کوردستان
مەریوان نادر ئەندامی لیژنەی پەروەردە لە خولی پێشوی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە دوایین کۆبوونەوەی لیژنەی دارایی دەنگدرا لەسەر گواستنەوەی راژە و مووچەی مامۆستایانی خوێندنی کوردی لە ناوچە دابڕێندراوەکان بۆ سەر بەغداد.
ئەوەشی خستووەتەڕو، گواستنەوەی راژە و مووچەی مامۆستایانی خوێندنی کوردی لە کەرکوک و تەواوی ناوچە دابڕێندراوەکان لە میلاکی حکومەتی ھەرێمەوە بۆسەر میلاکی حکومەتی فیدراڵی، یەکێکبوو لە بەڵێنەکانی یەکێتیی و لە کۆتاییدا ھاتەدی.
ئەو پەرلەمانتارەی فراکسیۆنی یەکێتی دەشڵێت، حزبەکەیان لەسەرەتای پێکھێنانی حکومەتەکەی سودانی، رێککەوتنی کردبوو کە مووچەی مامۆستایانی خوێندنی کوردی لە ناوچە دابڕێندراوەکان بخرێتەوەسەر بەغداد و لەم بارەیەوەشەوە لایەنەکان بەڵێنەکانیان بەرامبەر یەکێتی جێبەجێکرد.
د. نەرمین مەعروف ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، بەشێکی زۆری مادەکانی پڕۆژەیاسایی بودجە یەکلایی کراونەتەوە و گفتوگۆکانیش بەرەو کۆتایی دەڕوات، چاوەڕوان دەکرێت لە دانیشتنەکانی ئەمشەو و بەرەبەیانی رژی پێنجشەممە بڕگەکانی تریش یەکلایی بکرێتەوە.
وتیشی، ماددەی ١٣ و ١٤ی تایبەت بە شایستە داراییەکانی ھەرێم یەکلایی نەکراونەتەوە، بەشێک لە ئەندامانی لیژنەی دارایی لە پێکھاتەکان سەرنج و تێبینی جیاواز و پێشنیاری جیاوازیان ھەیە سەبارەت بە ناوەرۆکی ئەو دوو مادەیە، سەبارەت بە شێواز و میکانیزمی فرۆشتنی نەوتی ھەرێم و شێوازی مامەڵکردن لەگەڵ ئەژمارە بانکییەکەی کە داھاتی نەوتی ھەرێمی تیا ئەژمار دەکرێت، پێشنیاری جیاوازیش ھەیە لەگەڵ ئەوەی لە دەقی پڕۆژەیاساکەدا ھاتووە، ئەوەش کۆدەنگی کۆتایی لەسەر دروست نەبووە.
د. نەرمین مەعروف راشیگەیاند، ھەموو لایەنەکان خوازیارن ئەو دوو بڕگەیە بە لێکتێگەیشتن تێپەڕێنرێت، نەک بە ناچاری ببرێتە ھۆڵی پەرلەمان و لەوێ یەکلایی بکرێتەوە.
رۆژی چوارشەمە ٢٤ی ئایار قوباد تاڵەبانی لەڕێگەی تەلەفونەوە پەیوەندیی بە سەروەر مەحمود _ەوە کرد و دەستخۆشی لێکرد کە بەھۆی ھەڵوێستە ئازایانەکەیەوە توانیویەتی ژیانی ٣٠ کەس لە مردن رزگار بکات و پێشی وت کە وەک کوردێک شانازیت پێوە دەکەین.
لە بەرامبەردا سەروەر مەحمود وتی، زۆر دڵخۆش بووە کە جێگری سەرۆکوەزیرانی ھەرێم پەیوەندیی پێوەکردووە و دەستخۆشی لێ کردووە، ئەم جۆرە ھەڵوێستانە ھاندەرێکە بۆ ھەموو ئەو کوردانەی لە دەرەوەی وڵات بە شێوازی جۆراوجۆر ناو و ناوبانگی کورد بە جوانی نیشانی وڵاتانی دیکە دەدەن.
سەروەر مەحمود تەمەنی ٣٩ ساڵە و ھاووڵاتییەکی بەریتانیایە و خەڵکی شاری کەلارە، رۆژی چوار شەممەی ھەفتەی رابردوودا کاتێک دەبینێت باڵەخانەیەک بەھۆی شۆرتی کارەباوە ئاگری گرتووە، بە ھانای ئەو خەڵکەوە دەچێت کە لە ئاگرەکەدا گیریان خواردوە و تاکو تیمەکانی فریاکەوتن دەگەنە شوێنی رووداوەکە ژیانی ٣٠ کەس لە دانیشتوانی ناو باڵەخانەکە رزگار دەکات.
بۆ ڕێکخستنەوەی باشتری ئەرکەکان و جۆشدانەوەی خەباتی ئێستا و ئایندەی چین و توێژەکان لە ناومەکتەبی رێکخراوە دیموکراتیەکاندا ، ئەمڕۆ رەفعەت عەبدوڵا بڕیاردەری دەستەی کارگێڕی مەکتەبی سیاسی بە ئامادەبوونی هەریەک لە جوتیار نوری لێپرسراوی مەکتەب و فریال عەبدوڵا لێپرسراوی بۆردی ڕێکخراوە پیشەییەکان و سەرتیپ عەلی لێپرسراوی بۆردی وەرزش و ئەندامانی مەکتەب کۆبووەوە.
لەسەرەتای کۆبونەوەکەدا، بڕیاردەری دەستەی کارگێڕی مەکتەبی سیاسی، بۆ بەرچاو ڕونی زیاتری ئامادەبوان لەسەر بارودۆخی سیاسی کوردستان و عێراق و ناوچەکە ڕۆڵ و پێگەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانی خستە ڕوو کە لە رێگەی گفتوگۆی سیاسی ودبلۆماسیەوە گشت هەولێکی لەگەڵ لایەنە کوردستانی وعێراقی و نێردە دبلۆماسیەکان خستۆتە گەڕ بۆ گەیشتن بە ئەنجامێک کە ئاسۆی وڵات و ناوچەکەلەبەرژەوەندی گەلی کوردستان و گشت گەلانی عیراق بێت لە دابین کردنی گشت مافەکانی هاووڵاتیاندا.
لە بارەی دوا پێشهاتە سیاسیەکانی کوردستانەوە ، رەفعەت عەبدوڵا وتی ئەوەی لە رۆژی 22 ی 5 سەرۆکی پارلەمان و پارلەمانتارانی فراکسیۆنی یەکێتی گرتیانە بەر تەئکیدکردنەوەی گیانی پەرۆشی یەکێتی بوو بۆ چارەسەرو دەستپێشخەری بەرپرسیارنە بۆ هەمواری یاسای هەلبژاردن و ریوشوێنەکانی کاراکردنەوەی کۆمسیۆن تاکو ببنە بنەماکانی هەلبژاردنێکی پاک و بێگەرد .
لە تەوەرێکی تری کۆبونەوەکەدا، رەفعەت عەبدوڵا بریاردەری دەستەی کارگێڕی مەکتەبی سیاسی داوای لە ئەندامانی مەکتەبی رێکخراوە دیموکراتیەکان کرد بە بەرنامەو پرۆژەی نوێوە هەوڵەکانیان چڕتر بکەنەوە بۆ خزمەتی گشت چین و توێژەکانی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان و بە هەماهەنگی لەگەڵ مەکتەبەکانی تردا کار لەسەرپێگەیاندنی کادری پیشەیی بکەن .
پاشان جوتیار نوری لێپرسراوی مەکتەبی رێکخراوە دیموکراتیەکان کارو چالاکی مەکتەبەکەیان لە ماوەی رابووردودا و بەرنامەی کاری ئایندەیانی خستە ڕوو کە بۆ نوێکردنەوەی سەندیکاو رێکخراوەکان لە خۆ ئامادەکردندان بۆ چەند هەڵبژاردنێک لەناو رێکخراوەکاندا .
دەقی پرسەنامەکەی سەرۆک بافڵ جەلال تاڵەبانی:
بەڕێز کاک سیروان مامۆستا مەلا محەمەد بەحرکەیی
بەداخێکی زۆرەوە هەواڵی کۆچی دوایی خاتوو (خەدیجە رەسوڵ پیرداود)، دایکی بەڕێزتان و خێزانی کەسایەتی دیار و تێکۆشەری کۆچکردوو مامۆستا مەلا محەمەد بەحرکەییم پێگەیشت .
بۆ ئەم خەمە گەورەیە پرسە و هاوخەمی قووڵی خۆمان ئاڕاستەی ئێوە و بنەماڵە تێکۆشەرەکەتان دەکەم کە نموونەی خەبات و قوربانیدانن لەپێناو کوردستان.
لە خوای گەورە داواکارم کۆچکردوو بە بەهەشتی بەرین شاد بکات و سەبووری بە هەموولایەک ببەخشێت.
دڵسۆزتان
بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
فەرمانگەی میدیا و زانیاری بڵاویکردەوە، حکومەتی ھەرێم رەزامەندی دەربڕیوە لەسەر خەرجکردنی بڕی ٢ ملیار و ٧٧١ ملیۆن دینار، لەسەر بودجەی وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو، بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی ڕووبەرووبوونەوە و کۆنترۆڵکردنی نەخۆشیی تای خوێنبەربوون،و پاراستنی سامانی ئاژەڵ و تەندروستیی گشتی لە ھەرێمی کوردستان.
نەخۆشی تای خوێنبەربوون لە شارەکانی عێراق لەزیادبووندایە و بە پێی ئامارەکانی وەزارەتی تەندروستی عێراق لەسەرەتای ئەمساڵەوە ١٢٨ حاڵەتی توشبوون بە نەخۆشی تای خوێنبەربوون تۆمارکراوەو ١٨ توشبوویان گیانیان لەدەستداوە کە زۆرینەیان لە پارێزگای زیقارن.
بڕیار شوانی، نوێنەری حزبە کوردیییەکان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ھیچ نادادپەروەرییەک لە پێکھاتەی لقی کەرکوکی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکاندا نیە، بەڵام لە فەرمانگە حکومییەکان و کۆمپانیای نەوتی باکور نادادپەروەرییەکی زۆر لەبەرامبەر کورد ھەیە و لەکۆی ١٠٩ بەڕێوەبەری فەرمانگەکان تەنھا ٢٢یان کوردن، ھەروەھا لە کۆی ١٢ بەڕێوەبەری دەستە لە کۆمپانیای نەوتی باکور ھیچ کوردێکی تێدا نیە.
وتیشی، لە ھەموو ھەڵبژاردنەکاندا کورد ٥٥%ی دەنگەکانی کەرکوکی ھەبووە و دەبوایە بەو رێژەیە پۆستەکان لای کورد بووایە کەچی ماوەی شەش ساڵە پارێزگاری کەرکوک کە مافی رەوای کوردە دوور لە دەستور و یاسا لەلایەن بریکاری پارێزگارەوە بەڕێوەدەبرێت.
نوێنەری حزبە کوردییەکانی کەرکوک داوای لە سێ سەرۆکایەتییەکان کرد دووبارە پۆستە ئیدارییەکان بەپێی شایستەی ھەڵبژاردن دابەشبکرێنەوە و بەھیچ جۆرێک بڕگەی ٣٥ لە یاسای ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای عێراق قبوڵناکەن و لە دادگای فیدراڵی تانەیان لێداوە.
کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی ھەرێمی کوردستان بە سەرپەرشتی "مەسرور بارزانی" سەرۆک وەزیران و بە ئامادەبوونی "قوباد تاڵەبانی" جێگری سەرۆک وەزیران بەڕێوەدەچێت و سێ تەوەر لەخۆدەگرێت.
لە تەوەری یەکەمدا، دوایین پێشھاتەکانی پڕۆژەیاسای بودجەی عێراق بۆ ساڵانی ٢٠٢٣ بۆ ٢٠٢٥ دەخرێتەڕوو.
لە تەوەری دووەمیشدا، تاوتوێی ئەنجامی کۆبوونەوەی رۆژی ٢٢ی ئەم مانگە دەکرێت، کە تایبەت بوو بە دانانی میکانیزمی پێویست بۆ جێبەجێکردنی بڕیاری کۆبوونەوەی پێشووی ئەنجومەنی وەزیرانی تایبەت بە رێکخستنەوەی دارایی گشتی.
لە تەوەری سێیەمیش، رەشنووسی پڕۆژەیاسای وەزارەتی تەندروستی لە ھەرێمی کوردستان دەخرێتەڕوو.
عەلی باپیر سەرۆکی کۆمەڵی دادگەریی کوردستان لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، شکاندنی شکۆی دامەزراوەکانی ھەرێم ھۆکاری پووکانەوەی ھەرێم و بێ ئیعتیبارکردنیەتی و شیعاری بێ کرداریش دادی کەس نادات و ھیچ دەردێک چارەسەر ناکات، بۆیە پێویستە بۆ مانەوە و بەردەوامی ھەرێم، ھەمووان پابەندی پڕەنسیپ و یاساکان بن و ھیچ لایەنێک پەرلەمان و حکومەت بە موڵکی خۆی و حزبەکەی نەزانێت، چونکە لە ئەسڵدا ھەرێم و دامەزراوەکانی موڵکی ھەموو خەڵکین.
راشیگەیاندوە، سەپاندنی دۆخێکی تایبەت بەسەر ھەرێمدا، دژی بنەماکانی تەبایی و پێکەوەژیان و سازانی نیشتمانی و ڕێز لەیەکدی گرتن و ھیچ بەرھەمێکی لێ ناچنرێتەوە، کەواتە با عیبڕەت و پەند لە ھەڵەکانی ڕابردوو و شێوەی ئیدارەدانی خراپ وەربگیرێت و چیدی ھەرێم ئیحراجی ئەملاولا نەکرێت و بزانرێت کە بەبێ رێککەوتن و سازانی نیشتمانی لەسەر چۆنیەتیی ھەڵبژاردن و ھەموارکردنی یاساکەی و کاراکردنەوەی کۆمیسیۆن، ھیچ چارەیەکی دیکە نییە و ھەر کەس بە دادگەریی سەغڵەت ببێ، بەستەم و زۆر سەغڵەتتر دەبێ.
وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی ھەرێم لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، گەنم پاش وەرگرتنی نمونە و دەرچوونی لەپشکنین وەردەگیرێت، بۆ ھەرتەنێکیش بڕی ھەشت سەدو و پەنجا ھەزار دینار دەدرێت بەجوتیار.
باسی لەوەشکردووە، بۆ ئەمساڵ لەسنوری پارێزگاکانی ھەرێم بڕی تەنھا سێ سەد وحەفتاو پێنج ھەزارتەن گەنم وەردەگیرێت.
وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی ھەرێم دەڵێت، چل ملیار دینار خراوەتە سەر حساب بانکی وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی ھەرێم بۆ گەنمی ئەمساڵ، راستەوخۆ چەند ڕۆژ دوای وەرگرتنی گەنم لەجوتیاران چەکەکانیان پێدەدرێت لەماوەیەکی کەمدا لەبانکەکان شایستە داراییەکانیان وەردەگرن.
حیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق لە کۆڕبەندی ئابووری قەتەر رایگەیاند، لە بارەی دەستپێکردنەوەی ھەناردەکردنی نەوتی ھەرێمی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیھانی تورکییەوە، لەناوخۆی عێراق ھیچ جۆرە کێشە و گرفتێک نەماوە و ھەموو رێککەوتنێکیش لەگەڵ ھەرێمی کوردستاندا کراوە.
وتیشی، ئەوەی ماوەتەوە چاوەڕوانی وەڵامی کۆتایی تورکیان، چونکە پێیان وتراوە لیژنەیەکی ھونەری پشکنین بۆ بۆری گواستنەوەی نەوت دەکات بۆئەوەی دڵنیابن بەھۆی بومەلەرزەکەی چەند مانگی رابردووەوە زیانی بەرنەکەوتووە.
وەزیری نەوتی عێراق باسی لەوەشکرد، حکومەتی عێراق بە پلان و بەرنامە کار بۆ رێکخستنەوە و زیاتر گەشەپێدانی پیشەسازی نەوت و زیادکردنی بەرھەمھێنان دەکات بەتایبەتیش کەرتی غاز، دەیەوێت رێگاکانی ھەناردەکردنی نەوتیش ھەمەجۆر بکات لە پێناو داھاتی زیاتر و گەشەپێدانی کۆی ئابووری عێراق.
فراکسێۆنی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، لەسەر داوای کاروان یاروەیس ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و دوای کۆبونەوەی لەگەڵ وەزیری تەندروستی عێراق بۆ رووبەرووبونەوەی نەخۆشی ھەوکردنی پەردەی مێشکی منداڵان، کاروانی یەکەمی دەرمان تایبەت بەو نەخۆشییە گەیشتە گەرمیان.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، کاروانی دووەمیش کە ٦٢٧٣٥ پارچەی ترە و تایبەتە بە نەخۆشی ھەوکردنی پەردەی مێشکی منداڵان دەگات گەرمیان.
مەسرور بارزانی لە میانی کردنەوەی ١٣ھەمین پێشانگای بیناسازیی و ئاوەدانکردنەوە لە ھەولێر بەشداری پانێڵێکی کرد و رایگەیاند، ٢٠ ھەزار یەکەی نیشتەجێبوون بڕیارە بۆ کەمدەرامەتان لە ھەرێمی کوردستان دروستبکرێن، بۆ ئەوەی ئەو خەڵکە بتوانن سوود لەو پڕۆگرامەی حکومەت وەربگرن کە ئێستا خراوەتە تەندەر.
لەبارەی دروستکردنی یەکەی نیشتەجێبوون بۆ کەسوکاری شەھیدان، مەسرور بارزانی راشیگەیاند، ئەوان ھەندێک بەرنامەیان ھەبووە کە چۆن بتوانن یەکەی نیشتەجێبوون بێبەرامبەر بۆ کەسوکاری شەھیدان دابینبکەن، لە سنوری دھۆک وایانکردووە لە ھەولێر پڕۆسەکە خەریکە تەواودەبێت و لە ھەموو پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکانی دیکەیش وادەکەن، ھەموو کەسێک ببێتە خاوەنی خانووی خۆی یان جێگەی خۆی.
سەرۆک وەزیرانی ھەرێم راشیگەیاند، پێداچوونەوە بە ماستەرپلانی شارەکان دەکرێت و جەختیشی لەوەکردەوە، لە دروستکردنی باڵەخانەدا پێویستە رێژەی سەوزایی، کوالێتی و ئاسانکاری بۆ ھاتووچۆی کەمئەندام لەبەرچاو بگیرێت بە تایبەتی لە شوێنە گشتییەکاندا.
دەقی پرسەنامەکە:
بەڕێزان خێزان و خانەوادەی کۆچکردوو خاتوو خدیجە رسول پیرداوود
بەبیستنی هەواڵى کۆچی دوایی خاتوو (خدیجە رسول پیرداوود) خێزانی خوالێخۆشبوو (مەلا محەمەد بەحرکەیی) کەسایەتی کۆمەڵایەتی و نیشتمانپەروەر، نیگەران و دڵگران بووم.
بۆ ئەم خەمە پرسەو سەرەخۆشی لە کەسوکار و بنەماڵە تێکۆشەرەکەتان دەکەم. خواى گەورە لەکۆچکردوو خۆش بێت و جێگاى بەهەشت بێت، سەبورى و دڵنەواییش بەهەموو لایەک ببەخشێت.
انا لله و انا الیه راجعون
قوباد تاڵەبانی
سەرپەرشتیاری مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلال
غەریب ئەحمەد، ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، رۆژی دووشەممە وەک پەرلەمانتارانی یەکێتی سەردانی وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراقیان کرد و داوایانکرد بڕیاری قەرەبووکردنەوەی ئاوارەکان پارێزگای ھەڵەبجە و ئیدارەی راپەڕینیش بگرێتەوە کە لە ناوخۆدا ئاوارەبوون و یان پێشتر ئاوارەی ئێران بوون و تائێستا نەگەڕاونەتەوە.
وتیشی، لەو دوو سنورەدا سەدان خێزانی ئاوارەی شنگال، نەینەوا و ناوچەکانی دیکە ھەن کە دوای ھێرشەکانی داعش نیشتەجێبوون و بەھۆی دابیننەکردنی پێداویستییەکانیان نەیانتوانیوە بگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان.
وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق بڕیاریداوە بەمەبەستی ھاندانی ئاوارەکان بۆ گەڕانەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان، بۆ ھەر خێزانێک زەوی نیشتەجێبوون یان ھاوکاری داراییان پێبدرێت، لەم بارەیەوە پەرلەمانتارەکەی فراکسیۆنی یەکێتی ئەوەی خستەڕوو، وەزیری کۆچ و کۆچبەران پێشوازی و پشتیوانی خۆی بۆ داواکارییەکەیان دەربڕیووە تاوەکو بڕیارەکە ئاوارەکانی کوردستانیش بگرێتەوە.
بەڕێوەبەرایەتیی ھاتووچۆی پارێزگای سلێمانی لە روونکردنەوەیەکدا دەڵێت، ئامارێک بڵاوکراوەتەوە کە گوایە لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا ٣٨٥ ھەزار سەرپێچی تۆمارکراوە، وەک تۆمارکردنی سەرپێچییەکان ئامارەکە دروستە، بەڵام لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا نییە، بەڵکو لەسەرەتای دەستبەکاربوونی کۆمپانیای جێبەجێکاری پڕۆژەکەوە ئەو ئامارە تۆمارکراوە و بەشێوەی تێست بووە، واتا ھیچ کام لەو سەرپێچییانەی کە تۆمارکراون و دەکرێن لەلایەن کامێراکانی چاودێری خێرایی پۆینت تو پۆینت، لە رێگەی تاسڵوجە-دوکان ھەژمار ناکرێن.
راشیگەیاند، ئەو ھەڵەیەی روویداوە لە پێدانی زانیاری بووە لەلایەن فەرمانبەری بەشی ئاماری کۆمپانیای جێبەجێکاری کامێراکان، واتە ئاماری سەرپێچییەکان تەنھا لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا نەبوون، بەڵکو بە درێژایی تێستی کامێراکان بووە لە ساڵی رابردووەوە تائێستا و لەسەر ھیچ شۆفێرێکیش ھەژمار نەکراوە.
ئەو روونکردنەوەی لەکاتێکدایە بەختیار محەمەد بەڕێوەبەری راگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتیی ھاتووچۆی سلێمانی بە کوردسات نیوزی رایگەیاند، تەنھا لە رۆژی دووشەممە لە رێگەی دوکان- تاسڵوجە ٣٨٥ ھەزار و ٢٠٠ سەرپێچی ئۆتۆمبێل تۆمارکراوە.