێكدا ئیسرائیلی تۆمەتبار كرد بە پێشێلكردنی رێككەوتنی ئاگربەست لە لوبنان.
هاوكات، سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، لە باشوری لوبنان سەركردەیەكی دیاری حزبوڵای لوبنانی كە لێپرسراوی یەكەی ئاسمانی گروپەكە بووە كراوەتە ئامانج و كوژراوە.
دەشڵێت، ئەو سەركردەیەی حزبوڵا پێشێلی رێككەوتنی كردووە و رۆڵی هەبووە لە ئاڕاستەكردنی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان بۆ ناو خاكی ئیسرائیل.
لە باشووری نەمسا کەسێک بە چەقۆ پێنج کەسی بریندار کرد و کوڕێکی تەمەن 14 ساڵ لە روداوەکەدا کوژرا.
پۆلیسی نەمسا رایگەیاند، ئێوارەی ئەمڕۆ شەممە، گەنجێکی تەمەن 23 ساڵ لە شاری فیلاخ هێرشی کردووەتە سەر پێنج کەس و تا ئێستا هۆکارەکەی رون نەکراوەتەوە.
پۆلیس ئاماژەی بەوەکردووە، تۆمەتبارەکە خەڵکی سوریایە و نیشتەجێی یاساییە لە نەمسا و لە ئێستا دەستبەسەرکراوە.
زانیارییەکان باس لەوەدەکەن، قوربانییەکان هەموویان لە ڕەگەزی نێرن و تەمەنیان لە نێوان 14 بۆ 32 ساڵدایە، دوو کەسیان بە سەختی برینداربوون و دوو کەسیشیان برینێکی سووکیان هەبووە، هەرزەکارە14 ساڵەکەش گیانی لەدەستداوە.
پاسەوانی کەناراوەکانی فەڕەنسا رایگەیاند، ئێوارەی رۆژی هەینی لەکاتی هەوڵدان بۆ پەڕینەوە بەلەمێک کە 70 کۆچبەری تێدابووە، لەکەناڵی ئینگلیز نوقمبووە و بەهۆیەوە کۆچبەرێک گیانی لەدەستداوە.
پاسەوانی کەناراوەکانی فەرەنسا ئاماژەیان بە رزگار کردنی69 کۆچبەر رزگار کردووە و دەڵێن: " تەنها نیوەی کۆچبەرەکان چاکەتی رزگارکەریان لەبەر بووە".
پاسەوانی کەناراوەکانی فەڕەنسا ئەوەشی راگەیاندووە، دوو کۆچبەر بەبێهۆشی هێندرانە سەر کەشتی فریاگوزاری، تەنها تواندرا یەکێکیان رزگار بکرێت و ئەوەیتر لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستدا.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، تا ئێستا ئاماژە بە رەگەز و نەتەوەی کۆچبەرە مردوەکە و رزگارکراوەکان نەدراوە.
بە پێی ئامارێکی رێکخراوی کۆچبەرانی جیهان، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا 10ـی شووبات هەزار و 554 کۆچبەر کەناڵی ئینگلیزیان بەزاندووە و گەیشتوونەتە بەریتانیا.
لە ساڵی 2024یشدا بەگشتی 36 هەزار و 816 کۆچبەر بە بەلەمی بچووک کەناڵی ئینگلیزیان بڕیوە و خۆیان گەیاندۆتە بەریتانیا.
بەپێی راپۆرتێکی ئاژانسی رۆیتەرز کە تیایدا پشتی بە وتەبێژی ڤاتیکان بەستووە، پاپا فرانسیس لە دوێنێ هەینیەوە بەهۆی تێکچونی تەندروستیەوە، رەوانەی نەخۆشخانەکراوە و دەرکەوتووە، پاپا توشی هەوکردنی کۆ ئەندامی هەناسە بووە.
رۆیتەرز ئاماژەی بەوەشکردووە، وادیارە پشکنینەکان ئاماژەیان بەوە کردووە کە پاپا فرانسیس هەوکردنی کۆئەندامی هەناسەدانی هەیە.
ڤاتیکان نیوزیش لای خۆیەوە بڵاویکردەوە، پاپای تەمەن88 ساڵ لە نەخۆشخانەی ئاگۆستینۆ گێمێلی لە ڕۆما "شەوێکی قورسی" بەسەر بردووە.
پاپا فرانسیس، پاپای ڤاتیاکان و رێبەری کاتۆلیکەکانی جیهانە، یەکێکە لە دیارترین کەسایەتە گشتییەکانی جیھان و شوێنکەوتووانی پاپا وەک ( باوکی خۆشەویستی ) ناوی دەھێنن.
دیمیتری پیسکۆڤ وتەبێژی کرملین، بەناوی مۆسکۆوە سوپاس و پێزانین ئاڕاستەی سەرکردایەتی بزووتنەوەی حەماس دەکات بۆ ئازادکردنی ئەلێکساندەر تۆرڤانۆڤ، ئەو هاوڵاتییە روسییەی لە هێرشەکەی 7ـی ئۆکتۆبەردا لە ئیسرائیل فڕێندرا.
پێسکۆڤ وتی: مۆسکۆ پێشوازی لە ئازادکردنی ئەلێکساندەر تروفانۆڤ دەکات لە فەلەستین و سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەرکردایەتی بزووتنەوەی حەماس دەردەبڕێت بۆ ئەو بڕیارەی کە داویانە.
پێشتریش ڕۆژی شەممە، فراکسیۆنە فەلەستینییەکان سێ زیندانییان ئازادکرد، کە لە نێویاندا هاووڵاتییەکی تری روسی هەبوو.
ڤۆلۆدیمیر زیلینسكی سەرۆكی ئۆكراین راگەیاند، ترەمپ كلیلی كۆتاییهێنانە بە ناكۆكی نێوان وڵاتەكەی لەگەڵ روسیا.
زیلینسكی لە وتارێكدا لە كۆنگرەی میونشن بۆ ئاسایش وتی، بە چاوپێكکەوتن لەگەڵ سەرۆكی روسیا رازی نابێت، تەنها مەگەر دوای دانوستان لەسەر پلانێكی هاوبەش لەگەڵ ترەمپ.
وتیشی، وڵاتەكەی پێویستی بە زیادكردنی قەبارەی سوپاكەی دەبێت بۆ یەك ملیۆن و 500 هەزار سەرباز، ئەگەر نەتوانێت پەیوەندی بە ناتۆوە بكات.
زیلینسكی ئاماژەی بەوەشكرد، لەم كاتە هەستیارەدا سەردانی سعودیە و ئیمارات و توركیا دەكات، بەو پێیەی وڵاتەكەی چووەتە قۆناغێكی دیپلۆماسی پێشبینی نەكراوەوە، لەبەر ڕۆشنایی هەڵوێستی نوێی ئەمریكا.
بڕیارە ئەمڕۆ شەممە، شەشهەمین ئاڵوگۆڕی بارمتە و دیلەکان لە نێوان ئیسرائیل و حەماس ئەنجامبدرێت، ئەمەش وەک جێبەجێکردنی قۆناغی یەکەمی رێککەوتنی ئاگربەست کە لە 19ی مانگی یەکی ئەمساڵەوە کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە.
بڕیارە حەماس سێ بارمتەی دیکەی ئیسرائیلییەکان ئازاد بکات، ئەمەش دوای ئەوەی میسر و قەتەر نێوەندگیربوون بۆ رێگریکردن لە هەڵوەشاندنەوەی ئاگربەستێک کە نزیکەی مانگێکە شەڕەکانی راگرتووە.
هاوکات بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، ئەو سێ ئیسرائیلییە لە بەرانبەر 369 زیندانی فەلەستینی ئازاد دەکرێن.
مانگی رابردوو حەماس رەزامەندی دەربڕی لەسەر رادەستکردنی 33 ئیسرائیلی کە لەنێویاندا ژن و بەساڵاچووهەیە، لە بەرانبەر سەدان بەندکراوی فەلەستینی.
ئەمەش لە کاتێکدا بڕیارە هەفتەی داهاتوو دانوستانەکان لەسەر قۆناغی دووەمی رێککەوتنی سێ قۆناغی دیکەی ئاگربەست دەستپێبکات.
پەرلەمانی ئەوروپا بەهۆی دورخستنەوەی سەرۆك شارەوانییەكان لە باكوری كوردستان و توركیا هۆشداریی دەداتە ئەنكەرە و داوا دەكات سەرجەمیان بگەڕێندرێنەوە سەر ئەركەكانی خۆیان.
پەرلەمانی یەكێتی ئەوروپا دوای دانیشتنی ئێوارەی رۆژی پێنجشەممە راگەیەنراوێكی سەبارەت بە دانانی قەیوم لە توركیا بڵاوكردەوە و هۆشداریی توندی بە ئەنكەرە دا.
لە راگەیەنراوەكەدا هاتوە: پەرلەمانی یەكێتی ئەوروپا بە قوڵی نیگەرانە لە بڕیارە توندەكانی حكومەتی توركیا بەرانبەر ژمارەیەك سەرۆك شارەوانیی ئەو وڵاتە، بۆیە پێویستە سەرجەم ئەو سەرۆك شارەوانیانەی بە بیانوی جیاوازەوە دوورخراونەتەوە و قەیوم لەشوێنیان دانراوە، بگەڕێنەوە سەر كارەكانیان.
پەرلەمانی ئەوروپا رایگەیاندوە، هەوڵەكانی دەسەڵاتی توركیا بۆ دانانی قەیوم پێچەوانەی دەستور و بنەماكانی دیموكراسییە، بۆیە پێویستە پێداچوونەوە بۆ دەزگای دادی توركیا بكرێت، چونكە سەرەڕۆیانە بڕیاری لابردن و زیندانیكردنی بەسەر ژمارەیەك سەرۆك شارەوانیدا سەپاندوە.
حكومەتی توركیا لە ماوەی 11 مانگی رابردودا 10 سەرۆك و هاوسەرۆكی شارەوانییەكانی باكوری كوردستان و چەند شارێكی دیكەی توركیا دروخستوەتەوە و سزای زیندانیكردنیان بەسەردا سەپاندون كە زۆرینەیان كوردن.
ڤۆلۆدیمێر زێلێنسكی سەرۆكی ئۆكراین رایگەیاند، لە ڕۆژانی داهاتوودا سەردانی توركیا دەكات و لەگەڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان كۆدەبێتەوە.
لە پەراوێزی 61 هەمین كۆنفرانسی ئاسایشی میونشندا كە لە شاری میونشنی ئەڵمانیا بەڕێوەدەچێت، ڤۆلۆدیمێر زێلێنسكی سەرۆكی ئۆكرانیا لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانییدا لە پەراوێزی كۆنفرانسەكەدا باسی لە بەرنامەی سەردانەكەی بۆ دەرەوەی وڵات كرد كە بڕیارە لە ڕۆژانی داهاتوودا ئەنجامی بدات.
زێلێنسكی ئاماژەی بەوە كرد، لە ڕۆژانی داهاتوودا سەردانی ئیمارات دەكات و چەند كۆبوونەوەیەك ئەنجام دەدات، سەبارەت بە پرسی ئاڵوگۆڕی دیلەكان لە چوارچێوەی جەنگی ڕوسیا-ئۆكراین دا.
سەرۆكی ئۆكراین دەشڵێت، دوای ئیمارات سەردانی سعودیە دەكات و دواتریش لەسەر چەند پرسێك دیدار و كۆبوونەوە لەگەڵ ئەردۆغان و بەرپرسانی باڵای ئەنقەرە كۆدەبێتەوە.
ئەمریكا فشار لە روسیا و ئەوروپا دەكات دەسپێشخەری بكەن بۆ كۆتاییهێنان بە شەڕی ئۆكراین.
جەی دی ڤانس جێگری سەرۆكی ئەمریكا لە میانی بەشداریكردن لە كۆنفرانسی ئاسایشی میونشن رایگەیاند، زەمینەیەكی لەبار هەیە بۆ یەكلاكردنەوەی گرژییەكانی نێوان روسیا و ئۆكراین.
وتیشی، دەزانن كە سەركردەكانی ئەوروپا لەبارەی شەڕی ئۆكراینەوە نیگەرانن و هەوڵ دەدەن خەرجییە سەربازییەكانیان بۆ پاراستنی ئاساییشی ئەوروپا زیاتر بكەن.
جەی دی ڤانس ئاماژەی بەوەشكرد، هۆشدارییان بە مۆسكۆ داوە هەنگاو بەرەو ئاشتی لەگەڵ كیێڤ بنێت، ئەگەرنا ئەمریكا دەتوانێت رێكاری سەربازی بەرانبەر روسیا بگرێتەبەر و سزای ئابووری بەسەر مۆسكۆدا بسەپینێت.
دەم پارتی چوار خاڵ بۆ چارەسەریی پرسی كورد دەخاتەڕو و داوا دەكات توركیا لە ناوخۆدا بە دیموكراسی و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشدا بە گفتوگۆ لە جیاتی شەڕ، دەست لە سیاسەتی لەناوبردنی كورد هەڵبگرێت.
پارتی یەكسانی و دیموكراسیی گەلان دەم پارتی لە راگەیەنراوێكدا بۆ پڕۆسەی چارەسەریی لە توركیا چوار خاڵی خستوەتەڕو و لە یەكەم خاڵدا جەختی لەسەر ئەوە كردوەتەوە كە بۆ چارەسەری ئاشتیانی پرسی كورد پێویستە عەبدوڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیكراوی پارتی كرێكارانی كوردستان پەكەكە ئازاد بركرێت.
لە دووم خاڵی راگەیەنراوی دەم پارتیدا هاتوە پێویستە پەیمانێكی نوێی كۆمەڵایەتی و سیاسیی لە توركیا وەك دڵنیایی بۆ پاراستنی دیموكراسی و مافەكانی كورد مسۆگەر بكرێت و لە خاڵێ سێهەمیشدا داواكراوە كورد و عەرەب و ئەرمەنی و سەرجەم پێكهاتەكانی باكوری كوردستان و توركیا مافەكانیان وەك هاوڵاتییەكی ئەو وڵاتە بەشێوەیەكی دادپەروەرانە پارێزراو بێت و هیچ جیاوازییەك لە ناو پێكهاتەكاندا نەمێنێت.
دەم پارتی لە چوارەم خاڵی راگەیەنراوەكەیدا بۆ پڕۆسەی چارەسەریی جەختی لەوە كردوەتەوە كە پێویستە توركیا لە جیاتی جەنگ،، سیاسەتی گفتوگۆ و ئاشتیی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگرێتەبەر و نابێت بەردەوامبێت لە سیاسەتی رەتكردنەوە و لەناوبردنی كورد لە ناوچەكەدا.
بانكی ناوەندی سوریا گەیشتنی بڕی 300 ملیار لیرەی سوری لە روسیاوە پشتڕاست دەكاتەوە.
بانكی ناوەندی سوریا بڵاویكردەوە، رۆژی هەینی لە رێگەی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشقەوە بڕی 300 ملیار لیرەی سورییان لە چاپی نوێ لە روسیاوە وەرگرتووە.
دەشڵێت، ئەو بڕەی بەدەستیان گەیشتووە بەشێكە لەو رێكکەوتنەی پێشووتر لەنێوان رژێمی سوریا و روسیادا ئیمزا كراوە.
بانكەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، بڕیار وابوو پارەكە پێش كۆتایی ساڵی رابردوو بگاتە دەستیان و بەپێی رێككەوتنەكە گوژمەی زیاتر لەو بڕەی ئێستا وەریانگرتووە ماوە بۆیان بنێردرێت كە بڕیارە لە داهاتوودا مۆسكۆ ئەوەش رەوانە بكات.
ئەمە لەكاتێكدایە كە پێشتر و بەپێی رێکكەوتنی نێوان بەشار ئەسەد و روسیا، لیرەی سوری لەو وڵاتە چاپدەكرێت و رەوانەكردنی ئەو پارانەش لەو چوارچێوەیەدایە.
حەماس رایگەیاند، چاوەڕێن رۆژی شەممە ئیسرائیل زیاتر لە 360 زیندانیكراوی فەلەستین لەبەرانبەر سێ بارمتە ئازاد بكات.
فەرمانگەی راگەیاندنی زیندانییەكانی فەلەستین بڵاویكردەوە، بەپێی رێكکەوتنی ئاگربەستی غەززە، چاوەڕێن ئیسرائیل رۆژی شەممە 36 زیندانیكراوی فەلەستینی كە بە زیندانی هەتاهەتایی سزادراون ئازاد دەكات، لەگەڵ 333 زیندانی كەرتی غەززە كە لەدوای 7 ی ئۆكتۆبەرەوە دەستبەسەر كراون ئازاد دەكرێن.
ئەمەش دوای ئەوە هات كە حەماس ناوی ئەو بارمتە ئیسرائیلیانەی ئاشكراكرد كە رۆژی شەممە لە چوارچێوەی رێككەوتنی ئاگربەستەكەدا ئازادیان دەكات.
ئەبو عوبێدە وتەبێژ بەناوی بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند، رۆژی شەممە هەریەكە لە ساگی دەكڵ چێن و یایر هۆرن هاووڵاتی ئیسرائیلی و ئەلێكساندەر توربانۆڤی روسی-ئیسڕائیلی ئازاد دەكەن.
پێشتر بەرپرسێكی ئیسرائیل رایانگەیاندبوو، ئەگەر حەماس رۆژی شەممە ئەو سێ بارمتە ئازاد بكات وەك ئەوەی لە رێككەوتنەكەدا بەڵێنی داوە، ئەوا تەلئەبیبیش ناگەڕێتەوە بۆ شەڕ و بەردەوامیش دەبێت لەسەر جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە.