کوردستان
ستران عەبدوڵا ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەبارەی دیدارەكەوە بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لە ئێستادا بەهاری بوژانەوەی یەكێتی لە قۆناغی نوێدا دەستیپێكردووە .
سالار مەحمود ئەندامی لیژنەی باڵای دیداری یەكێتیش بە كوردسات نیوزی راگەیاند، دیداری یەكێتی بە ئامانجی دروستكردنی روئیا و سیاسەتی نوێ بۆ یەكێتی لە كۆمەڵێك بواری جیاوازدا بەڕێوەدەچێت.
"د.ئەحمەد ئەنوەر" سەرۆکی دەستەی دەستپاکی ھەرێم رایگەیاند، ئەو ستراتیژییەی داڕێژراوە بۆ ماوەی چوار ساڵە و ھەموو سێکتەرەکان دەگرێتەوە.
وتیشی، ستراتیژییەکە بە پێی پێوەرە نێودەوڵەتییەکان نوسراونەتەوە و دەستەی دەستپاکی چاودێری جێبەجێکردنی دەکات، ئامانجیش لێی چاکسازی ریشەییە لە ھەموو سێکتەرەکان بۆ پاراستنیان لە گەندەڵی.
مەسعود بارزانی سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان رایگەیاندووە، سوكایەتیكردن بە پیرۆزییەكان و هێما باڵاكان بە هیچ شێوەیەك قبووڵكراو و نیە و بەزاندنی هێڵی سوورە و زۆر بە توندی ئیدانەی ئەو سووكایەتیە دەكەن كە شەوی ڕابردوو لە لایەن كەسێكەوە بە مەرجەعیەت كراوە.
دەشڵێت، ئەو جۆرە هەڵسوكەوتە ناشیاوانە هیچ پەیوەندییان بە گەلی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستانەوە نیە، كوردستان خاوەنی فەرهەنگی بەرزی پێكەوەژیانە و سووكایەتیكردن بە ڕەمز و موقەدەساتی خەڵك لە ناو فەرهەنگی گەلی كوردستان هیچ كات جێگەی نەكردووەتەوە و جێگەی نابێتەوە.
مەسعود بارزانی جەختیکردووەتەوە، ئەو كەسەی سووكایەتی كردووە لە لایەن یاساوە گیراوە و سزای تاوان و زێدەڕۆیی خۆی دەداتەوە.
سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان دەڵێت، زۆر بە توندی ئیدانەی سووتاندنی بارەگای پارتی دیموكراتی كوردستان لە بەغداد دەكەن كە ئەوە بۆ دووەمین جارە لە لایەن كۆمەڵێك تێكدەر و شكستخواردوو ئەنجام دەدرێت.
شەوی رابردوو کەسێک بەناوی نایف کوردستانی، کە بە کادری پێشکەوتووی پارتی دیموکراتی کوردستانە تویتێکی لەبارەی مەرجەعیەت لە عێراق بڵاوکردەوە، ئەمەش نارەزایی حەشدی شەعبی لێکەوتەوە و لە بەرامبەریشدا پارتی دیموکراتی کوردستان رایگەیاند، و ئەو کەسە بەھیچ شێوەیەک پەیوەندی بە پارتییەوە نییە.
د.لەتیف رەشید راگەیەندراوێکی لەبارەی سوکایەتیکردن بە مەرجەعە ئاینییەکان بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لێدوانی نەشیاو لە دژی پێگەی مەرجەعە باڵا ئاینییەکان لە گەڵ بۆچوون و بەرنامەی سەرکردایەتی و گەلی کورد یەکناگرێتەوە کە رێزی لە ھەموو مەرجەعە ئاینییەکان گرتووە.
دەشڵێت، ئەو جۆرە لێدوانانە ئیدانە کراوە و نا بەرپرسیارانەیە و بەداخەوە بووە ھۆی ھێرشکردنە سەر بارەگای پارتی دیموکراتی کوردستان.
د.لەتیف رەشید ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھیچ شێوەیەک سوکایەتیکردن و ھێرشکردنەسەر مەرجەعییەت و سیمبولە ئاینییەکان قبوڵ ناکەین، گەلی کوردیش بەھەموو شێوەیەک ئەو جۆرە رەفتارانە رەتدەکاتەوە
د.دارا رەشید وەزیری پلاندانانی ھەرێم لەبارەی دابینکردنی بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاکان رایگەیاند، تایبەندمەندی باش دراوە بە پارێزگای ھەڵەبجە و لەسەر ژمارەی دانیشتوانیش بودجە دیاری نەکراوە، بەڵکو زیاتر لەوە بودجەیان بۆ پارێزگای ھەڵەبجە دیاریکردووە.
وەزیری پلاندانان وتیشی، رەزامەندیان بۆ سایلۆی ھەڵەبجە وەرگرتووە و لە داھاتوویەکی نزیکدا دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.
راشیگەیاند، رێنماییان داوە بە پارێزگاکانی تر ھەرێمی کوردستان و ئیدارە سەربەخۆکان تاوەکو ئەو پارەی تەرخان کراوە بۆ پەرەپێدانی پارێزگاکان لەو پرۆژانەی پەیوەندییان خەڵکەوە ھەیە و خزمەتگوزارین خەرج بکرێت.
د.نەرمین مەعروف ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە فراکسیۆنی یەکێتی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئامانج لە پرۆژەیاسای پشتگیری فریاگوزاری ئاسایشی خۆراک و گەشەپێدان، بۆ پشتیوانی ئاسایشی خۆراک و گەشەپێدان و نەھێشتنی ھەژارییە.
لە بارەی کۆبوونەوەکەی رۆژی چوارشەممەش بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار ئەو پەرلەمانتارەی یەکێتی وتی، ئەگەر لایەنەکان نەگەنە رێککەوتن دانیشتنەکەی رۆژی چوار شەممەش ھەمان ئەنجامی کۆبوونەوەکەی رۆژی شەممەی دەبێت.
ئەو ئەندامانەی پەرلەمانەی کوردستان کە ژمارەیان ٣٥ ئەندامی پەرلەمانن لە داواکارییەکدا کە پێشکەشی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستانیان کردووە دەڵێن، " ئێمە ژمارەی یاسایی ئەندامانی پەرلەمان، کە لە ئیمزامان کردووە پێشنیازە یاسای (ھەمواری ھەشتەمی یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان- عێراق) پێشکەش دەکەین، بە مەبەستی خستنە بەرنامەی کاری دانیشتنەکانی پەرلەمانەوە.
دوێنێش سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان لە دیدارێکدا ئاماژەی بەوەکردبوو، یەکێک لە کێشە جەوھەرییەکان ئەوەیە بەشێک لە فراکسیۆنەکان دەیانەوێت سیستمی ھەڵبژاردن بگۆڕێت لە ساڵی ٢٠٢١ پێشنیازە یاسایان بۆ فرەکردنی بازنەکانی ھەڵبژاردن پێگەشتووە.
شیروان زرار وتەبێژی کۆمسیۆنی ھەڵبژاردن و راپرسی ھەرێمی کوردستانیش بە کوردسات نیوزی راگەیاند، کۆمیسیۆن لایەنی جێبەجێکارە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن، بەڵام بەھۆی تەواوبونی ماوەی یاسایی کۆمیسیۆنەکە تائێستا سێ جار نوسراویان ئاراستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانی کوردستان و سەرۆکی فراکسیۆنەکان کردوە، تا یەکی نیسان بگەنە رێکەوتن، لەسەر کاراکردنەوەی کۆمیسیۆن و ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن.
ھەمواری یاساکە لە ٢٦ ماددە پێکھاتووە، لە ماددەی دووەمدا ھاتووە، ھەرێمی کوردستان بەسەر ٤ بازنەی ھەڵبژاردن دابەشدەکرێت لەسەر بنەمای ھەر پارێزگایەک بازنەیەکی ھەڵبژاردن دەبێت، کە بازنەی ھەولێر و سلێمانی و دھۆک و بازنەی ھەڵەبجە.
ھەروەھا دابەشکردنی کورسییە گشتییەکانی پەرلەمان بەسەر بازنەکانی ھەڵبژاردندا بە گوێرەی ژمارەی دانیشتوانی ھەر پارێزگایەک دەبێت، بە پێی دوا دابەشکاری ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ساڵی ٢٠٢١، دەبێت ئەژمارەی دەنگەکانیش لە بازنەکانی ھەڵبژاردندا بە شێوەی رێژەیی بکرێت و پاشماوەکەیان بۆ بەھێزترین پاشماوەکان بێت.
بەرێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان و خێزانی ھەولێر رایگەیاند، دوای ئەوەی دوێنێ لەسەر بڕیاری دادوەر وێنەی ھەناسە رێبازی تەمەن سێ بۆچوار ساڵانیان بڵاوکردەوە و بەھەوڵی ھەموو لایەک توانرا دایکی ئەم منداڵە بدۆزرێتەوە.
راشیگەیاندووە، رێکەوتی ٢٨/٣/٢٠٢٢ دایکی ھەناسە رێباز پەیوەندی بە نوسینگەی قەڵای بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان و خێزانی ھەولێر کرد و پەڕاوی لێکۆڵینەوەی بۆ رێکخرا و رەوانەی بەردەم دادوەر کرا، لەبەر ئەوەی بڕیاری ئامادەکردنی ھەبوو بەپێی ماددەی ٣٨٣ لەیاسای سزادانی عێراقی داوەر بڕیاری دا بەدەستەبەری ئازادبکرێت و منداڵەکەی پێ بدرێتەوە بە وەرگرتنی بەڵێننامە لێی، کە بەڵێن بدات ئەم منداڵە ژیانی پارێزراو بێت.
بەرێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان و خێزانی ھەولێر ئاماژەی بەوەشکردووە، لەسەر ھەمان دۆسیە دادوەر بڕیاری دەستگیرکردنی بۆ باوکی (ھەناسە رێباز) دەرکرد بەپێی ماددەی ٣٨٣.
تەئکیدیکردووەتەوە لەئێستادا ئەو منداڵە لەلای دایکیەتی و ژیانی پارێزراوە و لەلایەن نوسینگەی قەڵای بەڕێوەبەرایەتیان بەدواداچوونی بەردەوام بۆ ئەم کەیسە دەکرێت تاوەکو لەژیان و پارێزراوی دڵنیابن.
بۆیە نیگەرانن و دەڵێن، رۆژانە جگە لەوەی چەندین سەعات لەسەرەی وەرگرتنی مووچە دەوەستن، پێیان دەوترێت پارە لەبانکدا نەماوە و موچەیان پێنادرێت، دەشڵێن، ئەو مووچەیەی وەریدەگرن بەشی بژێوی ژیانیان ناکات، چونکە حکومەتی ھەرێم لەکاتی خۆیدا مووچەیان پێنادات.
ئەوەش لەکاتێکدایە، سنوری باڵەکایەتی بە چڕترین ناوچەی مینڕێژکراو دادەنرێت لە سنوری پارێزگای ھەولێر و تائێستا ١٩٢ کێڵگەی مین لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی گشتی کاروباری مین پاککراونەتەوەو نزیکەی ھەزار کەسیش لەو سنورە بەھۆی مینەوە بونەتە قوربانیی،
نە لەکاتی چوونەدەرەوە یان گەڕانەوە بۆ ھەرێمی کوردستان لە فڕۆکەخانەکان و دەروازە سنوریەکان. ئەگەر کارتی ڤاکسین ڤیزای نەبێت پێویستە پشکنینی PCR بکات و بەبێ ئەو پشکنینە ناتوانێت بگەڕێتەوە .
دەقی ڕونکردنەوەکە ......
ڕوونکردنەوەیەک بۆ ڕای گشتی
ڕۆژی ھەینی رێکەوتی ٧-١–٢٠٢٢ ، لە چاکسازی گەورانی سلێمانی لە ڕووداوێک ئاگادارکراینەوە کە تایبەت بوو بە گیانلەدەستدانی سزادراوێک بە ناوی ( ھەرێم محمد مستەفا). دەستبەجێ بەرێز خاتوو (کوێستان محمد) وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی دەستی کرد بە بەدواداچوون لە کەیسەکە و ڕۆژی دواتر سەردانی چاکسازی گەورانی سلێمانی کرد و لیژنەیەکی لەسەر ئاستی باڵا پێکھێنا.
لیژنەکە بە سەرپەرشتی ئەندامێکی داواکاری گشتی دەستی بە کارەکانی کرد و و پاشان ئەندامێکی تری داواکاری گشتی لە ھەولێرەوە ئامادەی ئەنجامدانی ڕێکارەکانی لێکۆڵینەوەکەبوو. لیژنەی لێکۆڵینەوەی ناوبراو بە پێی ( یاسای بەرزەفتکردنی فەرمانبەرانی دەوڵەت و کەرتی گشتی ژمارە (١٤)ی ساڵی ١٩٩١ دەستی بەکارەکانی کرد و ماوەی چەند ڕۆژێک لە چاکسازی گەورانی سلێمانی مانەوە و وتەی سەرجەم ئەو کەسانەی کە پەیوەندیان بە کەیسەکەوە ھەبووە نووسراوە و سەرجەم بەڵگە ڤیدۆیی ناو مەحجەرەکە و ئەو شوێنانەی کە کامێرای لێدانراوە و ئەو کەرەستانەی کە پەیوەندیان بە ڕووداوەکەوە ھەبوە کۆکردۆتەوە، سەرەڕای وەرگرتنی ووتە و ڕوونکردنەوەی نوێنەری بەڵگەی تاوان و پزیشکی دادی و ڕاپۆرتی پزیشکی داد. وەھەروەھا ڕۆژی دوای ڕوداوەکە بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی تاسلوجە سەرجەم تۆمارەکانی بردوە و ھیچ ڕێگریەک نەکراوە لە بردنی تۆمارەکان.
ئێمە لە وەزارەت، تەنھا دەسەڵاتی ئەوەمان ھەیە ئەو ڕێکارانە بگرینەبەر کە بە پێی یاسای بەرزەفتی فەرمانبەرانی دەوڵەت بۆمان دیاریکراوە کە بە پێی ماددەی (٢) ی یاساکە حکومەکانی جێبەجێدەکرێت بەسەر فەرمانبەراندا. وە بە پێی یاساکە لیژنە تەنھا دەتوانێت بە پێی ماددە (٨) ی یاسای ئاماژەپێکراو سزای فەرمانبەر بدات.
لە ئێستادا ئەم کەیسە لەبەردەم دادگای تایبەتمەندە و لێکۆڵینەوە لەسەری بەردەوامە و ئێمەش وەکو وەزارەت چاوەڕێی بریاری دادگاین ئەوەی بکەوێتە سەر ئەستۆی ھەر فەرمانبەرێکمان وەک خۆی جێبەجێی دەکەین.
لە کاتی تەواوبونی پەراوی دادگا وەزارەتمان تەواوی زانیاریەکان بۆ ھاولاتیان دەخاتە ڕوو و لە کۆتایدا داوای یاسایی لەسەر ھەموو ئەو کەس و لایەن و کەناڵانە تۆمار ئەکەین کە ناو و نازناوی وەزارەتمان ناشرین ئەکەن.
راگەیاندنی وەزارەتی کارو کاروباری کۆمەلایەتی
نەوزاد کامل بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لە وەزارەتی بازرگانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان بە کوردسات نیوز رایگەیاند، ئەمساڵ لەگەڵ وەزارەتی بازرگانی عێراق جەختیان لەوەکردووەتەوە سەرجەم بەرھەمی گەنمی جوتیاران وەردەگرنەوە بەنرخێکی زیاتر و بەپێی نرخی رۆژ بۆ ئەوەش لە ئێستادا لەگەڵ وەزارەتی کشتوکاڵ لەسەرخەتن و ھیچ سنورێکیش دیاری نەکراوە بۆ وەرگرتنی گەنم و جوتیاران ھەرچەند بەرھەمیان ھەبێت لێیان وەردەگیرێت.
راشیگەیاند، جگە لەوانەش رەزامەندی بۆ ھاوردەکردنی سێ ملیۆن تۆن گەنم بۆ عێراق وەرگیراوە و ئەگەر بەرھەمی ناوخۆ کەمی ھەبوو ئەوکات بڕی پێویست ھاوردە دەکرێت و ئەو کەمییە پڕ دەکرێتەوە.
ئومێد ئەحمەد وتەبێژی وەزارەتی کارەبای حکومەتی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، لە مانگی نیساندا، ٣٠٠ مێگاوات کارەبا بۆ ناو تۆڕی نیشتمانی دەگەڕێتەوە، بەمەش سەعاتەکانی پێدانی کارەبای نیشتمانی زیاد دەکات.
وتیشی، بەرھەمھێنانی ئێستای کارەبا ٣٢٠٠ مێگاواتە، بەڵام خواست لەسەر کارەبا ٥٩٥٠ مێگاواتە، ماوەکانی پێدانی سەعاتەکانی کارەباش لە نێوان ١٠ بۆ ١٢ سەعاتدایە.
وتەبێژەکەی وەزارەتی کارەبای حکومەتی ھەرێم رونیشیکردەوە، ھەندێک یەکەی بەرھەمھێنانی کارەبا، بەھۆی چاکسازییەوە لە کار کەوتوون و لە مانگی نیسانی داھاتوو دەکەونە کار.
بە پێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، ئەمڕۆ ٢٠٠ ملیار دینارەکە لە بەغدادەوە گەیشتووەتە ھەرێمی کوردستان و بۆ تەواوکردنی مووچەی مانگی شوبات بەکاردەھێندرێت، رۆژی ١٥ی ئەم مانگەش ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، بڕیاریدا ٢٠٠ ملیار دینارەکە بۆ ھەرێمی کوردستان رەوانە بکات.
ناردنی ٢٠٠ ملیار دینارەکە لە کاتێکدایە، رۆژی شەممە سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی و ئابووریی ھەرێمی کوردستان، بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە رۆژانی سەرەتای مانگی نیسان، دەست بە دابەشکردنی مووچەی ئەم مانگەی مووچەخۆران دەکرێت.
بڕیار رەشید ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، ھەمان ئەو دۆخەی رۆژی شەممە لە ئەنجومەنی نوێنەران رویدا بۆ رۆژی چوار شەممەش دووبارە دەبێتەوە و پێویستە گفتوگۆ و دانوستان بکرێت، چونکە لە ئێستادا پرۆسەی سیاسی پەکی کەوتووە و بەپێی دەستوریش دەبوو زوتر پۆستی سەرۆک کۆمار یەکلایی بکرایەتەوە، بەڵام تا ئێستاش دواخراوە و ھەوڵەکانیش بۆ ئەوەیە پرۆسەی سیاسی لە عێراق بخرێتەوە سەر رێچکەی خۆی و ئەم دۆخە چارەسەر بکرێت.
باسی لەوەشکرد، ئەوەی دەوترێت لەبارەی ئەنجامدانەوەی ھەڵبژاردنی پێشوەخت ئەگەرێکی لاوازە و پێدەچێت لە قۆناغی داھاتوو سەدر و بەشێک لە سوننەکان ببنە ئۆپۆزسیۆن و لایەنەکانی تر حکومەت پێکبھێنن.
لەبارەی تێکچوونی یەکڕیزی کورد لە بەغداد، ئەندامەکەی ئەنجومەنی نوێنەران وتی، "بەداخەوە پابەندنەبوون بە رێککەوتنەکانی پێشتر کێشەی لە بەردەم یەکڕی کورد دروستکردووە".