هەواڵەکان
ئەمڕۆ لە هەرێم تاقیکردنەوەی نیشتمانیی پۆلی 12 دەستی پێ کرد و لە سەرجەم شارەکانی هەرێمەوە خوێندکاران چوونە هۆڵەکانی تاقیکردنەوە و دەستیان بە تاقیکردنەوە کرد.
ئەمڕۆ یەشەممە، 1ی حوزەیران، پۆلی 12ی ئامادەیی یەکەم تاقیکردنەوەی نیشتمانیی خولی یەکەمی وەرزی خوێندنی 2024-2025یان دەست پێ کرد و لە سەعات 7:30 خولەکی بەیانییەوە لە هۆڵەکانی خوێندان.
بۆ خوێندنی ئەمساڵ، بە سەرجەم پارێزگاکانی هەرێمەوە 115 هەزار و 787 خوێندکار بەشداری تاقیکردنەوەکان دەکەن.
خوێندکارەکان بەسەر زیاتر لە دوو هەزار هۆڵدا دابەشکراون و سێ هەزار و 81 سەرپەرشتیار چاودێری هۆڵەکانی تاقیکردنەوە دەکەن.
قۆناغی 12ی ئامادەیی دوایین قۆناغی پەروەردەییە لە هەرێم، خوێندکاران لەدوای بڕینی ئەو قۆناغە دەچنە پەیمانگە و زانکۆکانی سەر بە خوێندنی باڵا، ئەوەشی دیاری دەکات لە چ بەشێکدا بخوێنن ئەو نمرەیەیە کە لە تاقیکردنەوەی نیشتمانیی بەدەستی دەهێنن.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە ساڵیادی دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دا پەیامێکی بڵاوکردەوە و تێێدا هاتووە، "دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان وەرچەرخانێکی گەورە بوو لە بزووتنەوەی رزگاریخوازی و خەباتی شۆڕشگێڕانە بە سەرکردایەتی سەرۆک مام جەلال".
دەقی پەیامەکە
بەبۆنەی ساڵیادی یۆبیلی زێڕینی دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستانەوە گەرمترین پیرۆزبایی ئاراستەی سەرکردایەتی و کادر و لایەنگرانی یەکێتی دەکەین.
دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە 1 ی حوزەیرانی 1975 وەرچەرخانێکی گەورە بوو لە بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی و خەباتی شۆڕشگێڕانە بە سەرکردایەتی سەرۆک مام جەلال کە ڕۆڵی سەرەکی هەبوو لە کۆکردنەوە و ڕێکخستنی ڕیزەکانی پارتە سیاسییەکانی کوردستان و عیراق لە هەلومەرجێکی سەختدا لە نێو تەحەدا و هاوکێشە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکاندا و یەکێتی لە خەباتی دژ بە دیکتاتۆرییەت قوربانی گەورەی داوە لە پێناو بەدیهێنانی ئازادی و دێموکراسی و ژیانێکی شایستە بۆ کۆمەڵانی خەڵک.
لەم بۆنەیەدا هیوای پێشکەوتن و سەرکەوتنی زیاتر بۆ یەکێتی دەخوازین لەجێبەجێکردنی ئەرکە نیشتمانییەکەی کە لەباوەڕی یەکڕیزیی نێوان هەموو هێزە سیاسییەکان و کارکردن بۆ خزمەتکردنی هاوولاتیان سەرچاوەی گرتووە.
داوا لە هەمووان دەکەین پارێزگاری لە دەستکەوتەکان بکەن و بەرەو پێشەوە بڕۆن لەپێناو بەهێزکردنی سیستەمی دێموکراسی و خزمەتکردنی سەرجەم پێکهاتەکانی کوردستان و عێراق لەپێناو بنیاتنانی دەوڵەتێکی پێشکەوتوو، شارستانی، خۆشگوزەرانی و دوور لە توندوتیژی و پەراوێزخستن و هەمووان تێیدا بە ئارامی، خۆشگوزەرانی و ئاشتی بژین.
بەرز و پیرۆز بێت ساڵیادی دامەزراندنی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان
سڵاو لە گیانی پاکی شه هیدانی کوردستان و عێراق
د. لەتیف جەمال ڕەشید
سەرۆک کۆمار
31/5/2025
لە چوارچێوەی هەوڵە بەردەوامەکان بۆ جێبەجێکردنی مەرجەکانی رێکەوتنی 10ـی ئازار کە لە نێوان سەرکردایەتی هەسەدە و دەسەڵاتدارانی دیمەشق واژۆکرابوو، وەفدێکی بەرپرسانی ئیدارەی خۆسەر گەیشتە پایتەختی سوریا.
بەپێی ئەو زانیاریانەی کە میدیاکانی رۆژئاوای کوردستان بڵاویان کردووەتەوە، وەفدەکە پێکهاتووە لە ئەندامانی ئەو لیژنەیەی کە لە 12می نیسان پێکهێنرابوو.
بریتین لە:
- فەوزە یوسف
- عەبدولحەمید ئەلمەهباش
- ئەحمەد یوسف
- سەنحەریب بەرسوم
- سوزدار حاجی
وتەبێژانی لیژنەکەش مەریەم ئیبراهیم و یاسر سلێمان ن.
ئەم سەردانە دوابەدوای سێ کۆبوونەوەی هەماهەنگی دێت کە لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا بەڕێوەچووە. لایەنەکان هەوڵ دەدەن گفتوگۆکان بەهێزتر بکەن و سەقامگیری لە ناوچەکەدا بە جێبەجێکردنی بڕگەکانی رێکەوتنی 10ـی ئازار بەدەستبهێنن.
بڕیارە ئێوارەی ئەمڕۆ وەفدی ئیدارەی خۆسەر لەگەڵ دەسەڵاتدارانی دیمەشق گفتوگۆی رەسمی ئەنجام بدەن بۆ بەردەوامکردنی پرۆسەی دیالۆگ و هەماهەنگی.
ئەو خاڵانەی ڕێککەوتنیان لەسەر کراوە:
1- گەرەنتیکردنی مافی هەموو سوورییەکان لە نوێنەرایەتی و بەشداریی لە پرۆسەی سیاسیدا و هەموو دامەزراوەکانی دەوڵەت لەسەر بنەمای لێهاتوویی بێ گوێدانە پاشخانە ئایینی و نەتەوەییەکانیان.
2- کۆمەڵگەی کوردی کۆمەڵگەیەکی ڕەسەنە لە دەوڵەتی سووریا و دەوڵەتی سووریا گەرەنتی مافی هاووڵاتییبوونیان دەکات و هەموو مافە دەستورییەکانیان بۆ دابین دەکات.
3- ڕاگرتنی شەڕ لەنێو هەموو خاکی سووریادا.
4- تێکەڵکردنی هەموو دامەزراوە مەدەنی و سەربازییەکان لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سووریا (ڕۆژئاوای کوردستان) لە چوارچێوەی بەڕێوەبەرایەتیی دەوڵەتی سووریا، لەنێویاندا دەروازە سنوورییەکان، فڕۆکەخانە، کێڵگە نەوتی و گازییەکان.
5-گەرەنتی گەڕانەوەی سەرجەم ئاوارە و پەنابەرە سوورییەکان بۆ شارۆچکە و گوندەکانیان و پاراستنیان لە لایەن دەوڵەتی سووریاوە.
6- پشتیوانیی دەوڵەتی سووریا لە ڕووبەڕووبوونەوەی پاشماوەکانی ئەسەد و هەموو ئەو هەڕەشانەی کە مەترسین لەسەر ئاسایش و یەکپارچەیی خاکەکەی.
7-ڕەتکردنەوەی بانگەشەکانی دابەشبوون و ڕق و کینە و هەوڵدان بۆ بڵاوکردنەوەی ئاشووب لە نێوان هەموو پێکهاتەکانی کۆمەڵگەی سووریا دا.
8- لیژنە جێبەجێکارەکان کار و هەوڵ بۆ جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکە دەدەن بە شێوەیەک کە لە کۆتایی ئەم ساڵ تێ نەپەڕێت.
بەپێی راپۆرتێکی رۆژنامەی شەرقل ئەوسەت، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عیراق، ئەم دواییانە جوڵەکانی دەستپێکردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان و پەیوەندی خێرای بە فراکسیۆنە کوردستانییەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە کردووە.
بەپێی ئەو زانیاریانەی کە رۆژنامەی شەرق ئەلئەوسەت چاپی لەندەن لە ژمارەی ئەمڕۆیدا بڵاوی کردۆتەوە، سەرۆک وەزیران نوێنەرانی فراکسیۆنە کوردستانییەکانی بینیوە و گفتوگۆی لەگەڵیاندا کردووە.
داخوازی ئەمەریکا بۆ چارەسەری کێشەکە:
سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەش کردووە کە حکومەتی ئەمەریکا داوای لە هەردوو لایەن کردووە کە لە زووترین کاتدا کێشەکانی نێوانیان چارەسەر بکەن و پابەند بن بە رادەستکردنی شایستەی دارایی بە یەکتری.
وەستاندنی ناردنی مووچە لەلایەن بەغدادەوە:
رۆژی 28ـی ئایاری 2025، تەیف سامی وەزیری دارایی حکومەتی فیدراڵی عیراق بە نوسراوێکی رەسمی وەزارەتی دارایی و ئابووری هەرێمی کوردستانی ئاگادار کردەوە کە چیتر ئامادە نییە مووچەی کارمەندانی هەرێم بنێرێت.
وەزیری دارایی بەم هۆکارە موچەی فەرمانبەرانی هەرێم نانێرێت:
- خەرجکردنی تەواوی تەرخانکراوی دارایی و شایستەی هەرێمی کوردستان لە بودجەی ساڵانی 2023،2024 و 2025
- پابەند نەبوونی هەرێمی کوردستان بە ناردنی داهاتی نەوتی و نانەوتی بۆ خەزێنەی گشتی
کاردانەوەی هەرێمی کوردستان:
نوسراوەکەی وەزیری دارایی کاردانەوەی گەورەی لە سەر ئاستی هەرێمی کوردستان لێکەوتەوە.
شاخەوان عەبدوڵڵا، جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران، بەناوی فراکسیۆنە کوردستانییەکانەوە هەڕەشەی بایکۆتکردنی بەغدادی کرد.
-دواتر هەرێم كەمال ئاغا سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی لە لێدوانێكدا بە كوردسات نیوزی راگەیاند، بڕیارەكەی تەیف سامی وەزیری دارایی نایاساییە و دژی بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵییە.
دواتر مەکتەبی سیاسی پارتی رایگەیاند: ئەگەر تا پێش جەژنی قوربانی مووچەی کارمەندانی هەرێمی کوردستان نەنێردرێت، هەڵوێستی یەکلاکەرەوەیان دەبێت
وتەبێژی پۆلیسی راپەرین بە کوردسات نیوزی راگەیاند: هاووڵاتیەک لەنێو بازاڕی چواڕقورنە تەقەی لە خەسویی و ژنەکەی کردوە، خەسووی کوشتووە و ژنەکەشی بریندارە.
شۆڕش ئیسماعیل وتەبێژی پۆلیسی چوارقوڕنە بە کوردسات نیوزی راگەیاند، روداوەکە لە ناو بازاڕی چوارقوڕنە بووە و تەقەی لە خەسووی کردووە و کوشتویەتی، هەروەها تەقەی لە هاوسەرەکەی و خوشک و برای هاوسەرەکەی کردووە و برینداری کردوون.
نوێدەکرێتەوە...
پێش نیوڕۆی ئەمڕۆ لە ناحیەی عەباسی سەر بە قەزای حەویجە، کرێکارێک لە کاتی ئەنجامدانی کارەکەیدا بە هۆی کارەبا گرتنەوە گیانی لەدەستداوە.
سەرچاوەیەکی ئەمنی لە پۆلیسی ناحیەی عەباسی بە کوردسات نیوزی راگەیاند کە قوربانیەکە گەنجێکی 29 ساڵە بە ناوی (فاروق غازی).
بەپێی زانیاریەکان، فاروق غازی لە کاتی کارکردن لە باخێکدا لە ناو ناحیەی عەباسی کارەبا گرتویەتی و دەستبەجێ گیانی لەدەستداوە.
کایا کاڵاس، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا، ئەمڕۆ شەممە رایگەیاند کە وڵاتانی ئەوروپایی خەرجییەکانی بەرگری سەربازی زیاد دەکەن، ئەمەش دوای ئەوەی ئیدارەی ترەمپ "مامەڵەیەکی توندی" لەگەڵ ئەوان کردووە و داوای پەیوەندی بەهێزتری کردووە بۆ بەرەنگاربوونەوەی "هێزی ئابووری" چین.
کاڵاس لە کۆڕبەندی سەربازی شانگریلا لە سەنگافورە قسەی کرد و وەڵامی لێدوانەکانی پیت هێگسێت، وەزیری بەرگری ئەمریکای دایەوە و پێداگری دۆناڵد ترەمپی لەسەر زیادکردنی خەرجییە سەربازییەکان بە "مامەڵەی دڕندانە" وەسف کر.
کاتێک لەبارەی وتارەکەی هێگسێتەوە پرسیاری لێکرا، کاڵاس بە گاڵتەجاڕییەوە وەڵامی دایەوە و وتی: "بە هەر حاڵ خۆشەویستییە، بۆیە باشترە لەوەی کە بە هیچ شێوەیەک خۆشەویستی نەبێت."
بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە پەیوەندیی برۆکسڵ لەگەڵ واشنتن نەپچڕاوە و ئاماژەی بەوە کرد: "دوێنێ هەینی لەگەڵ هێگسێت قسەی کردووە."
کاڵاس وتیشی: "گوێم لە وتارەکەی گرت، لە راستیدا زۆر ئەرێنی بوو سەبارەت بە ئەوروپا، بۆیە بە دڵنیاییەوە هەندێک خۆشەویستی لەوێ هەیە."
مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەبۆنەی 50 هەمین ساڵیادی دامەزراندنی حزبەکەوە پەیامێکی بڵاوکردەوە و تێیدا هاتووە، "یەکێتی نیشتمانیی کوردستان: یەکڕیزتر و تۆکمەتر وەڵامی ئەرکەکانی قۆناغی داهاتوو دەدەینەوە".
دەقی پەیامەکە
پەیامی مەکتەبی سیاسیی
بۆ یادی یۆبیلی زێرینی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
سەروەریمان زۆرە و ئەرکمان زۆرتر
———
کەسوکاری سەرفرازی شەهیدان
پێشمەرگە قارەمانەکان و هەڤاڵانی یەکێتیی
کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان
یادی پەنجا ساڵەی دەستپێکی خەباتی یەکێتییەکەتان، لە هەمووتان و لە هەموومان پیرۆز بێت.
پەنجا ساڵ پێشتر ، ساڵی ١٩٧٥ ، حزبی شەهیدان ، بە دەستپێشخەری سەرۆک مام جەلال و هەڤاڵەکانی لەدەستەی دامەزرێنەر جاڕی تێکۆشانێکی درێژخایانیان بۆ رزگاری و بۆ مافەکانی گەلی کوردستان دا، کەمتر لە ساڵێکیش دوای ئەوە، لە ١-٦-١٩٧٦دا بڵێسەی شۆرشی نوێ هەموو شاخ و دەشت و دۆڵی وڵاتەکەمانی گرتەوە.
لەم کاروانە زێڕینەدا هەزاران شەهیدی سەرکردە و فەرماندە و پێشمەرگەی ئازا و بەجەرگ، سەدان نەبەردی پێشمەرگانە و موقاوەمەی زیندان و سێدارە و چالاکی رێکخستن و خۆپیشاندان و مانگرتن، تێکڕایان بوونە ناونیشان و رەمزی قۆناغێکی نوێی بەرخۆدانی کوردایەتی و دیموکراتی بە ناوەرۆکێکی پێشکەوتنخوازی کۆمەڵایەتییەوە. وێستگەکانی تێکۆشانی یەکێتیی کە هیوا و ئاواتی میللەتەکەمانی زیندووکردەوە، لەهەموو ئاست و بوارەکانی سیاسەتدا نوێ و دەگمەن و بێ وێنەبوو، تێکۆشانی ژنان و پیاوان، کچان و کوڕانی شۆڕشی نوێی گەلەکەمان وا کۆمەڵانی خەڵکی جۆشدایەوە کە کوردستان بە کردەوە بووە گۆڕەپانی جوڵانەوەیەکی هەمەلایەنەی سیاسیی، پێشمەرگایەتی، روناکبیری، ئیعلامی و جەماوەریش. لە ماوەیەکی کورتدا، سەرەڕای ئاستەنگە ناوخۆیی و دەرەکییەکان ، وێڕای خۆخۆری و سەرکوت و ستەمی رژێمی بەعسی داگیرکەر، توانی ویستی میللەتەکەمان بۆ ئازادی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی لە راپەڕینی سەرتاسەریدا سەربخا و بۆ یەکەمین جار لە ژیانی تێکۆشەراندا ئاواتەکانی رزگاری و دیموکراسیی و حوکمڕانی خۆبەخۆ و خۆمانی بە دیبێت. سەرەنجام لە سایەی قوربانی و رەنج و هیلاکی یەکێتییەکەتاندا ئەزموونی دیموکراسیی لە هەرێمی کوردستان بەسەر هەموو تەنگژە و دژوارییەکاندا زاڵبوو و کاروانی سەرکەوتووی خۆی گەیاندە قۆناغی روخانی رژێمی دیکتاتۆری و ئاواکردنی عیراقێکی فیدراڵی و دیموکراسیی و ئاوەدانکرنەوەی وڵات بە ئازادی کەرکوک و خانەقین و تێکڕای ناوچە دابڕاوەکانیشەوە کە نەخشەرێگای دەستووری لە ماددەی ١٤٠دا بۆ دانراوە دوای دەیان ساڵ لە داڕزان و داکەوتن، تەعریب و تەبعیس و ئینجا تیرۆر و تەرهیبیش کە بەسەر میللەتەکەماندا هێنرا.
هەر لە قۆناغی پرۆسەی دیموکراسی و دەستوریشدا سەرۆک مام جەلال، دامەزرێنەر و سکرتێری گشتیی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان ، رابەر و پێشمەرگەی دیموکراتخواز بووە یەکەم سەرۆک کۆماری هەڵبژێردراوی جێی متمانەی گەل و سەمام ئەمانی عێراقی فرە نەتەوە و فرە مەزهەب و فرە کێشە و لە ئەزموونی سەرۆکایەتی خۆیدا نموونەی جاویدان و مەزنی لەسەر لێوەشاوەیی تێکۆشەری یەکێتیی و لەخۆبوردوویی حزبی شەهیدان پێشکەشی کوردستان و گەلانی عیراقیش کرد کە بۆ هەتا هەتایە شانازییە بۆ میللەتەکەمان لە ئاستی دونیادا.
هەڤاڵان و کۆمەڵانی خەڵکی جوامێر و بەوەفای کوردەواری کە هێزی لە بن نەهاتووی یەکێتیی و کوردایەتیین، لەم رێڕەوە پەنجا ساڵییەدا یەکێتیی هەمیشە ئاوێتەی رەنج و قوربانی، ئازار و هیواکانی جەماوەر بووە. لێی دوور نەکەوتۆتەوە و لێی جیانەبۆتەوە، هەر لەبەر ئەوەش یاد و یادگارەکانی ، شەهید و قوربانییەکانی دەیان ساڵەی بۆنە و سەروەری نەتەوەیی و نیشتمانین و کۆمەڵانی خەڵکی خۆیان لەگەڵ یەکێتی خاوەندارێتی لێ دەکەن و پێی شاد و سەربەرزن .
جا ئەمرۆش کە لەهەلومەرجێکی نوێباودا یادی یۆبێلی زێڕین دەکەینەوە، کوردستان و یەکێتییەکەی ، عێراق و ئەزموونەکەی ئەرک و فرمانی تازەیان لەسەر شانە و پێویستە لەگەڵ خۆشی و شانازی یادەکەدا هەموومان بۆ ئەرکەکانی نوێی خەباتی سیاسیی ئامادە بین ، خۆمان مشتوماڵ بکەینەوە و لەسایەی یەکێتییەکی پتەوتر ، یەکریزتر و تۆکمەتردا وەڵامی ئەرکەکانی قۆناغ بدەینەوە ، هەڤاڵانی دێرین و ئێستامانی بۆ ساز بدەین و گەلەکەمانی بۆ جۆشبدەین، کچان و کوڕانی نەوەکانی تازەی کوردەواری بهێنینە پای ئەم خەباتە ستراتیژییە کە هێشتا زۆری ماوە بگاتە دوا مەنزڵی ( ئاشتی، دیموکراسی ، مافی مرۆڤ و چارەی خۆنووسین).
سڵاو و درود بۆ گیانی پاکی شەهیدانی کاروانی پەنجا ساڵە و تێکرای شەهیدانی کوردستان و عێراق.
سڵاو لە خەباتگێڕانی دێرینی هەموو قۆناغ و سەردەمەکان کە یەکێتییان کردە ئەم
تەلارە بەرز و بڵندەی سەرتاسەری کوردستان.
بەڵێنی ئەمڕۆی یەکێتیش بە سەرۆکایەتی هەڤاڵ بافل جەلال تاڵەبانی هەر ئەوەیە کە ئەمانەتی حزبی شەهیدان دەپارێزین و ئاڵای سەوزەکەی بە شەکاوەیی دەمێنێتەوە.
پێکەوە ئەم ئەرکە بەدیدێنین و پێکەوەش دەیکەینە خەڵاتی شایستە بۆ کورد و کوردستان.
لەیادی یۆبیلی زێریندا وەک مامی گەورەمان دەیوت ( ئێوەش هەر شاد و سەربەرز و سەرکەوتووبن)
مەکتەبی سیاسیی
یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
وەزارەتی پەروەردەی حکوومەتی هەریمی کوردستان رایگەیاند؛ کە نمرەکانی پۆلە ناکۆتاکانی قوتابخانە حکوومییەکانی هەرێم لە ئەپڵیکەیشنی "ئی-هەڵسەنگاندن" بڵاوکراونەتەوە.
بەپێی راگەیەنداوی ئەم وەزارەتە، زیاتر لە یەک ملیۆن و سێسەد هەزار قوتابی پۆلە ناکۆتاکان لە پۆلی چوارەمی بنەڕەتییەوە تا یازدەیەمی ئامادەیی دەتوانن ئەنجامی کۆتایی وەرزی دووەم کە خولی یەکەمە وەربگرنەوە.
وەزارەتی پەروەردە جەختی لەسەر ئەوە کردووەتەوە کە قوتابییان و خێزانەکانیان دەبێت بە وردی و دڵنیاییەوە کۆدی بەکارهێنەر و وشەی نهێنی بەکاربهێنن بۆ ئەوەی بتوانن بە دروستی دەست بە ئەنجامەکانیان بگەن.
وەزارەتەکە رونکردنەوەی داوە کە نوسینی ژمارەکان پێویستە بە ژمارەی ئینگلیزی بێت، بەبێ بەکارهێنانی سپەیس یان هەر جۆرە ئاماژەیەک.
بەپێی ئاماژەکانی وەزارەتەکە، لە کاتی دەرکردنی ئەنجامی پۆلی نۆی بنەڕەتیدا، ژمارەیەکی زۆر لە قوتابییان بەهۆی بەکارهێنانی ژمارەی کوردی و سپەیس و هەندێک ئاماژە لەگەڵ هەڵەکردن لە وشەی نهێنیدا هەوڵیان بۆ چوونە ناو سیستمەکە داوە کە لە ئەنجامدا سیستم هەژمارەکانی لۆک کردوون.
بۆیە وەزارەتەکە داوای لە هەموو قوتابییان کردووە کە دڵنیابن لە بەکارهێنانی دروستی زانیارییەکان بۆ دەستگەیشتن بە ئەنجامەکانیان.
بڕیاری دەستگیركردن بۆ 47 كەسی تر لە شارەوانی ئیستەنبوڵ دەركرا كە بەشێكیان سەرۆكی شارەوانی قەزاكانی سەر بە گەورە شارەوانی ئیستەنبوڵن.
لە چوارچێوەی لێكۆڵینەوە لە دۆسیەی گەندەڵی، پێنجەم ئۆپراسیۆن بۆسەر گەورە شارەوانی ئیستەنبوڵ ئەنجامدرا، بڕیاری دەستگیركردنیش بۆ 47 كەس دەركرا، كە پێنجیان سەرۆكی شارەوانی قەزاكان و یەكێكیشیان پەرلەمانتارێكی پێشووی جەهەپەیە.
داواكاری گشتی ئیستەنبوڵ بەبیانووی بەرتیل وەرگرتن و تێوەگلان لە دۆسیەی گەندەڵی، لە ماوەكانی رابردوودا چەند هەڵمەتێكی بۆ دەستگیركردنی ئەو كەسانە دەركردووە كە تێوەگلاون لە دۆسیەكە لەگەڵ ئەو كەسانەی نزیكن لە ئەكرەم ئیمامئۆغڵو سەرۆكی پێشووی شارەوانی ئیستەنبوڵ.
مەزڵوم کۆبانێ، فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) رایگەیاند کە ئامادەیە بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا، بە مەبەستی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان لەنێوان هەردوو لا.
کۆبانێ لە چاوپێکەوتنێکی میدیایی لەگەڵ کەناڵی شەمس ئاشکرای کرد: "دەمانەوێت پەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا ئاسایی بکەینەوە و ئامادەم لەگەڵ ئەردۆغان کۆببمەوە."
ئەم لێدوانە لە کاتێکدا دێت کە تورکیا و هێزەکانی سوریای دیموکرات لە مانگی کانوونی دووەمی ساڵی ڕابردوو لەسەر ئاگربەست بە نێوەندگیریی ئەمەریکا رێککەوتن.
فەرماندەی هەسەدە رونی کردەوە کە ئێستا هێزەکانی سوریای دیموکرات لەگەڵ دەسەڵاتدارانی تورکیا لە پەیوەندیی راستەوخۆی سیاسیدان.
"بە نێوەندگیریی لایەنێک، پەیوەندیی راستەوخۆمان لەگەڵ کەناڵە جیاوازەکانی سیاسیی تورکیا هەیە،" مەزڵوم کۆبانێ وتیشی؛ ئومێد دەکەم پەیوەندییەکان لەگەڵ تورکیا بەرەو باشتر بچن.
پێشتر تورکیا رونی کردبووەوە کە ناتوانێت هێزەکانی سوریای دیموکرات لە پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) جیا بکاتەوە، ئەمەش لە کاتێکدایە کە پەکەکە بڕیاری هەڵوەشاندنەوە و دانانی چەکی بەرانبەر تورکیا داوە دوای 40 ساڵ ململانێ.
عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند؛ پابەندین بە مافی پیتاندنی یۆرانیۆم کە پێویستییەکی بنەڕەتییە بۆ وڵاتەکەمان و کەس مافی ئەوەی نییە گەلی ئێران لە مافەکانیان بێبەش بکەن".
وەزیری دەرەوەی ئێران رونی کردەوە کە هەڵوێستی ئێران لەسەر پرسی ناوەکی بە تەواوی رونە و وتی: "ئەگەر باسی چەکی ناوکی بێت، بەڵێ لە روانگەی ئێمەوە پەیوەندیدارە و ئێمە خۆمان خاوەن دروشمی رەتکردنەوەی چەکی ناوەکی بووین و هەرواشدەبین."
عراقچی خۆی و کارمەندانی وەزارەتی دەرەوەی وەک "سەربازانی ئیمام خومەینی" ناساند و وتی: "ئێمە هەمیشە هەوڵمان داوە سەربازی دڵسۆزی ئیمام و رابەر بمێنینەوە." و وەک "دارێژەری سیاسەتی دەرەوەی ئێران" ناوی هێنا.
وەزیری دەرەوەی ئێران ئاماژەی بەوەکرد: "لە یاسای بنەڕەتی ئێراندا لە یەکەم بڕگەدا هاتووە کە سیستەمی کۆماری ئیسلامی، سیستەمێکە لەسەر بنەمای رەتکردنەوەی ستەمکاری و زاڵبون بەسەریدا دامەزراوە".
عراقچی وتیشی کە لە گفتوگۆکانی ئێستادا، رەتکردنەوەی خۆ زاڵکردن بەسەر ئێراندا ئامانجی سەرەکیمانە و بەردەوام دەبین لەمە.
ئەم وتانەی عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران، لە کاتێکدایە ئەمریکا و ئێران، بە نێوەندگیری عومان لە دانوستاندان بۆ رێککەوتن لەسەر پرسی ئەتۆمی.
پیت هێگسێت وەزیری بەرگری ئەمەریکا،هۆشداریدا لە هەڕەشەی چین بۆ تایوان و رایگەیاند، کە پەکین رۆژانە مەشق و راهێنان دەکات بۆ پێشخستنی توانای سەربازەکانی و رەنگە بەنیاز بێت هێرشبکاتە سەر تایوان.
هێگسێت لە کۆڕبەندی ئاسایشی شانگریلا لە سەنگافورە، دڵنیایی خۆی دەربڕی کە سەرۆکی چین، شی جینپینگ فەرمان بە سوپاکەی کردووە تا خۆیان بۆ هێرشکردنە بۆ سەر تایوان تا ساڵی 2027 ئامادە بکەن.
هێگسێت وتی: "ئەوە زانراوە کە شی جینپینگ فەرمانی بە سەربازەکانی کردووە تا ساڵی 2027 هێرش بکەنە سەر تایوان. سوپایەکی تایبەتی بۆ ئەو کارە دروست کردووە و رۆژانە مەشق و راهێنان دەکەن بۆ ئەو ئەرکە".
وەزیری بەرگری ئەمەریکا هۆشداریشیدا کە چین "خۆی ئامادە دەکات بۆ بەکارهێنانی هێزی سەربازی بۆ گۆڕینی هاوسەنگی هێز لە ناوچەکانی زەریای هیندی و زەریای هێمن."
هێگسێت داوای لە هاوپەیمانە ئاسیاییەکانی واشنتن کرد کە بە خێرایی خەرجییە سەربازییەکانیان لە بەرامبەر هەڕەشەکانی چین زیاد بکەن.
"ئەو مەترسییەی چین دروستیکردووە راستەقینەیە و رەنگە نزیک بێت. پەکین هیواخوازە زاڵ بێت و کۆنترۆڵی ئاسیا بکات،".
وەزیری بەرگری ئەمەریکا دووپاتی کردەوە کە واشنتن گەڕاوەتەوە بۆ ناوچەکانی زەریای هیندی و زەریای هێمن و وتی: "ئێمە بۆ مانەوە لێرەین."
هەڵوێستی چین و تایوان لە بەرانبەر یەک:
چین بەردەوام تایوان بە بەشێک لە خاکی خۆی دەزانێت و بەڵێنی داوە کە بیکاتەوە یەک پارچە لەگەڵ خاکەکەی، فشارە سەربازی و سیاسییەکانی خۆی بۆ ئەو مەبەستە زیاد کردووە.
لەولاوە، حکوومەتی تایوان قسەکانی پەکین رەت دەکاتەوە و جەخت لەوە دەکاتەوە کە خەڵکی تایوان بە تەنیا دەتوانن بڕیار لە داهاتوویان بدەن.
پێنج جیاوازی بنەڕەتی لە نێوان چین و تایوان:
1. سیستەمی سیاسی
چین: سیستەمی یەک حزبیەو حزبی کۆمۆنیستی چین رابەرایەتی دەکات.
*تایوان: دیموکراسیی و فرە حزبی، هەڵبژاردنی ئازاد و سیستمی پەرلەمانی.
2. سیستەمی ئابووری
چین: ئابووری سۆسیالیستی، بازاڕ لەلایەن دەوڵەتەوە کۆنتڕۆڵکراوە
تایوان: ئابووری بازاڕی ئازاد
3. مافەکانی مرۆڤ و ئازادییەکان
چین: سنووردارکردنی مافەکانی مرۆڤ و کۆنترۆڵی توندی حکوومی
تایوان: ئازادی پڕ لە دەربڕین، چاپەمەنی ئازاد و مافەکانی مرۆڤ
وەزیری ژینگەی فەرەنسا دوێنێ هەینی رایگەیاند کە لە یەکی تەمموزی ئەمساڵەوە، جگەرەکێشان لەو شوێنە گشتییەکاندا قەدەخە دەکرێت کە بەرکەوتەی زۆریان لەگەڵ منداڵ و خێزان هەیە.
کاترین ڤوتخا، وەزیری خێزانی فەرەنسا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا ئاشکرای کرد کە ئەم بڕیارە نوێیە کەناراوەکان، پارکەکان، باخچە گشتییەکان، وێستگەکانی گواستنەوەی گشتی، سەنتەرە وەرزشییەکان و دەوروبەری قوتابخانەکان دەگرێتەوە.
لەگەڵ ئەوەشدا، ئەم یاسایە کافێ و تەراسە دەرەکییەکان ناگرێتەوە.
سزای پێشێلکردنی یاساکە:
هەر کەسێک سەرپێچی لەم یاسایە بکات و لەو شوێنە قەدەخەکراوانە جگەرە بکێشێت، بە 135 یۆرۆ (نزیکەی 153 دۆلار) سزا دەدرێت.
"دەبێت تووتن لەنێو خێزانەکان نەمێنێت. ئەو شوێنانەی منداڵ تێیان دەچێت، دەبێت ئازادی جگەرەکێشان تێیدا کۆتایی پێبێت،" ڤوتخا دەڵێت.
ئامارەکان:
بەگوێرەی نوێترین ئامارەکان:
- 23.1% لە فەرەنسییەکان جگەرە دەکێشن
- ئەم ڕێژەیە بەراورد بە ساڵی 2014، 5% کەمبووەتەوە
- ساڵانە 75 هەزار فەرەنسی بەهۆی جگەرەکێشانەوە گیان لەدەست دەدەن
- 13% لە مردنەکانی فەرەنسا پەیوەندی بە نەخۆشییەکانی جگەرەکێشانەوە هەیە
پشتگیری خەڵکی
دوایین راپرسی نیشانی دەدات کە 80% لە فەرەنسییەکان پشتگیری لە قەدەخەکردنی جگەرەکێشان لە شوێنە گشتییەکان دەکەن.
شایانی باسە کە ئەم یاسایە جگەرەی ئەلیکترۆنی ناگرێتەوە، بەڵام حکومەت کار لەسەر کەمکردنەوەی ڕێژەی نیکۆتین لەنێو ئەو جۆرە جگەرانە دەکات.
---
بێ لە فەرەنسا چەند وڵاتێکی تریش یاسای توندیان لەسەر جگەرەکێشان هەیە:
وڵاتانی توندترین یاساکان:
1. ئوسترالیا:
- جگەرە لە تەواوی شوێنە گشتییەکان قەدەخەیە
- پاکەتی جگەرە بە نرخی زۆر بەرز دەفرۆشرێت (تا 40 دۆلار)
-ریکلامی جگەرە بە تەواوی قەدەخەیە
2. سینگاپور:
- جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە گشتییەکان قەدەخەیە
- سزای گەورە بۆ فرۆشتنی جگەرە بە منداڵان
- کۆنترۆڵی توندی سنووری بۆ هاوردەی جگەرە
3. نۆروێژ:
- جگەرە لە تەواوی ڕێستۆران، کافێ و بارەکان قەدەخەیە
- قەدەخەی تەواوی ڕیکلامی تووتن
- هەڵگرتنی جگەرە لە بەرچاو خەڵك قەدەخەیە
4. ئیسلەند:
- جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە سەربەست و داخراوە گشتییەکان قەدەخەیە
- قەدەخەی فرۆشتنی جگەرە بە کەسانی خوار18 ساڵ
- سزای توند بۆ پێشێلکاران
5. نیوزیلەند:
- پلانی قەدەخەکردنی تەواوی جگەرەکێشان تا ساڵی 2025
- قەدەخەی جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە گشتییەکان
- کەمکردنەوەی ژمارەی فرۆشگاکانی جگەرە
6. کەنەدا:
- جگەرەکێشان لە تەواوی شوێنە گشتییەکان قەدەخەیە
- پاکەتی جگەرە بە ڕەنگی خاوەن و بێ نیشانە بازرگانییەکان
- ئاگادارکردنەوەی توند لەسەر زیانەکانی جگەرە
7. تایلەند:
- جگەرەکێشان لە کەناراوەکان قەدەخەیە
- قەدەخەی جگەرەی ئەلیکترۆنی
- سزای توند بۆ فرۆشتنی جگەرە بە گەنجان
سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم ئاشكرایكرد، بەپێی بڕیاری دادگای فیدراڵی دەبێت مامەڵەی هەموو فەرمانبەران و خانەنشینان و سوودمەندانی تۆڕی كۆمەڵایەتی، لە هەرێم بە هەمان شێوەی دامەزراوەكانی حكومەتی فیدراڵ مامەڵەیان لەگەڵ بكرێت.
ئامانج رەحیم سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم دەقی بڕگەی دووەمی لە بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی سەبارەت بە موچەی موچەخۆرانی هەرێم بڵاوكردووەتەوە، كە بڕیارەكەی دادگای فیدراڵی دەبێت لەلایەن هەموو دەسەڵاتەكانەوە جێبەجێ بكرێت و نابێت هیچ یاسا و بڕیار و نووسراوێك پێچەوانەی ئەوە دەربچێت.
لە بڕیارەكەی دادگادا هاتووە، پتەوكردنی دادپەروەریی وا دەخوازێت یەكسانی بەرپا بكرێت لە نێوان ئەندامانی كۆمەڵگە لە سەرجەم ماف و ئەركەكاندا، ماددەی 14 لە دەستوری كۆماری عیراق ساڵی 2005 حوكمی داوە بە بەرجەستەكردنی یەكسانی لە نێوان عیراقییەكان بەبێ جیاوازی.
ئاماژەی بەوەشكردووە، بۆ جێبەجێكردنی دادپەروەریی لە نێوان هەموو هاووڵاتییان بە تایبەتیش ئەوەی پەیوەندیدارە بە مووچەی هەرێم بە جۆرێك دەبێت حكومەتی فیدراڵی و حكومەتی هەرێم توانای خۆیان بخەنەگەڕ بۆ جێبەجێكردن و لابردنی بەربەست و بیانووەكان كە ببێتە هۆی ڕێگریی لە خەرجكردنی موچە یان دواكەوتنی.