دەستەی دەستپاکی عێراق رایگەیاند، بەتۆمەتی پێشێلکاریکردن لەگرێبەستی نۆژەنکردنەوەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی کەرکوک بە بڕیاری دادگای لێکۆڵینەوەی رەسافە و بەپشتبەستن بە ماددەی ٣٤٠ی یاسای سزادان، فەرمانی دەستگیرکردن بۆ وەزیری پێشووتری گواستنەوەی عێراق دەرچووە. 

دەشڵێت، وەزیری پێشوتروی گواستنەوە پێشێلکاری کردووە لە پێدانی مۆڵەتی وەبەرھێنان لە پڕۆژەی نۆژەنکردنەوەی فڕۆکەخانەی کەرکوک، لە رێگەی وەزارەتەکەوە کە گرێبەستێک ئیمزاکراوە کە بڕگەکانی یاسای وەبەرھێنان پێشێل دەکات لەبەرئەوە فەرمانیی دەستگیرکردنی بۆ دەرچووە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، تۆمەتبارەکە پێشێلکاریکردووە لە پێدانی مۆڵەت بە کۆمپانیای کارگێڕی فڕۆکەخانەکە و کۆمپانیای بنیادنان و بازرگانی گشتی، لەکاتێکدا بەپێی یاسای وەبەرھێنان دەسەڵاتی گرێبەستکردن لە دەستی دەستەی فڕۆکەوانی شارستانییە.

سەرچاوەیەک لە ھێزە ئەمنییەکانی پارێزگای کەربەلا راگەیاند، بە پشتبەستن بە زانیاری ھەواڵگری و کۆکردنەوەی زانیاری پێویست و دوای چەند رۆژێک چاودێریکردنی، لەیەکێک لە گەڕەکەکانی کەربەلا یەکێک لەو تۆمەتبارانەی بەشداربووە لە کوشتنی عەمید عەزیز شەلال بەڕێوەبەری ھەواڵگری دژە تیرۆری عێراق لە پارێزگای زیقار دەستگیرکراوە.

شەوی سێ لەسەر چواری ئەم مانگە بەھۆی دروستبوونی شەڕ لە نێوان ھەردوو ھۆزی ئال رومێز و ئال عومەر لە قەزای ئیسڵاح سەر بەپارێزگای زیقار کە چەکی قورسیشی تێدا بەکارھێنرا، عەمید عەزیز شەلال بەڕێوەبەری ھەواڵگری دژە تیرۆری عێراق لە پارێزگای زیقار کە بۆ ھێورکردنەوەی رەوشەکە گەیشتبووە ناوچەکە کوژرا و شەش ئەندامی ھێزە ئەمنییەکان و حەوت کەسی تریش لە ھەردوو ھۆزەکە برینداربوون و چەند ماڵێکیش سوتێنراون.

ریاز موسەوی بەڕێوەبەری گشتی فەرمانگەی چاودێری بازرگانیی و دارایی لە وەزارەتی بازرگانی عێراق رایگەیاندووە، ئەو سەبەتەی خۆراكەی بڕیاری لەسەر دراوە و چوار ماددەشی بۆ زیادكراوە، لە وادەی دیاریكراودا و هەر لەم مانگەدا بەسەر هاووڵاتیاندا دابەش دەكرێت.

وتیشی، دەروازەكانی عێراق كراوەن بەرووی هاوردەكردنی گۆشتی سور كە لەسەر شێوازی ئیسلامی سەربڕوان كە بە گرتەی ڤیدیۆیی تۆماركراوە بۆئەوەی گومانی لەسەر نەمێنێت و نرخی یەك كیلۆ گۆشتی بەرخیش لەو گۆشتەی هاوردە دەكرێت 12 هەزار دینارە و یەك كیلۆ گۆشتی مانگاش 10 هەزار دینارە.

فایەق زێدان، سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری و ئەلین ئەندریزی پاشکۆی دادوەری لە باڵیۆزخانەی ئەمریکا کۆبوونەوە و بەردەوامیدان بۆ ھاوکاریکردنی عێراقیان لە سێ بواردا تاوتوێ کرد، لە نێویاندا روبەڕوبوونەوەی سپی کردنەوەی پارە.
 
راگەیاندنی ئەنجومەنی باڵای دادوەری لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، کۆبوونەوەکە لە شاری بەغداد بەڕێوەچووە و ھەردوولا باسیان لە ھەماھەنگی و ئاڵوگۆڕی زانیارییەکان لە بوارە یاساییەکان کردووە، ھەروەھا بەردەوامیدان بە پشتیوانی تیمە تایبەتمەندەکان لە روبەڕوبوونەوەی تیرۆر و تاوانە ئابورییەکان و سپی کردنەوەی پارە جەختی لەسەر کراوەتەوە. 

نازم شەبلی ئەندامی سەربەخۆ لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە رۆژنامەی "سەباح"ی راگەیاند، حکومەتی فیدراڵی مووچەی فەرمانبەرانی ھەرێمی کوردستانی بە شێوەی پێشینە دەدا و بەردەوامە لەسەر ئەو پرسە، چونکە کێشەکە تا ئێستا لە ریشەوە چارەسەر نەکراوە، بە تایبەت کە ھەرێمی کوردستان ھیچ بڕە پارەیەکی لە داھاتی نەوت و دەروازەکان رادەستی عێراق نەکردووە. 

وتیشی، بەپێی یاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢٣، دەبێت ھەرێمی کوردستان داھاتی ھەناردەی ٤٠٠ ھەزار بەرمیل نەوت و داھاتەکانی دیکە رادەستی عێراق بکات، بەڵام ئەوە رووینەداوە، بۆیە حکومەتی عێراق بەشێوەی قەرز مووچەی ھەرێمی دەنارد. 

نازم شەبلی ئاماژەی بەوەشدا، دۆسیە گەورەکە و پرسیارەکە ئەوەیە کە ئایا فەرمانبەرانی ھەرێم کێن؟، ئایا ئەو بڕە پارەیە بۆ فەرمانبەرانە؟، چونکە ناڕوونی لە زانیارییەکان ھەیە و گومان دروست دەکات و مووچەی فەرمانبەران خەرجی بەکاربردن زیاد دەکات، بەڵام ئەگەر ژمارەکان راستەقینە بن ئەوا ئەرکی حکومەتە مووچە دابین بکات. 

عەون زیاب عەبدوڵا، وەزیری کشتوکاڵی عێراق ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، لەڕێی شەش بەنداوەوە یەدەگی ئاوی عێراق زیادیکردووە و تەنھا ئاوی بەنداوی موسڵ کە سەرچاوەی سەرەکی رووباری دیجلەیە، بە بڕی ٧ مەتر زیادیکردووە.

ھەروەھا لە بەنداوەکانی دوکان و دەربەندیخان و حەمرین و عوزێمیش ئاستی ئاو تێیاندا زیادیکردووە و بەراورد بە ساڵی رابردوو لە رەوشێکی باشتردان.

دامەزراوەی موستەقبەلی عێراق بۆ شیکاری ئابوری لە دوایین راپۆرتی خۆیدا دەڵێت، لەمکاتەدا عێراق نزیکەی ١١٠ ترلیۆن دینار قەرزدارە و لەو بڕەش ٧٠ ترلیۆن دیناری قەرزی ناوخۆییە، ساڵی ٢٠٠٣ قەرزە ناوخۆییەکان بەڕێژەی ١.٥%  زیادیکردووە.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، زۆرینەی ئەو قەرزانەی وەرگیراون بۆ مەبەستی بەکارخستن خەرجکراون نەک وەبەرھێنان و ئەوەش مانای وایە لەرێگەی پڕۆژەی وەبەرھێنانەوە ناتواندرێت بگەڕێندرێنەوە، بەڵکو دەبێت دەوڵەت خۆی قەرزەکانی بداتەوە.

دامەرزاوەکە پێشنیازیش دەکات حکومەتی عێراق پلانێک دابڕێژێت و سەرنج بخاتەسەر قەرزی بەرھەمدار (قەرز بە مەبەستی بەرھەمھێنان) و قەرزەکانی پێشووش بداتەوە بەو مەرجەی بۆ پڕۆژەکانی وەبەرھێنان بەکاربھێندرێنەوە.

موحسین مەندەلاوی، سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران بە وەکالەت رایگەیاند، بەمەبەستی دەرچواندنی چەند یاسایەک کە ھاووڵاتیان چاوەڕێی دەکەن، گرنگە لایەنە پەیوەندیدارەکان پەلە بکەن لە یەکلاییکردنەوەی پۆستی سەرۆکی نوێی ئەنجومەنی نوێنەران.

ئاماژەی بەوەشکرد، پێویستە بەردەوامی بدرێت بە پێکەوەکارکردنی بەھێزی نێوان حکومەت و ئەنجومەنی نوێنەران، چونکە کاریگەری باشی ھەبووە لەسەر خێرا تێپەڕاندنی یاساکان و بەھێزکردنی ئەرکی چاودێری لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە.

حەیدەر حەنون سەرۆکی دەستەی دەستپاکی فیدراڵی رایگەیاند، کۆمیسیۆنی دەستپاکی عێراق ھەماھەنگی لەگەڵ دەستەی دەستپاکی ھەرێمی کوردستان دەکات، رەشنووسی رێککەوتنێکیش بۆ ھەماھەنگیکردنی کاری ھاوبەش ئامادەکراوە و دەستەکەیان وەک دەزگایەکی فیدراڵی سەرپەرشتی سەرجەم پارێزگارەکان دەکات.

وتیشی، ئاشکراکردنی سامانی بەرپرسان ھەموو بەرپرسانی عێراقی دەگرێتەوە، داواشی لە دەستەی دەستپاکی ھەرێمی کوردستان کرد، ھاوکار و ھەماھەنگ  بێت لەجێبەجێکردنی فەرمانی دەستگیرکردن و ئاشکراکردنی دارایی بۆ بەرپرسان، بۆ ئەوەی دەسەڵاتی فیدراڵی بتوانێت وەک ھەموو بەرپرسان وردبینییان لێبکات.

سەرۆکی دەستەی دەستپاکی عێراق باسی لەوەشکرد، رۆژی یەکشەممە گەڕاندنەوەی زیاتر لە یەک ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار و نزیکەی یەک ملیار دینار رادەگەیەنن.

کۆمپانیایەکی ئاڵوگۆڕی نێودەوڵەتی لە راپۆرتێکیدا بڵاویکردەوە، وڵاتانی ئەندامی رێکخراوی ئۆپیک و ئۆپیک پڵەس لە ھەوڵی ئەوەدان رێککەوتنی خۆبەخشانەی کەمکردنەوەی بەرھەمێنانی نەوت کە تا کۆتایی مانگی حوزەیرانی داھاتوو بەردەوام دەبێت، تا کۆتایی ئەمساڵ درێژ بکەنەوە لەپێناو زیاتر سەقامگیرکردنی بازاڕی نەوت و نرخەکەی لەسەر ئاستی جیھان.

بەشێکی تری راپۆرتەکە تایبەتە بە ئاستی پابەندبوونی ئەندامانی ئۆپیک بە رێککەوتنەکە کە تێیدا و ئاماژە بەوە کراوە، جگە لە عێراق و کازاخستان سەرجەم ئەندامانی تری رێکخراوەکە لەمانگی رابردوودا پەباندی رێککەوتنەکە بوون، بەشێوەیەک عێراق کە رۆژانە بەرھەمھێنان چوار ملیۆن بەرمیلی بۆ دیاریکرابوو، بەڵام ٤.٢٧ ملیۆن بەرمیلی بەرھەمھێناوە و کازاخستانیش کە رۆژانە بەرھەمێنانی ١.٤٦ ملیۆن بەرمیلی بۆ دیاریکرابوو، بەڵام ١.٥٦ ملیۆن بەرمیلی بەرھەمھێناوە.

نوێنەری عێراق لە کەمپی ھۆلی رۆژئاوای کوردستان رایگەیاند، ٦٢٠ ھاووڵاتی عێراقی کە بریتی بوون لە ١٥٠ خێزان بۆ کەمپی جەدعە لە موسڵ گەڕێندراونەتەوە.

ئەوەشی خستوەتەڕو، پێشتریش بە ١١ قۆناغ ھەزاران ژن و منداڵی چەکدارانی داعش کە بەرەگەز عێراقین، بۆ وڵات گەڕێندراونەتەوە و لەمکاتەشدا بەشێکیان دوای شیاندنەوەیان، تێکەڵ بە کۆمەڵگا کراونەتەوە.

محەمەد جەواد عەسکەری، سەرۆکی لیژنەی کشتوکاڵ لە پەرلەمانی ئێران، لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەدا، بەھۆی کێشە لە یاسادانانی ناوخۆی ئێراندا، کە تیایدا کەرتی تایبەت پشتگوێخراوە و باج لەسەر ھەناردەکاران زیادکراوە، خواست لەسەر بەرھەمەکانی وڵاتەکەی لە وڵاتانی دەرەوە کەمبووەتەوە.

ئەوەشی خستەڕوو، تورکیا بە ئاسانی جێگەی ئێرانی لە بازاڕەکانی عێراقدا گرتووەوە و ھاوکات خواست لەسەر بەرھەمە کشتوکاڵییەکانی سعودییەش لە عێراق بەرزبووەتەوە.

جەختی لەوەشکردەوە، ھەوڵەکانیان چڕکردووەتەوە بۆ لەدەستنەدانی تەواوەتی بازاڕەکانی وڵاتانی دراوسێ و کاردەکەن بۆ گونجاندنی ھەلومەرجی ناوخۆیی وڵاتەکەیان لەگەڵ بازاڕەکانی جیھان.

وزاح صەدید سەرۆکی ھاوپەیمانی ھێزە نیشتمانییەکان لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، وەرگرتنی ھەر پۆستێکی سیادی لە عێراق بە دەستی شیعەکانە، سەرۆکی نوێی ئەنجومەنی نوێنەرانیش بەپێی مەرج و قبوڵکردنی لەلایەن پێکھاتەی شیعەوە دەبێت. 

وتیشی، سەرکردایەتی راستەقینە لە پێکھاتەی سوننی بوونی نییە و ئەوەشی ھەیە دروشم و بانگەشەی ھەڵبژاردنە. 

 سەرۆکی ھاوپەیمانی ھێزە نیشتمانییەکان ئاماژەی بەوەشدا، پێشتر ئوسامە نوجەیفی باشترین کەس بووە کە پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ھەبووە و لە کاتی ئەودا پەرلەمان و عێراق کاریگەرتر بوون، پێشیوایە ئەمریکا ھۆکارە بۆ ھەموو ئەو رووداوانەی لەعێراق روو دەدەن، چونکە بە ھەموو شێوەیەک دەیانەوێت گرەنتی مانەوەی خۆیان بکەن.

وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەمەبەستی دابینکردنی پێداویستی خێزانە ئاوارەکانی شنگال، کە گەڕاونەتەوە زێدی خۆیان، بڕیاردراوە بە بڕینەوەی مووچەی چاودێری کۆمەڵایەتی بۆ ٨٤٨ خێزانی ئاوارەی شنگال، مووچەکەش لەلایەن وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتییەوە تەرخانکراوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئامانجی سەرەکی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق، ئاسانکارییە بۆ گەڕانەوەی ئاوارەکان بۆ زێدی خۆیان و داخستنی تەواوەتی دۆسییەی ئاوارەکان لە عێراق.

رەحیم عۆدە وتەبێژی پۆلیسی دیوانیە رایگەیاند، لەگەڵ نزیکبوونەوەی مانگی رەمەزان بەشێک لە بازرگانەکان نرخی کاڵا و شمەک و خواردەمەنییەکان بەرزدەکەنەوە، بەو ھۆیەشەوە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی گشتییەوە ئاگادارکراونەتەوە کە چاودێری بازاڕەکان بکەن و ئەو کەسانەی بەبێ ھۆکار نرخ بەرزدەکەنەوە دەستگیریان بکەن.

دەشڵێت، لە ئۆپڕاسیۆنێکدا ٢٣ بازرگانی گۆشتیان دەستگیرکردووە کە نرخی گۆشتیان بەرزکردووەتەوە و رەوانەی لایەنی پەیوەندیدار کراون بۆ ئەوەی بەپێی یاسا لێپێچینەوەیان لەگەڵدا بکرێت، داوا لە ھاووڵاتیانیش دەکات ھەر بازرگان و دوکاندارێک بەبێ ھۆکار نرخی کاڵا و شمەکی بەرزکردەوە ئاگاداری ھێزە ئەمنییەکان و چاودێریکارانی بازاڕ بکەنەوە بۆ ئەوەی روبەڕوی یاسایان بکەنەوە.

سائر سەبری حسێن، بەڕێوەبەری بەشی پەتا لە وەزارەتی کشتوکاڵی عێراق رایگەیاند، کاروانێکی ئاژەڵی گەورە گەیشتووەتە بەندەری ئوم قەسری عێراق و لەلایەن لیژنەیەکی ھاوبەشی ڤێتێنەریەوە پشکنین بۆ ئاژەڵەکان کراوە، بە گوێرەی پشکنینەکانیش ئاژەڵەکان ھیچ کێشەیەکیان نییە.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، ئاژەڵەکان لەژێرچاودێری تەندروستی ڤێرتەنەریدا لە کوشتارگە فەرمییەکان سەردەبڕێن و دواتر دەخرێنە بازاڕەکانەوە، ئەوەش رۆڵی بەرچاوی دەبێت بۆ دابەزاندنی نرخی گۆشتی سوور لە بازاڕەکانی وڵاتدا.

ئەو بەڕێوەبەرە جەختی لەوەشکردەوە، سەرەڕای ئەوەی گەیشتنی ئەو کاروانە ئاژەڵە بەسە بۆ دابەزاندنی نرخی گۆشتی سوور لە مانگی رەمەزاندا، چەندین کاروانی دیکەی ئاژەڵ لە ئایندەیەکی نزیکدا دەگەنە عێراق.

ئەوەش لەکاتێکدایە، رۆژی چوارشەممەی رابردوو کەشتییەک، کە لە بەرازیلەوە بەڕێکەوتبوو بە ١٩ ھەزار سەر ئاژەڵەوە گەیشتە عێراق.