ئەمریکا داوای ئاگربەست نێوان ئیسرائیل و حەماس دەکات لە کەرتی غەززە، هاوکات ترەمپ دەڵێت: هەفتەی داهاتوو ئاگربەست ئەنجامدەدرێت.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، هەفتەی داهاتوو ناتانیاهۆ سەردانی ئەمریکا دەکات و لەگەڵی کۆدەبێتەوە، هەروەها پرسی راگرتنی شەڕ لەغەززە تەوەرێکی کۆبوونەوەکی دەبێت.

وتیشی، دەمانەوێت بە هەر جۆرێک بێت بارمتەکان ئازاد بکەن و بگەن بە ئاگربەست لە کەرتی غەززە.

سەبارەت بە پرسی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێرانیش، ترەم ئاماژەی بەوەکرد، هیچ کەسێک ناتوانێت بچێتە ناو بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران چونکە بە تەواوی لە ناوبراوە.

بەپێی ئامارەکانی حکومەتی بەریتانیا لە سەرەتایی ئەمساڵەوە 20 هەزار کۆچبەر لە کەناڵی ئینگلیزەوە بەلەمی بچوک پەڕیونەتەوە و گەیشتونەتە بەریتانیا.

حکومەتی بەریتانیا رایگەیاندووە، ئەم ئامارانە بە بەراورد بە ساڵی رابردوو ژمارەیی پێوانەیی تۆمارکردووە، ژمارەی کۆچبەران لە ساڵی 2024 تا هەمان کات نزیکەی 13 هەزار کۆچبەر لەکەناڵی ئینگلیزەوە گەیشتوبوونە ئەو وڵاتە، بەڵام ئەمساڵ ژمارەکە 19هەزار و 982 کۆچبەرە.

جێگەی ئاماژەیە، کییەر ستارمەر سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، ساڵی رابردوو لە کاتی هەڵبژاردنی وەک سەرۆک وەزیرانی ئەو وڵاتە، بەڵێنی کەمکردنەوەی ژمارەی کۆچبەران و توندکردنەوەی سنورەکانی دا.

وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی گروپی حەوت داوا دەكەن دانوستان بۆ گەیشتن بە رێككەوتن لەبارەی ئەتۆمی ئێران دەستپێبكاتەوە، حكومەتی ئێرانیش دەڵێت، بەمزووانە دانوستان ناكرێت.

وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی گروپی حەوت لە راگەیەندراوێكی هاوبەشدا پشتیوانییان بۆ ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و ئێران دەربڕی، داواشیانكردووە دانوستانەكانی تایبەت بە بەرنامەی ئەتۆمی ئێران دەستپێبكاتەوە، چونكە هۆكار دەبێت بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی گشتگیر، پشتیوانیشیان بۆ سەقامگیری و ئاسایشی ئیسرائیل دووپاتكردەووەتەوە.

فاتمە موهاجەرانی وتەبێژی حكومەتی ئێرانیش وتی، تائێستا وادەیەك بۆ دانوستان لەگەڵ ئەمریكا رانەگەیەنراوە و ئەگەری زۆرە بەمزوانە نەكرێت، چونكە هیچ بڕیارێك لەوبارەیەوە نەدراوە.

وەزیری دەرەوەی ئێران رایدەگەیەنێت، هەرگیز لەرێی هێرش و بۆردومانەوە پیتاندنی یۆرانیۆم كۆتایی نایەت.

عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ تۆڕی سی بی ئێس رایگەیاند، ئێران ئەو زیانانە قەرەبوو دەكاتەوە كە بەهۆی بۆردومانەكانی ئیسرائیل و ئەمریكاوە بەریكەوتووە، وتیشی، ناكرێت لە رێی بۆردومانەوە تەكنەلۆژیا و زانستی پیتاندنی یۆرانیۆم لەناوببرێت.

عراقچی ئاماژەی بەوەشكرد، لەگەڵ ئەوەی گومانی هەیە بەمنزیكانە دانوستان لەگەڵ ئەمریكا دەستپێبكاتەوە، بەڵام هەرگیز دەرگای دیپلۆماسیەت داناخەن.

پێشتریش عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئێران رایگەیاندبوو، چاوەڕوانكردنی خۆبەدەستەوەدانی ئێران كارێكی بێبەهایە و مایەی گاڵتەجاڕییە، وتیشی، ئەمریكا لە هێرشەكانیدا بۆسەر ئێران هیچ دەستكەوتێكی نەبووە و لە بەرامبەریشدا ئێران گورزێكی توندی لە ئەمریكا وەشاند.

دۆناڵد ترەمپ رایگەیاندووە، پێچەوانەی ئۆباما کە ملیاران دۆلاری دایە ئێران بۆ بەرنامە ئەتۆمییەکەی؛ ئەو هیچ ئۆفەرێک نادات بەو وڵاتە.

دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی "تروز" و لە وەڵامی سیناتۆرێکی ئەمریکیدا بە ناوی کریس کۆنس رایگەیاندووە، "بە کریس کۆنیسی سیناتۆری دیموکراتەکان بڵێن، من هیچ ئۆفەرێک نادەم بە ئێران، پێچەوانەی ئۆباما کە ملیاران دۆلاری پێدان بەناوی "رێگا بۆ چەکی ئەتۆمی JCPOA، کە ئێستا بەسەرچووە".

JCPOA؛ پلانی هەمەلایەنەی هاوبەش، کە بە رێککەوتنی ئەتۆمی ئێرانیش ناسراوە، تایبەت بوو بە سنوردارکردنی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران بەرانبەر هەڵگرتنی سزاکانی سەر ئەو وڵاتە و چەند بڕگەیەکی دیکە.

دۆناڵد ترەمپ لەکۆتاییدا نووسیویەتی: نەخێر من هەرگیز قسەشیان لەگەڵ ناکەم، لەکاتێکدا بە تەواوی سەرجەم بنکە ئەتۆمییەکانیمان تێکشکاندووە.

باڵیۆزی ئێران لە نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێت، رەوشەكە بۆ دەستپێكردنەوەی دانوستان لەگەڵ ئەمریكا گونجاو نییە.

ئەمیر سەعید ئیرەوانی باڵیۆزی ئێران لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ تۆڕی "سی بی ئێس"ی هەواڵی ئەمریكا وتی، ئەگەر ئەمریكا بیەوێت مەرجیان بەسەردا بسەپێنێت، ئەنجامدانی دانوستان ئەستەمە، لە ئێستاشدا رەوشەكە گونجاو نییە بۆ دەستپێكردنەوەی هیچ جۆرە دانوستانێك.

ئەو دیپلۆماتكارە ئێرانییە رەتیشیكردەوە، وڵاتەكەی هیچ جۆرە هەڕەشەیەكی ئاڕاستەی رافایل گروسی بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم و لێكۆڵەرەوانی ئاژانسەكە كردبێت.

ئەمیر سەعید ئیرەوانی باڵیۆزی ئێران جەختیشیكردەوە، ئێران دەستبەرداری مافی خۆی لە پیتاندنی یۆرانیۆم بۆ مەبەستی ئاشتی نابێت.

سەرۆک کۆماری عیراق و خانمی یەکەم لە ئیسپانیا و لە میانی بەشداریکردن لە چوارەم کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان؛ چاویان بە پاشا و شاژنی ئیسپانیا کەوت و لەبارەی چەند پرسێکەوە گفتوگۆیان کرد.

لە میانەی ئاهەنگی  پێشوازیکردنی وەفدەکانی بەشداربووی چوارەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دارایی بۆ گەشەپێدان، د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق و شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عیراق لە سیڤیلیا لەگەڵ پاشا فیلیپی شەشەم و شاژن لێسیای هاوسەری کۆبوونەوە.

سەرۆک کۆمار و خانمی یەکەم ستایشی هەڵوێستی ئیسپانیایان کرد لە پشتیوانیکردن لە دۆزی دادپەروەرانەی گەلی فەلەستین و کۆتاییهێنان بە شەڕ و بەدیهێنانی مافی چارەی خۆنووسین.

لە کۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار جەختی لە پەرۆشی خۆی بۆ پێشخستنی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات کردەوە و پیشخستنی هاریکاری بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندی هاوبەشی هەردوولا بکات، هیواشی خواست، کۆنفرانسەکە راسپاردەیەک بەرهەم بهێنێت کە خزمەت بە خواستەکانی گەلان بکات بۆ گەیشتن بە ئاسایش و سەقامگیری و پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی.

سەرۆكی ئۆكراین بە ئیمزاكرنی بڕیارێك وڵاتەكەی لە پەیماننامەی قەدەغەكردنی مینی دژەكەسی كشاندەوە.

نوسینگەی سەرۆكایەتی ئۆكراین رایگەیاند، ڤۆلۆدیمێر زیلینسكی سەرۆكی ئۆكراین بڕیارێكی ئیمزاكردووە بۆ كشانەوەی وڵاتەكەی لە پەیماننامەی ئۆتاوا كە بەرهەمهێنان و كۆگاكردن و بەكارهێنانی مینی دژەكەسی قەدەغە دەكات.

لەوبارەیەوە، ئەندری سیبیها وەزیری دەرەوەی ئۆكراینیش رایگەیاند، پەیماننامەكە ئۆكراینی خستووەتە رەوشێكی نابەرانبەرەوە چونكە وڵاتەكەی سنورداركردووە لە توانای بەرگریلەخۆكردن و پاراستنی سنورەكەی.

لەلایەكی تریشەوە، رۆمان كۆستێنكۆ، سەرۆكی لیژنەی بەرگری لە پەرلەمانی ئۆكراین ئاماژەی بەوەكرد، روسیا بەشێك نییە لە هاوپەیمانێتیەكە و بەشێوەیەكی بەرفراون مین لە دژی سوپای ئۆكراین و هاووڵاتیانی مەدەنی بەكاردەهێنێت.

دۆناڵد ترەمپ دەڵێت: ئێران پێش هێرشەکانمان هیچ بڕە یۆرانیۆمی نەگواستوەتەوە، هیچ کاتێکی لەبەردەستدا نەبووە بۆ گواستنەوەی.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، ئێران چەند هەفتەیەکی مابوو بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی، بەڵام ئێستا تاران چیتر بیر لە گەڕانەوە بۆ بەرنامە ئەتۆمییەکەی ناکاتەوە.

وتیشی، رەنگە سزاکانی سەر ئێران هەڵبگرین ئەگەر نیازپاکی نیشان بدات، هەروەها پیتاندن وشەیەکی خراپە و نابێت ئێران بەکاری بهێنێت.

ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، چەند وڵاتێک دەیانەوێت بچنە ناو رێککەوتنەکانی ئیبراهیمی.

جێگەی ئاماژەیە، لە دوای هێرشەکانی ئەمریکا بۆ سەر بنکە ئەتۆمییەکانی ئێران چەندنین لێدوانی جیاوان لەلایەن لێپرسراوانی ئەمریکا و ئێران سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەکی ئێران دەدرێت و هەوڵەکان بەو ئاڕاستەیەن کە دانوستانەکان دەستپێبکاتەوە، بەڵام تا ئێستا هیچ وادەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان دیاری نەکراوە.

ئێریك ترەمپ كوڕی سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند، دەتوانێت خۆی بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا كاندید بكات بەبێ ئەوەی ئاستەنگی بۆ دروست ببێت. 

ئێریك ترەمپ كوڕی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بە رۆژنامەی فاینەنشاڵ تایمزی راگەیاند، رێگای گەیشتن بۆ سەرۆكایەتی ئەمریكا ئاسانە و دەتوانێت ئەوە بەدەستبهێنێت. 

وتیشی، پێدەچێت بەشێك لە بنەماڵەی ترەمپ ئارەزوی ئەوەیان هەبێت خۆیان بۆ سەرۆكایەتیكردنی ئەمریكا كاندید بكەن و ئەگەر بنەماڵەیەك هەبێت بۆ سیاسەتكردن شیاو بێت ئەوا بنەماڵەی ترەمپە.

فاینانشاڵ تایمز ئاماژەی بەوەشكردووە، جەی دی ڤانس جێگری سەرۆكی ئەمریكا و ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوە خواستی خۆیان بۆ خۆكاندیدكردن بۆ خولی داهاتووی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی پیشانداوە.  

سەرۆكی پەرلەمانی ئێران، سەرۆكی ئەمریكا بە بێ رێز وەسف دەكات و دەڵێت، هێشتا سزاكانی سەر ئێران هەڵنەگیراون.

محەممەد باقر قالیباف، سەرۆكی پەرلەمانی ئێران لە لێدوانێكی رۆژنامەونیدا رایگەیاند، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا كەسێكی بێ رێزە،  جەختی لەوە شكردەوە كە هێشتا ئەو سزایانەی بەسەر ئێراندا سەپێنراون هەڵنەگیراون، وەك ئاماژەیەك بۆ قسەكانی ترەمپ كە دوای ئاگربەستی ئیسرائیل و ئێران رایگەیاند، كەمكردنەوەی سزاكانی سەر تاران بەدوور نازانێت.

راشیگەیاند، ئەمریكا  بە ناردنی پەیامی دژبەیەك و هەواڵی ناڕاست هەوڵی دابەشكردنی گەلی ئێران دەدات. 

ئاماژەی بەوەشكرد، هەڵوێستەكانی سەرۆكی ئەمریكا تەنها پلانێكە  بۆ چاندنی ترس لە دڵی خەڵكی ئێراندا و هیلاك كردنانە لە رووی دەرونییەوە.
هاوكات، مەسعود پزیشكیان سەرۆكی ئێران رایگەیاند، هەڕەشەكانی ئەمریكا بۆ سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر وڵاتەكەیدا كاریگەری نابێت، ئاماژەی بەوەشكردووە، ئەمریكا و ترۆیكای ئەوروپی هەوڵدەدەن زۆرترین فشار بخەنە سەر گەلەكەیان بۆ ئەوەی پێشكەوتنەكانیان بوەستێنن، بەڵام سەركەوتوو نابن.

دەسەڵاتی دادوەری ئێران ئاشكرایكرد، لە ئەنجامی هێرشەكەی ئیسرائیل بۆسەر زیندانی ئێڤین زیاتر لە 70 كەس كوژراون. 

ئەسغەر جەهانگیریی، وتەبێژی دەسەڵاتی دادوەری ئێران رایگەیاند، بەهۆی هێرشەكەی سوپای ئیسرائیلەوە بۆ سەر زیندانی ئێڤین 71 كەس كوژراون، بەشێك لە كوژراوەكانیش كارمەند و پاسەوانی زیندانەكە و كەسوكاری زیندانییەكان بوون، كە بۆ سەردانیكردی زیندانییان سەردانی زیندانەكەیان كردبوو.

جەهانگیری ئەوەشی خستەڕوو، بەهۆی بۆردومانەكەوە ئیسرائیلەوە بەشی كارگێڕی زیندانی ئێڤین زیانی زۆری بەركەتووە.

زیندانی ئێڤین، بە یەكێك لە گەورەترین و گرنگترین زیندانەكانی ئێران دادەنرێت، دەكەوێتە ناوچە شاخاوییەكانی نێوان تاران و كەرەج، بەشێكی زۆر لە زیندانییەكانی نێو زیندانەكە بە هۆكاری سیاسی دەستگیركراون، هاوكات 20 كەس لە زیندانییەكان هەڵگری رەگەزنامەی بیانیین.

ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا پرۆژە یاسایەكی ترەمپی بۆ كەمكردنەوەی باج و زیادكردنی خەرجی سەربازی و پاراستنی سنور پەسەند كرد و ئیلۆن ماسكیش دەڵێت یاساكە زیانی زۆر بە ئەمریكا دەگەیەنێت. 

لە دوای مشتومڕێكی زۆر ، دواجار ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا بە كۆی 51 دەنگ بەرامبەر 49 دەنگ ، پرۆژە یاساكەی ترەمپی سەبارەت بە كەمكردنەوەی باج و زیادكردنی خەرجیی سەربازی پەسەند كرد . 

پرۆژە یاساكە لە 940 لاپەرە پێكدێت و لە رێیەوە باج كەمدەكرێتەوە و بڕە پارەیەكی زیاتر بۆ یاساكانی كۆچ و پاراستنی سنور خەرج دەكرێت  ، هەر لە رێی پرۆژە یاساكەوە 150 ملیار دۆلار بۆ خەرجی سەربازی ئەمساڵی ئەمریكا زیاد دەكرێت .

لە كاردانەوەیەكیشدا ئیلۆن ماسك سەرمایەداری ئەمریكیش كە پێشتر لە ئیدارەكەی ترەمپ كشایەوە ، پرۆژە یاساكەی بە وێرانكەر ناوبردووە و رایگەیاندوە ، ملیۆنان هەلی كار لەناو دەبات لە ئەمریكا و زیانی گەورە بە وڵاتەكە دەگەیەنێت .

دامەزراوەی جیۆلۆجی ئەمریکی رایگەیاند، بەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە بوومەلەرزەیەک بە گوڕی 5.3 پلە لە ناوەڕاستی پاکستان رویداوە و هیچ زیانێکی گیانی نەبووە.

دامەزراوەی جیۆلۆجی ئەمریکا رایگەیاندووە، نزیکەی کاتژمێر 3:30 خولەکی بەیانی بە کاتی ناوخۆ رویداوە، و ناوەندی بومەلەرزەکە نزیکەی 60 کیلۆمەتر لە باکوری رۆژهەڵاتی شاری بەرخان لە پارێزگای پاکستانەوە دوورە.

بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی رایگەیاند، رەنگە ئێران بتوانێت لە ماوەی چەند مانگێكدا پیتاندنی یۆرانێوم دەستپێبكاتەوە.

رافائیل گرۆسی بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم، لە چاوپێكەوتێكدا لەگەڵ كەناڵی سی بی ئێس نیوزی ئەمریكی رایگەیاند، پێیوایە ئێران دەتوانێت لە ماوەی چەند مانگێكدا دەست بە بەرهەمهێنانی یۆرانیۆمی پیتێنراو بكاتەوە، سەرەڕای ئەو زیانانەی بە دامەزراوە ئەتۆمیەكانی كەوتووە بەهۆی هێرشەكانی ئەمریكا و ئیسرائیلەوە.

گروسی جەختی لەوەشكردەوە، یۆرانیۆمە پیتێنراوەكەی ئێران بە تەواوەتی زیانی بەرنەكەوتوە، بەشێكی گواستراوەتەوە بۆ شوێنێكی نادیار، هەر بۆیە دەكرێت ئێران بە بەرهەمهێنانی جۆرە شلەمەنییەكی تایبەت لە ماوەی چەند مانگی داهاتوودا دەستبكاتەوە بە پیتاندنی یۆرانیۆم.

ناوەڕاستی ئەم مانگە ئیسرائیل زنجیرەیەك هێرشی كردە سەر شوێنە سەربازی و ئەتۆمییەكانی ئێران.

دواتر ئەمریكا پەیوەندی بە هەڵمەتی بۆردومانی ئیسرائیلەوە كرد و سێ دامەزراوەی سەرەكی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێرانی كردە ئامانج.

عەباس عەراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران پێنجشەممەی رابردوو رایگەیاند، زیانەكانی دامەزراوە ئەتۆمییەكانی وڵاتەكەی دوای شەڕی 12 رۆژەی لەگەڵ ئیسرائیل زۆر بووە، هاوكات دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمەریكا جەختی لەوە كردەوە كە بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێرانیان دەیان ساڵ بردووەتە دواوە.

وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ئیدانەی داواكاری ئێران بۆ لەسێدارەدانی سەرۆكی ئاژانسی وزەی ئەتۆم دەكات و پاڵپشتی وڵاتەكەی بۆ چاودێریكردنی ئێران لەلایەن ئاژانسەكەوە دوپاتدەكاتەوە.

ماركۆ رۆبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە تۆڕی كۆمەڵایەتیی ئێكس بڵاویكردەوە، داواكاری ئێران بۆ دەستگیركردن و لەسێدارەدانی رافایل گرۆسی، سەرۆكی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم قبوڵنەكراوە و پێویستە ئیدانە بكرێت.

وتیشی، ئەمریكا پاڵپشتی لە ئاژانسەكە دەكات بۆ ئەوەی بەردەوامبێت لە لێكۆڵینەوە و چاودێریكردنی ئێران لە پرسە ئەتۆمیەكاندا.

 رۆبیۆ پێزانینی خۆی بۆ پیشەییبوون و هەوڵەكانی ئاژانسی وزەی ئەتۆم لە ئێران دەربڕی و داوای لە تاران كرد ژیانی كارمەندانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆم بپارێزێت و ئاسایش و سەلامەتییان بۆ دابین بكات.

ئەوەش لە كاتیدا دێت، لە ماوەكانی رابردوودا ئێران گرۆسی بە سیخوڕیكردن بۆ ئیسرائیل تۆمەتبار كرد و داوای كرد دەستگیر بكرێت و دادگای بكرێت.