هەواڵەکان
خان مەرجان؛ میراتە 667 ساڵەکەی بەغداد و ئەو خانەی پێی دەوترا دڵی بەغداد، دەگەڕێنرێتەوە بۆ ژیان و جارێکی دیکە گەرموگوڕی بۆ دەگەڕێنرێتەوە.
خان مەرجان لە ساڵی 1358دا و لە سەردەمی والی ئەمینەدین مەرجاندا دروستکراوە و لەدوای سەردەمی عەباسییەکانەوە وەک ناوەندێکی گەورەی بازرگانی و میوانخانە و دیوەخانێک بۆ رێبواران و ناوەندێکی فێربوونی نوسین و خوێندنەوە رۆڵی گێڕاوە.
خانەکە دەکەوێتە ناوجەرگەی شەقامی رەشیدی ئێستا، هونەری تەلارسازی ئاستبەرزی تێدا بەکارهاتووە کە بە بینینی چاو تێر نابێت، بەرزی خانەکە 31 مەتر و نیو و پانی رووکاری پێشەوەشی 45 مەترە.
خانەکە لە دوو نهۆمی 45 ژووری پێکهاتووە، کە سەرجەم ژوورەکان بە هونەرێکی بەرزی تەلارسازیی نەخشێنراون، ناوەڕاستی خانەکەش لە هەردوو نهۆمەکەوە دەڕوانێتە سەر گۆڕەپانێک کە بنمیچەکەی بە شێوەیەکی هونەریی رازێنراوەتەوە.
ئێستاش دوای نزیکەی 700 ساڵ، دووبارە خان مەرجانی دڵی بەغداد جمەی دێت و لەچوارچێوەی هەوڵەکان بۆ پاراستنی شوێنەوارە مێژووییەکان، نۆژەن کراوەتەوە و وەک مۆزەخانەیەک و شوێنێکی گەشتیاریی و ناوەندێکی هونەری و رووناکبیری بە رووی هاووڵاتیاندا کراوەتەوە.
نۆژەنکردنەوەی خانەکە بە جۆرێک کراوە، کە سەرجەم دەرگا و پەنجەرەکانی هاوشێوەی هونەری تەلارسازی ئەو سەردەمە دروستکراونەتەوە و بناغەی خانەکەش تۆکمەکراوەتەوە، هەروەها سەرجەم دیوار و بناغە و بنمیچەکانیشی کاریان تێدا کراوە بۆئەوەی لە شێ و هەر شتێکی دیکە کە ببێتە هۆی تێکدانی بیپارێزن، لە رووکاری دەرەوەشیدا سەرجەم زیادەڕەوییەکانی لێ لابراون و ئێستا خانەکەی سەردەم والی ئەمینەدین دووبارە هاوشێوەی ئەوکاتە خۆی دەنوێنێت.
بڕیارە خانەکە پاڵپشت بە کرانەوەی، ئەو خواردن و خواردنەوانەشی تێدا پێشکەشبکرێت کە بنەچەیان بەغداد خۆیەتی، هەروەها شوێنی بۆ پێشانگەی کاری دەستیی و وەرشەی فێرکردن و خولی دیکە تێدا تەرخان بکرێت و بەردەوام نمایشی هونەری تێدا بێت.
رافایل گرۆسی، بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم لە راگەیەنراوێکدا بۆ دەستەی پارێزگارانی ئاژانسەکە رایگەیاندووە، "تا ئێران یارمەتی ئاژانسەکە نەدات بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی، ئاژانس ناتوانێت دڵنیایی بدات دەربارەی ئەوەی کە بەرنامە ئەتۆمیەکەی ئێران ئاشتیانە دەبێت".
کاربەدەستانی ئێران ئەم راپۆرتەیان بە "سیاسی" ناوبردووە و بە توندی هۆشدارییان داوە لە پەسەندکردنی رەشنووسی بڕیارنامەیەک کە لە لایەن زلهێزەکانی رۆژئاواوە ئامادە کراوە.
بەڕێوەبەری گشتیی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی وتی رایەگەیاند، ئێران چەندین جار یان وەڵامی پرسیارەکانی ئاژانسەکەی نەداوەتەوە یان وەڵامگەلێکی داوەتەوە کە لە رووی تەکنیکییەوە قبوڵ ناکرێت، هەروەها ئێران هەوڵی پاککردنەوەی شوێنەکانی داوە، ئەمەش بووەتە هۆی ئاستەنگ لە بەدواداچوونەکانی بەردەم ئاژانسەکە.
هاوکات داوای لە ئێران کرد، کە "دەستبەجێ هاوکاری تەواو لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ناوەکی" بکات.
رافائیل گرۆسی راشیگەیاند، دوایین راپۆرتی رێکخراوەکە پشتڕاستی دەکاتەوە کە ئێران تا سەرەتای ساڵانی 2000 "بەرنامەیەکی ئەتۆمی سیستماتیکی رانەگەیەنراوی ئەنجامداوە و لە هەندێک لەو چالاکیانەشدا، مادە ئەتۆمییە راگەیەندراوەکان بەکارهێنراون.
ئەم لێدوانەی بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی نێوزەوڵەتیی وزەی ئەتۆم، لە کاتێکدایە کە مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران چەند رۆژێک پێش ئێستا رایگەیاند: بەرنامەکەمان بەتەواوی ئاشتیانەیە.
سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان لە شاری نیسی فەرەنسا بەڕێوەدەچێت و سەرۆک کۆماری عیراق وتارێکی تێدا پێشکەشکرد.
لە سێیەمین کۆنفڕانسی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانووسەکان سەرۆک کۆماری عیراق رایگەیاند، پێویستە ئۆقیانووسەکان وەک میراتێکی مرۆیی مامەڵەی لەگەڵ بکرێت.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق دەشڵێت: بەشداری عیراق لەم کۆنفڕانسە لە سۆنگەی گرنگیدانییەتی بە کاری هاوبەش بۆ پاراستنی ژینگە.
وتیشی، نیگەرانین لە پیسبوونی ژینگە ئاوییەکانمان، ئاماژەی بەوەشکرد، بۆ هەندیک لە وڵاتان ئۆقانووسەکان سەرچاوەی ژیانکردنە.
سەرۆک کۆمار ئەوەشی خستەڕوو، لە عیراق ئاستی هەردوو روباری دیجلە و فورات کەمبووەتەوە، بەهۆی چەند هۆکارێکەوە، لەوانە گۆڕانی کەشوهەوا، نەبوونی سیاسەتێکی یەکگرتووی ئیداری و یاسایی بۆ رووبارەکانی سنووربەزێن، هەروەها دابەزینی رێژەی ئاوی عیراق لە وڵاتانی سەرەوەی روبارەکانەوە، کە بووەتە هۆی دابەزینی ئاستی بەرهەمی کشتوکاڵی و بەرهەمی ناوخۆیی گشتی.
د.لەتیف رەشید راشیگەیاند، داوای فراوانکردنی هاوبەشی کاریگەر لە نێوان حکومەتەکان، کۆمەڵگەی مەدەنی، کەرتی تایبەت، و دامەزراوە توێژینەوەکان دەکەین، پشتیوانی دارایی داهێنەرانە و بەردەوام بۆ پاراستنی ئۆقیانوسەکان، هەروەها هەماهەنگی و هاوکاری بۆ گەیشتن بە رێککەوتن لەسەر ئاو، رووبار، و دەریاچەکان کە خزمەت بە بەرژەوەندی هەمووان بکات.
ئەمەی خوارەوە دەقی وتاری سەرۆک کۆمارە لە دانیشتنی کردنەوەی کۆنگرەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئۆقیانوسەکان:
خاوەن شکۆ و پایەداران
خوشک و برایانی بەڕێز
سڵاو و دروود و ڕەحمەتی خوای گەورەتان لەسەربێت.
خۆشحاڵین ئەمڕۆ بەشداری لەم کۆنفرانسە گرنگە دەکەین کە شاری نیس میوانداریی دەکات، سێیەمین کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ زەریاکان، کە پلاتفۆرمێکی تایبەتە بۆ ئاڵوگۆڕکردنی دیدەکان و پەرەپێدانی هاوکاری نێوان وڵاتەکانمان لەپێناو ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگاریە هاوبەشەکان و داڕشتنی ئایندەیەکی سەقامگیرتر و دادپەروەرانەتر، بەتایبەتی کە سەرچاوەکانی ئاو بە زەریاکانیشەوە کێشەیەکی مرۆیی، ئاسایش و گەشەپێدانن و لەهەمان کاتدا چەندین ساڵە لە دەرەوەی چەتری پاراستنی یاسایی پێویست ماونەتەوە.
بەشداری عێراق لەم کۆنفرانسەدا دەگەڕێتەوە بۆ باوەڕی قووڵمان بە گرنگی کاری هەمەلایەنە و پابەندبوون بە بەهێزکردنی هاوبەشی نێودەوڵەتی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و وشکەساڵی و نایەکسانی ئابووری و قەیرانی ئاسایشی خۆراک.
ئەمڕۆ، لەگەڵ گۆڕانی خێرای کەشوهەوا، بەرزبوونەوەی ئاستی پیسبوونی دەریا و لەدەستدانی سیستەمە ژینگەییەکان، ڕووبەڕووی تەحەدایەکی گەورە دەبینەوە کە پێویستی بە کاری یەکلاکەرەوە و هاوکاری جیهانی راستەقینە هەیە لەسەر بنەمای زانست و دارایی بۆ پاراستنی زەریاکان و سەرچاوەکانی ئاو.
زەریا و دەریاکان تەنها کۆمەلەی ئاو نین بەڵکو سیستەمی بایۆلۆجی ئاڵۆزن کە ڕۆڵی سەرەکی دەگێڕن لە سەقامگیرکردنی کەشوهەوا و دابینکردنی خۆراک و دابینکردنی هەلی کار و ڕێکخستنی سووڕی ئاو لەسەر هەسارەکەمان .
ئاسایشی زەریاکان چیتر کێشەیەکی ژینگەیی نییە بەتەنها بەڵکو بۆتە کێشەی ئاسایشی نێودەوڵەتی و مرۆیی بۆ زۆرێک لە وڵاتانی جیهان بەتایبەتی ئەوانەی بەدەست کەمی سەرچاوەی ئاو و بەرزبوونەوەی ئاستی دەریاکانەوە دەناڵێنن و پێوەرە زانستییەکان ڕوون بوونەتەوە بەتایبەتی لەبەر ڕۆشنایی بەرزبوونەوەی خێرای پلەی گەرمی ئاو و خراپتربوونی دیاردەی ترشبوون و دابەزینی زەریاکان. کۆگای ماسی و زیادبوونی پیسبوونی پلاستیک و ماددە کیمیاوییەکان .
لەعیراقدا ڕووبەڕووی تەحەدایەکی گەورە دەبینەوە بەهۆی کەمبوونەوەی ئاوی ڕووبارەکانی دیجلە و فورات بەهۆی چەند کاریگەرییەکەوە لەوانە گۆڕانی کەشوهەوا و نەبوونی سیاسەتێکی کارگێڕی و یاسایی یەکگرتوو بۆ ڕووبارەکانی سنوور و کەمبوونەوەی داهاتی ئاو لەوڵاتانی سەرەوە کە بووەتە هۆی زیادبوونی ڕێژەی ئاوارەبوونی ناوخۆ و دەرەکی و کەمبوونەوەی بەشداری بەرهەمی کشتوکاڵی لەبەرهەمی ناوخۆیی.
بەڕێزان
زەریا و دەریاکان تەنها سەرچاوەیەکی سروشتی نین بەڵکو میراتی هاوبەشی مرۆڤن، بۆیە پێویستە کاری بەکۆمەڵ خێراتر بکرێت بۆ بەدەستهێنانی بەشێک لە ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام لەڕێگەی برەودان بە داهێنان، پشتیوانی لە ئابووری شین و بنیاتنانی تواناکان، بەتایبەتی لە وڵاتانی گەشەسەندوو و دوورگە بچووکەکان کە لە ڕیزی پێشەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوای دەریایدان.
ئەوەی ئەمڕۆ لەم کۆنفرانسەدا پێویستمانە ڕێکەوتنێکی بەکۆمەڵە بۆ داڕشتنی ستراتیژێکی جیهانی بۆ پاراستنی زەریاکان و بەهێزکردنی پابەندییە نێودەوڵەتییەکان لە ڕێگەی پلانی کارکردن لەسەر بنەمای پەیماننامەی دەریایی.
لەم ڕوانگەیەوە، ئێمە ئەمڕۆ داوا لە هەموو وڵاتان دەکەین بەشداری ئەم پەیماننامەیە بکەن و بەشدارییەکی کاریگەر بکەن لە چالاککردنی بڕگەکانی، سەرەڕای ئەمانەی خوارەوە:
- فراوانکردنی کاری هاوبەشی کاریگەر لە نێوان حکومەتەکان، کۆمەڵگەی مەدەنی، کەرتی تایبەت و دامەزراوەکانی توێژینەوە.
- پاڵپشتی داهێنان و بەردەوامی دارایی بۆ پاراستنی زەریاکان و بەهێزکردنی خۆڕاگری مانەوەیان.
- بەدیهێنانی یەکخستن لە نێوان وەزارەتەکانی ئاو و ژینگە و ئابووری شین لە هەموو وڵاتان.
- ئامادەکردنی نەخشەی دەریایی و هایدرۆلۆجی نیشتمانی نوێکراو کە جێبەجێ بکرێت.
- پەرەپێدانی توێژینەوەی زانستی و تەکنەلۆژیا لە بوارەکانی شیرین کردنی ئاو و پاراستنی سیستەمی ژینگەیی.
- چارەسەرکردنی بۆشایی یاسایی لە دەریای بەرز و پەرەپێدانی هاوکاری لە بەڕێوەبردنی حەوزە هاوبەشەکان و ئاوی داخراو و نیمچە داخراو.
- کارکردن بۆ پاراستنی زەریا و دەریاکان، کە بەرپرسیارێتییەکی تەکنیکی، ئابووری و مرۆییە کە دەکەوێتە سەر شانی هەموومان، بۆ ئێستا و داهاتوو پێکەوە.
- هەماهەنگی و هاوکاری بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن لەسەر ئاو و ڕووبار و دەریاچەکان کە خزمەت بە بەرژەوەندی هەمووان بکات.
لەکۆتایدا...
دەمەوێت سوپاسی حکوومەتی فەڕەنسا و کۆستاریکا و سکرتاریەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بکەم بۆ ڕێکخستنی ئەم کۆنفرانسە نێودەوڵەتییە.
سڵاو و دروود و ڕەحمەت و بەرەکەتی خوای گەورەتان لەسەربێت
لە ویلایەتێكی ئەمریكا فڕۆكەیەك بە 20 سەرنشینەوە كەوتە خوارەوە، بەڵام هیچ كەسێك تیایدا گیانی لەدەستنەدا.
پۆلیسی ویلایەتی تێنسی لە ئەمریكا بڵاویكردەوە، فڕۆكەیەكی گەشتیاریی كە بۆ گەشتێكی كورت و تایبەت لە فڕۆكەخانەی تولاهۆما بە 20 گەشتیار و پەڕەشوتەوانەوە بەڕێكەوتووە، دوای چەند خولەكێك لە شاری كوفی كەوتووەتەخوارەوە كە بەهۆی نزمی فڕینەكەیەوە دووچاری كێشەی تەكنیكی بووە و بزوێنەرەكانی لە كار كەوتوون.
ئاماژەی بەوەشكردووە، لەو روداوەدا چوار سەرنشینی فڕۆكەكە برینداربوون و رەوانەی نەخۆشخانە كراون كە دوانیان برینەكانیان سەختە.
فڕۆكەكە لە دروستكراوی كەنەدایە و بۆ گەشتی كورت بەكاردەهێنرێت، 20 سەرنشین دەگرێت و نرخەكەی حەوت ملیۆن دۆلارە، یەكێكە لە دیارترین فڕۆكە بچووكەكان كە زیاتر بۆ وەرزشی پەڕەشوتەوانی بەكاردەهێنرێت.
ئاژانسی ئەکسیۆس ترەمپ بەردەست ترین سەرۆک دەزانێت بۆ هەڵخەلەتاندن و پێی وایە دەکرێت زۆر بە ئاسانی خۆیی و ئیدارەکەی لەلایەن فێڵبازان و کەسانی ئەندام لە هەواڵگرییە جیهانییەکانەوە بکرێنە ئامانج.
بەپێی راپۆرتێک کە ئاژانسی هەواڵی ئەکسیۆس بڵاویکردوەتوە، دەوترێت سەرۆکی ئەمریکا کاتێک تەلەفۆنەکەی زەنگ لێدەدات تەنانەت ئەگەر نەشزانێت کێیە، وەڵامدەداتەوە.
لە راپۆرتەکەی ئەکسیۆسدا هاتووە؛ ئەندامانی باڵای تیمەکەی زۆر حەز بە چاتکردن دەکەن لەسەر تەلەفۆنە کەسییەکانیان. ئەمەش وا دەکات ئیدارەکەی بە شێوەیەکی ئاسان بەرەوڕووی فێڵە سەرەتاییەکانی وەک پەیوەندی ساختە و هەوڵی هاککردن بێت.
پێوەند بەمەوە، دەسەڵاتدارانی فیدراڵی لە ئێستادا سەرقاڵی لێکۆڵینەوەن لە پلانێک، کە کەسێک ژمارەی تەلەفۆنی سوزی وایڵزی سەرۆکی ئەرکانی کۆشکی سپی ساختە کردووە بۆ ئەوەی خۆی وەک ئەو نیشان بدات و پەیوەندی بکات بە سیناتۆر و پارێزگار و بەڕێوەبەری جێبەجێکارەوە.
بە پێی وۆڵ ستریت جۆرناڵ، لەلایەکی دیکەوە، هاککەرە چینییەکان هەر لە هاوینی 2023دا چوونەتە ناو تۆڕەکانی پەیوەندییەکانی ئەمریکاوە.
رۆژنامەی NYT بڵاویکردەوە، ئەو دەستگەیشتنە لەلایەن گروپی سالت تایفون کە لەلایەن چینەوە پاڵپشتی دەکرێت بەکارهێنراوە بۆ سیخوڕیکردن بەسەر ترەمپ و ڤانس جێگری سەرۆک و بەرپرسانی دیکەی ئیدارەکەیەوە.
گوێگرتن لە سەرکردەکانی جیهان شتێکی نوێ نییە — بەڵام زۆر ئاسانترە ئەگەر ئەو سەرکردەیەی کە باسی لێوە دەکرێت مۆبایلێکی کەسی بەکاربهێنێت و خۆی لە پراکتیزەکردنی ئەوستانداردانە بەدوور بگرێت کە بۆ ئاسایشی ئەلکترۆنی دەگیرێنە بەر.
لە ساڵی 2017دا ترەمپ دوو مۆبایلی هەبوو — یەکێکیان لە رێگەی کۆشکی سپییەوە دابینکرابوو و تەنها توانای پەیوەندی تەلەفۆنی هەبوو، مۆبایلێکی تریش کە ئاسایشی کەمتربوو تەنها بۆ سۆشیال میدیا بەکاریدەهێنا. لەو کاتەدا داوای لێدەکرا لانیکەم مانگی جارێک مۆبایلی تویتەرەکەی بگۆڕێتەوە. بەلام پێگەی پۆلیتیکۆ لە راپۆرتێکیدا ئاماژەی بەوەدا، کە نەک مانگی جارێک مۆبایلەکە ناگۆڕێت، بەڵکو زۆر جار چەند مانگێک بەبێ پشکنینی ئەمنی بەکاری دەهێنێت.
لە راگەیەندراوێکدا، ستیڤن چیونگ، بەڕێوەبەری پەیوەندییەکانی کۆشکی سپی رایگەیاندووە، ئیدارەی ئەمریکا "وردەکاری رێوشوێنە ئەمنییەکان سەبارەت بە سەرۆک ئاشکرا ناکات". چیونگ وتی: سەرۆکی ئەمریکا روونترین و بەرد دەستترین سەرۆکە لە مێژووی ئەمریکادا. دەشڵێت: سەرکردەکانی جیهان و سەرۆکی وڵاتان و بەرپرسانی هەڵبژێردراو و بازرگانان هەموویان دەستی بۆ درێژ دەکەن، چونکە دەزانن ئەمریکا گەڕاوەتەوە ژێر سەرکردایەتی سەرۆکێکی بەهێز.
هاتوچۆی دوکان رایگەیاند، رێگە بە هاتنەناوەوەی ماتۆڕسکیلی تۆمارنەکراو بۆ قەزاکە نادەن، ئەو گەشتیارانەشی ماتۆڕسکیلیان پێیە و رێگەیان پێدەدرێت، ئەوانەن کە تۆمارکراون و مۆڵەتی شۆفێریان هەیە.
کۆسرەت عەبدوڵا لێپرسراوی بنکەی هاتوچۆی دوکان رایگەیاندووە، لە دەروازەی قەزای دوکانەوە خاڵی پشکنین هەیە و رێگا بە هاتنەناوەوەی ماتۆڕسکیلی تۆمارنەکراو و ئەو ماتۆڕسکیلانە نادەن کە شۆفێرەکانیان مۆڵەتی نییە.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەشێکی گەشتیاران بە کورد و عەرەبەوە بە ماتۆڕسکیل دەچنە قەزاکە، بەڵام رێگە بەوانە دەدرێت کە مۆڵەتیان هەیە و ماتۆڕەکانیشیان تۆمارکراون، هەروەها کەرستەی خۆپارێزییان بەکارهێناوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە، وەزارەتی ناوخۆی هەرێم رێکارەکانی بۆ کۆنتڕۆڵکردنی ماتۆڕسکیلەکان توندکردووەتەوە و دەست بەسەر ماتۆڕسکیلە تۆمارنەکراوەکاندا دەگرن و رێگەش نادەن شۆفێران بەبێ مۆڵەت ماتۆڕسکیل لێبخوڕن.
کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای بۆ ئەمڕۆ و سبەینێ بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکردووە، تاوەباران دەبارێت و پلەکانی گەرما بەرز دەبنەوە.
کەشناسیی هەرێم رایگەیاندووە، ئەمڕۆ دووشەممە، ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت و لە هەندێک کات و شوێندا دەگۆرێت بۆ نیمچەهەور، لە کاتەکانی دوای نیوەڕۆوە ئەگەرى تاوەباران هەیە لە ناوچە شاخاوییەکانی باکوور و باکووری رۆژهەڵات.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەمڕۆ خێرایی با زیاد دەکات و هەندێک کات دەگاتە سەروو 25 کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا، پلەکانی گەرماش 1 بۆ 2 پلەی سیلیزی بەرز دەبنەوە.
ئەوەش هاتووە، سبەینێ سێشەممە، بەگشتی ئاسمان ساماڵ و پەڵەهەور دەبێت لە هەندێک ناوچە دەگۆڕێت بۆ نیمچەهەور، هەروەها ئەگەری نمەبارانێکی کەم هەیە لە ناوچە شاخاوییە سنوورییەکانی باکووری رۆژهەڵات.
بەپێی پێشبینییەکان، سبەینێ پلەکانی گەرما کەمێک بەرز دەبنەوە بەراورد بە تۆمارکراوەکانی ئەمڕۆ.
بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی بۆ سبەینێ:
هەولێر : 39 پلەی سیلیزی
سلێمانی : 37 پلەی سیلیزی
دهۆک : 38 پلەی سیلیزی
کەرکوک : 44 پلەی سیلیزی
زاخۆ : 39 پلەی سیلیزی
هەڵەبجە : 38 پلەی سیلیزی
سۆران : 37 پلەی سیلیزی
حاجی ئۆمەران : 21 پلەی سیلیزی
گەرمیان : 45 پلەی سیلیزی
ترەمپ لە پۆستێکدا لە پلاتفۆرمی سۆشیال میدیایی خۆی بەناوی Truth Social هێرش دەکاتە سەر خۆپیشاندەرانی وڵاتەکەیی و بە "ئاژاوەگێڕە بەکرێگیراوەکان" ناویان دەهێنێت.
ئەم لێدوانەی ترەمپ لە دوای نائارامییەکانی ئەم دواییەی شارەکە دێت، پێشتریش سەرۆکی ئەمریکا داوای دەستگیرکردنی ئەو خۆپیشاندەرانەی دەکرد کە دەمامکیان بەستبوو.
خۆپیشاندانی کۆچبەران و جێبەجێکردنی گومرگی ئەمریکا (ICE) 7ـی مانگ لە ناوەندی شاری لۆس ئەنجلۆس گۆڕا بۆ پێکدادان لەگەڵ خۆپیشاندەران.
هەر لەو ڕۆژەدا، گاوین نیوزۆم، حاکمی کالیفۆرنیا هەڕەشەی ئەوەی کرد کە رەنگە ویلایەتەکە باجی فیدراڵی رابگرێت وەک تۆڵەسەندنەوەیەک بۆ کەمکردنەوەی بودجەی فیدراڵی لەلایەن ئیدارەی ترەمپەوە.
کالیفۆرنیا زیاتر سەر بە دیموکراتەکانە و چەندین جار لەلایەن ترەمپەوە رەخنەی لێ گیراوە. ئیدارەی ترەمپ پێشتر 126 ملیۆن و 400 هەزار دۆلاری لە پڕۆژەکانی رێگریکردن لە لافاو هەڵوەشاندەوە و رەخنەی لە وەڵامدانەوەی حکومەتی کالیفۆرنیا گرت بۆ ئاگرکەوتنەوە سروشتیەکان.
لە یەکەم وتارەکەیدا وەک سەرۆکی 47هەمین، لە رۆژی دەستبەکاربوونیدا، ترەمپ بەڵێنیدا دەستبەجێ رۆیشتنی کۆچبەرانی بێ بەڵگەنامە رابگرێت و دەست بە پرۆسەی دیپۆرتکردنەوەی ملیۆنانیان بکات. هەروەها بەهۆی دۆخی سنووری باشووری ئەمریکاوە باری نائاسایی نیشتمانی راگەیاند و ئەوەی ئێستا رودەدات دەرئەنجامی ئەو بڕیارانەی ترەمپە.
بەپێی ڕاپرسییەک لە فەیسبووک، کەناڵی کوردسات لەلایەن هاووڵاتییانەوە بە باشترین کەناڵی فەرهەنگی و کولتووریی دیاریکرا.
کەناڵی کوردسات لە راپرسییەک دا کە لەلایەن پەیجی "وێنە کۆنەکانی سلێمانی"ەوە، ئەنجام دراوە، بە رێژەی 96% لە دەنگەکان وەک باشترین کەناڵی کوردی لە بوارە فەرهەنگی، کلتوری و پەروەردەییەکاندا، لەلایەن هاووڵاتیانەوە هەڵبژێردراوە.
ئەم ئەنجامە، پشتگیریی هاووڵاتیان نیشان دەدات لە شێواز و سیاسەتی کەناڵی و بەرنامە جۆراوجۆرەکانی کەناڵەکە لە بوارە جیاوازەکانی کولتوور و فەرهەنگی کوردی.
لە کۆمێنتەکان دا، بینەرانی کوردسات، سوپاسی کوردسات دەکەن، بۆ هەوڵەکانی لە دەوڵەمەندکردنی کولتوری کوردی بە بەرهەمی باش و شێوازی کارکردنی جدی لە بوارە جیاوازەکاندا.
کوردسات کە لە یەکی کانوونی دووەمی ساڵی 2000 لە سلێمانییەوە دەستی بە کارکرد، بەردەوام بووە لە پێشکەشکردنی بەرنامە کلتوری، فەرهەنگی و پەروەردەییەکان بە زمانی کوردیی ناوەندی.
کوردسات، بە دروشمی "کوردسات ماڵی هەموانە" بەردەوام دەبێت و سوپاسی هەموو بینەران و لایەنگرانی دەکات بۆ سەرنج و رەخنەکانیان، هەروەها بەڵێندەدەدات کە بەردەوام بێت لە پەرەپێدانی زیاتری بەرنامەکانی و بەدوور بوون لە هەر جۆرە بەسیاسیکردنێک بۆ ئەوەی هەمیشە وەک چەپکە گوڵە سپیەکە و ماڵی هەمووان بمێنێتەوە.
بڕیارەكەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا بۆ رێگریكردن لە گەشتی هاووڵاتیانی 12 وڵات بۆ ئەمریكا، كەوتە بواری جێبەجێكردنەوە.
ئەو بڕیارەی ترەمپ كە لە هەفتەی رابردووەوە دەركراوە، لە بەیانی ئەمڕۆوە چووەتە بواری جێبەجێكردنەوە و ئێران، لیبیا و سۆماڵ و سودان و یەمەن و ئەفغانستان و میانمار و چاد و كۆماری كۆنگۆ و وڵاتانی گینیا و ئەریتریا و هایتی دەگرێتەوە.
هەر بەپێی ئەو بڕیارە، كۆتوبەند دەخرێتە سەر چوونە ناوەوەی هاووڵاتیانی حەوت وڵاتی تر بۆ ئەمریكا، كە ئەو وڵاتانەش بوروندی، كوبا، لاوس و سیرالیۆن و تۆگۆ و توركمانستان و ڤەنزوێلان.
بە وتەی ترەمپ ئەو وڵاتانەی روبەڕوی كۆتوبەندی توند بوونەتەوە، مەترسی تیرۆر تێیاندا زۆرە، مەبەست لە بڕیارەكەش بۆ پاراستنی ئاسایشی ئەمریكایە لە هەر هەڕەشەیەك كە لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی دروست ببێت.
پێشتریش ئێران ئەو بڕیارەی ئەمریكای ئیدانە كرد و بە بڕیارێكی "رەگەزپەرستانە" وەسفیكرد.
فڕۆكەیەك بە 20 سەرنشینەوە لە ویلایەتی تێنسی ئەمریكا كەوتە خوارەوە، بەڵام هیچ كەسێك تیایدا گیانی لەدەستنەدا.
پۆلیسی ویلایەتەكە بڵاویكردەوە، فڕۆكەكە بۆ گەشتی كورت و تایبەت لە فڕۆكەخانەی تولاهۆما بە 20 گەشتیار و پەڕەشوتەوانەوە بەڕێکەوتووە و دوای چەند خولەكێك لە شاری كوفی كەوتەخوارەوە.
هەروەها پۆلیس دەڵێت، بەهۆی نزمی فڕینەكەیەوە دووچاری كێشەی تەكنیكی بووەو بزوێنەرەكانی لە کار كەوتووە.
چوار سەرنشینی فڕۆكەكە رەوانەی نەخۆشخانە كراون كە دووانیان برینەكانیان قورسە.
فڕۆكەكە لە دروستكراوی كەنەدایەو بۆ گەشتی كورت بەكاردەهێنرێت، 20 سەرنشین دەگرێت و نرخەكەی حەوت ملیۆن دۆلارە، یەكێكە لە باوترین فڕۆكە بچووكەكان كە زیاتر بۆ وەرزشی پەڕەشوتەوانی بەكاردەهێنرێت.
بەهۆی پێکدادانی پاسێکی خوێندکاران و ئۆتۆمبێلێکی تایبەت لە مالیزیا، 15 کەس گیانیان لەدەستدا و ژمارەیەکی دیکەش برینداربوون.
تیمەکانی فریاگوزاری مالیزیا رایانگەیاند کە پاسی زانکۆکە لە ناوچەی جێرتیح لە ویلایەتی تێرێنگانوەوە بەرەو کەمپی سەرەکی زانکۆکە گەراوەتەوە.
بەرگری شارستانی مالیزیا لە لێدوانێکدا بۆ میدیاکانی ئەو وڵاتە رایگەیاندووە، روداوەکە لە ناوچەی بانون رویداوە و تائێستا کۆی ژمارەی بریندارەکان گەیشتووەتە 48 کەس.
لە لێدوانەکەی بەرگری شارستانیتدا هاتووە، بەهۆی پێکدادانەکەوە پاسی خوێندکارەکان کەوتووەتە سەر لا و ئۆتۆمبێلە تایبەتەکەش زیانی زۆری بەرکەوتووە.
لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە: "بەهۆی روداوەکەوە 15کەس گیانیان لەدەست داوە و ژمارەی بریندارەکانیش بۆ 48کەس بەرزبووەتەوە کە بەشێکی زۆریان خوێندکارن.
ئێران هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی هەزاران بەڵگەی نهێنیی هەواڵگریی و ستراتیژیی و بەرنامەی ئەتۆمیی ئیسرائیل دەكات، وەزیری هەواڵگریی ئێران دەڵێت پێویستە تەلئەبیب تێبگات كە چی لەدەستداوە.
ئێران و ئیسرائیل ئەزمونی زیاتر لە 30 ساڵ هاوكاریی هەواڵگریی هاوبەشیان هەیە و زیاتر لە 40 ساڵیشە لە ململانێیەكی توندی هەواڵگریدان و دەستڕاگەیشتنی ئێران بەو بەڵگەنامە ستراتیژییانە بە گەورەترین تۆڵەی هەواڵگریی لە دوای ساڵی 2018 لە قەڵەم دەدرێت كە ئەو كات ئیسرائیل نزیكەی 100 هەزار بەڵگەی نهێنی ئێرانی لەو وڵاتە بردە دەرەوە.
دوای ئەوەی میدیای رەسمی ئێران بڵاویكردەوە كە وڵاتەكەی هەزاران بەڵگەی ستراتیژی و نهێنیی ئیسرائیلی دەستكەوتوە، ئیسماعیل خەتیب، وەزیری هەواڵگریی ئێران رایگەیاند: كۆپییەكی زۆربەی ئەو بەڵگانە بۆ رای گشتی بڵاودەكەنەوە بۆ ئەوەی تەلئەبیب تێبگات كە چی لەدەستداوە.
بە وتەی خەتیب زۆربەی ئەو بەڵگەنامانە، پەیوەندیی بە بەرنامەی ئەتۆمیی و ئاسایشی نیشتمانیی ئیسرائیلەوە هەیە كە بە كاری هەواڵگریی ورد لە ناو خاكی ئیسرائیلەوە بەرەو ئێران گواستراونەتەوە.
میدیای نزیك لە دەزگای هەواڵگریی ئێران راشیگەیاندوە، جگە لە بەلگە نهێنییەكانی ئیسرائیل، زیاتر لە 400 هەزار دۆسیەی وەزارەتی دادی ئەو وڵاتە و زانیاریی نهێنیی شەش ملیۆن بەكارهێنەری فەیسبوك و 40 هەزار سەعات تۆماری ڤیدیۆیی نهێنیی ئیسرائیل دەستی بەسەردا گیراوە كە بەهۆیەوە ناسنامەی23 سیخوڕی سەرەكیی ئیسرائل لە ئێران و لوبنان و عیراق و توركیا و زیاتر لە نۆ وڵاتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاشكرا بووە.
وتەكانی خەتیب لە كاتێكدا دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل مۆساد لە ساڵی 2018 زیاتر لە 100 هەزار بەڵگەنامەی ئێرانی لە كۆگایەكی نهێنی لە 26 كیۆمەتریی شاری تارانی پایتەخت بۆ وڵاتەكەی گواستەوە و ساڵی رابردو وردەكارییەكانی بردنی ئەو بەڵگەنامە ئەتۆمییانەی ئێرانی بڵاوكردەوە.
مۆساد لەو سەردەمەدا ئاماژەی بەوە كردوە كە سەرجەم بەڵگەنامە و زانیارییە زانستیی و سەربازییەكانی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ساڵی 1999 تا 2003ی ئێرانی لە 32 قاسەدا لە نزیك تاران بردوە كە لە ساڵی 2018 بۆ ئیسرائیلی گواستوەتەوە.
ململانێی ئێران و ئیسرائیل لە روی هەواڵگرییەوە مێژویەكی دورودرێژی هەیە و ئامانجی تاران لە بڵاوكردنەوەی بەڵگەكانی ئیسرائیل تۆڵەكردنەوەی ئەو گورزە هەواڵگریانەیە كە لە لایەن تەلئەبیب بە تایبەت مۆسادەوە بەری كەوتوە بە تایبەت كە دزەپێكردنی زۆربەی بەڵگە و زانیارییە نهێنییەكانی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران لە لە لایەن ئیسرائیلەوە بووە.
لە فەلوجە 130 كەس بەهۆی نانخواردنەوە لە خواردنگەیەكی خێرا ژەهراوی بوون و تەندروستی ئەنباریش دەڵێت، خواردنگەكە گۆشتێكی خراپبووی بەكارهێناوە و لەئێستاشدا داخراوە.
بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی ئەنبار بڵاویكردەوە، بەهۆی نانخواردنەوە لە خواردنگەیەكی خێرا لە شاری فەلوجە، 130 كەس ژەهراویبوون و گەیەنراونەتە نەخۆشخانە، لەنێویشیاندا ژن و منداڵ هەن.
ئەوەشی خستەڕو، لە بەدواداچوون و لێكۆڵینەوەی لایەنە پەیوەندیدارەكاندا بۆ رووداوەكە دەركەوتووە، ئەو گۆشتەی لە خواردنگەكەدا بەكارهاتووە خراپ بووە و ئەوەش هۆكاری ژەهراوی بوونەكە بووە، لەئێستاشدا رێوشوێنی یاسایی بەرانبەر خواردنگەكە گیراوەتەبەر و داخراوە.
تەندروستی ئەنبار دەشڵێت، لەو 130 حاڵەتە ژەهراویبوونەی تۆماركراوە 100 حاڵەتیان چارەسەری پزیشكی پێویستیان بۆ كراوە و نەخۆشخانەیان بەجێهێشتووە، 30 حاڵەتەكی تریش لەژێرچاودێری پزیشكیدان، بەڵام پێشبیندەكرێت لە چەند سەعاتی داهاتوودا ژمارەی حاڵەتەكانی ژەهراویبوون بەهۆی ئەو نانخواردنەوە لەو خواردنەگەیە زیاتربێت.
گەشتیارێکی تەمەن 21 ساڵ لە رووباری سیروان لە گەرمیان خنکا.
روداوەکە پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ یەکشەممە، لە سنوری ناحییەی مەیدان ە گەرمیان رویداوە و گەشتیارێکی بە رەگەز عەرەب بەناوی "جابر نجم حمود" لەکاتی مەلەکردندا خنکاوە.
ئەو گەشتیارە لەدایکبووی ساڵی 2004ـە و دانیشتووی شارەبان بووە، بەمەبەستی گەشت و سەیران لەگەڵ چەند هاوڕێیەکیدا چوونەتە ناحیەی مەیدان و لەوێ بۆ مەلەکردن چووەتە ناو رووباری سیروانەوە.
پۆلیس گەرمیان رایگەیاندووە، ئەو سێ هاوڕێیەی کە لەگەڵیدا بوون لەکاتی روداوەکەدا دەستگیر کراون و تەرمی گەنجەکەش بەمەبەستی توێکاری بۆ پزیشکی داد نێردراوە.
ماوەی دوو رۆژە خۆپیشاندان لە ویلایەتی كالیفۆڕنیای ئەمریكا بەردەوامە دژی بەزۆر ناردنەوەی كۆچبەران.
دژی دەستگیركردنی 44 كۆچبەری نایاسایی لە شاری پارا ماونت لە ویلایەتی كالیفۆرنیا، خۆپیشاندان و ئاڵۆزییەكان بەردەوامی هەیە و دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكاش بریاریداوە بە ناردنی 2000 هەزار پاسەوانی نیشتیمانی بۆ ئەو شارە.
تۆم هومان لێپرسراوەی ئاسایشی سنورەكانی ئەمریكا بە كەناڵی فۆكس نیوزی راگەیاندوە، لە هەوڵەكانیان بەردەوام دەبن لە ناردنەوەی كۆچبەران بۆ وڵاتەكانیان.
شاری پاراماونت لە ویلایەتی كالیفۆرنیا لە 80٪ی دانیشتوانەكەی بە رەچەڵەك لاتینین و لە ماوەی هەفتەیەكیشدا 118 كۆچبەر لەو ویلایەتە دەستگیر كراون.
ماوەی دوو رۆژە خۆپیشاندانەكان لە كالیفۆڕنیا دژی ناردنەوەی كۆچبەران بەردەوامە و بەهۆیەوە گرژی کەوتووەتە نێوان خۆپیشاندەران و پۆلیسەوە
— Kurdsat News (@KurdsatNews) June 8, 2025
زیاتر..https://t.co/n6nTqT4iI1 pic.twitter.com/9ZoCgfOPHe