رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
بەگوێرەی راپۆرتێکی نوێی کۆمسیاری باڵای پەنابەرانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ماوەی دوای روخانی رژێمی ئەسەد لە 8ـی کانونی دووەمی 2024، نزیکەی یەک ملیۆن و 400 هەزار هاووڵاتی سوری گەڕاونەتەوە وڵاتەکەیان.
لە کۆی ئەو ئامارە، 400 هەزار هاووڵاتی سوری لە وڵاتانی دراوسێوە گەڕاونەتەوە، لەگەڵ زیاتر لە یەک ملیۆن ئاوارەی ناوخۆیی کە گەڕاونەتەوە شوێنی نیشتەجێبونی خۆیان.
هەرچەندە کۆمسیاری باڵا هۆشداری داوە کە لە ساڵی 2025دا رەنگە یەک ملیۆن و 500 هەزار کەسی دیکە نەتوانن بگەڕێنەوە بەهۆی کەمی بودجەوە. ئەم کێشەیە دەکرێت وا لە هاووڵاتیانی سوری بکات جارێکی دیکە ناچار بن وڵاتەکەیان بەجێبهێڵن.
بەپێی راپۆرتەکە، نزیکەی 16 ملیۆن 700 هەزار کەس لە ناوخۆی سوریا، کە دەکاتە 90%ی دانیشتوان، پێویستیان بە هاوکاری مرۆیی هەیە، هەروەها ئاماژە بەوە کراوە کە زیاتر لە 7 ملیۆن 400 هەزار سوری لە ناوخۆی وڵاتەکەیان ئاوارەن.
نەتەوە یەکگرتووەکان پێشتر ئاشکرای کرد کە ئۆپەراسیۆنێکی بۆ گەڕاندنەوەی یەک ملیۆن و 500 هەزار پەنابەر و دوو ملیۆن ئاوارەی ناوخۆیی لە ساڵی 2025 دەستپێکردووە، بەڵام تا ئێستا تەنها 71 ملیۆن دۆلار لەو 575 ملیۆن دۆلارە بۆیان تەرخانکراوە، خەرج کراوە.
وەک بڕیاربوو ئەمڕۆ ئەمریکا و ئێران لە مەسقەتی پایتەختی عوممان بۆ دانوستان ئەنجامدان لەسەر پرسی ئەتۆمی کۆبوونەوە و عەباس عراقچی نوێنەرایەتی ئێران دەکات و ستیڤن ویکتۆڤ نوێنەری ئەمریکایە.
ئیسماعیل بەقایی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە ئێکس بڵاوی کردەوە؛ "گفتوگۆکانی دکتۆر عراقچی وەزیری دەرەوە و ستیڤ ویتکۆف نوێنەری تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە نێوەندگیری بەدر ئەلبوسەعید وەزیری دەرەوەی عوممان دەستیپێکرد".
لە ئێکس نووسیوێتی؛ "ئەم وتووێژانە لە شوێنێکدا بەڕێوەدەچن کە عوممان پلانی بۆ داناوە و نوێنەرانی کۆماری ئیسلامی ئێران و ئەمریکا لە ژووری جیادا دادەنیشن و لایەنەکان لە رێگەی وەزیری دەرەوەی عومانەوە دید و هەڵوێستی خۆیان بە یەکتر دەگەیەنن".
نێچرڤان بارزانی بە جیا لەگەڵ ئەردۆغان و ئەحمەد شەرع لە ئەنتاڵیا كۆبووەوە و لەكۆبوونەوەی لەگەڵ ئەردۆغان وتی، پێویستە پەكەكە بەدەم بانگەوازەكەی ئۆجەلانەوە بچێت.
سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، لە پەراوێزی كۆڕبەندی ئەنتاڵیا، نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا كۆبووەوە.
لە كۆبوونەوەكەدا نێچیرڤان بارزانی ئاماژەی بەوە كرد، خوازیارن هاریكاری و بەرژەوەندی هاوبەشی نێوان هەرێم و توركیا فراوانتر بكەن. لەبارەی پڕۆسەی ئاشتیشەوە وتی، پێویستە پەكەكە بەدەم بانگەوازەكەی ئۆجەلانەوە بچێت و هەرێمیش ئامادەیە لەو رووەوە هەموو هاوكارییەكی توركیا بكات، تاكو سەقامگیری ناوچەكە پارێزراو بێت.
لە درێژەی كۆبوونەوەكاندا، نێچیرڤان بارزانی چاوی بە ئەحمەد شەرع كەوت و دڵنیایی پێدا هەرێم بەردەوام دەبێت لە پشتیوانیەكانی بۆ سوریا. جەختیشی لەوەش كردەوە پابەندن بە بەرەنگاربوونەوەی هاوبەش دژی داعش.
یاریدەدەری کاروباری سیاسی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند ئەگەر ئەمەریکا دەست لە هەڕەشە و تۆقاندن هەڵبگرێت، ئەگەری گەیشتن بە رێککەوتن لە نێوان هەردوو وڵاتدا هەیە.
ئەمڕۆ هەینی، مەجید تەخت رەوانچی، یاریدەدەری کاروباری سیاسی وەزیری دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئێران لە میانەی سەردانی بۆ سڕبیا، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە: "ئەگەر شاندی ئەمەریکا بابەتی لابەلا و ناپەیوەندیدار پەلکێشی دانوستان نەکەن، ئەگەر هەڕەشە و تۆقاندن بەلاوە بنێن، ئەگەرێکی باش هەیە تا رێککەوتن بکرێت."
تەخت رەوانچی لە درێژەی لێدوانەکەیدا جەختی کردووەتەوە کە "کۆماری ئیسلامی باوەڕی بە دانوستان و رێزگرتنی بەرانبەر هەیە، بەڵام هەر جۆرە خۆسەپێنیەک لە روانگەی ئێمەوە رەتکراوەیە و قبوڵی ناکەین."
لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا، یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێران ئاماژەی داوە کە "پرەنسیپی سیاسەتی ئێران، هەبوونی باشترین پەیوەندییە لەگەڵ دراوسێکانی" و دووپاتی کردووەتەوە کە "هەر بۆیە دانوستان گرنگترین ستراتیژییە بۆ چارەکردنی کێشە هەرێمییەکان."
بڕیارە سبەینێ شەممە، لە پایتەختی عوممان، دانوستانی وەفدی باڵای ئێران بە سەرۆکایەتی عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوە و شاندی باڵای ئەمەریکا بە سەرۆکایەتی ستیڤ ویکتۆف، نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمەریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، قۆناغێکی نوێی دانوستان دەست پێ بکات.
شایەنی باسە ئەم دانوستانە لە دوای چەندین مانگ لە گرژی و ئاڵۆزی لە پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئەمەریکا و لە سایەی پەرەسەندنە خێراکانی ناوچەکەدا بەڕێوە دەچێت.
ئێوارەی ئەمڕۆ هەینی، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی بەشداریکردنی لە کۆڕبەندی ئەنتالیا، کۆبوونەوەیەکی لەگەڵ ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا ئەنجامدا و بەپێی راگەیەندراوێکی سەرۆکایەتی هەرێم، لە کۆبوونەوەکەدا باس لە هاریکاری هاوبەش و پرسی ئاشتی کراوە لە تورکیا.
بەپێی راگەیەندراوێکی سەرۆکایەتی هەرێمی کوردستان، لە کۆبوونەوەکەدا تەوەری پەیوەندییەکانی تورکیا لەگەڵ عیراق و هەرێمی کوردستان لە هەمو بوارەکاندا تاوتوێکراوە، هەروەها تیشک خراوەتە سەر پرۆژەی رێگەی گەشەپێدان.
هەر بەپێی راگەیەندراوەکە، هەردوولا جەختیان لەسەر خواستی دوولایەنە بۆ فراوانکردنی هاریکاریی هاوبەشی نێوانیان کردووەتەوە، بە شێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی هەردوولا بکات.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە کە باس لە پرۆسەی ئاشتی و دوا کۆبوونەوەی ئەردۆغان لەگەڵ شاندی ئیمرالی کراوە. نێچیرڤان بارزانی، وێڕای ستایشی رۆڵی ئەردۆغان لەم بارەیەوە، پرۆسەکەی بە مێژوویی لە قەڵەم داوە و جەختی لەوە کردووەتەوە کە هەرێمی کوردستان بۆ هەر هاوکارییەک لەپێناو سەرخستنی پرۆسەکەدا ئامادەیە.
هەروەک لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە، سەرۆکی هەرێم وتویەتی: "پرۆسەی ئاشتی دەرفەتێکە دەبێت هەمووان زۆر بە جددی وەریبگرن و نابێت بە هیچ شێوەیەک ئەم دەرفەتە لەدەست بدرێت." هەر لەم بارەیەوە دوپاتی کردووەتەوە کە بۆ سەرخستنی پرۆسەی ئاشتی، پێویستە پەکەکە بەپیر بانگەوازی ئۆجالانەوە بچێت و بەتەواوی پابەندی بێت.
لە کۆتایی راگەیەندراوەکەی سەرۆکایەتی هەرێم دا هاتووە؛ کە دوایین پێشهاتەکانی ناوچەکە بەگشتی و دۆخی سوریا بەتایبەتی، گرنگیی پاراستنی ئارامی و سەقامگیری و چەند پرسێکی دیکەی جێی بایەخی هاوبەش بووە لە کۆبوونەوەکەدا.
دەسەڵاتی باج و گومرگی سعودیە رایگەیاند؛ لە بەندەری جددە دەستگیراوە بەسەر 46.8 کیلۆگرام کۆکایندا کە هەوڵدراوە لەناو بارێک مریشکی بەستودا بگەیەنرێتە ئەو وڵاتە.
لە راگەیەندراوێکەی دەستەی باج و گومرگی ئەو وڵاتەدا هاتووە، لە پاش پشکنین بۆ بارێک مریشکی بەستو لە بەندەرەکە، دەرکەوتووە کە لە ناو سارد کەرەوەکەیدا کۆکاینێکی زۆر شاردراوەتەوە، کە ویستوێتی بیباتە ناو جددە.
دەسەڵاتی ئەو وڵاتە رایگەیاندوە؛ بەردەوامدەبێت لە گەڕان و توندکردنی رێکارەکان دژ بە قاچاقچیەکان و سزادانیان.
ئەمڕۆ هەینی، بەڕێوەبەرایەتی پلاتفۆرمی ئێکس ئەکاونتی فەرمی یەحیا سەریع، وتەبێژی فەرماندەیی گشتی هێزە چەکدارەکانی حوسییەکانی داخست، لە کاتێکدا هاوکات ئەمریکا 11 هێرشی ئاسمانی کردە سەر چەندین پێگەی سەربازی و کۆگاکانی چەکی حوسییەکان لە یەمەن.
هەرچەندە تاکو ئێستا هیچ رونکردنەوەیەکی فەرمی لەلایەن کۆمپانیای ئێکسەوە سەبارەت بە هۆکاری داخستنی ئەکاونتەکە نەدراوە، بەڵام سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەم هەنگاوە لەبەر بڵاوکردنەوەی زانیاری و لێدوانی سەربازی ناڕاست لە ماوەی ساڵ و نیوی رابردودا بووە، بەتایبەت سەبارەت بە پشتگیری کردنی لە غەززە.
بەپێی راپۆرتەمیدیاییەکان، فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمەریکا لە بەرەبەیانی ئەمڕۆدا، 11 هێرشیان ئەنجامداوە کە چەندین ناوچەی ژێر کۆنترۆڵی حوسییەکانی کردووەتە ئامانج، لەوانەش شارەدێی بەنی حەشیش لە باکووری رۆژهەڵاتی سەنعا، چیای فەج عەتان، ناوچەی نوقوم و گەڕەکی هاوار لە شارۆچکەی حەمدان.
هێرشەکانی ئەمڕۆ بەشێکن لە پلانی بەرفراوانتر کە لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە بەتایبەت دوای ئەوەی پێشتر هەڕەشەی "بەتەواوی لەناوبردنی" حوسییەکانی کردبو و داوای لە سوپای وڵاتەکەی کردووە "هێرشێکی گەورە" بۆ سەر ئەم گروپە دەست پێبکەن.
-زانیاری زیاتر لەسەر داخستنی ئەکاونتەکان لە تۆڕی ئێکس لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست:
یەحیا سەریع تەنها کەس نییە کە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەکاونتەکەی لەسەر پلاتفۆرمی ئێکس x داخراوە. لە ماوەی دوو ساڵی رابردودا، ژمارەیەکی بەرچاو لە ئەکاونتە پەیوەندیدارەکان بە گروپە چەکدارەکان و کەسایەتییە سیاسییەکانی ناوچەکە داخراون، لەوانەش:
- نوێنەرایەتییەکانی حەماس و چەندین ئەندامی باڵای ئەم بزوتنەوەیە کە لە کۆتایی ساڵی 2023 و سەرەتای 2024 داخران.
- چەندین ئەکاونتی سەر بە حزبوڵڵای لوبنان کە بە تۆمەتی بڵاوکردنەوەی وتاری توندوتیژی و پشتگیری تیرۆریزم داخران.
- ژمارەیەک لە ئەکاونتەکانی سەر بە میلیشیاکانی حەشدی شەعبی لە عیراق.
- ئەکاونتی تەلەڤزیۆنی ئەلمەسیرەی سەر بە حوسییەکان کە لە ساڵی 2024 بۆ ماوەیەک داخرا.
بەپێی یاسای نوێی ئێکس، کە بە سەرپەرشتی ئیلۆن ماسک دانراوە، داخستنی ئەم ئەکاونتانە زۆربەی جار بە هۆکاری پێشێلکردنی رێساکانی پلاتفۆرمەکە لە روی بڵاوکردنەوەی ناوەڕۆکی توندوتیژی، پڕوپاگەندەی جەنگ، یان هاندانی تیرۆریزمەوە دەبێت.
شایەنی باسە، دوای گۆڕینی ناوی تویتەر بۆ ئێکس لە ساڵی 2023، سیاسەتی ئەم پلاتفۆرمە سەبارەت بە ئەکاونتە پەیوەندیدارەکان بە گرووپە چەکدارەکان و ڕێکخراوە سیاسییەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست توندتر بووە و پڕۆسەی چاودێریکردن و داخستنی ئەکاونتە پێشێلکارەکان خێراتر کراوە.
بڕیارە سبەینێ شەممە، دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا لە عوممان دەست پێبکات، لە کاتێکدا نادڵنیایی هەیە لەسەر ئەوەی کە ئایا راستەوخۆ دەبێت یان ناراستەوخۆ، وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش دووپاتیکردوەتەوە، کە وڵاتەکەی دەرفەت بە دیپلۆماسییەت دەدات.
ئیسماعیل باقائی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، لە پلاتفۆرمی ئێکس بڵاویکردەوەتەوە، وڵاتەکەی "دەرفەتێکی راستەقینە" دەداتە ئەم دانوستانانە و گرنگی بە دیپلۆماسییەت دەدات.
راشیگەیاند، "تاران هیچ شتێکی پێشوەختە ناکات، بەڵکو نییەتی لایەنی بەرانبەر هەڵدەسەنگێنێت و دواتریش وەڵام دەداتەوە.
ئیسماعیل باقائی ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرەڕای گرژییەکانی نێوان هەردوو وڵات، پێمانوایە ئەمەریکا ئەم بڕیارەی دەسەڵاتدارانی ئێران بەرز نرخێنێت.
پێشتریش، تامی بروس بەڕێوەبەری نووسینگەی راگەیاندنی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاندبوو، کۆبوونەوەی داهاتوی وەفدەکانی ئەمریکا و ئێران دەتوانێت سەرەتایەکی باش بێت بۆ تاقیکردنەوەی جددی لەسەر هەڵوێستی تاران.
پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان (دەمپارتی) لە راگەیەندراوێکدا جەختی کردەوە کە کۆبونەوەکەیان لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆكی توركیا ئەرێنی و بەرهەمدار بووە.
بەپێی راگەیەندراوەکە، شاندی دەمپارتی و سەرۆکی تورکیا کۆبوونەتەوە و گفتوگۆیەکی بەرهەمداریان بۆ داهاتوو ئەنجام داوە.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە: "بۆ بەهێزكردنی کایەی دیموکراسی، لەگەڵ سەرۆكی توركیا هاوڕابوین کە قۆناغی داهاتو بێ توندوتیژی بێت، بۆیە ئەمڕۆ لە دوێنێ بەهیواترین."
دەمپارتی جەختی کردووەتەوە کە "بۆ جێبەجێکردنی بانگەوازی ئاشتی و دیموکراسی بە ئیرادەیەکی بەهێزەوە لە کارەکانیان بەردەوام دەبن."
شایەنی باسە کە ئەم کۆبوونەوەیە دوای ماوەیەک لە گرژی سیاسی لە نێوان حکومەتی تورکیا و پارتە کوردییەکان ئەنجام دراوە.
قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیرانی هەرێم لە کۆڕبەندی نێودەوڵەتیی دێڵفی رایگەیاند: هەرێمی کوردستان لە روی ئابوریەوە گەشەسەندنێکی زۆری بەخۆیەوە بینیوە و لە ئێستادا سلێمانی بووەتە ناوەندێکی داهێنانی تەکنەلۆجیا لە هەمو عیراق.
قوباد تاڵەبانی لە کۆڕبەندەکەدا ئاماژەی بەوەدا: پەیوەندییەکی باشمان لەگەڵ ئەمریکا هەیە و دەمانەوێت شانبەشانی هاوبەشەکانمان لە ئەمریکا و ئەوروپا کاربکەین بۆ ئەوەی لەم رێگەیە بەردەوامبین، هاوکات وابکەین، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیی لە هەرێمی کوردستان بەدوای دەرفەتدا بگەڕێت.
جێگری سەرۆک وەزیرانی هەرێم ئاماژەی بەوەشدا: ئێمە لە کوردستان هەڵبژاردنێکی سەرکەوتومان بەڕێکرد، کە تیایدا ٪70ـی هاووڵاتیان بەشداربوون، ئەمەش مانای ئەوە دەگەیەنێت، خەڵکی کوردستان باوەڕیان بە پرۆسەی هەڵبژاردن هەیە.
لە دیدارەکەدا قوباد تاڵەبانی باسی لە روئیایەکی نوێ بۆ حکومڕانی کرد و ئاماژەی بەوەدا، دەبێت حکومەت حکومڕانی بکات نەک دەسەڵاتداران، بۆیە ئێمە لەوبڕوایەداین کە دەبێت کاری لە پێشینەی هەموو حکومەتێک باشترکردنی حکومڕانی بێت.
سەبارەت بە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت رایگەیاند: پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت ئاسان نییە و نزیکین لەوەی بگەینە رێککەوتن لەسەر ڕەشنوسێکی نوێ.
لە کۆتایدا قوباد تاڵەبانی پێوەند بە پەیوەندییەکانی یۆنان و کوردستانەوە وتی: پەیوەندییەکانمان لەگەڵ یۆنان زۆر باشن و دڵخۆشم کە دەتوانین سود لەو پێشکەوتنانە ببینین کە لێرە دەیبینین.
روانگەی سوری بۆ مافی مرۆڤ لە ڕاپۆرتێکدا ئاشکرای کرد؛ هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش کاروانێکی دیکەی هاوکارییە سەربازیی و لۆجستییەکانی گەیاندوەتە رۆژئاوای کوردستان. کاروانەکە کە لە 32 بارهەڵگر پێکهاتووە، لە رێگەی دەروازەی ئەلوەلیدەوە هاتووەتە ناو ناوچەکە.
بەپێی راپۆرتەکە، کاروانە سەربازییەکەی هاوپەیمانان بریتی بووە لە تەنکەر، زرێپۆش، چەک و مووەلیدەی کارەبا، سەرباری کۆمەڵێک هاوکاریی لۆجستی دیکە. هەموو هاوکارییەکان گەیەنراونەتە بنکەیەکی سەربازیی هاوپەیمانان لە پارێزگای رمێلان.
روانگەی سوری لە راپۆرتەکەیدا ئاماژەی بەوەش کردووە کە ئەمە تەنها دووەم کاروانی هاوکاریی سەربازییە کە لە ماوەی ئەم هەفتەیەدا رەوانەی رۆژئاوای کوردستان کراوە. ناوەندەکە رونی کردووەتەوە کە هاوپەیمانییەکە لە 8ـی ئەم مانگە، 20 بارهەڵگری دیکەی سەربازیی رەوانەی رۆژئاوای کوردستان کردووە کە لە دەورووبەری حەسەکە جێگیر کراون.
ئەم هاوکارییە سەربازییانە لە کاتێکدا دەگەنە ناوچەکە کە هێزەکانی سووریای دیموکرات (هەسەدە) و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بەردەوامن لە ئۆپەراسیۆنەکانیان دژی خانە نووستووەکانی داعش و هەوڵدان بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیریی ناوچەکە.
ئەنکەرە گرنگی بە چاودێریکردنی کشانەوەی هێزەکانی سوریای دیموکرات لە حەلەب و بەنداوی تشرین دەدات و کۆبوونەوەی تەکنیکی لەگەڵ ئیسرائیل ئەنجام داوە.
وەزارەتی بەرگریی تورکیا رایگەیاند، کە یەکەمین کۆبونەوەی تەکنیکی نێوان نوێنەرانی سەربازیی تورکیا و ئیسرائیل لە ئازەربایجان بەڕێوە چوە، بە مەبەستی تاوتوێکردنی میکانیزمەکانی دورکەوتنەوە لە روبەروبوونەوەی نێوان هێزەکانی هەردو وڵات لە سوریا.
لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا کە ئەمڕۆ پێنجشەممە بەڕێوەچو، زەکی ئەکتورک، وتەبێژی نوسینگەی راگەیاندنی وەزارەتی بەرگریی تورکیا، جەختی لەسەر پێویستیی راگرتنی دەستبەجێی هێرشە چڕەکانی ئیسرائیل کرد و رایگەیاند ئەم هێرشانە ئامانجیان تێکدانی یەکپارچەیی خاکی سوریا و ئاسایش و سەقامگیریی وڵاتەکەیە.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی تورکیا پابەندبونی وڵاتەکەی دوپات کردەوە بۆ پشتیوانیی لە یەکپارچەیی خاکی سوریا و سەقامگیریی ئەو وڵاتە، هەروەها ئاماژەی بە بەردەوامیی هاوکارییەکانی لەگەڵ حکومەتی سوریا بۆ بەرزکردنەوەی تواناکانی بەرگریی و بەرەنگاربونەوەی تیرۆر کرد.
ناوبراو رونیشی کردەوە کە "هەموو کارەکانی تورکیا بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان و رێککەوتنە دووقۆڵییەکان دەکرێن، بەبێ ئەوەی زیان بە لایەنی سێیەم بگەیەنرێت."
ئەم پێشهاتانە دوای ئەوە دێن کە ئیسرائیل چەند بنکەیەکی سەربازیی لە ناو خاکی سوریادا جێگیر کردووە، ئەمەش وەک پەیامێک بەرامبەر هەوڵەکانی تورکیا بۆ دامەزراندنی بنکەی سەربازیی لە سوریا.
فەرماندەی ناوەندیی هێزەکانی ئەمەریکا (سێنتکۆم) لە راگەیەندراوێکدا جەختی کردەوە کە لە هیچ وڵات و لایەنێک قبووڵ ناکات پشتیوانیی لە ڕێکخراوی تیرۆرستیی وەک حووسییەکان بکات.
سێنتکۆم ئاماژەی بەوەدا کە لە لێدانی شوێن و پێگەی حوسییەکان بەردەوام دەبێت و رایگەیاند بەکارهێنانی بەندەرەکانی حوسییەکان بۆ هەر کارێک، پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانە.
شەوی رابردو، فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمەریکا هێرشیان کردە سەر ژمارەیەک پێگەی حوسییەکان لە یەمەن. بەپێی راگەیاندنی حوسییەکان، لە ئەنجامی هێرشە بەردەوامەکان بۆ سەر پارێزگای حودەیدە لە کەناراوەکانی رۆژئاوای یەمەن، ژمارەی کوژراوان گەیشتووەتە 11کەس و چەندین کەسی دیکەش بریندار بون.
کەناڵی مەسیرەی سەر بە حوسییەکان بڵاوی کردەوە کە ئەمریکا شاری نیشتەجێبوونی ئەیمن موقبەلی لە پارێزگای حودەیدە بۆمباران کردوە. پەیامنێری ئاژانسی فرانس پرێس رایگەیاند لە نزیک شوێنی روداوەکە دەنگی سێ تەقینەوەی بەهێزی یەک لە دوای یەک بیستراوە.
ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حوسییەکان لە یەمەن، لە 15ـی ئادار ەوە بەمەبەستی ناچارکردنی حوسیەکان بە وازهێنانی لە هێرشکردنە سەر کەشتییەکان رۆژانە بۆمباران دەکرێن.
لە لایەکی دیکەوە، یەحیا سەریع، گوتەبێژی هێزە چەکدارەکانی حووسییەکانی یەمەن رایگەیاند، لە چەند هەڵمەتێکی جیاوازدا، پەلاماری پێگە سەربازییەکانی ئیسرائیل و هێزەکانی ئەمریکایان لە ئیسرائیل و دەریای سوور داوە.
ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فڕەنسا ئەمڕۆ چوارشەممە رایگەیاند، رەنگە وڵاتەکەی دان بە دەوڵەتی فەلەستین بنێت لە مانگی حوزەیرانی داهاتوودا. دەشڵێت، "ئەو بڕیارە بە مەبەستی دڵخۆشکردنی هیچ لایەنێکی دیاریکراو نابێت، بەڵکو لەبەر ئەوەیە کە دادپەروەرانەیە".
ئیمانوێل ماکرۆن، لە چاوپێکەوتنێکدا لە کەناڵی فڕەنسا 5ڕایگەیاند، "دەبێت بەرەو دانپێدانان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا هەنگاو بنێین و لە چەند مانگی داهاتوودا ئەو کارە دەکەین کە رەنگە مانگی حوزەیران بێت".
سەرۆکی فڕەنسا لە لێدوانەکانیدا جەختی لەوە کردەوە کە هەوڵدەدات فڕەنسا بەشێک بێت لەو "داینامیکییە" کە پشتگیری لەم دانپێدانانە دەکەن.
ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی، "ئامانجمان ئەوەیە لە مانگی حوزەیراندا لەگەڵ سعودیە هاوسەرۆکایەتی ئەو کۆنفرانسە بکەین، کە دەتوانین هەنگاوی دانپێدانانی یەکتر (دەوڵەتی فەلەستین) لەگەڵ چەند لایەنێکدا تەواو بکەین".
شایەنی باسە، لەم هەفتەیەدا ماکرۆن بەشداری لوتکەیەکی سێ قۆڵی لەگەڵ عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆک کۆماری میسر و عەبدوڵڵای دوەم، شای ئوردن لە قاهیرە کرد. لە لوتکەکەدا تیشک خرایە سەر وەستاندنی شەڕی غەززە و پشتگیریکردن لە پلانی عەرەبی بۆ کەرتی غەززە لە بەرامبەر پلانەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا و کردنەوەی دەروازەکان بۆ ئەوەی رێگە بدرێت بە یارمەتییەکان بچنە ناو ناوچەی گەمارۆدراو.
لە هەنگاوێکی نوێدا و تەنها دوو رۆژ دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ ئامادەیی خۆی بۆ دانوستان لەگەڵ ئێران دەربڕی، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا پێنج دامەزراوە و کەسایەتی سزا دا کە پەیوەندییان بە پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران هەیە.
سکۆت بێسێنت، وەزیری گەنجینەی ئەمەریکا، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانی لە واشنتۆن رایگەیاند: "ئەو هەوڵە مەترسیدارانەی ئێران بۆ دەستخستنی چەکی ئەتۆمی، هەڕەشەیەکی راستەوخۆیە بۆ سەر ئاسایشی ئەمەریکا و جیهان بەگشتی."
بەپێی راگەیەندراوەکەی وەزارەتی گەنجینە، ئەو کەس و لایەنانەی راستەوخۆ لەگەڵ رێکخراوی وزەی ئەتۆمی ئێران و کۆمپانیای تەکنۆلۆجیای سەنتەرفیوجی ئێران کاریان کردووە سزا دراون، کە رۆڵی سەرەکی لە پەرەپێدانی پرۆگرامی ئەتۆمی ئێراندا دەبینن.
بێسێنت جەختی کردەوە: "ئەمەریکا هەموو ئامراز و توانایەکی خۆی بەکاردەهێنێت بۆ ئەوەی ڕێگە لە هەوڵەکانی ئێران بگرێت بۆ دەستخستنی چەکی ئەتۆمی و جێبەجێکردنی سیاسەتە تێکدەرانەکانی لە ناوچەکەدا."
شایەنی باسە هەوڵەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشەی پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران زیاتر لە 20 ساڵە بەردەوامە و تا ئێستا هیچ ئەنجامێکی ئەرێنی لێ نەکەوتۆتەوە، وڵاتانی رۆژئاوا پرۆگرامی ئەتۆمی ئێران بە هەڕەشەیەکی گەورە بۆ سەر ئاسایشی جیهانی دەزانن.
سەرۆکی ئەمریکا لە ماوەی یەکەم خولی سەرۆکایەتی خۆیدا لە ساڵی 2017، ئەمەریکای لە رێککەوتنی ئەتۆمی ساڵی 2015 کە لەنێوان ئێران و شەش زلهێزی جیهانیدا ئیمزا کرابوو، کشاندەوە.
لە بەرانبەردا، بەرپرسێکی باڵای ئێرانی رایگەیاند: "ترەمپ خوازیاری رێککەوتنێکی نوێیە کە مەبەستی سەرەکی کۆتاییهێنانە بە هەژموونی ئێران لە ناوچەکە، هەڵوەشاندنەوەی پرۆگرامی ئەتۆمی و راگرتنی چالاکییە مووشەکییەکانیەتی، ئەمانەش بۆ تاران قبوڵ ناکرێن."
بەرپرسە ئێرانیەکە ئاماژەی بەوەشدا کە هۆشدارییەکانی ترەمپ سەبارەت بە کردەوەی سەربازی کاریگەری نییە و "هەڕەشەکان ئێران ناترسێنێت."
وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە لە بەیاننامەیەکدا ئاگاداری داوەتە هەمو موسڵمانان کە خۆیان بە دور بگرن لەو پرۆپاگەندانەی دەکرێن بە مەبەستی دابینکردنی ڤیزای حەج و جەختی کردەوە کە حەجکردن تەنها لە رێگەی فەرمییەوە بەردەستە.
لە بەیاننامەکەدا، وەزارەتی حەج و عومرەی سعودی رایگەیاندووە کە ڤیزای حەج تەنها لە رێگەی وەفدی فەرمی وڵاتانەوە دابین دەکرێت کە زیاتر لە 80 وڵات دەگرێتەوە، هەروەها لە رێگەی پلاتفۆرمی (نسک) کە ڤیزا بۆ 126 وڵات بەردەست دەکات.
هەروەها وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە موسڵمانانی ئاگادار کردۆتەوە کە باوەڕ بەو ریکلام و بانگەشە نافەرمییانە نەکەن کە لە رێگەی سۆشیال میدیا یاخود کەناڵەکانی دیکەوە بڵاو دەکرێنەوە، و جەخت دەکاتەوە، ئەو جۆرە بانگەشانە نوێنەرایەتی وەزارەت ناکەن و ئەوان لێیان بەرپرسیار نین.
لە کۆتاییدا، وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە بە مەبەستی زیاتر رێگەگرتن لەم دیاردەیە، سەنتەری چاودێری میوانانی ماڵی خوای گەورەی دامەزراندووە کە بە شەو و رۆژ بەردەستە و هاووڵاتیان دەتوانن پەیوەندی پێوەبکەن.
لەلایەکی دیکەوە، بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرەی کوردستانیش هاووڵاتیانی کوردستانی ئاگادار کردۆتەوە کە هیچ جۆرە حەجێک جگە لە حەجی فەرمی لە کوردستان بەردەست نییە. هاووڵاتیان بۆ هەر پرسیارێک و وەرگرتنی زانیاری دەتوانن پەیوەندی بە هێڵی گەرمی بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومرەی کوردستان بکەن بە ڕێگەی واتساپی ژمارە 009647505953534.