کوردستان
سەنتەری ھاوبەشی ھەماھەنگی قەیرانەکانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە راگەیەنراوێکدا ژمارەی ئاوارە و پەنابەرانی لە ھەرێم بڵاوکردەوە، بە پێی ئامارەکە ٩٢٥ ھەزار و ١٨ پەنابەر لە ھەرێم دەژین، لەو ژمارەیەش ٦٦٤ ھەزار و ٢٣٧ پەنابەریان ناوخۆیین.
ھەر بەپێی ئامارەکە، ٢٤١ ھەزار و ٩٣٧ پەنابەری سوری لە ھەرێم نیشتەجێبوون و ٨ ھەزار و ٤٧٩ پەنابەری تورکی و ١٠ ھەزار و ٥٤٨ پەنابەری ئێرانی و ٧٣٦ پەنابەری فەلەستینی و ٨١ پەنابەری وڵاتانی جیاواز لە ھەرێمی کوردستان دەژین.
لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ٤١% ی ئەو پەنابەرانە لە پارێزگای ھەولێر و ٤٠% لە دھۆک و ١٩% لە سلێمانی نیشتەجێبوون، تەنیا ٣٠% ی ئەو پەنابەرانە لە ناو ٣٦ کەمپ دەژین و ٧٠% لە دەرەوەی کەمپەکان دەژین.
باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغداد لە تویتێکدا رایگەیاند، لەگەڵ مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان قسەی کردووە و دەستخۆشی لێکردوون بۆ گفتوگۆ سەرکەوتووەکەیان و ئەو پێشکەوتنەی بەدەستھاتوو لە چوارچێوەی ئەنجومەنی وەزیران.
باڵیۆزی ئەمریکا راشیگەیاند، ھانی ھەردوولا دەدەن لەسەر بەھێزکردنی ھاریکارییەکانیان لە بوارە لەپێشینە ھاوبەشەکانیان و چاکسازییەکانی پێشمەرگە و کاری تایبەتمەند لە بواری مافی مرۆڤ و ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە کۆتایی ئەمساڵ.
کۆمپانیاکە لە راپۆرتێکدا رایگەیاند، لە ٢٥ی مانگی نیسانی رابردووەوە رۆژانە ٢٢ ھەزار بەرمیل نەوتیان لە ناوخۆی ھەرێمی کوردستاندا فرۆشتووە، پێشبینیش دەکات کە تا ئەو کاتەی ھەناردەی نەوت دەستپێدەکاتەوە رۆژانە ئاستی فرۆشتنی نەوت لە ٢٥ ھەزار تا ٥٠ ھەزار بەرمیل بەرز بکەنەوە.
کۆمپانیاکە ئاماژەی بەوەکردووە، بەھۆی راگرتنی ھەناردەوە کۆگاکانیان پڕبوە و لە ١٩ نیساندا کارکردنیان راگرتووە.
دەشڵێت، زیاتر لە ٦٠٠ ھەزار بەرمیل نەوتیان ئەمبار کردوە و لە ئێستاشدا لە بازارەکانی ھەرێمی کوردستان لێی دەفرۆشن.
دەقی پەیامەکەی سەرۆک بافڵ...
بەڕێز کاک مستەفا حاجی قادر،سەرۆک ھۆزی شاتری
بەڕێزان لە خزمانی عەشیرەتی جاف
بەداخێکی زۆرەوە ھەواڵی کۆچی دوایی خاتوو (سوھەیلە عەلی بەگی سەلیم بەگی بەگزادەی عەشیرەتی جاف) خێزانی بەڕێزتانم پێگەیشت.
بۆ ئەم خەمە گەورەیە پرسە و ھاوخەمی قووڵی خۆمان ئاڕاستەی ئێوە و کەسوکار و بنەماڵە سەربەرزەکەتان دەکەم.
لەخودای گەورە داواکارم کۆچکردوو بە بەھەشتی بەرین شاد بکات، سەبووریش بەھەموولایەک ببەخشێت.
بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
رزگار حاجی حەمە، ئەندامی مەکتەبی سیاسی و بەرپرسی مەکتەبی ھەڵبژاردنی یەکێتی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، دوای کۆبوونەوەکەی ئەمڕۆ کە لە پەرلەمانی کوردستان لەبارەی ھەڵبژاردن ئەنجام درا، سبەی یەکێتی لەبارەی دەرئەنجامی گفتوگۆکان و ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن، کۆدەبێتەوە.
ھاوکات بەگوێرەی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، رۆژی یەکشەممەی داھاتوو ھەردوو مەکتەبی سیاسی یەکێتی و پارتی لە شاری ھەولێر کۆدەبنەوە و دوایین ھەنگاوەکانی تایبەت بە ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن و کاراکردنەوەی کۆمسیۆن تاوتوێ دەکەن.
ئەمڕۆش لە چوارچێوەی گفتوگۆکانی یەکێتی و پارتی سەبارەت بە ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن، مەکتەبی ھەڵبژاردنی ھەردوو حزب بە ئامادەبوونی سەرۆک و جێگری سەرۆکی پەرلەمان، لە باڵەخانەی پەرلەمانی کوردستان کۆبوونەوە.
تۆمەتبارەکان لە ڕۆژانی ١٤-١٦ ی ٢٠٢٣/٥ دەستگیرکراون و لەدایکبوی ساڵەکانی ١٩٨٠، ١٩٩٦ و ٢٠٠١ـن.
دەزگای ئاسایشی هەرێم دەڵێت، تۆمەتباران پێشینەی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەریان هەبووە، لە ئێستادا بە ماددەی ( ٣٠ ) لە یاسای بەرەنگاربونەوەی ماددە هۆشبەرەکان و کارتێکەرە ئەقڵیەکان ڕاگیراون و لێکۆڵینەوە لە دۆسیەکانیان بەردەوامە.
وەزارەتی ناوخۆی ھەرێمی کوردستان لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، وەزارەتی ناوخۆ ئاسانکاری کردووە تا کارمەندانی کەرتی گشتی"مەدەنی و سەربازی"کە موچەکانیان لە ملیۆنێک دینار کەمترە بتوانن بە شێوەی یاسایی لە دوای دەوامی رەمسی شوفێری تاکسی بکەن و ببنە خاوەن لۆگۆی تاکسی.
لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، دەرفەت دراوە، ھەموو تاکسییەک لە شار وشارۆچکەکانی ھەرێم تا ١٥ی تەمموزی داھاتوو ئەوانەی لۆگۆیان نەکردووە یان لێیان کردۆتەوە لۆگۆ بکەن، بە پێچەوانەوە لە دوای ئەو بەروارە دەسەڵات دەدرێتە ئەفسەری پۆلیسی ھاتوچۆ لە کاتی بینینی تاکسی بێ لۆگۆ ڕاستەوخۆ سزای دارایی بۆ بنووسێت بە بڕی ٤٠ ھەزار دینار و بە سیستم بۆی ڕەوانە بکرێت.
ھەر شوفێرێکی تاکسیش لە ماوەی مانگێک بڕی ئەو سزایەی دەکەوێتە سەری یەکلانەکاتەوە، سزاکەی دەبێتە دوو بەرامبەر.
بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی ھەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ ئاسمان نیمچە ھەور دەبێت، لەناوچە شاخاوویەکان بۆ ھەوری تەواو دەگۆڕیت، لەکاتەکانی ئێوارە کاریگەری زیاد دەبێت، لەگەڵ بەرزبوونەوەی تۆز وخۆڵێکی سووک لەزۆربەی ناوچەکانی ھەرێم، ھەروەھا مەودای بینین لە نێوان شەش بۆ ھەشت کیلۆمەتر دەبێت.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، رۆژی شەممە ئاسمان ھەوری تەواو دەبێت لە زۆربەی کاتەکاندا، دابارین بەشێوەی تاوەباران و بروسکە لە زۆربەی ناوچەکانی ھەرێم دەبێت و لە ناوچە شاخاوویەکان کاریگەیەکەی زیاتر دەبێت.
ھاوکات پلەکانی گەرما دابەزینی بەرچاو بەخۆوە دەبینێت و خێرای باش مامناوەند دەبێت.
غەریب ئەحمەد ئەندامی لیژنەی کشتوکاڵ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، سەبارەت بە کەمبونەوەی سەرچاوەکانی ئاو لە عێراق و گرفتی جوتیاران راپۆرتیان ئامادە کردوە بۆ حکومەت بۆ ئەوەی رێوشوێنی پێویست بگرێتە بەر لەگەڵ تورکیا ھەماھەنگی تەواو بکات بۆ چارسەرەرکردنی قەیرانی ئاو ،چونکە بەشێکی زۆر ئاوی عێراق لە تورکیاوە دێت.
وتیشی، لە ئێستادا ئەو کۆبوونەوانەی لەگەڵ تورکیا کراون بۆ ئەمساڵ باشبووە، بەڵام بۆ داھاتوو پێویستە عێراق رێوشوێنی تر بگرێتەبەر و قەیرانی ئاو چارەسەر بکات، چونکە ئەو بابەتە بووە بە پرسێکی مەترسیدار و تورکیاش ئاوی کردووە بە چەکێک و لە پرسە سیاسییەکاندا بەرامبەر عێراق بەکاری دەھێنێت.
لە کۆبوونەوەکەدا، رێواز فەیەق سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان، زیاد جەبار، رزگار حاجی حەمە لە یەکێتی و ھێمن ھەورامی جێگری سەرۆکی پەرلەمان، زانا مەلا خالید و رێبوار یەڵدا لە پارتی بەشداری دەکەن.
کۆبوونەوەکە لە چوارچێوەی گفتوگۆکانی یەکێتی و پارتیدایە سەبارەت بە ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن و لە پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەدەچێت.
پێشتر یەکێتی و پارتی لەسەر ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن و کورسی کۆتاکان و کاراکردنەوەی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکان کۆبوونەتەوە، بەڵام نەگەیشتوون بە رێککەوتنی کۆتایی.
رۆژی ١٦ی ئەم مانگەش، مەکتەبی سیاسی یەکێتی و پارتی لە سلێمانی کۆبوونەوە و جەختیانکردەوە لەسەر پەلەکردن لە ھەنگاوە یاسایی و سیاسییەکان، بۆ فەراھەمەکردنی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لەوادەی خۆیدا لەمساڵدا.
د. نەرمین مەعروف بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ماوەی سێ رۆژە لە لیژنەی دارایی دەنگدان لەسەر بڕگەو ماددەکانی پرۆژە یاسای بودجە دەستیپێکردووە، بەشێکی زۆری دەنگی لەسەردراوە بەڵام کۆتایی نەھاتووە و خشتەکان ماوە دەنگی لەسەر بدرێت.
وتیشی، چاوەڕوان دەکرێت سەرەتا یاخود ناوەراستی ھەفتەی داھاتوو پرۆژە یاسای بودجە لە ئەنجومەنی نوێنەران بخرێتە دەنگدانەوە.
دوای خوێندنەوەی دووەمی پرۆژە یاسای بودجە، لیژنەی دارایی میوانداریکردنی وەزارەت و دەستە و پارێزگارەکانی دەستپێکردووە، تاکو ئێستا ٤٦ کۆبوونەوەی بۆ گفتوگۆ کردن لەبارەی خەرجییەکان و کەمکردنەوەی قەبارەی کورتھێنانی بودجە ئەنجامداوە.
لەتیف نێروەیی ئەندامی سەرکردایەتی و بەرپرسی بۆردی ھەماھەنگی و بەدواداچوون لە دەزگای ھەڵبژاردنی یەکێتی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە چوارچێوەی گفتوگۆکانی یەکێتی و پارتی سەبارەت بە ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن، سبەینێ لە ھەولێر دەزگای ھەڵبژاردنی یەکێتی و مەکتەبی ھەڵبژاردنی پارتی کۆدەبنەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، یەکێتی ئومێدی وایە کۆبوونەوەکان بە دەرئەنجامی ئەرێنی کۆتاییان پێبێت و ھەرێمی کوردستان بەرەو ھەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد و دیموکراتی ھەنگاو بنرێت.
ھاوکات، لوقمان وەردی جێگری سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند، کۆبوونەوەکە لە پەرلەمانی کوردستان بەڕێوەدەچێت و ھەریەک لە رێواز فایەق و زیاد جەبار و رزگار حاجی حەمە لە یەکێتی و ھەریەک لە ھێمن ھەورامی و زانا مەلا خالید و رێبوار یەڵدا لە پارتی بەشداری کۆبوونەوەکە دەکەن.
ئەو کۆبوونەوەیە لەکاتێکدایە کە پێشتر یەکێتی و پارتی لەسەر ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن و کورسی کۆتاکان و کاراکردنەوەی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکان کۆبوونەتەوە، بەڵام نەگەیشتوون بە رێککەوتنی کۆتایی.
رۆژی ١٦ـی ئەم مانگەش، مەکتەبی سیاسی یەکێتی و پارتی لە سلێمانی کۆبوونەوە و جەختیانکردەوە لەسەر پەلەکردن لە ھەنگاوە یاسایی و سیاسییەکان بۆ فەراھەمەکردنی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پارلەمانی کوردستان لەوادەی خۆیدا لەمساڵدا.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری بڵاویکردەوە، توانای بەرھەمھێنانی ئەو وێستگەیە، ٢٥ مێگاوات کارەبایە و ژمارەیەکی زۆر پەنەڵ لەخۆدەگرێت و دەکەوێتە گوندی منارەی دەوروبەری ھەولێر، وێستگەکە ژینگەدۆستە و ئەو کارەبایەی بەرھەمیدەھێنێت بە تۆڕی کارەبای نیشتمانی دەبەسترێتەوە.
تێچووی پڕۆژەکە ١٠٠ ملیۆن دۆلارە و روبەرەکەی ٥٩٠ دۆنم زەوییە و لەماوەی ساڵێکدا کارەکانی تەواودەکرێت.
لە ھەرێمی کوردستان، دوو وێستگەی بەرھەمھێنانی کارەبا بەخۆر ھەیە، کە توانای بەرھەمھێنانی سێ مێگاوات کارەبایان ھەیە، ئەمەش لەکاتێکدایە کە حکومەت بڕیاریداوە وێستەگەیەکی بەرھەمھێنانی کارەبا بە گوژمەی ٢٣٥ ملیار دینار و توانای بەرھەمھێنانی ١٠٠ مێگاوات کارەبا لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران دروستبکات.
لەئێستادا ٢٠٪بۆ ٣٠٪ی بەرھەمھێنانی کارەبای ھەرێمی کوردستان لە وزەی خۆرە و حکومەتی ھەرێمی کوردستانیش دەیەوێت رێژەکەی بەرزتر بکاتەوە.
سەردەشت رەفیق بەڕێوەبەری راگەیاندن و پەیوەندییەکانی سەرۆکایەتی شارەوانی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لەئێستادا کێشەکانی کۆمپانیا پاککەرەوەکان چارەسەرکراوە و لەمڕۆوە دەستیان بە کارەکانیان کردووەتەوە.
ئاماژەی بەوەشدا، سەرۆکایەتی شارەوانی سلێمانی ھەموو ڕێکارە یاساییەکانی بۆ چارەسەرکردنی کێشە و گرفتەکانی کۆمپانیا پاککەرەوەکان کردووە و وەزارەتی داراییش چەکی بانکیان بۆ خەرجکردوون، ھەربۆیە ئەمڕۆش دەستیان بە کارەکانیان کردووەتەوە و بایکۆتیان شکاندووە.
رۆژی ٣٠ی نیسانی ئەمساڵ یەکەم دادگاییکردنی بکوژی ھەر دوو مامۆستاکەی زانکۆی سەڵاحەددین بەڕێوەچوو، بەڵام لەسەر داوای پارێزەری تۆمەتبارەکە، دادوەر بریاریدا بە دواخستنی دادگایکردنەکە بۆ ئەمڕۆ.
پێشتریش برزۆ سەعید پارێزەری دۆسیەی کوژرانی دوو مامۆستاکە رایگەیاندبوو، بەگوێرەی دوایین راپۆرتی پزیشکی، تۆمەتباری رووداوەکە ھیچ کێشەیەکی دەروونی نییە و لەکاتی لێکۆڵینەوەشدا دانی بەوەداناوە کە پێشوەخت ئامادەکاری بۆ کوشتنی دوو مامۆستاکە کردووە.
رۆژی ٢٨ی حوزیرانی ساڵی رابردوو کەسێک بەچەک دوو مامۆستای زانکۆی سەڵاحەدینی کوشت و پاسەوانێکی زانکۆکەشی بریندار کرد، لەسەر ئەو رووداوەش تۆمەتباری سەرەکی رووداوەکە و باوکی لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکران.
لە کۆبوونەوەکەدا دەرباز کۆسرەت رەسول کورتەیەکی لەبارەی دۆخی ھەرێمی کوردستان و پەیوەندی نێوان لایەنە سیاسییەکان خستەڕوو، دیدگای یەکێتیی بۆ پرسەکان و چارەسەری کێشەکان خستەڕوو.
لە بەشێکی تری کۆبوونەوەکەدا دەرباز کۆسرەت رەسول باسی لە رۆڵی پارێزەران و مافپەروەران کرد، کە ھەمیشە رۆڵیان ھەبووە لە پێشخستنی کارە یاساییەکان و پاڵپشت و پشتیوانێکی بەھێز بوونە بۆ یەکێتیی و داواشی کرد رۆڵی زیاتر بگێڕن لە سەروەربوونی یاساو کارکردنی دادگاکان بە سەربەخۆیی.