جیهان
کەنەدا رایگەیاندووە، بەشداریی ئۆکراین لە کۆبوونەوەی وەزارەتی دارایی G7 پەیامێکی بەهێزە بۆ جیهان، کە ئەو حەوت وڵاتە هاوکاری کیێڤ دەکەن لە رووبەڕووبوونەوەی روسیادا.
فرانسۆ فیلیپ وەزیری دارایی کەنەدا رایگەیاندووە، بەشداریکردنی ئۆکراین لە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی-7، پەیامێکی بەهێزە بۆ جیهان و پەیامێکی بەهێزی کۆمەڵەکەیە بۆ پشتگیری ئۆکراین، کە گروپەکە لە هەریەک لە "ویلایەتە یەکگرتووەکان، یابان، ئەڵمانیا، بەریتانیا، فەرەنسا، ئیتاڵیا و کەنەدا" پێک دێت و لەئێستادا کەنەدا سەرۆکایەتی دەکات.
لەو بارەیەشەوە سێرگی مارشینکۆ وەزیری دارایی ئۆکراین رایگەیاند، "ئەوە شانازییەکی گەورەیە بۆ ئێمە کە بەشداری ئەو کۆبوونەوەیەین لەبارەی چەندین زانیاری گرنگ بەتایبەت بۆ ئەوانەی ئێستا لە جیهاندا روودەدەن، بۆئەوەی تێبگەین کە چۆن مامەڵەی لەگەڵدا بکەین".
داواشی لە وڵاتانی کۆمەڵەکە کرد، سزای توند بەسەر روسیادا بسەپێنن بۆئەوەی ناچاری بکەن کە ئاگربەست رابگەیەنێت.
لە هەمان کاتدا، لارس کلێنگیبیل وەزیری دارایی ئەڵمانیا ئەوەی خستووەتە روو، پێویستە ئەوە روون بێت، کە کۆمەڵەی-7 بە تەواوی پاڵپشتی ئۆکراینە.
بەرپرسانی کۆشکی سپی دەڵێن، سەرۆکی ئەمریکا نیگەرانە لە ئازاری منداڵانی فەلەستینی و داوای لە سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل کردووە "کۆتایی بەم بارودۆخە بهێنێت".
دوو بەرپرسی کۆشکی سپی بۆ ماڵپەڕی "ئەکسیۆس" پشتڕاستیان کردووەتەوە کە دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا هەست بە بێزاری دەکات لە شەڕی بەردەوام لە غەززە، هەروەها ئاماژەیان بەوە داوە، ترەمپ ناڕەزایی خۆی دەربڕیوە لە وێنەکانی ئازارچەشتنی منداڵانی فەلەستینی و داوای لە یاریدەدەرەکانی کردووە بە بنیامین نەتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، بڵێن، ترەمپ دەیەوێت "کۆتایی بەم بارودۆخە بهێنێت".
بەپێی راپۆرتی ئەکسیۆس، سەرچاوەیەکی بەرپرس رایگەیاندووە، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بێزارە لەوەی لە غەززە رودەدات و دەیەوێت کۆتایی بە شەڕەکە بهێنێت و بارمتەکان بگەڕێنەوە ماڵەکانیان و هاوکارییەکان بگەنە ناوچەکە، دەیەوێت دەست بکات بە ئاوەدانکردنەوەی غەززە.
لە لایەکی دیکەوە، بەرپرسێکی ئیسرائیلی بە ماڵپەڕی ئەکسیۆسی راگەیاندووە کە نەتانیاهۆ ئێستا هەست بە فشارێکی گەورە ناکات لە لایەن ترەمپەوە و بەرپرسەکە وتویەتی: "ئەگەر سەرۆکی ئەمریکا بیەوێت رێککەوتنێک بۆ ئازادکردنی بارمتەکان و راگرتنی ئاگربەست لە غەززە، دەبێت فشارێکی زۆر زیاتر بخاتە سەر هەردوو لا".
لەم نێوەندەدا، سەرکردەکانی دیکە هەوڵ دەدەن فشار دروست بکەن و سەرکردەکانی بەریتانیا، فەرەنسا و کەنەدا رۆژی دووشەممە راگەیەنراوێکی دەرکرد کە تیایدا هەڕەشەی هەنگاوی دژ بە ئیسرائیل دەکەن بەهۆی شەڕی غەززە.
لە راگەیەنراوەکەدا هاتووە: "ئێمە دەستەوەستان ناوەستین لەکاتێکدا حکومەتی نەتانیاهۆ بەردەوامە لە ئەنجامدانی ئەم کردەوە هەڵانە، ئەگەر ئیسرائیل هێرشە سەربازییە نوێیەکەی خۆی رانەگرێت و کۆتوبەندەکانی لەسەر هاوکارییە مرۆییەکان هەڵنەگرێت، ئێمە هەنگاوی زیاتری بەرچاو دەگرینەبەر وەک وەڵامدانەوەیەک".
نەتانیاهۆ بانگەوازی ئەوروپییەکانی رەتکردەوە و "سەرکردەکانی لەندەن، ئۆتاوا و پاریس"ی تۆمەتبار کرد بە "پێشکەشکردنی خەڵاتێکی گەورە بە هێرشی لەناوبەر دژی ئیسرائیل لە 7ـی ئۆکتۆبەر".
ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، دەسەڵاتی کاتی لە سوریا لەوانەیە دوای چەند هەفتەیەکی کەم بڕوخێت، ئەمەش دەبێتە هۆی خلیسکانی وڵاتەکە بەرەو شەڕی ناوخۆیی بەرفراوان.
بەپێی راپۆرتەکان، رۆبیۆ لە میانەی دانیشتنێک دا لە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا وتی: "مەسەلەکە پەیوەندی بە دەسەڵاتی کاتییەوە نییە، ئێمە پێمان وا نییە کە ئەوان زەرەر بگەیەنن. کێشەکە لە لایەنەکانی دیکەی سەر خاکەکە دایە کە بونەتە هەڕەشە. ئێمە دەبێت پارێزگاری لەوانە بکەین کە نەک تەنها دەچنە ناو وڵاتەکەوە، بەڵکو لەوانەش کە لەوانەیە ناچار بکرێن وڵاتەکە بەجێبهێڵن. پێویستە ئامادەبین بۆ چۆڵکردن و پلان دابنێین بۆ پاراستنیان لە هێرشەکان".
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختیشی کردەوە کە بارودۆخی سوریا هێشتا ناجێگیرە، و ویلایەتە یەکگرتووەکان ئەگەری روخانی حکومەتی کاتی لە سوریا لە هەفتەکانی داهاتوودا و خراۆتربوونی دۆخەکە بەرەو "شەڕی ناوخۆیی بەرفراوان" بە دوور نازانێت.
جێی باسە، سەرۆکی ئەمریکا دۆناڵد ترەمپ لە ڕۆژی 14ـی ئایار لە ریاز چاوی بە سەرۆکی سوریا ئەحمەد شەرع کەوتبوو، کە ئەمە یەکەم دیدار بوو کە سەرکردەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکان و سوریای کۆکردبێتەوە لە ماوەی 25 ساڵی رابردودا.
هەرچەندە ماركۆ رۆبیۆ وردەکاری زیاتری لەبارەی سروشتی ئەو هەڕەشانەوە کە روبەروی دەسەڵاتی کاتی لە سوریا دەبنەوە نەخستۆتە رو، بەڵام لێدوانەکانی نیگەرانییەکی گەورەی دەزگا دیپلۆماسییەکانی ئەمریکا دەردەخەن سەبارەت بە ئەگەری خراپتربوونی بارودۆخی ئەمنی و سیاسی لە وڵاتەکەدا، سەرەڕای هەوڵەکانی دواییان بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ دیمەشق.
دەسەڵاتدارانی فەرەنسا رێگریان لە پاڤێل دۆرۆڤ، یەکێک لە دروستکەرانی "تەلەگرام" کرد کە گەشت بکات بۆ ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، بەڵام پێیان راگەیاندوە، دەتوانیت سەردانی ئیمارات بکەیت.
بەپێی راپۆرتی رۆژنامەی "پۆلیتیکۆ"، دەسەڵاتدارانی فەرەنسا داواکاری دۆرۆڤیان بۆ گەشتکردن بۆ ئەمریکا رەتکردووەتەوە، بە بیانووی ئەوەی کە گەشتەکە "نە پێویستە و نە پاساوێکی هەیە".
داواکاری گشتی لە پاریس لە بڕیارێکدا کە لە 12ـی ئایاری ئەمساڵ دەرچووە، جەختی کردووەتەوە لەوەی کە "قەدەغە کراوە "دۆرۆڤ" بە بێ مۆڵەت، فەرەنسا جێبهێڵێت."
ئەم روداوە لە کاتێکدا دێت کە گرژییەکانی نێوان دۆرۆڤ و دەسەڵاتدارانی فەرەنسا لە زیادبووندایە.
پێشتر، دروستکەری "تێلێگرام" ئاشکرایکردووە کە نیکۆلا لێرنەر، بەڕێوەبەری هەواڵگری دەرەوەی فەرەنسا، داوای لێکردووە کە کەناڵی لایەنگر و بەرپرسانی رۆمانی لە پلاتفۆڕمەکەیدا دابخات و ئەویش رەتی کردووەتەوە.
دۆرۆڤ لەگەڵ نیکۆلای برای بە دامەزرێنەر و دروستکەری تەلەگرام دادەنرێت.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ سێشەممە، بەریتانیا و یەکێتی ئەوروپا پاکێجێکی نوێی سزاکانیان بەسەر روسیادا سەپاند، ئەمەش لە هەوڵێکدا بۆ زیادکردنی گوشارەکان لەسەر حکومەتەکەی ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی ئەو وڵاتە.
بەپێی زانیارییەکانی ئاژانسی رۆیتەرز، سزاکان بەشێوەیەکی سەرەکی دوو کەرتی گرنگ دەگرێتەوە: کۆمپانیا داراییەکان و ئەو تانکەرە نەوتانەی کە بە شێوەیەکی نهێنی هاوکاری روسیا دەکەن لە دەور دانەوەی سزاکانی پێشتر.
جێی باسە، ئاژانسی رۆیتەرز ئاشکرای کردووە کە بەریتانیا و ئەوروپا هەوڵیان داوە ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا رازی بکەن بۆ بەشداریکردن لە سەپاندنی ئەم سزایانەدا، بەڵام دواجار بەبێ گەڕانەوە بۆ واشنتن، یەکلایەنە ئەم بڕیارەیان داوە.
شایەنی باسە، ئەم هەنگاوە کەمتر لە 24 کاتژمێر دوای ئەو پەیوەندییە تەلەفۆنییە هات کە دوێنێ دۆناڵد ترەمپ لەگەڵ هەریەک لە ڤلادیمێر پوتن و ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی و چەند سەرکردەیەکی ئەوروپی ئەنجامی دا، بە مەبەستی دۆزینەوەی چارەسەرێک بۆ کۆتایی هێنان لەبارەی کۆتاییهێنان بە جەنگی روسیا - ئۆکراین.
لەو بارەیەوە، دوای پەیوەندییە تەلەفۆنییەکان، دۆناڵد ترەمپ رایگەیاند کە هەردوو لایەنی روسی و ئۆکراینی رەزامەندییان نیشان داوە بۆ دەستپێکردنی دانوستاندنی دوو قۆڵی دەستبەجێ لەسەر ئاگربەست و کۆتاییهێنان بە جەنگ.
هاوکات، ژمارەیەک لە سەرکردەکانی ئەوروپا پێداگرییان کردووەتەوە لەسەر پێویستی سەپاندنی سزای زیاتر بەسەر روسیادا بۆ زیادکردنی فشارەکان لەسەر مۆسکۆ.
لە ئاوی نێوان فەڕەنسا و بەریتانیا، كۆچبەرێك گیانی لەدەستدا و 61ی دیكە رزگاركران.
بەڕێوەبەرایەتی دەریایی فەڕەنسا رایگەیاند، بەلەمێكی كۆچبەران كە لە كەناری باكوری فەڕەنساوە بەرەو بەریتانیا بەڕێكەوتبوو بەهۆی زۆری ژمارەی كۆچبەران نقومبووە، دوای گەیشتنی ئاگاداركردنەوە سەبارەت بەو بەلەمە، بەلەمێك و هەلیكۆپتەرێكی سەر بە دەریایی فەڕەنسا نێردراون بۆ رزگاركردنی ئەو كۆچبەرانە، لە ئەنجامدا كۆچبەرێك گیانیلەدەستدا و 61ی دیكە رزگاركران.
لە دوای ئەو رووداوەوە، ژمارەی ئەو كۆچبەرانەی لە سەرەتای ئەمساڵەوە لەڕێی تێپەڕاندنی كەناڵی ئینگلیز بە بەلەمی بچووك گیانیان لەدەستداوە، بۆ 12 كۆچبەر بەرزبووەوە، لەكاتێكدا لە هەمان ماوەی ساڵی رابردوو 78 كۆچبەر لەو رێگەیە گیانیانلەدەستدابوو.
هەر لە سەرەتای ئەمساڵەوە، زیاتر لە 12 هەزار و 500 كەس كەناڵی ئینگلیزیان بە بەلەمی بچووك تێپەڕاندووە، هەوڵەكانیش بۆ تێپەڕاندنی ئەو كەناڵە زیادیكردووە، لەكاتێكدا حكومەتەكەی كەیر ستارمەر سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا هەوڵی روبەڕوبوونەوەی كۆچی نایاسایی دەدات.
ئیدارەی ترەمپ هەڕەشەی دەستبەرداربوون لە ئیسرائیل دەكات، ئەگەر شەڕ لە كەرتی غەززە رانەگرێت، جێگری سەرۆكی ئەمریكاش سەردانەكەی بۆ تەلئەبیب هەڵوەشاندەوە.
رۆژنامەی واشنتۆن پۆست لەزاری كەسانی نزیك لە ترەمپەوە ئاشكرایكردووە، ئیدارەی كۆشكی سپی هۆشداری بە ئیسرائیل داوە ئەگەر شەڕی غەززە رانەگرێت، ئەمریكا دەستبەرداری دەبێت.
ئاماژەی بەوەشكردووە، لەگەڵ پەرەسەندنی بۆردومانەكانی ئیسرائیل بۆ سەر كەرتی غەززە، فشارەكانی ترەمپ بۆسەر ناتانیاهۆ زیادیكردووە. جەختی لەوەش كردووەتەوە، ناتانیاهۆ ئیرادەی سیاسی نییە بۆ راگرتنی ئەو شەڕە و رێگەی گەڕانەوەی نەماوە.
هاوكات لێپرسراوێكی باڵای ئەمریكا هۆكاری هەڵوەشاندنەوەی سەردانەكەی جەی دی ڤانس جێگری سەرۆكی ئەمریكا بۆ ئیسرائیل ئاشكراكرد و رایگەیاند، ئیدارەی ئەمریكا دژی بڕیارەكەی ناتانیاهۆ بووە بۆ دەستبەسەرداگرتنی كەرتی غەززە و وەك فشارێك لێكدراوەتەوە بۆسەر كابینەی ئیسرائیل.
بەریتانیا و كەنەدا و فەرەنسا رایدەگەیەنن، دان بە دەوڵەتی فەلەستیندا دەنێن، 22 وڵاتیش داوا لە ئیسرائیل دەكات رێگە گەیاندنی هاوكارییەكان بدات بۆ كەرتی غەززە.
هەریەك لە سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا و كەنەدا و سەرۆكی فەرەنسا رایانگەیاند، ئەگەر ئیسرائیل شەڕ رانەگرێت چەند رێكارێكی لە دژ دەگرنەبەر و پشتگیری هەوڵەكانی ئەمریكا و قەتەر و میسر دەكەن بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی ئاگربەست و ئازاكردنی بارمتەكان.
ئاماژەیان بەوەش كرد، مانگی داهاتوو دان بە دەوڵەتی فەلەستین دەنێن و دوو دەوڵەتی بە چارەسەر دەزانن بۆ ئیسرائیل و فەلەستین.
هاوكات وەزیرانی دەرەوەی 22 وڵات داوایان لە ئیسرائیل كرد رێگە بدات بە گەیشتنی هاوكارییەكان بۆ كەرتی غەززە لە ژێر چاودێری نەتەوە یەكگرتووەكان و ڕێكخراوە ناحكومییەكان.
رێكخەری مرۆیی نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاند، رۆژی دووشەممە رێگە بە نۆ بارهەڵگری یارمەتییە مرۆییەكان دراوە بچنە ناو كەرتی غەززە كە ماوەی 11 هەفتەیە گەمارۆی تووندی لەسەرە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا و ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا پەیوەندییەكی تەلەفۆنییان ئەنجامدا.
لە راگەیەنراوێكدا سەرۆكایەتی روسیا ئاشكرایكرد، پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی ترەمپ و پوتن دوو سەعاتی خایاندووە بەوتەی خۆی، مانادار و راشكاوانە و بەسوود بووە.
راگەیەنراوەكە لە زاری پوتنەوە دەڵێت، سوپاس و پێزانینی بۆ ترەمپ نیشانداوە بۆ بەشداریكردنی ئەمریكا لە دەستپێكردنەوەی گفتوگۆكان لەگەڵ ئۆكراین و جەختی لەوە كردووەتەوە، مۆسكۆ پاڵپشتی وەستاندنی شەڕ دەكات.
جەختی لەوەش كردۆتەوە، پێویستە كاریگەرترین ڕێگاچارەكان بەرەو ئاشتی پەرەپێبدرێن و ئاگربەستی كاتیش، ئەگەری ڕێككەوتنی درێژخایەنتری هەیە.
هەروەها پوتن دەڵێت، پێویستە سازانێك بدۆزرێتەوە لەگەڵ هەموو لایەنەكان بۆ راگرتنی شەڕ و جەختی لەوەش كردۆتەوە، لەگەڵ ترەمپ ڕێككەوتوون كە مۆسكۆ لەگەڵ لایەنی ئۆكراینی كاربكات لەسەر یاداشتێك بۆ پەیماننامەیەكی ئاشتی.
وەزیری دەرەوەی ئێران دەڵێت كات و شوێنی خولی داهاتووی دانوستانەكان لەگەڵ ئەمریكا دیاریكراوە و نوێنەری ئەمریكاش دەڵێت، لەم هەفتەیەدا و لە ئەوروپا دانوستان بەڕێودەچێت.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، كات و شوێنی بەڕێووچونی خولی پێنجەمی دانوستانەكانی نێوان ئەمریكا و ئێران دیاریكراوە و بەمزاونە ئاشكرا دەكرێت.
وتیشی، تائێستا ئەمریكا هیچ پەیامێكی لەسەر خولی پێنجەمی دانوستانەكان ئاراستەی تاران نەكردووەو تەنها هەردوولا كۆكن لەسەر ئەنجامدانی خولێكی دیكەی دانوستان، بەڵام شوێن و كاتی ئەو دانوستانە لەلایەن وەزیری دەرەوەی عومان رادەگەیەنرێت.
ستیڤ ویتكۆف نوێنەری سەرۆكی ئەمریكاش بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، واشنتۆن دەیەوێت لەگەڵ ئێران بگاتە رێككەوتن و بە ئەگەری زۆریش لەم هەفتەیەدا و لە وڵاتێكی ئەوروپا خولی پێنجەمی دانوستان لەگەڵ ئێران بەڕێودەچێت.
سەرۆکی کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەوروپا دەڵێت: هەفتەی داهاتوو یەکلایکەرەوە دەبێت بۆ دانوستانەکانی ئاشتی لە ئۆکراین، بەتایبەت دوای ئەوەی بڕیارە سبەینێ پەیوەندیەکی تەلەفونی لەنێوان ترەمپ و پوتن ئەنجامبدرێت.
ئۆرسولا ڤۆن دێرلاین، سەرۆکی کۆمیسیۆنی یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند: ئەوەی ئێستا گرنگە بۆ ئەم قۆناغە لەبارەی دانوستانەکانی مۆسکۆ و کیێڤ، بۆ فشارخستنە سەر هەردوولا و پێشخستنی کارەکان.
ئۆرسولا ڤۆن دێرلاین ئاماژەی بەوەشکرد، سبەینێ دوای پەیوەندیە تەلەفونییەکی ترەمپ و پوتن کە بڕیارە ئەنجامبدرێت و گفتوگۆ لەبارەی دانوستانەکان دەکرێت، بۆیە هەفتەی داهاتوو یەکلایکەرەوە دەبێت بۆ دانوستانەکانی ئاشتی لە ئۆکراین.
ئەمەش لە کاتێکدایە جێگری سەرۆکی ئەمریکا رۆژی یەکشەممە لە رۆما لەگەڵ ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکراین کۆبووەوە و بە تایبەتی باسیان لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییە کرد کە بڕیارە سبەینێ لە نێوان دۆناڵد ترەمپ و ڤلادیمێر پوتن ئەنجام بدرێت.
دۆزینەوەیەکی نوێ دەریدەخات، کە لەسەر خاکی سوریا 4500 ساڵ پێش ئێستا کەلوپەلی یاری منداڵان بەرهەمهێنراوە و فرۆشگە هەبووە بۆ فرۆشتنی ئەو کەلوپەلانە.
شەقشەقە و بوکەشووشەی یاریکردنی منداڵان، ئەو دوو کەلوپەلی یارییەن کە بەرکارهێنانێکی بەربڵاویان هەیە لە جیهاندا و ئێستاش تەمەنی نزیک پێنجهەزار ساڵەی چەند شەقشەقە و بوکەشووشەیەک، توێژەرە جیهانییەکانی بەخۆوە سەرقاڵ کردووە.
لێکۆڵەرانی دانیمارکی لە توێژینەوەیەکدا دۆزینەوەی 19 شەقشەقەی منداڵان و چەند پارچەیەکی بوکەشووشەی منداڵانیان لە شاری حەمای سوریا راگەیاندووە، مێژووەکەی بۆ سەردەمی چاخی برۆنز دەگەڕێتەوە.
چاخی برۆنز ئەو چاخە بوو کە تیایدا بۆ یەکەم جار مرۆڤ دەستی بە کارکردن بە کانزا کرد، چەک و ئامراز و ئامێری کانزایی جێگەی بەردینی گرتەوە، ئەگەرچی لە 3000 ساڵ بەر لە زایین یۆنان و چین چوونەتە ئەو قۆناغە، بەڵام لە ئەنادۆڵ و لای سۆمەرییەکان، لە 6000 ساڵ بەر لە زایینەوە چوونەتە ئەو چاخەوە.
گۆڤاری "childhood In the past" توێژینەوەیەکی بڵاوکردووەتەوە کە چەندین لێکۆڵەر تێیدا بەشدارییان کردووە، لە توێژینەوەکەدا 19 شەقشەقەی منداڵانیان لە شاری حەمای سوریا دۆزیوەتەوە، کە بۆیان دەرکەوتووە، مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ چوار هەزار و 500 ساڵ بەر لە ئێستا.
4500 ساڵ پێش ئێستا دایکان و باوکان لە بازاڕ یارییان بۆ منداڵەکانیان کڕیوە
ماری هاڵد لێکۆڵەری بەشدار لە توێژینەوەکەدا باسی لەوەکردووە، ئەگەر لەو سەردەمەدا دایک ویستبێتی منداڵەکەی بۆماوەیەک سەرقاڵ بکات، کەوچکێکی دارین یان ئاسنینی داوەتە دەستی، بەڵام لەسەر خاکی سوریا، تەنانەت لەو سەردەمەدا، دایک و باوکەکان هەڵبژاردنێکی دیکەیان هەبووە، کە ئەوە بووە توانیویانە بچن بۆ بازاڕ و یارییەک بۆ منداڵەکەیان بکڕن.
توێژەران لەم توێژینەوەیەوە گەیشتوونەتە ئەو دەرئەنجامەی، کە نزیکەی پێنج هەزار ساڵ بەر لە ئێستا لەسەر خاکی سوریا کەلوپەلی یاری منداڵان بەرهەمهێنراوە و لە بازاڕدا فرۆشراوە، بەوپێیەی مێژووی ئەو شەقشەقانەی دۆزراونەتەوە دەگەڕێنەوە بۆ چاخی برۆنز، کە ئەمە گەورەترین دۆزینەوەیەی لەو شێوەیەیە.
خاکی سوریا یەکێکە لەو خاکانەی بەهۆی نزیکییەکەی لە ئەنادۆڵ و خاکی کوردستانەوە، مێژوویەکی دێرینی هەیە و یەکێکیشە لەو خاکانەی لەپاڵ کوردستاندا کە کۆنترین پاشماوەی مرۆڤی تێدا دۆزراوەتەوە. سوریا یەکێک بوو لە ناوەندە سەرەتاییەکانی چاخی بەردینی نوێ '12 هەزار ساڵ' لەمەوبەر.
خاکی سوریای ئێستا چەندین فەرمانڕەوایی بەخۆوە دیوە و لەناو فەرمانڕەوایەتییە کوردییەکانیشدا بەشێکی زۆریان لەو خاکەدا باڵادەست بوون و شارستانییەتیان فراوان بووە، لەناویشیاندا سۆمەری و ئاشوری و ئارامی و سەلجوقی و هوری و بێزەنتی و ئاموری، ئێستاش لەدوای گۆڕانی سەردەمەکان و ناساندنی سوریا وەک وڵاتێکی عەرەبی، بەڵام مۆرکی کوردیبوونی لەدەستنەداوە و تەنانەت زۆرینەی ناوی شار و شوێنەکان زمانی کوردین.
ئەگەرچی گڵینن بەڵام لەناونەچوون
بەپێی توێژینەوەکە، شەقشەقەکان لە قوڕ دروست کراون و پێکهاتەکەیان بە جۆرێکە، کە دوای نزیکەی پێنج هەزار ساڵ هێشتا لەناونەچوون.
توێژەران ئەوەیان بۆ دەرکەوتووە، گڵەکان بە جۆرێک کاریان لەسەر کراوە، وەک ئەوەی کەسانی شارەزا و پیشەگەر کاریان لەسەر کردبن، بەڵام شێوەی دروستکردنەکەیان بەهێندەی پێکهاتەکەیان جیاواز نییە.
بوکەشووشەیمنداڵانیش بەرهەمهێنراون
توێژەران داواش دەکەن، رێگە بە پسپۆڕانی ئەو بوارە بدرێت کە لە نزیکەوە کار لەسەر دۆزینەوەکانی دیکە و پارچە گڵەکان بکەن، چونکە پێدەچێت بەشێکیان کەلوپەلی دیکەی یاریکردن بن وەک بوکەشووشەی قوڕین.
توێژەرەکان ئەوەشیان خستووەتە روو، ئەگەرچی ئەو پارچە گڵانەی دیکە وەک پەیکەری پەرستگەکان دەردەکەون، بەڵام پێناچێت پەیکەر بن، بەڵکو زیاتر لە بوکەشووشە دەچن چونکە شێوەکانیان تاڕادەیەک وادەردەکەون بیانەوێت منداڵان بخەنە پێکەنین.
بەپێی توێژینەوەی گۆڤارەکە، بەشێکی زۆری یارییەکانی دیکە بەشێوەی پارچە پارچە دۆزراونەتەوە و دەبێت پارچەکان پێکەوە بنرێنەوە، بۆیە ئەوە دیاریکردنی سروشتی یارییەکانی سەختتر کردووە، بەشیکیشیان هێشتا سەرجەم پارچەکانیان نەدۆزراوەتەوە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكا رایگەیاند، بەبێ ترەمپ دانوستانی نێوان ئۆكراین و روسیا سەركەوتوو نابێت و كۆتاییهێنان بە شەڕ كاتی دەوێت.
ماركۆ روبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ كەناڵی سی بی ئێس رایگەیاند، تاكە رێگە بۆ بەرەوپێشچونی دانوستانەكانی نێوان روسیا وئۆكراین ئەوەیە دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بە شێوەیەكی راستەوخۆ چاوی بە ڤلادیمێر پوتن بكەوێت و گفتوگۆش لەگەڵ زیلینسكی بكات.
دەشڵێت، ترەمپ بە ئاشكرا پێشنیازی كرد كۆبوونەوەیەكی جیابكرێت و چونكە ئەوان بەدوای ئاشتی و كۆتاییهێنان بە شەڕێكی خوێناوین.
وتیشی، كاتیان نییە بۆ بەفیڕۆدان، زۆر شتی تر هەیە لە جیهاندا ڕوو دەدەن، دەبێت بەهەمان شێوە بایەخیان پێ بدەن.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكا راشیگەیاند، سبەینێ دووشەممە دۆناڵد ترەمپ پەیوەندیی بە پوتنەوە دەكات، دواتر قسە لەگەڵ زیلینسكی دەكات.
نەتەوە یەكگرتووەكان ئاشكرایكرد، لە ساڵی 2024 دا زیاتر لە 290 ملیۆن كەس لە جیهاندا بەدەست برسێتی لە رادە بەدەر ناڵاندویانە.
ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سكرتێری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە پەیامێكی ڤیدیۆییدا سەبارەت بە قەیرانی خۆراك لە جیهاندا لە ژێر ناونیشانی "برسێتی بەهۆی ململانێكانەوە ژمارەی پێوانەی دەشكێنێت" رایگەیاند، لە ساڵی 2024 دا 295 ملیۆن كەس رووبەڕووی برسێتی بوونەتەوە، كە زۆرینەیان لە غەززە و سودان و یەمەن و مالی بوون.
ئاماژەی بەوەشكرد، ماوەی شەش ساڵە لەسەر یەك ئەو رەوشە بەو شێوەیە بەردەوامە و ساڵانە برسێتی زیاد دەكات.
جەختیشی لەوەشكردەوە، ناكۆكییەكان و گۆڕانی كەشوهەوا وەك بزوێنەری سەرەكی قەیرانەكە دەمێننەوە.
ئاماژەی بەوەشكرد، بەهۆی خراپبوونی زیاتری رەوشی ئاسایشی خۆراك و بەدخۆراكی و بڕینی بەشێكی زۆری بودجەی رێكخراوەكەیان، توانای وەڵامدانەوەیان بۆ كاریگەرییەكانی برسێتیی كەمیكردووە.
كەشتییەكی هێزی دەریایی مەكسیك خۆی كێشا بە پردی بروكلین لە نیویۆركی ئەمریكا و بەهۆیەوە لانیكەم دوو كەس گیانیان لەدەستدا و 22 كەسی دیكەش بریندار بوون.
هێزی دەریایی مەكسیك لەراگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، كەشتییەكی هێزی دەریایی وڵاتەكەی كە بۆ مەشق و راهێنان بەكاردەهێنرێت خۆی كێشاوە بە پردی بروكلین لە نیویۆرك بەهۆیەوە لانیكەیم دوو كەس گیانیان لەدەستداوە و 22 كەسی دیكەش برینداربوون كە تەندروستی سیانیان ناجێگیرە.
ئاماژە بەوەشكراوە، لە كاتی رووداوەكەدا زیاتر لە 200 كەس لەسەر كەشتییەكە بوون، بەڵام هیچ كەسێك نەكەوتووەتە ناو روبارەكە، بۆیە پێویست نەبووە ئۆپەراسیۆنی رزگاركردن لە ئاوەكەدا ئەنجامبدەن.
هێزی دەریایی مەكسیك ئاماژەیان بۆ ئەوەشكردووە، كەشتیی دەریای كووتێمۆك لە ساڵی 1982 دروستكراوە و بەرزییەكەی 48.2 مەتر بووە، لەو كاتەوە لە كاردایە، بەڵام بەهۆی ئەو پێكدادانەوە بە تەواەتی پەكی كەوتووە.
Why were all these people on the masts of the ship that hit the Brooklyn Bridge?!
— Bhola (@sumityou40) May 18, 2025
The Captain of this boat has to be guilty of multiple crimes, other than bad taste, and should face severe pushishment and never be on a boat again.
Hopefully everyone is ok. pic.twitter.com/FqaiqDGUkd
Why were all these people on the masts of the ship that hit the Brooklyn Bridge?!
— Bhola (@sumityou40) May 18, 2025
The Captain of this boat has to be guilty of multiple crimes, other than bad taste, and should face severe pushishment and never be on a boat again.
Hopefully everyone is ok. pic.twitter.com/FqaiqDGUkd
سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند: رۆژی دووشەممە ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا و زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین قسە دەکات و دەربارەی دانوستانەکانی مۆسکۆ و کیێڤ گفتوگۆیان لەگەڵ دەکەم.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا لە پۆستێکیدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس رایگەیاندووە: رۆژی دووشەممە بە تەلەفۆن لەگەڵ ڤلادیمێر پوتین سەرۆکی ڕووسیا قسە دەکەم دانوستانەکانی نێوان روسیا و ئۆکراین تاوتوێ دەکەم.
ئاماژەی بەوەشکردووە، گفتوگۆکان بریتیە لە وەستاندنی ئەو خوێن رشتنەی کە هەفتانە زیاتر لە 5 هەزار سەربازی روسیا و ئۆکراین دەکوژێت.
ترەمپ راشیگەیاند، دوای پوتن لەگەڵ زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین قسە دەکەم، دواتریش لەگەڵ ژمارەیەک ئەندامی ناتۆ گفتوگۆ دەکەم، بۆ گەیشتن ە چارەسەرێکی گونجاو لەپێناو راگرتنی جەنگ لە نێوان ئەو دوو وڵاتە.
ئەوەشی خستەڕوو، ئەو جەنگەی لە ساڵی 2022ەوە لە نێوان روسیا و ئۆکراین هەڵگیرساوە، دەبێت بە زووترین کات ئاگبەستێکی هەمیشەیی رابگەیەنرێت، لە کۆتایی پەیامەکەشی ئاماژەی بەوەکردووە، هەرگیز نەدەبوو ئەو جەنگە هەڵبگیرسایە.