کوردستان
بە پێی کارنامەی کۆبوونەوەکە پەرلەمانی کوردستان خوێندنەوەی یەکەم بۆ پێشنیازەیاسای بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە خێزان و ئافرەت لەگەڵ پێشنیازەیاسای ھەمواری یاسای سەلماندن و ھەموارەکانی دەکات. ھاوکات خوێندنەوەی یەکەمیش بۆ پڕۆژەیاسای چەک لە ھەرێمی کوردستان دەکرێت.
لە تەوەرێکی تری کۆبونەوەکەدا پڕۆژەیاسای ھەمواری یاسای بزربووەکان لە ھەڵمەتەکانی لەناوبردنی بە کۆمەڵی گەلی کوردستانی عێراق دەنگی لەسەر دەدرێت و لە تەوەری کۆتاییشدا خوێندنەوەی دووەم بۆ پڕۆژەیاسای کۆمپانیا ئەمنییە تایبەتەکان دەکرێت.
لە بەشێکی تری ڕاگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ڕاپۆرتی داھاتی کارەبای شارەکان و سەرپێچییەکان ئامادە دەکرێت و ھەڵمەتی نەھێشتنی سەرپێچیش بەردەوام دەبێت و ڕێکاریی یاسایی بەرانبەر سەرپێچیکاران دەگیرێتە بەر.
جەختی لەوەشکردووەتەوە، بە کەمکردنەوەی ڕۆتین و دابینکردنی پێداویستییەکان، پڕۆژەی پێوەری زیرەک خێراتر دەکرێت و ژمارەیەکی زیاتر دەبەسترێت.
فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی کوردستان لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا، ئیدانەی ئەو توندوتیژیانەی کرد کە لە خۆپیشاندانی خوێندکارانی زانکۆ ڕوویانداوە. ھاوکات پشتیوانی لە داواکاری خوێندکارانیش کرد بۆ گەڕانەوەی دەرماڵە.
فراکسیۆنی یەکێتی ڕاشیگەیاند، سێ یاداشت بۆ خەرجکردنی دەرماڵەی خوێندکاران ئاڕاستەی حکومەت کراون پێویستە جێبەجێیان بکات.
بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران لە مانگی شوباتی ساڵی ٢٠١٤وە بەھۆی قەیرانی دارایی و شەڕی داعش پێدانی دەرماڵە بە خوێندکاران ڕاگیراوە، لە خۆپیشاندانەکاندا خوێندکاران داواکارن مانگانە دەرماڵەی خوێندنیان بۆ خەرج بکرێت و خزمەتگوزاریەکانی بەشە ناوخۆییەکان و کافتریا و سیستمی خوێندن لە زانکۆکان باشتر بکرێت بۆ ئەوەی بتوانن بەردەوام بن لە خوێندن.
"ھێمن ھەورامی" جێگری سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان بە ڕۆژنامەنوسانی ڕاگەیاند، لە مانگی کانونی یەکەمی ٢٠١٩وە وادەی یاسایی کۆمیسیۆن تەواو بووە و پێویستە یاساکە ھەموار بکرێتەوە، ئەوەش پێویستی بە ڕێککەوتن و سازانی نێوان لایەنە سیاسییەکان ھەیە، بەڵام لەناو لایەنەکاندا ڕای جیاواز ھەیە و پێویستە ھەمووان بۆچوونەکانیان یەکبخەن.
"ڕێواز فایەق" سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان ڕایگەیاند، داواکاری خوێندکاران ڕەوایە و داوای لە ھەردوو وەزارەتی دارایی و خوێندنی باڵا کرد ھەماھەنگی بکەن بۆ ئەوەی داواکاری خوێندکاران بخەنە بەردەم ئەنجومەنی وەزیران.
بڕیاریشدرا یاداشت بۆ حکومەتی ھەرێمی کوردستان بنێردرێت بۆ ئەوەی ھەردوو وەزیری دارایی و خوێندنی باڵا بچنە پەرلەمان و تاوتوێی چارەسەرکردنی کێشەی خوێندکاران بکەن.
لە کۆبوونەوەکەدا، قوباد تاڵەبانی و ئان لیندە پێکەوە باسیان لە پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان سوید و ھەرێمی کوردستان و دواپێشھاتە سیاسییەکان و دەرئەنجامی ھەڵبژاردنەکانی عێراق کرد.
لە بارەی پەیوەندییەکانی نێوان ھەرێمی کوردستان و سوید، قوباد تاڵەبانی خۆشحاڵی خۆی دەربڕی کە پەیوەندییەکی باش ھەیە و ئاماژەی بەوەدا کە لە چاکسازییەکانی حکومەتی ھەرێم لە بوارە جیاجیاکاندا سودیان لە ھاوکارییەکانی سوید بینیووە و ستایشی ئەو ھەماھەنگییەی کرد و وتی: "حکومەتی ھەرێمی کوردستان جددییە لە ئەنجامدانی چاکسازی و لەو ڕووەوە ھەتا ئێستا ھەنگاوی باشی بڕیوە".
سەبارەت بە ڕەوشی عێراقیش، جێگری سەرۆک وەزیران ئاماژەی بەوەدا کە پێویستە لایەنە سیاسییەکانی عێراق لەسەر بنەمای دەرئەنجامی ھەڵبژاردنەکان پەلە بکرێت لە دەستپێکردنی گفتوگۆکانی ڕێککەوتن لەسەر پێکھێنانی حکومەتی داھاتووی عێراق.
لە تەوەرێکی تری کۆبوونەوەکەدا وەزیری دەرەوەی سوید لە ڕەوشی پرسی جێندەری پرسییەوە لە ھەرێمی کوردستان و قوباد تاڵەبانی جەختیکردەوە کە بە ھەموو توانایەوە کار دەکات بۆ بەدیھێنانی باڵانسی جێندەری لە ھەرێمی کوردستان.
راشیگەیاندوە، وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار وردبینیی دەکات بۆ لیستی ناوەکانی مامەڵەکانی تەرخانکردنی زەوی لە سنووری ئیدارەی گەرمیان (کەلار و کفری) لەگەڵ دابینکردنی زەوی پێویست.
وتیشی، خوێندكاران داوای مافی رەوای خۆیان دەكەن و یەكێتی پشتیوانیان دەكات.
ھەروەھا داوا لە ھێزەئەمنیەکان دەکەین دان بەخۆدا بگرن و بەھیچ شێویەک توندوتیژی بەکارنەھێنن بەرامبەر خوێندکارانی خۆپیشاندەر لەبەر ئەوەی داواکاریەکانیان رەواویەو مافی خۆیانە ، دواش لە خۆپیشاندەران دەکەین خۆپیشاندانەکاینان بەشێویەکی ئاشتیانەو شارستانیاینە و سەردەمیانە بەرێوەبەرن و دوور بکەونەوە لە ھەموو کارێکی توندوتیژ و رێگە نەدەن بە ھەندێ لایەنی نا مەسئول خۆپیشاندانەکەیان بقۆزنەوە بۆ بەرژەوەندی سیاسەتی ھەڵەیان .
لە روونکردنەوەکەدا ئاماژە بەوەش کراوە، لیوای یەکی پاراستنی سلێمانی بەدواداچوونی تەواو دەکەن و ھەرکەسێک سەربە لیواکەی ئەوان بێت و ئەوڕەفتارەی کردبێت توندترین ڕێوشوێنی یاسایی لەگەڵ دەگرنەبەر.
جێگری سەرۆکی حکومەت داوایکرد پەرە بە کارەکانی کۆنسوڵخانەی کۆماری چیک لە ھەرێم بدرێت و سوپاسی ھاوکارییەکانی کۆماری چیکیشی کرد بۆ ھەرێمی کوردستان لە بوارە جیاوازەکان و بە تایبەت لە بواری تەندروستیدا.
ھەر لە کۆبوونەوەکەدا تاوتوێی رەوشی سیاسیی عێراق لە دوای ھەڵبژاردنکرا و ھەردوولا ھاوڕابوون کە پێویستە لە ماوەیەکی نزیکدا حکومەتی نوێی عێراق پێکبھێنرێت کە رەنگدانەوەی داخوازییەکانی ھەموو پێکھاتەکانی عێراق بێت.
مەڵبەندی رێکخستنی سلێمانی لە روونکردنەوەکەیدا داوا لە دەزگا ئەمنییەکان دەکات وێڕای پاراستنی گیانی ھەموو لایەک، چاوکراوە بن لە بە لارێدابردنی خۆپیشاندانی خوێندکاران و ئاماژە بەوەش کراوە، لە سەرەتای دەستپێکردنی ناڕەزایی بەشێک لە خوێندکارانی زانکۆی سلێمانییەوە وەک مەڵبەندی رێکخستنی سلێمانی پشتگیریی تەواوی ماف و داوا رەواکانی خوێندکارانیان کردووە و ئیدارەی بەشە ناوخۆییەکانی زانکۆشیان ئاگادار کردووە وەکو ساڵانی پێشوو ھاوکاریان دەبن لە دابینکردنی پێداویستی بەشە ناوخۆییەکانی زانکۆکان، بە تایبەت زانکۆی سلێمانی .
لە کۆتایی روونکردنەوەکەدا مەڵبەندی رێکخستنی سلێمانی دەڵێت، بە پێویستی دەزانن بەبیری ھەموو لایەکی بھێنینەوە کە خوێندکاران و ھێزە ئەمنییەکان بە رۆڵە و کچ و کوڕی خۆیان دەزانن و ئازاردانی ھەر لایەک لە لایەکەیترەوە بە ئازاردانی ھەموو خەڵکی شار دادەنێن.
جەختیش دەکەنەوە کە رووکردنە بینای مەڵبەند و دامودەزگا حزبی و خزمەتگوزارییەکان و ھەوڵی زیان پێگەیاندنیان نە ئێستا و نە لەرابوردوشدا ھیچ دەسکەوتێکی پیشەیی بۆ کەس نەبووە و بە دڵنیایشەوە بۆ خوێندکارانیشی نابێت، بەلّکو تەنھا ئارامی شار دەشێوێنێت و ناوبانگی توێژی رۆشنبیریی خوێندکاران لەکەداردەكات .
لیژنەی باڵای ئەمنی سلێمانی ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، تێکدانی ئارامی و جوڵەی ژیانی خەڵک بەھیچ جۆرێک رێگەپێدراو نییە و ھێڵی سورە، سەرپێچیکاران رووبەڕِووی توندترین سزای یاسایی دەبنەوە.