ئابووری
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، سبەینێ ئەنجومەنی دەوڵەت کۆبونەوەی کۆتایی ئەنجامدەدات بۆ دەرکردنی روونکردنەوە و پێدانی بۆچوونی خۆیان دەربارەی راپۆرتی لیژنە یاساییەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق سەبارەت بە کێشە داراییەکانی نێوان هەرێم و عیراق.
سەرچاوەیەکی تایبەت لە ئەنجومەنی دەوڵەت بە محەمەد عەبدولرەحمان پەیامنێری کوردسات نیوزی رایگەیاندووە: ئەمڕۆ ئەنجومەنی دەوڵەت نەیتوانی روونکردنەوەی خۆی دەربکات، چونکە ناکۆکییە یاساییەکە لە نێوان هەرێم و بەغدا زۆرە.
ئەو سەرچاوە راشیگەیاندووە: بۆیە ئەنجومەنی دەوڵەت بە راوێژکردن لەگەڵ دەستەی گشتی ئەنجومەن، بڕیاریاندا سبەی پێنجشەممە کۆوەببنەوە (تفسیر) روونکردنەوەی خۆیان دەربکەن.
د. نەرمین مەعروف ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق میوانی پانۆرامایە و باس لە نوێترین زانیاری دەکات سەبارەت بە کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغداد.
د.نەرمین مەعروف دەڵێت، ماددەی 29ی یاسای ئیدارەدانی عیراق کۆنکریتی نیە.
رایگەیاند، لەئێستادا پرسی موچەی هەرێم زیاتر وابەستەی داهاتی نانەوتییە, هەروەها گرنگە هەرێم پاپەندی ئەرکەکانی بێت بەرانبەر عیراق.
دەشڵێت، حکومەتی فیدراڵی عیراق دەیەوێت هەرێم بەشداربێت لە داهاتی عیراق، هەروەها تەیف سامی وەزیری دارای عیراق دەیەوێت کێشەکان چارەسەر بکرێن و نایەوێت یاسا پیشێل بکات.
وتیشی، سەرۆک بافڵ نوێنەری هەرێم بوو لە رێککەوتنی 17ی تەمموز.
محەمەد عەبدولرەحمان پەیامنێری کوردسات نیوز لە بەغداد رایگەیاند: کەمێك بەر لە ئێستا کۆبونەوەیەکی گرنگ و فراوان لە نێوان سێ وەزیری کورد لە حکومەتی عیراق و بەرپرسێکی باڵا لە نێو ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، لەگەڵ وەفدی باڵای حکومەتی هەرێمی کوردستان گفتوگۆیان کردوە و بڕیاردراوە لە چەند رۆژی داهاتوود، هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان دەستپێبکاتەوە و نەوتەکە رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات.
بەپێی زانیارییەکان، وەفدی حکومەتی هەرێم پێکهاتبوون لە دکتۆ ئامانج رەحیم، سکرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و ئومێد سەباح سەرۆکی دیوانی حکومەت و کەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتییەکان و پشتیوان سادق وەزیری ئەوقاف و عەبدولحەکیم خەسرەو بەرپرسی هەماهەنگی و بەدواداچون لە ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم.
پەیامنێری کوردسات نیوز وتیشی:ئەمڕۆ مۆڵەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ کۆمپانیا نەوتییەکان لە پێناو دەستپێکردنەوە بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم کۆتاییهات، حکومەتی هەرێم بە کۆمپانیا نەوتییەکانی وتوە کە بڕی ئێستای نەوتی بەرهەمهێنراو رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ دەکات، بە گلدانەوەی 50 هەزار بەرمیل نەوت بۆ پێداویستی ناوخۆی هەرێم، بەو مەرجەی حکومەتی عیراق گرفت بۆ داهاتی نانەوتی دروست نەکات و راستەوخۆ لە مووچەی مانگی حەوتەوە، تەمویلی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بکرێت.
محەمەد عەبدولرەحمان وتیشی: وەفدی هەرێم رەزامەندی حکومەتی هەرێمی کوردستانیان بە بەرپرسە کوردەکان گەیاندوە بۆ رادەستکردنی نەوتی بەرهەمهێنراوی هەرێمی کوردستان بە حکومەتی عیراق، کە رەزامەندی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستانیشی لەسەرە.
بەپێی زانیارییەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان، بڕیاریداوە رێبوار هادی کە سەرۆکی لیژنەی یاساییە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، نوێنەرایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکات لە کۆبونەوەکەی ئەنجومەنی دەوڵەت، سەبارەت بە دەرکردنی روونکردنەوەیەك لەلایەن ئەنجومەنی دەوڵەتەوە تایبەت بە داهاتە نانەوتییەکان.
رۆژی سێشەممە ئەنجومەنی دەوڵەت لەبارەی ناکۆییەکانی نێوان هەرێم و بەغداد سەبارەت بە داهاتە نانەوتییەکان کۆدەبێتەوە، هاوکات بڕیاردراوە دوو راوێژکار لە وەزارەتی دارایی و دادی هەرێم بانگهێشتی کۆبوونەوەکە بکرێت.
محەمەد عەبدولرەحمان پەیامنێری کوردسات نیوز لە بەغداد رایگەیاند، ئەنجومەنی دەوڵەت بڕیاریدا بانگهێشتی دوو راوێژكاری یاسایی لە وەزارەتی دارایی و دادی هەرێم بكات، بۆ كۆبوونەوەی داهاتوو لە رۆژی سێشەممە، لەکۆبوونەوەکەدا بە ئامادەبوونی دوو راوێژکارە یاساییەکەی هەرێم گفتوگۆ لەبارەی راپۆرتەكەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق دەكرێت.
دەشڵێت: ئەنجومەنی دەوڵەت هەوڵدەدات رۆژی سێشەممە پێش كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران رونكردنەوەی خۆی بخاتەڕوو .
پەیامنێری کوردسات نیوز وتیشی، ئەگەر ئەنجومەنی دەوڵەت پێش كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران نەیتوانی راپۆرتی خۆی پێشكەش بكات ئەوا رۆژی چوار شەممەی جارێكی تر كۆدەبێتەوە.
سەرۆک وەزیرانی عیراق دەڵێت، ئامادەکاریمان کردووە بۆ پێشخستنی ئابوری عیراق لە قۆناغی داهاتوودا، هاوکات لەماوەی دوو ساڵی رابردوودا ئاستی وەبەرهێنانی دەرەکی و عەرەبییەکان گەیشتووە 100 ملیار دۆلار.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق، لەئاهەنگی رۆژی هاوبەشییەکانی نێوان دامەزراوەیی دارایی نێودەوڵەتی و حکومەتی عیراق رایگەیاند، حکومەت بڕوای بە داڕشتنەوەی ئابوری عیراق هەیە و کاریان کردووە بۆ پێشخستنی کەرتی ئابوری لە داهاتوودا.
وتیشی، پیرۆزبایی لە عیراقییەکان دەکەن بەبۆنەی ئیمزاکردنی گرێبەستی هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیای دارایی نێودەوڵەتی، کە مێژووی پەیوەندی و پڕۆژەیان لەگەڵیاندا هەیە، دەشڵێت، پشتیوانی حکومەت بۆ کەرتی تایبەت بەردەوامە.
سودانی ئەوەشی خستەڕوو، ئەوان پێیان وایە کەرتی تایبەت هاوبەشێکی کاریگەرە لە رەخساندنی هەلی کار، هەروەها توانیویانە سەرمایەی بیانی رابکێشین و هانی دامەزراوە نێودەوڵەتییەکانی دیکە بدەن.
سەرۆک وەزیرانی عیراق راشیگەیاندووە، قەبارەی وەبەرهێنانە دەرەکی و عەرەبییەکان گەیشتووەتە 100 ملیار دۆلار، رونیشیکردەوە، کەرتی تایبەت هاوبەش و پشتیوانە لە گەیشتن بە دیدگاکەیان بۆ داڕشتنەوەی ئابوری.
ئێوارەی ئەمڕۆ کۆبونەوەی لیژنە یاساییەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عیراق بەڕێوەچوو.
محەمەد عەبدولرەحمان پەیامنێری کوردسات نیوز لە بەغداد رایگەیاند: کۆبونەوەکە سەعات سێی پاش نیوەڕۆ بەڕێوەچووە، تێیدا عەلی فەوزی راوێژکاری یاسایی سەرۆک وەزیرانی عیراق و سەرۆکی لیژنە یاسایەکە، راپۆرتی خۆیان خستە بەر دیدی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق.
پەیامنێری کوردسات نیوز وتیشی، "بەپێی زانیارییەکی تایبەت، سەرۆک وەزیرانی عیراق بۆچوونی باش بوە لەسەر راپۆرتەکەی لیژنە یاساییەکە، هەروەها سەرۆک وەزیرانی عیراق بڕیاری پەسەند کردنی راپۆرتەکەی نەداوە، چاوەڕێ دەکرێت راپۆرتی رێکەوتنەکەی نێوان هەرێم و بەغدا، لە کۆبونەوەی داهاتووی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق، دەنگی لەسەر بدرێت.
لیژنەکانی قائیمقامییەتی سلێمانی ئاماری کار و چالاکییەکانی مانگی هەشتیان بڵاوکردەوە و تەنها پێنج شوێنکار داخراون.
قائیمقامییەتی سلێمانی راگەیەندراوێکی سەبارەت بە کار و چالاکییەکی مانگی هەشت بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت، "مانگی رابردوو لە سلێمانی نزیکی 36 تۆن خۆراک و کەرەستەی خراپ و ماوەبەسەرچوو لەناوبراوەو پێنج شوێنی کارکردنیش داخراون."
لە راگەیەندراوەکەشدا هاتووە، "شەش هەزارو 149 سەردانیان لە سنوری شاری سلێمانی بۆ بازاڕ و شوێنە گشتیەکانی ئەنجامیانداوە و پسوڵەی سەرپێچیان بۆ 390 شوێنکار کردووە، هاوکات 216 حاڵەتی ئاگادارکردنەوە هەبووە".
"لەم مانگەدا شەش حاڵەتی دادگا تۆمارکراوەو هەشت شوێنکار بەهۆی سەرپێچییەوە داخراون، ئەو شوێنانەشی کە رووبەڕووی داخستن بوونەتەوە بەهۆی دووبارە ئەنجامدانی سەرپێچی و پابەندنەبوونیان بووە، بەو رێنمایانەی کە پێشتر لە لایەن لیژنە هاوبەشەکانەوە پێیان درابوون، هەروەها هەر لە مانگی رابردوودا 50 ملیۆن دینار سزای دارایی ئەو شوێنکارانە دراوە کە پابەندی رێنماییەکانی نەبوون"، قائیمقامییەتی سلێمانی وادەڵێت.
سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دارایی هەرێم رایدەگەیەنێت، هەرچەندە چاوەڕێن ئەمڕۆ بەغداد موچەی مانگی شەشی هەرێم رەوانە بكات، بەڵام تاوەكو ئێستا هیچ بڕە پارەیەك نەخراوەتە سەر هەژماری دارایی هەرێم.
پەیامنێری كوردسات نیوز لە زاری سەرچاوەیەكی وەزارەتی دارایی هەرێم رایگەیاند، هەرچەندە چاوەڕێن ئەمڕۆ بەغداد موچەی مانگی شەشی هەرێم رەوانە بكات، بەڵام تاوەكو ئێستا هیچ بڕە پارەیەك لە لقی هەولێری بانكی ناوەندیی نەخراوەتە سەر هەژماری دارایی هەرێم.
پەیامنێری كوردسات نیوز لە بەغدادیش رایگەیاند، هەموو رێكارەكانی ناردنی موچە بۆ هەرێم لە بەغداد تەواو كراوە، بەڵام هێشتا ئیمزای كۆتایی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراقی ماوە بۆ خەرجكردنی.
بڕیارە ئەمڕۆ هەرێمی كوردستان 120 ملیار دیناری داهاتی نانەوتی رادەستی بەغداد بكات و لەدوای رادەستكردنەكەش راستەوخۆ وەزارەتی دارایی عیراق پارەی موچەی مانگی شەش بۆ هەرێم دەنێرێت.
بەپێی زانیارییەكانی پەیامنێری كوردسات نیوز، رادەستكردنی 120 ملیاری داهاتی نەوتی و نیوەی داهاتی نانەوتی لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە بە بەغداد تەنها رێكارە كارگێڕییەكانی ماوە و بەر لە تەواوبوونی دەوام لەمڕۆدا، پارەكە رادەستی بەغداد دەكرێت، راستەوخۆ لەدوای رادەستكردنی پارەكەش وەزارەتی دارایی عیراق دەست بە خەرجكردنی پارەی موچەی مانگی شەشی موچەخۆرانی هەرێم دەكات.
باسی لەوەشكرد، ئەگەر سبەینێ پارەی موچە بگاتە بانكەكانی هەرێم، ئەوا رۆژی هەینی دەست بە دابەشكردنی موچەی مانگی شەش دەكرێت.
ئاماژەی بەوەشكرد، بەپێی لێدوانی بەرپرسانی وەزارەتی دارایی حكومەتی هەرێم لیستی موچە هاوشێوەی مانگەكانی رابردوو دەبێت و لەماوەی سێ رۆژدا موچەی سەرجەم دەستە و وەزارەتەكان دابەشدەكرێت.
بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق کۆببێتەوە و یەکێک لە تەوەرەکانی کۆبوونەوەکەش بریتیدەبێت لە بابەتی نەوت و موچەی هەرێمی کوردستان.
بەپێی زانیارییەکانی محەمەد عەبدولرەحمان، پەیامنێری کوردسات نیوز لە بەغداد، پرسی نەوت و خەرجکردنی مووچەی هەرێمی کوردستان، وەک بابەتێکی لە کارنامەی دانیشتنەکەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراقدا جێگیر کراوە.
پەیامنێری کوردستان نیوز راشیگەیاند، بڕیارە لە دانیشتنەکەی ئەمڕۆدا گفتوگۆ لەبارەی ئەم دوو پرسە بکرێت و هەوڵبدرێت بڕیاری پێویست لەسەریان بدرێت.
کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق ئەمرۆ سەعات یەک دەستپێدەکات.
نوسراوی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بۆ خەرجکردنی موچەی مانگی شەشی هەرێم رادەستی وەزارەتی دارایی عیراق کرا و گەر هەرێم مەرجەکان جێبەجێ بکات هەفتەی داهاتوو موچەی مانگی شەش دەخرێتە سەر هەژماری وەزارەتی دارایی هەرێم.
محەمەد عەبدولرەحمان پەیامنێری کوردسات نیوز لە بەغداد رایگەیاند، "نوسراوی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بۆ خەرجکردنی موچەی مانگی شەشی هەرێم رادەستی وەزارەتی دارایی عیراق کرا".
ئاماژەی بەوەشدا، "ئەوەی ماوەتەوە حکومەتی هەرێم 120 ملیار دینار وەک داهاتی ناوخۆی هەرێم بۆ مانگی شەش رادەستی وەزارەتی دارایی عیراق بکات و هەرەوەها هەناردەکردنەوەی نەوتەکە رادەستی سۆمۆ بکات".
پەیامنێری کوردستان نیوز دەشڵێت، "ئەگەر ئەم دوو خاڵە جێبەجێبکرێت، هەفتەی داهاتوو لقی هەولێری بانکی ناوەندی عیراق، هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی هەرێم تەمویل دەکات"
داهاتی نا نەوتی عیراق لە ماوەی شەش مانگی یەكەمی ئەمساڵ بۆ نزیكەی نیوە دابەزیوە.
نەبیل مەرسومی شارەزای بواری ئابووری ئاشكرایكردووە، بەپشت بەستن بە راپۆرتەكەی وەزارەتی دارایی كە بڕی داهاتی نیوەی یەكەمی ئەمساڵی بڵاوكردووەتەوە، دەردەكەوێت داهاتی نانەوتی بەراورد بە هەمان ماوەی ساڵی رابردوو بەرێژەی 43.6% دابەزیوەو گەیشتووەتە چوار ترلیۆن و 951 ملیار دینار، لەكاتێكدا پێشتر حەوت ترلیۆن و 118 ملیار دینار بووە.
مەرسومی باسی لەوەش كردووە، ئەم دابەزینە لە ئەنجامی كەمبوونەوەی داهاتەكانی باج و ڕسومات و پشت بەستنی عیراقە بۆ سەرچاوەی یەك داهاتی.
هەروەها دەڵێت، ئەمە كەلێنێكی گەورەیە لە نێوان داهاتە پلان بۆ داڕێژراوەكان و داهاتە ڕاستەقینەكان و زیادبوونی كورتهێنانی ڕاستەقینە لە بودجەی گشتیدا.
وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بڕیاریداوە بۆ ساڵی نوێی خوێندنی، داشکاندن لە کرێی خوێندنی زانکۆ و پەیمانگەکان بەردەوامبێت.
عەباس ئەکرەم وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بە کوردسات نیوزی راگەیاند: داشکاندن لە کرێی خوێندنی پاراێڵ و ئێوارانی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی بەردەوامە.
"ئامادەکارییەکان بۆ دەستپێکردنی ساڵی نوێی خوێندن دەستی پێ کردووە، مامۆستاکان لە 1ـی 9 پەیوەندی بە زانکۆ و پەیمانگەکانەوە دەکەن، هەروەها لە رۆژی 1ـی 9 تا 1ـی 10 رۆژەکانی دەستپێکی خوێندن و تاقیکردنەوەکان و کۆتایی خوێندن دیاری دەکرێت"، وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا وادەڵێت.
ئاماژەی بەوەشدا: داشکاندن بۆ خوێندنی پارالێڵ و ئێواران لە زانکۆ و پەیمانگە حکومییەکان بە رێژەی ٪45 بەردەوامدەبێت، هەروەها لە زانکۆ و پەیمانگە ئەهلییەکان بە رێژەی ٪10 تا ٪25 بەردەوامدەبێت و زۆرترین دەرفەت بۆ دەرچووانی 12ـی ئامادەیی دەرەخسێنین.
لە مانگی تەمموزدا ژمارەی مایەپووچ بوونی ئەو کۆمپانیایانەی لە ئەڵمانیا تۆمارکراون، بە بەرزترین رێژە لە مانگی ئۆکتۆبەری ساڵی رابردووەوە دێت.
فەرمانگەی ئاماری ئەڵمانیای فیدراڵ رایگەیاند، دادگا ناوخۆییەکان لە مانگی تەمموزدا لە چاو ساڵی رابردوودا بە ڕێژەی 19.2% زیادبوونی حاڵەتە نوێیەکانی مایەپووچ بوونیان تۆمارکردووە.
بەپێی داتاکانی فەرمانگەکە، زۆرجار مایەپووچ بونەکان دوای سێ مانگ لە بەرواری تۆمارکردنیانەوە تۆمار کراون، بەجۆرێک ساڵی رابردوو 21 هەزار و 812 حاڵەت تۆمارکراون، کە بەرزترین ژمارەیە لە ساڵی 2015وە، بەتەنها لە مانگی ئایاری 2025دا زیاتر لە دوو هەزار دۆسییەی مایەپووچ بوون تۆمارکراوە.
زیادبوونی مایەپووچ بوونەکان، دوای کۆتایی هاتنی پاڵپشتی حکومەت دێت لە سەردەمی پەتای کۆڤید-19وە، هەروەها بەرزبوونەوەی نرخی وزە و زیادەڕەوی لە بیرۆکراسی و نادڵنیایی سیاسیدا بارگرانی زیاتر بۆ بازرگانییەکان دروست دەکات.
شاخەوان عەبدوڵا جێگری دووەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا باسی لە رێککەوتنەکەی هەولیر و بەغداد کرد.
شاخەوان عەبدوڵا ئاماژەی بەوەدا: رێککەوتنەکە بەجۆرێکە نەوتی هەرێم هەناردە دەکرێت و 120 ملیار دینار داهاتی نانەوتی رادەستی بەغداد دەکرێت، هەروەها لیژنەیەک دانراوە بۆ چاودێریکردن و لەوانەیە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان گۆڕانکاری بەسەردابێت.
"رێکارەکانی ناردنی موچە تەواوبووە، هیچ بیانوویەک نییە بۆ نەناردنی موچە"، شاخەوان عەبدوڵا وادەڵێت.
شاخەوان عەبدوڵا سەبارەت بەو هێرشە درۆنییانەی کە لە رابردوودا کرایە سەر هەرێم رایەگەیاند: ناوی گروپەکان ئاشکراکراوە.
سوریا و تورکیا هێڵێکی نوێی غازی سروشتی ناوچەیییان کردەوە، وەزیری وزەی سوریا ڕایگەیاند، پڕۆژەکە تا شەش ملیۆن مەتر سێجا غاز لە ڕۆژێکدا دابین دەکات.
محەمەد بەشیر وەزیری وزەی سوریا وتیشی، لە قۆناغی یەکەمدا بە دابینکردنی 3.4 ملیۆن مەتر سێجا لە ڕۆژێکدا لە ڕێگەی تورکیاوە هەناردە دەکرێت.
لای خۆیەوە، ئاڵپارسلان بایراکتار وەزیری وزە و سەرچاوە سروشتییەکانی تورکیا وتی، ئەنقەرە لە ڕێگەی هەشت خاڵی جیاوازەوە کارەبا هەناردەی سوریا دەکات، ئاماژەی بە پلانەکانی زیادکردنی توانای هەناردەکردن بە ڕێژەی 25% کرد لە قۆناغی یەکەمدا، لەگەڵ ئەگەری دوو هێندەکردنی لە ئایندەدا.
بایراکتار ئاماژەی بەوەشکرد، ساڵانە تورکیا توانای هەناردەکردنی تا دوو ملیار مەتر سێجا غازی سروشتی بۆ سوریا هەیە.