ئەمڕۆ سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی روسیا، پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ هاوتا ئەمریکییەکەی مارکۆ رۆبیۆ ئەنجامدا و تاوتوێی دانوستانەکانی نێوان مۆسکۆ و کیێڤیان کرد.

وەزارەتی دەرەوەی روسیا ئاشکرایکرد، لاڤرۆڤ "ئاماژەی بە رۆڵی ئەرێنی ئەمریکا کرد لە یارمەتیدانی کیێڤ و رازیبوونی ئۆکراین بە پێشنیاری ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان لە ئیستەنبوڵ ، ئاماژەی بەوەشکرد کە مۆسکۆ ئامادەیە بەردەوام بێت لە کارکردن لەگەڵ واشنتۆن لەسەر ئەو بابەتە.

راشیگەیاندووە، لاڤرۆڤ لەگەڵ روبیۆ رێککەوتووە بۆ بەردەوامبوون لە پەیوەندییەکانی نێوان روسیا و ئەمریکا.

جێگەی ئاماژەیە،   لەدوای ساڵی 2022ەوە دانوستانی راستەوخۆی روسیا و ئۆکراین لە ئیستەنبوڵ ئەنجامدرا، وەفدەکەی ئۆکراین بە پلەی یەکەم داوای ئاگربەستی "بێ مەرج"یان لە روسەکان و کۆبوونەوەی نێوان ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی و ڤلادیمێر پوتن کرد.

ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا جەختی کردەوە کە بارودۆخی مرۆیی لە کەرتی غەززە بە هیچ شێوەیەک قبوڵکراو نییە و رایگەیاند هیوادارە بەم زوانە لەگەڵ بنیامین نەتەنیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل و دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ئەو بابەتە تاوتوێ بکات.

سەرۆکی فەرەنسا لە میانی کۆبوونەوەی سەرکردەکانی ئەوروپا لە ئەلبانیا بە راگەیاندنەکانی وت: "بارودۆخی مرۆیی غەززە قبوڵکراو نییە، لە سەرەتای ئەم دۆخەدا گەیشتووینەتە ئاستێک کە پێشتر نەمانبینیوە، لە روی کاریگەرییە مرۆییەکانییەوە".

ماکرۆن جەختی کردەوە کە ئەولەویەتەکان بریتین لە گەیشتن بە ئاگربەست لە شەڕی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماسی فەڵەستینی و دەستپێکردنەوەی هاتنە ناوەوەی هاوکارییە مرۆییەکان.

سەرۆکی فەرەنسا ئاماژەی بەوەش کرد: "دەرفەتم دەبێت بۆ ئەوەی لەگەڵ نەتەنیاهۆ لەسەر ئەم بابەتە قسە بکەم، هەروەها ئەم بابەتەشم لەگەڵ سەرۆک ترەمپ وروژاندووە".

هاوکات، ترەمپ پێشتر ئەمڕۆ هەینی باسی لەوە کردبوو کە "ئێمە چاو لە پرسی غەززە دەکەین، کار بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە دەکەین، خەڵکێکی زۆر لە برسێتی دەمرن".

شایانی باسە، لە 2ـی ئازاری ئەمساڵەوە ئیسرائیل بە توندی هاتنە ناوەوەی یارمەتییە مرۆییەکانی بۆ ناو کەرتی غەززە قەدەغە کردووە کە ژمارەی دانیشتوانی دوو ملیۆن و 400 هەزار کەسە. لە 18ـی هەمان مانگدا، دوای ئاگربەستی دوو مانگە، ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی دەستپێکردەوە، ئەوەش دوای شەڕێک کە لە کەرتی غەززە لە نێوان ئیسرائیل و حەماسدا سەریهەڵدا.

ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەر داوای سێ وڵاتی گەورە (ئەمریکا، بەریتانیا و فەرەنسا) کۆبوونەوەیەکی نا ئاسایی داخراوی سازکرد بۆ تاوتوێکردنی دۆخی ناجێگیری ئەمنی لە پایتەختی لیبیا.

بەپێی زانیاری میدیا جیهانیەکان، لەم کۆبوونەوەیەدا "هانا سێروا تێتە"، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری لیبیا، راپۆرتێکی تێروتەسەلی پێشکەش کرد دەربارەی پێکدادانە خوێناوییەکانی چەند رۆژی رابردوو و هەوڵەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کۆنتڕۆڵکردنی ئەم بارودۆخە ناسەقامگیرە.

سەرچاوەیەکی نزیک لە کۆبوونەوەکە بە ئەکسیۆسی وتووە: "ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایش بە توندی نیگەرانی خۆیان دەربڕی سەبارەت بە قوربانیانی مەدەنی لە پێکدادانەکاندا، و داوایان لە هەموو لایەنەکان کرد خۆیان بگرن و پابەندی رێککەوتننامەی ئاگربەستەکە بن کە چەند کاتژمێرێک پێش ئێستا راگەیەندرا".

بەپێی بەیاننامەی فەرمی ئەنجومەنی ئاسایش، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی جەختیان لەسەر "پێویستی دەستپێکردنی پرۆسەیەکی سیاسی گشتگیر بە سەرکردایەتی خودی لیبیا" کردۆتەوە، کە رێگە خۆش بکات بۆ هەڵبژاردنێکی نیشتمانی بە مەبەستی "کۆتاییهێنان بە دابەشبوونە ناوخۆییەکان و گەڕاندنەوەی سەقامگیری سیاسی، ئەمنی و ئابووری بۆ وڵات".

شایەنی باسە، پێکدادانە چەکدارییەکان لە تەرابلوس لە ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو (12ـی ئایاری 2025) دەستیان پێکرد، دوای کوژرانی عەبدولغەنی ئەلکیکلی ناسراو بە "غەنیوە" کە فەرماندەی پێشووی هێزی پشتیوانی سەقامگیری بوو. ئەم روداوە بووە هۆی تێکچوونی دۆخی ئەمنی لە پایتەخت و بڵاوبوونەوەی شەڕ بۆ چەندین ناوچەی تر.

بەگوێرەی سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دەرەوەی تورکیا، کۆبوونەوەکەی نێوان وەفدەکانی روسیا و ئۆکراین لە ئەستەنبوڵ، دوای نزیکەی سەعاتێک و 40 خولەک کۆتایی هات.

دیدارەکە یەکەم دیداری راستەوخۆی روس و ئۆکراینیایە لە دوای ساڵی 2022ەوە، بەگوێرەی نوسینگەی وەزیری دەرەوەی تورکیا، هاکان فیدان، لەگەڵ ئیبراهیم کالین، بەرپرسی هەواڵگری تورکیا، بەشداری گفتوگۆکانیان کردووە. بەرپرسێکی ئۆکراینیاش رایگەیاند، کە خولی نوێی دانوستان لەگەڵ روسیا "ئەگەری هەیە، بەڵام بەرنامەی بۆ دانەنراوە".

هاوکات، سەرۆکی وەفدی روسیا رایگەیاند؛ "ئێمە لە ئەنجامی دانوستانەکان رازین و بەوردی هەردولا بۆچونەکان دەخەنە رو".

ڤلادیمێر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکراین داوای کرد ئەگەر دانوستانەکان لەگەڵ مۆسکۆ لە ئەستەنبوڵ شکستی هێنا ئەوا کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیی پێویستە  "وەڵامێکی بەهێز"ی روسیا بداتەوە و ئامادەنەبوونی پوتنیشی ئیدانە کرد.

زێلێنسکی لە تیرانای پایتەختی ئەلبانیا وتی: ئەگەر دەرکەوت کە شاندی ڕروسیا تەنها بۆ نمایشکردن لەوێن و نەمانتوانی هیچ ئەنجامێک بەدەستبهێنین، ئەوا دەبێت هەمووان وەڵام بدەنەوە.

جەختیشی لە پێویستی "وەڵامدانەوەی بەهێز و سزا" کردەوە و وتی، "پوتن ترساوە" بۆیە نەهاتووە بۆ تورکیا. 

 

سەرۆكی ئەمریكا کۆتایی بە گەشتەکەی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هێنا و لە کۆتایی گەشتەکەیدا رایگەیاند، سعودیە و ئیمارات و قەتەر و بۆ واشنتن زۆر گرنگن، هەروەها لەگەڵ پوتن كۆدەبێتەوە و چارەسەرێك بۆ رەوشی غەززە دەدۆزێتەوە.

دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە دوای كۆتاییهاتنی سەردانەكەی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، چەند هەفتەیەكی تر رەوشی جیهان باشتر دەبێت بەراورد بە ئێستا. وتیشی، بیر لە دۆزینەوەی چارەسەرێكی گونجاو بۆ رەوشی غەززە دەكاتەوە.

لەبارەی شەڕی نێوان ئۆكراین و روسیاش ترەمپ وتی، دەبێت شەڕی نێوان ئەو دوو وڵاتە رابگیرێت كە رۆژانە ژمارەیەكی زۆر كوژراو و برینداری لێدەكەوێتەوە.

ئاشكراشیكرد، لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا كۆدەبێتە بۆئەوەی رێگە چارەیەكی گونجاو بۆ كۆتاییهێنان بە شەڕ بدۆزێتەوە.

لە چەند رۆژی رابردوودا ترەمپ سەردانی سعودیە و ئیمارات و قەتەری كرد و ژمارەیەك  رێككەوتنیشی لەگەڵ ئەو وڵاتانە ئیمزاكرد كە سەرجەمیان بە نزیكەی چوار تریلۆن دۆلار دەخەمڵێنرێت.

توركیا میوانداری دانوستانی راستەوخۆی نێوان روسیا و ئۆكراین دەكات و زیلینسكیش دەڵێت، یەكەم هەنگاو ئاگربەستە بۆ ماوەی مانگێك.

ئەمڕۆ دانوستانی راستەوخۆی نێوان ئۆكراین و روسیا لە ئیستەنبوڵ بەڕێوەدەچێت و بڕیارە کۆبوونەوەکە سەعات 7:00ی ئێوارە دەست پێ بکات.

ڤلادیمیر میدینسكی راوێژكاری سەرۆكی روسیا سەرۆكایەتی وەفدی وڵاتەكەی دەكات.

بەپێێ‌ زیانیاری میدیكانیش ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ئامادەی دانوستانەكە دەبێت و گفتوگۆكان زیاتر تیشك دەخەنە سەر ئاگربەست بۆ ماوەی مانگێك.

وەزارەتی دەرەوەی توركیاش رایگەیاند، بڕیار وابوو دانوستانی نێوان روسیا و ئۆكراین رۆژی پێنجشەممە بەڕێوەبچێت، بەڵام بەهۆی ئەوەی ڤۆلۆدیمیر زیلینسكی سەرۆكی ئۆكراین رەتیكردەوە دانوستان بكات لەگەڵ وەفدی روسیا بەبێ ئامادەبوونی ڤلادیمیر پوتن، دانوستانەكە بۆ ئەمڕۆ دواخراوە.

 

بەپێی راپۆرتی ئاژانسی هەواڵی "رۆیتەرز" کە ئەمڕۆ پێنجشەممە بڵاوکراوەتەوە، مارکۆ رۆبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، لە گفتوگۆیەکدا لەگەڵ بنیامین نەتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، نیگەرانی وڵاتەکەی لە بارودۆخی مرۆیی کەرتی غەززە دەربڕیوە.

مارکۆ رۆبیۆ لە لێدوانێکیدا بۆ رۆژنامەنووسان لە شاری ئەنتالیای تورکیا وتی: "ویلایەتە یەکگرتووەکان بێباک نییە بەرامبەر بە ئازاری خەڵک لە غەززە، کە لە دووی مارسەوە هیچ هاوکارییەکی مرۆییان پێنەگەیشتووە".

لە لایەکی دیکەوە، وەزیری دەرەوەی تورکیا، هاکان فیدان، ئەمڕۆ پێنجشەممە رایگەیاند، کە چاوی بە هاوتا ئەمریکییەکەی، مارکۆ رۆبیۆ، کەوتووە و باسیان لە قەیرانەکانی ناوچەکە کردووە. 

ئەم دیدارە لە کاتێکدایە کە هەردوو وەفدی روسیا و ئۆکراین لە تورکیان بۆ گفتوگۆکردن لەسەر راگرتنی شەڕ. 

ئەمڕۆ پێنجشەممە، پێگەی هەواڵی ئەکسیۆس بڵاوی کردەوە کە ئیدارەی سەرۆک ترەمپ لە دوایین گەڕی دانوستانەکانی لەگەڵ ئێران، پێشنیازێکی نووسراوی لەبارەی رێککەوتنی ئەتۆمی پێشکەشی تاران کردووە.

بەپێی ئەو هەواڵەی کە لەسەر زاری بەرپرسێکی باڵای ئەمریکی و سەرچاوەیەکی ئاگادار بڵاوکراوەتەوە، ئەم پێشنیازە نووسراوە، بە شێوەیەکی فەرمی پێشکەش بە عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران کراوە. سەرچاوەکان دەڵێن عراقچی پێشنیازەکەی ئاراستەی سەرکردایەتیی باڵای ئێران کردووە و لە ئاستی باڵادا تاوتوێ کراوە.

هاوکات، سەرچاوەیەکی نزیک لە دانوستانەکانی هەردوو وڵات بە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرزی رایگەیاندووە کە "سەرەڕای پێشکەوتنەکان، هێشتا کەلێن و بۆشایی لە نێوان هەڵوێستی هەردوو لا ماون کە پێویستە پڕ بکرێنەوە".

لە بەرامبەردا، عەلی شەمخانی، راوێژکاری سەید عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی ئێم بی سی نیوز رایگەیاند: "ئێران ئامادەیە دەستبەرداری کۆگاکانی یۆرانیۆم بێت، لە بەرامبەر هەڵگرتنی گەمارۆ ئابوورییەکان".

جێی باسە، دوێنێ سەرۆک دۆناڵد ترەمپ لەمیانەی کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ شێخ تەمیم بن حەمەد ئال سانی، میری دەوڵەتی قەتەر، رایگەیاند کە "پێشکەوتنی بەرچاو لە دانوستانەکان لەگەڵ ئێران هەبووە و تاڕادەیەکی زۆر بە مەرجەکانی رێککەوتنێک گەیشتووین". ترەمپ هەروەها ئاماژەی بەوەش کرد کە "بەم زووانە" چاوەڕوان دەکرێت رێککەوتنێکی نوێ لەگەڵ ئێران لەسەر بەرنامەی ئەتۆمی واژۆ بکرێت.

ئەم پێشهاتانە لە کاتێکدا دێن کە پەیوەندییەکانی نێوان واشنتۆن و تاران دوای گەڕانەوەی ترەمپ بۆ کۆشکی سپی و دەستبەکاربوونی لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ، گۆڕانکاری بەرچاویان بەسەردا هاتووە.

لە درێژەی سەردانەکەیدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا گەیشتە ئەبوزەبی پایتەختی ئیمارات.

دوای هەریەک لە سعودیە و قەتەر، دۆناڵد ترەمپ گەیشتە ئەبوزەبی و لەلایەن محەمەد بن زایدی سەرۆکی ئیماراتەوە پێشوازی لێکرا.

نوێ دەکرێتەوە..

راوێژکاری خامنەیی رایگەیاندووە، ئامادەن دەستبەرداری پیتاندنی یۆرانیۆم لە ئاستێکی بەرزدا ببن ئەگەر سزاکانی سەر ئێران لاببرێت. 

عەلی شەمخانی راوێژکاری ئەتۆمی عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئیران لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ماڵپەڕی ئێن بی سی نیوز باسی لەوەکردووە، ئێران ئامادەیە هەرگیز چەکی ئەتۆمی دروست نەکات، هەروەها دەستبەرداری پیتاندنی یۆرانیۆم ببێت بە رێژەیەکی بەرز، بەڵکو تەنها لەو ئاستەدا یۆرانیۆم بپیتێنێت کە تەنها بۆ بەکارهێنانی ئاسایی و مەدەنی دەبێت.

ئاماژەی بەوەشکردووە، "رێگە بە پشکنەرە نێودەوڵەتییەکانیش دەدەین کە چاودێری و سەرپەرشتی پرۆسەکە بکەن، بەو مەرجەی ئەگەر بە زوویی سەرجەم سزاکانی سەر ئێران هەڵبگیرێت".

وتیشی، "ئەگەر ئەو مەرجەکان جێبەجێبکرێن، ئەوا هەر ئەمڕۆ ئامادەین رێککەوتن ئیمزا بکەین".

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەگەر ئەمریکییەکان وەک ئەوە رەفتار بکەن کە دەیڵێن، ئەوا هێشتا دەکرێت. بۆیە دەکرێت پەیوەندییەکی باشترمان هەبێت، دەکرێت لە داهاتوویەکی نزیکیشدا باشتر ببێت.

 

ئێمە تەنها دڕکوداڵ لە ترەمپ دەبینین

 

دوای ئەوەی دوێنێ دۆناڵد ترەمپ ئاماژەی بەوەکرد، ئەگەر لەگەڵ ئێراندا رێکنەکەون سزای ئابوری و قورستر دەخەنە سەر ئەو وڵاتە، شەمخانی وتی، ئەو هەمیشە هەڕەشە دەکات، باسی چڵی زەیتون دەکات، کە ئێمە نایبینین، هەمووی دڕک و داڵە".

 

ناتانیاهۆ گفتوگۆکان بە لاڕێدا دەبات

 

لەبارەی رۆڵی ئیسرائیلیشەوە لە گفتوگۆکانی نێوان ئێران و ئەمریکا باسی لەوەکرد، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، هەمیشە لە پشتی پەردەوە دەتوانێت هەوڵ بۆ بەلاڕێدابردنی پرۆسەکە بدات، بۆیە ئەگەر ئەمریکییەکان کاریگەریی ئەو لەسەر گفتوگۆکان نەهێڵن، ئەوان بە ئاسانی دەتوانن بگەنە رێککەوتن.

دوای حەوت ساڵ لە کشانەوەی ئەمریکا لە رێککەوتنی ئەتۆمی ئێران، دانوستانەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران لەبارەی بەرنامەی ئەتۆمی ئێرانەوە دەستی پێ کردووەتەوە و ئێران دان بەوەدا دەنێت بەردەوامە لە پیتاندنی یۆرانیۆم و نزیکە لەوەی بەشی شەش بۆمبی ئەتۆمی یۆرانیۆمی پیتێنراوی هەبێت. ئەمریکاش سورە لەسەر ئەوەی نابێت ئێران ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی.

ئێستاش، ترەمپ دوای تەنها چوار مانگ لە بوونەوە بە سەرۆکی ئەمریکا، دەستی بە دانوستانەکان لەسەر ئەو پرسە کردووەتەوە و بەدەر لەوەش، تاوەکو ئێستا چەندین بڕیاری گەورەی داوە کە کاریگەریی لەسەر ئابوری و پەیوەندییەکان و پرسە سەربازی و ئەمنییەکان دروست کردووە.

دۆناڵد ترەمپ لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، نزیکن لە رێککەوتن لەگەڵ ئێران. دەشڵێت، رۆژهەڵاتی ناوەڕاست چەندین سەرکردەی نایابی هەیە.

لە درێژەی گەشتەکەیدا دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکا ئەمڕۆ لە دەوحەی پایتەختی قەتەرەوە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسی ئەنجامدا و رایگەیاند، دەیانەوێت ئێران گەشەبکات، بەڵام رێگە نادەن ببێتە خاوەنی چەکی ئەتۆمی.

وتیشی، "نامانەوێت پەنا بۆ هێز ببەین لەگەڵ ئێران، نزیکن لە رێککەوتن".

ئاماژەی بەوەشکرد، بە ئامانجی گەیشتن بە ئاشتییەکی درێژخایەن، ئەمریکا دانوستانی زۆر جدی لەگەڵ ئێران ئەنجام دەدات.

 

رۆژهەڵاتی ناوەڕاستمان لەدەست دەدا

 

لەبارەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشەوە ترەمپ باسی لەوەکرد، رۆژهەڵاتی ناوەڕاست سەرکردەی نایابی هەیە، رەخنەشی لە ئیدارەی جۆو بایدنی سەرۆکی پێشووی ئەمریکا گرت و ئەوەی خستە روو، "بەهۆی سیاسەتە خراپەکانی ئیدارەی پێشووەوە، خەریک بوو رۆژهەڵاتی ناوەڕاستمان لەدەست دەدا".

 

بەشداری دانوستانی روسیا- ئۆکرانیا دەکەم

 

لەبارەی دوایین پێشهاتەکانی روسیا و ئۆکرانیاشەوە ئەوەی روون کردەوە، باوەڕیان وایە ئەنجامی باش بەدەست دەهێنن و ئەگەر گونجاو بێت، سبەینێ هەینی، بەشداری دانوستانی نێوان ئەو دوو وڵاتە دەکات لە تورکیا.

ماوەی دوو رۆژە دۆناڵد ترەمپ گەشتێکی مێژوویی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەست پێ کردووە و لە یەکەم رۆژی گەستەکەیدا بەشداری لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاری کەنداو- ئەمریکای کرد.

لە گەشتەکەیدا دۆناڵد ترەمپ بۆ یەکەمجار سەرجەم سزاکانی سەر سوریای هەڵگرت کە لە ساڵی 1979ـوە بەسەر ئەو وڵاتەدا سەپێنراون، بەر لە دەستپێکی لوتکەش لەگەڵ ئەحمەد شەرعی سەرۆکی قۆناغی راگوزەری سوریا کۆبووەوە و چەند داواکارییەکیان لە یەکتر کرد.

 سەرۆكی روسیا بەشداری دانوستانەكانی ئەمڕۆی ئیستانبوڵ لەبارەی ئاشتی لە ئۆكراین ناكات، سەرۆكی ئۆكراینیش دەچێتە ئەنقەرە.

كۆشكی سەرۆكایەتی روسیا كرملن بڵاویكردەوە، ڤلادیمێر پوتن لە دانوستانەكانی ئاشتی بۆ راگرتنی شەڕی ئۆكراین كە بڕیارە ئەمڕۆ لە ئیستانبوڵ بەڕێوەبچێت ئامادە نابێت.

ئاماژە بەوەشكراوە، پوتن وەفدێكی باڵای پێكهێناوە بۆ دانوستانەكان كە متمانەی تەواوەتی پێی هەیە، كە هەمان ئەو كەسانەن كە پێشتر بەشداری دانوستانەكانی ساڵی 2022 یان كردووە.

لەلایەكی دیكەوە ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری لێپرسراوێكی باڵای ئۆكراین بڵاویكردەوە، ڤۆلۆدیمیر زێلینسكی، سەرۆكی ئۆكراین بەڕێكەوتووە بۆ توركیا، بۆ ئەوەی بەشداری لە دانوستانەكاندا بكات.

هاوكات ماركۆ ڕوبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا و ستیڤ ویتكۆف و كیس كیلۆگ  نوێنەرایەتی ئەمریكا لە دانوستانەكانی نێوان روسیا و ئۆكراین دەكەن. 

ئەمە لەكاتێكدایە پێشتر دۆناڵد ترەمپ پێشتر ئامادەیی خۆی دەربڕیبوو بۆ بەشداریكردن لە دانوستانەكان، بەمەرجێك پوتن بەشداری بكات، بەڵام پوتن بڕیاریدا بەشداری نەكات.

 

ئەمریكا بە بڕی 305 ملیۆن دۆلار موشەك و چەكی قورس بە توركیا دەفرۆشێت. 

وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا پێنتاگۆن  وردەكاریی پەسەندكردنی  گرێبەستێكی فڕۆشتی چەك و تەقەمەنی  بە توركیای بڵاوكردەوە كە لە لایەن وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاوە پەسەند كراوە.

بەپێی ئەو وردەكارییانەی كە پێنتاگۆن  بڵاویكردووەتەوە، چەند جۆرێك موشەك بە توركیا فرۆشراوە كە لە لایەن فڕۆكەی جەنگییەوە بەكار دەهێنرێن.

وەزارەتی بەرگریی ئەمریكا  رایگەیاندوە ئەو موشەكانەی كە ڕەزامەندی فڕۆشتنیان لەسەر دراوە بۆ ئەركی هێزە ئاسمانییەكان لە فڕۆكەی جۆری F-16 بەكار دەهێندرێت .

 

وەزیری گەنجینەی ئەمریكا دەستپێكردنی هەڵگرتنی سزاكانی سەر سوریای راگەیاند. 

سكۆت بێسێنت، وەزیری گەنجینەی ئەمریكا ئەمڕۆ لە پلاتفۆرمی ئێكس بڵاویكردەوە، خەزێنەی ئەمریكا هەنگاو دەنێت بۆ سوككردنی سزاكانی سەر سوریا لە پێناو سەقامگیركردنی ئەو وڵاتە  و هەنگاونان بەرەو ئاشتی.

بێسنت ئاماژەی بەوەشكرد، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا پرۆسەی هەڵگرتنی سزاكانی واشنتۆنی بۆ سەر سوریا دەستپێكردووە، بەڵام پرۆسەكە چەند مانگی پێویست دەبێت.

رۆژی سێ شەممە، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا لە ریازی پایتەختی سعودیە رایگەیاند، لەسەر داوای محەمەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیە، ئەمریكا سزاكانی سەر سوریا هەڵدەگرێت.

 

ئێران رایگەیاند، ئامادەیە رێككەوتنی ئەتۆمی ئەنجامبدات لە بەرامبەر هەڵگرتنی سزاكانی سەر وڵاتەكەی.

عەلی شەمخانی، راوێژكاری عەلی خامنەیی، رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامیی ئێران لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی ئێن بی سی نیوز رایگەیاند، وڵاتەكەی لە بەرامبەر هەڵگرتنی دەستبەجێیسزاكانی سەری ئامادەیە رێككەوتنێك لەگەڵ ئەمریكا سەبارەت بە بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئەنجام بدات.
راشیگەیاند، ئێران بەڵێندەدات هەرگیز چەكی ئەتۆمی دروست نەكات و ئەو كۆگاكایانەی بە خێرای یۆرانیۆمی تیدا دەپینرێت دابخات و تەنها  بە ئاستێكی پێویست لە پیتاندنی بەردەوامدەبێت ئەوەش لە ژێر چاودێری پشكنەرە نێودەوڵەتییەكان دەبێت.

لە دوای ستبەكاربوونی لە مانگی دووەمەوە، ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ئەمریكا سیاسەتی زۆرترین فشاری دژی ئێران گرتەبەر و سزای نوێی بەسەر ئێراندا سەپاند، لەگەڵ ئەوەشدا لەگەڵ بەرپرسانی ئێرانیش دانوستان دەكات كە دەیانەوێت ئەو سزایانە هەڵبگرن، كە ئابووری وڵاتەكەیان بەرەوە دارماندنبردووە.

 

 ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز لە زاری سەرچاوەکانەوە بڵاویکردەوە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بۆ بەشداریکردن لە دانوستانەکانی نێوان روسیا و ئۆکراین گەشت بۆ تورکیە ناکات.