رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
سەرۆكی ئیسرائیل رایگەیاند، لە قۆناغی داهاتوودا هەلی سەركەوتنی دانوستانەكان هەیە و وڵاتەكەی تائێستاش بە دەست شۆكی هێرشەكەی 7ی ئۆكتۆبەر دەناڵێنێت.
ئیسحاق هێتسۆگ سەرۆكی ئیسرائیل لە كۆڕبەندی داڤۆس لە سویسڕا رایگەیاند، بەرژەوەندی ئەمنی ئیسرائیل بەندە بە داهاتووی غەززەوە و وڵاتەكەی تائێستاش بەدەست شۆكی هێرشەكەی 7ی ئۆكتۆبەری حەماسەوە دەناڵێنێت.
وتیشی، پێویستە پەند لە رابردوو وەرگرن بۆ ئەوەی دڵنیا ببنەوە لەوەی جارێكی تر هێرشی لەو جۆرە دووبارە نەبێتەوە و تیرۆر بەرۆكی ئەفریقا و جیهانی گرتووە و پێویستە روبەڕوی ببنەوە و ئێران و ئەو گروپانەی لێوەی نزیكن سەرچاوەی خراپەن.
راشیگەیاند، لە قۆناغی داهاتوودا هەلێك هەیە بۆ سەركەوتنی دانوستانی ئاگربەست و مێژووی لوبنان و سوریا گۆڕا و ئومێدەوارە مێژووی كەرتی غەززەش ئەمە رووبدات.
ژمارەی گیانلەدەستدان بەهۆی کەوتنەوەی ئاگر لە هۆتێلی ناوچەیەکی گەشتیاریی تورکیا گەیشتە 76 کەس و بۆ ئەمڕۆ ماتەمینی راگەیەنراوە.
بەرەبەیانی دوێنێ سێشەممە، ئاگر لە هۆتێلی ناوچەیەکی گەشتیاری تایبەت بە خلیسکێنە و تەلەفریکی سەر بەفر لە پارێزگای بۆلۆ کەوتەوە و بەهۆیەوە لە سەرەتادا ئەوە راگەیەنرا، 10 کەس گیانیان لەدەستداوە و 32 کەسی دیکە بریندار بوون.
بەهۆی بەردەوامی ئاگرەکە و تەشەنەسەندنی ژمارەی گیانلەدەستدان و بریندارەکان بەرزبووەوە و بەپێی دوایین ئامارەکانی وەزارەتی ناوخۆی تورکیا، تاوەکو ئێستا 76 کەس گیانیان لەدەستداوە، بەڵام هێشتا ژمارەی بریندارەکان راناگەیەنراوە.
عەلی یەرلی کایا وەزیری ناوخۆی تورکیا ئەوەی خستووەتە روو، هێشتا هۆکاری کەوتنەوەی ئاگرەکە دیار نییە، پرسە و سەرەخۆشی خۆشی ئاڕاستەی کەسوکاری سەرجەم قوربانییەکان کرد.
وتیشی، تاوەکو ئێستا نۆ کەس بە گومانی کردنەوەی ئاگرەکە دەستگیر کراون.
دۆناڵد تڕەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە دەستپێكی دەستبەكاربوونیدا رایگەیاند، متمانەی بە ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس نییە.
ترەمپ لە كۆشكی سپییەوە بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، لە جەنگی غەززەدا بزوتنەوەی حەماس لاواز بوو، كەرتی غەززەش بووەتە ناوچەیەكی وێرانەی گەورە كە ژمارەیەكی زۆر دانیشتووانی تێدایە، بۆیە دەبێت بە شێوازێكی جیاواز نوێ بكرێتەوە.
ئاشكراشی كردووە، ئیدارەكەی هاوكار دەبێت لە دووبارە ئاوەدانكردنەوەی غەززەدا.
تڕەمپ نەشیشاردووەتەوە، متمانەی بە بەردەوامبوونی ئاگربەستی نێوان ئیسرایل و بزوتنەوەی حەماس نییە .
ئەوە لەكاتێكدایە، لە رۆژی یەكشەممەوە رێككەوتنی ئاگربەستی غەززە لە نێوان بزوتنەوەی حەماس و ئیسرائیل چووەتە بواری جێبەجێكردنەوە و لە قۆناغی یەكەمیشدا حەماس سێ بارمتەی ئیسرائیلی لە بەرامبەر 90 دەستگیركراوی فەڵەستینیدا ئازاد كرد.
سەرۆك كۆماری ئێران جەختدەكاتەوە كە هەوڵی دروستكردنی چەكی ئەتۆمی نادەن و ئەوەی دەوترێت تەنها پروپاگەندەی رۆژئاوایە.
مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران رایگەیاند، رۆژئاوا ئێستا هەوڵدەدات بە هەموو جیهان بڵێت ئێران بەدوای خاوەندارێتی چەكی ئەتۆمیدا دەگەڕێت، وتیشی، هیچ كەسێك لە ئێراندا بەدوای ئەو بیرۆكەیەوە نییە و هیچ كات تاران هەوڵی دروستكردنی چەكی ئەتۆمی نادات.
ئاماژەی بەوەشكرد ئەمریكا هەوڵی زۆر دەدات بۆ سەپاندنی فۆبیای ئیران بەسەر كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا و ئەو ستراتیژەی ڕۆژئاواش تەنها تاران ناكاتە ئامانج، بەڵكو روسیاش دەگرێتەوە، ئەوەش بۆ فشارخستنە سەر خەڵك و گۆڕینی بیروبۆچوونیان.
پزیشكیان جەختیشیكردەوە، ئەگەر ئەو وڵاتانەی بەدوای ئازادی و سەربەخۆییدا دەگەڕێن لە یەكڕیز بن و پشتیوانی یەكتر بكەن، ستەمی رۆژئاوا و سیستمی تاك جەمسەریی نامێنێت.
پزیشكانی بێسنوور دەڵێت، 70%ی دانیشتووانی سوریا پێویستیان بە هاوكاری بەپەلەی مرۆیی هەیەو رەوشی تەندروستی خەڵکەکە زۆر مەترسیدارە.
كارلۆس ئاریاس رێكخەری پزیشكیی لە رێكخراوی پزیشكانی بێسنوور لە سوریا رایگەیاند، كاری مرۆیی لە سوریا رووبەڕووی ئاستەنگی گەورە دەبێتەوە، لە كاتێكدا پێداویستییەكانی دانیشتووانەكەشی روو لە زیادبوون دەكات.
وتیشی، زیاتر لە 70%ی دانیشتووانی سوریا هێشتا پێویستیان بە هاوكاری مرۆیی بەپەلە هەیە، لەكاتێكدا تەنها یەك لەسەر سێی بودجەی پێویست دابین دەكرێت بۆ دابینكردنی پێویستییەكان.
ئەو لێپرسراوەی رێكخراوەكە داواشیكرد، بەپەلە قەبارەی ئەو یارمەتییە مرۆییانەی رەوانەی سوریا دەكرێن لەلایەن كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە زیاتر بكرێت، چونكە رەوشی تەندروستی خەڵک لە سوریا زۆر مەترسیدارە، بەتایبەتیش لە حەلەب و دیمەشق.
رۆژی ٨ی ١٢ی ساڵی رابردوو بە رەسمی رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد راگەیەنرا و لەو کاتەشەوە سوریا چووەتە قۆناغێکی نوێوە، بەدەر لەوانەش لە چەند ناوچەیەکی سنووری سوریا هێشتا شەڕ و پێکدادان لەنێوان گروپە چەکدارەکان و هێزەکانی سوریادا بەردەوامە، لە رۆژئاوای کوردستانیش بە هەمان شێوە گروپە هاوپەیمانەکانی تورکیا لە هێرشکردنە سەر هاوڵاتیانی مەدەنی ناوچەکە بەردەوامن.
فەرماندەی گشتیی هەسەدە دەڵێت، ئامانجی هێزەكەیان تێكەڵبوونە لەگەڵ سوپای نوێی سوریا، بەبێ ئەوەی هەوڵی دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتێكی جیاواز بدەن.
مەزلوم كۆبانێ فەرماندەی گشتیی هێزەكانی سوریای دیموكرات 'هەسەدە' رایگەیاند، ئامانجی هێزەكانیان روونە و دەیانەوێت ببنە بەشێك لە سوپای نوێی سوریا بەبێ ئەوەی بیر لە دامەزراندنی حكومەت و پەرلەمانی جیاواز بکەنەوە، جەختیشی لە گرنگی بوونی هێزەكانی ئەمریكا لە سوریا كردەوە بۆ لێكنزیككردنەوەی تێڕوانینی لایەنە جیاوازەكان.
ئەو لێدوانەی مەزڵوم كۆبانێ لەدوای ئەوە دێت، مەرهەف ئەبو قەسرە وەزیری بەرگری سوریا رایگەیاندبوو، لەگەڵ ئەوەدان دۆسیەی هەسەدە چارەسەر بكرێت، بەڵام نابێت هەسەدە لەناو سوپای نوێی سوریا وەك هێزێكی جیاواز مامەڵەی لەگەڵ بكرێت.
وەزیری بەرگری سوریا جەختیشی لەسەر پێویستی یەكخستنی سەرجەم هێزە چەكدارەكان كردەوە بە سەركردایەتی وەزارەتی بەرگری.
بڕیارە ئەمڕۆ ئاگربەست لە غەززە دەست پێ بکات؛ ئیسرائیل هۆشداری دەدات
بڕیارە کاتژمێر ٤ی پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ ئاگربەست لە غەززە دەست پێ بکات و سوپای ئیسرائیل رایگەیاندووە، حەماس پابەندی رێککەوتنەکە نییە.
بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە، ١٩ی ١ی ٢٠٢٥، دوای ١٥ مانگ لە جەنگ، قۆناغی یەكەمی ئاگربەست لە غەززە بە ئاڵوگۆڕی ژمارەیەك بارمتە و زیندانیی دەست پێ بکات.
ئاگربەستەکە کاتژمێر ٤ی پاشنیوەڕۆ دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە، لەگەڵ ئەوەشدا وتەبێژی سوپای ئیسرائیل رایگەیاندووە، حەماس تاوەکو ئێستا پابەندی ئاگربەست نییە و لە هێرشەکانی بەردەوامە.
هۆشداریش دەدات، ئەگەر بەو جۆرە بەردەوام بن لەسەر هێرشەکانیان، ئەوانیش ئامادە نین هێرشەکانیان رابگرن.
ئەوەشی خستووەتە روو، تاوەکو ئێستا حەماس ناوی بارمتەکانی بۆ ئازادکردن رادەست نەکردووە.
لە بەرامبەریشدا حەماس باس لەوەدەکات، دواکەوتنی نوی بارمتەکان بەهۆی کێشەی تەکنیکییەوەیە، بەڵام هیچ باس لە هۆکاری بەردەوامی هێرشەکان ناکات.
لەگەڵ ئەوەشدا، لە ئێستادا لە غەززە بەهۆی راگەیاندنی ئاگربەستەوە خەڵک لەسەر شەقامەکان ئاهەنگ دەگێڕن.
رێککەوتن بۆ گەیشتن بە ئاگربەست رۆژی چوارشەممەی رابردوو لەلایەن وڵاتانی نێوەندگیرەوە لە دەوحە راگەیەنرا، لە قۆناغی یەكەمیدا ١١٠ زیندانی فەڵەستینی كە سزای هەتاهەتاییان بەسەردا سەپێنراوە و لە بەرامبەر ٩ زیندانی نەخۆش و برینداری ئیسرائیل لە یەك كاتدا ئازاد دەكرێن.
دوێنێ دوای ئەوەی لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا جۆ بایدنی سەرۆکی ئەمریکا ئاگربەستی نێوان غەززە و ئیسرائیلی راگەیاند، لەوکاتەشدا رۆژنامەنووسێک لێی پرسی: گەیشتن بە ئاگربەست ئازایەتی کێ بوو؟.
دوای ١٥ مانگ لە جەنگی نێوان غەززە و ئیسرائیل شەوی رابردوو ئاگربەستی نێوان ئەو دوو وڵاتە راگەیەنرا، ئەوەش مشتومڕی لەناو پارتە سیاسییەکانی ئەمریکادا دروستکردووە کە کێ هۆکاری گەیشتن بووە بە ئاگربەست، ئیدارەی بایدن کە تەنها چوار رۆژی ماوە؟ یانیش ئیدارەکەی ترەمپ کە لە چوار رۆژی داهاتوودا دەستبەکار دەبێت؟
لەکاتی راگەیاندنی ئاگربەستی غەززەدا جۆ بایدن رایگەیاند، گەیشتن بە ئاگربەست دوای هەوڵ و ماندووبوونەکانی تیمەکەی دێت، بەتایبەت دوای ئەوەی لە مانگی ئایاری ساڵی رابردوودا پێشنیازی ئاگربەستی کردبوو. لەکاتی ئەو قسانەدا یەکێک لە رۆژنامەنووسەکان لێی پرسی: راگەیاندنی ئاگربەست ئازایەتی کێ بوو؟، بایدن بە پێکەنینەوە وتی: "ئەمە گاڵتەیە؟".
هاوکات، لە وتاری ماڵئاواییدا بایدن ئەوەی خستەروو، "لە کابینەکەی مندا تیمەکەم هەوڵی زۆریان بۆ ئەو پرسە داوە و گفتووگۆی جددیان لەسەر کردووە، جێبەجێکردنیشی بەشێوەیەکی بەرچاو دەکەوێتە سەر ئیدارەی داهاتووی ئەمریکا، بۆیە داوام لە تیمەکەم کردووە بە تەواوی ئەو پرسە بۆ ئیدارەی داهاتوو رون بکەنەوە".
لە بەرامبەر ئەو قسانەی بایدنیشدا، دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا کە بڕیارە لە ٢٠ی مانگدا دەستبەکار بێت رایگەیاندووە، راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە ئازایەتی ئەو بووە و دەڵێت، "ئاگربەستی غەززە بەبێ سەرکەوتنی من لە هەڵبژاردنەکانی ئەمریکادا رووی نەدەدا، ئەمەش ئاماژەیە بۆئەوەی کە ئیدارەکەم بەدوای ئاشتیدا دەگەڕێت و دانوستان و رێککەوتن دەکات بۆ دڵنیابوون لە سەلامەتی ئەمریکییەکان و هاوپەیمانەکانیان".
هاوکات، بەکارهێنەرانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانیش بەو پرسانەوە سەرقاڵن و دەڵێن، ترەمپ کاریگەریی لەسەر ئاگربەستی غەززە دروستکردووە، بەوپێیەی لەمێژە لەرێگای تۆڕەکۆمەڵایەتییەکانەوە هەڕەشەی ئەوە دەکات، لە ئەگەری چارەسەرنەبوونی کێشەکاندا رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکاتە "جەهەنەم".
راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی كۆشكی سپی رایگەیاند، ئەمریكا لە مەترسییە ئەمنییەكانی توركیا تێدەگات، بەڵام ناكرێت بیكاتە بیانوو بۆ هێرشكردنە سەر كوردەكان.
جۆن كیربی راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانی كۆشكی سپی لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، واشنتۆن لە نیگەرانییە ئەمنییەكانی توركیا سەبارەت بە پاراستنی سنوورەكانی بە درێژای سوریا تێدەگات.
وتیشی، مافی تەواوی هەیە بەرگری لە وڵاتەكەی بكات لە هەر هەڕەشەك بۆ كۆتایهێنان بەو مەترسیانەش ئەمریكا بەردەوام لەگەڵ ئەو وڵاتە لە دانوستانداین.
كێربی راشیگەیاند، ئەو مەترسیانەی توركیا هەیەتی ناكرێت بیكاتە بیانوو بۆ هێرشكردنە سەر كوردەكانی سوریا، چونكە واشنتۆن هیچ كات نایەوێت سەرنجی هێزەكانی سوریای دیموكرات - هەسەدە بێجگە لە شەڕی داعش بۆ هیچ شتێكی دیكە رابكێشرێت.
ئەوەش لەکاتێکدایە، تورکیا لە سنووری نێووان وڵاتەکەی و سوریادا بەردەوام لەرێگای ئەو گروپە چەکدارانەی هەیەتی لەو ناوچانە هێرشی چەکداری ئەنجامدەدات و لەدوای رووخانی رژێمی بەشار ئەسەد لە ٨ی مانگی رابردووشدا، هێرشەکانی چڕتر کردووەتەوە و هاوڵاتیی مەدەنی ئەو ناوچانەش بە ئامانج دەگرێت، هێزەکانی سوریای دیموکراتیش بەردەوامن لە بەرپەرچدانەوەی ئەو هێرشانە.
وەزارەتی تەندروستیی غەززە رایگەیاند، بەهۆی شەڕی نێوان وڵاتەکەیان لەگەڵ ئیسرائیلدا، تاوەکو ئێستا ٤٦ هەزار و ٦٤٥ کەس گیانیان لەدەستداوە.
وەزارەتی تەندروستیی غەززە رایگەیاند، كۆی گشتی ئەو كەسانەی لە ٧ی تشرینی یەكەمی ٢٠٢٣ـەوە لە غەززە كوژراون، گەیشتووەتە ٤٦ هەزار و ٦٤٥ كەس و زیاتر لە ١٠٩ كەسیش بریندار بوون.
وەزارەتەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، تاوەکو ئەم ساتە تەرمی بەشێک لەو کەسانەی بەهۆی بۆردومانەکانەوە گیانیان لەدەستداوە لەژێر داروبەردی خانووە رووخاوەکاندا ماونەتەوە و تیمەکان سەرقاڵی دەرهێنانەوەی تەرمەکان و دۆزینەوەی ناسنامەکەنیانن.
لە شەوی ٧ی ١٠ی ساڵی ٢٠٢٣ حەمماس بە پێنج هەزار موشەک هێرشیکردە سەر ئیسرائیل و ئیسرائیلیش دەستی کرد بە وەڵامدانەوە، لەو کاتەشەوە تاوەکو ئێستا جەنگ لەنێوانیاندا بەردەوامە.
یەكێتی ئەوروپا مەرجەكانی بۆ هەڵوەشاندنەوەی سزاكان لە دژی سوریا راگەیاند.
كایا كالاس بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە، یەكێتییەكە بە مەرجی گواستنەوەی ئاشتییانەی دەسەڵات و پاراستنی مافی هەموو پێكهاتەكان ئامادەیە سزاكان لەسەر سوریا هەڵبگرێت.
كالاس وتیشی، پێویستە ئیدارەی نوێی سوریا پڕۆسەیەكی ئاشتیخوازانە بۆ گواستنەوەی دەسەڵات دەست پێ بكات كە مافی هەموو پێكهاتەكانی تێدا پارێزراو بێت.
ئەوەش لەكاتێكدایە، شەش وڵاتی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا داوایانكردووە سزاكانی سەر سوریا لە بواری بازرگانی و وزە و بانكدا بۆ ماوەیەكی كاتی هەڵبگیرێن و بڕیارە وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ئەندام لە كۆتایی ئەم مانگە بۆ ئەو مەبەستە كۆببنەوە.
دوای روخانی رژێمی سوریا، رەوشی ئەمنی لە ناوچەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا ناجێگیرە، بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەریش دەڵێت، هۆكارەكەی هێرشەكانی توركیا و گروپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی ئەو وڵاتەن.
ئیلهام ئەحمەد لێپرسراوی پەیوەندییەكانی دەرەوەی بەڕێوەبەرایەتیی خۆسەر لە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریا رایگەیاندووە، لە ئێستادا پێشكەوتنی گەورە لە دیالۆگی نێوان كورد و سوریادا هەیە.
راشیگەیاندووە، دوای رووخانی رژێمی سوریا لە بەشێكی ناوچەكانی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا، پێكدادان لە نێوان هێزەكانی سووریای دیموكرات "هەسەدە" و گروپە چەكدارەكان روودەدات.
دەشڵێت، "تێكچوونی رەوشی ئەو ناوچانە بەهۆی هەنگاوەكانی توركیایە، چونكە توركیا نایەوێت رەوشی ئەمنی لە ناوچە كوردییەكان سەقامگیر بێت".
رۆژی ٨ی مانگی رابردوو بە رەسمی رووخانی ژێمی سوریا راگەیەنرا و لەو کاتەشەوە لە ناوچە جیاوازەکانی سوریا و رۆژئاوای کوردستاندا رووبەڕووبوونەوەی گروپە چەکدارەکانی هاوپەیمانی تورکیا و گروپە چەکدارەکانی دیکە لەگەڵ هێزە رەسمیەکانی ئەو ناوچانەدا بەردەوامە.
میدیای ئیسرائیلی زانیاری نوێی لەبارەی دانوستانەكان بۆ ئاگربەستی شەڕی غەززە ئاشكرا کرد و دەڵێت، گەیشتووەتە قۆناغی كۆتایی.
سەرچاوەیەك بە كەناڵ ١٢ی ئیسرائیلی وتووە، قۆناغی یەكەمی دانوستانەكانی ئاگربەستی شەڕی غەززە لە دەوحە كۆتایی هاتووە و ئەمڕۆ درێژەی دەبێت و لە دانوستانەكانیشدا بەرەوپێشچوونی گەورە بەدەستهاتوون و گەیشتوون بەوەی قۆناغی دوای ئاگربەست چۆن دەبێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بڕیارە وەفدە باڵاكەی ئیسرائیل بە نێوەندگری میسر و ئەمریكا لە دەوحە بمێننەوە بۆ تەواوكردنی گفتوگۆكان.
لەلایەکی دیکەوە، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا ئەنجامدا و لەبارەی پێشكەوتنی دانوستانەكانی دەوحە گفتوگۆیان كرد.
لەسەر هەمان بابەتیش، جەیك سولیڤان راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكاش رایگەیاند، لایەنەكان زۆر نزیكن لە گەیشتن بە رێككەوتنی ئاگربەست.
وەزیری دەرەوەی ئەمریكاش رایگەیاند، هیوایان هەیە بتوانن پێش دەستبەكاربوونی ترەمپ لە ٢٠ی ئەم مانگە، رێككەوتنی ئاگربەست ئیمزا بكرێت و كۆتایی بەشەڕی غەززە بهێنرێت.
لە شەوی ٧ی ١٠ی ساڵی ٢٠٢٣، کاتێک حەماس زیاتر لە پێنج هەزار موشەکی ئاڕاستەی ئیسرائیل کرد، ئیسرائیلیش وەڵامی دایەوە و لەو کاتەشەوە تاوەکو ئێستا جەنگی نێوان ئەو دوو وڵاتە بەردەوامە، کە بەهۆیەوە تەنها لە غەززەدا نزیکەی ٥٠ هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە و سەدان هەزار کەسی دیکەش برینداربوون و بێماڵ بوون، جگە لە ئاوارەبوونی سەدان هەزار کەسی دیکە.
محەمەد بن سەلمان، شازادەی جێنشین و جێری سەرۆکوەزیرانی سعودیە ناسناوی کاریگەرترین کەسایەتی سەرکردەی عەرەبی بۆ ساڵی ٢٠٢٤ بردەوە.
لە دەنگدانێکی گشتیدا بۆ دیاریکردنی کاریگەرترین کەسایەتی سەرکردەی عەرەبی، محەمەد بن سەلمانی شازادەی جێنشین و سەرۆکوەزیرانی سعودیە بە بەدەستهێنانی ١٦ هەزار و ٩٩٨ دەنگ، توانی ناسناوەکە بباتەوە. کە بەپێی رێژەی دەنگدانەکە توانیویەتی رێژەی ٥٤.٥٤٪ی دەنگەکان بەدەستبهێنێت.
دەنگدانەکە لەلایەن ماڵپەڕی هەواڵیی "روسیا الیوم" رێکخرابوو بۆ ژمارەیەک سەرکردەی عەرەبی و جیاوازی دەنگەکانی محەمەد بن سەلمان لەگەڵ پلەی دووەمدا ١٣ هەزار و ٥٨٢ دەنگە.
ماڵپەڕەکە ئەوەی خستووەتە روو، ئەمە چوارەم ساڵە لەسەریەک لەو راپرسییەدا ئەو شازادە سعودیە لە پلەی یەکەمدا ماوەتەوە.
دەشڵێت، ئەمساڵ ژمارەی دەنگدەرەکان لە راپرسییەکەدا کەمی کردووە، ئەوەش بەهۆی ئەوەی لەدوای شەڕی روسیا و ئۆکرانیاوە ماڵپەڕەکەیان لە بەشێکی وڵاتەکاندا قەدەغە کراوە.
رۆژی شەممە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی پەرلەمانەکانی ئاسیا لە بەغداد دەستپێدەکات و بڕیارە ماوەی دوو رۆژ بخایەنێت.
مەحمود مەشهەدانی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاندووە، رۆژی شەممەی داهاتوو ١١ی ئەم مانگە، كۆبوونەوەكانی لیژنەی هەمیشەیی تایبەت بە كاروباری سیاسی لە كۆمەڵەی پەرلەانەکانی ئاسیا لە بەغداد دەست یپێدەكات.
بەپێی راگەیەنراوەکەی مەشهەدانی، کۆبوونەوەکان بە بەشداری وەفدی ١٣ وڵات دەستپێدەکات و بڕیارە دوو رۆژ بخایەنێت.
بڕیارە لە كۆبوونەوەكاندا چەند پرسێكی تایبەت بە كۆمەڵەکە و رەوشی ناوچەكە بە گشتی و دوایین پێشهاتە نێودەوڵەتی و هەرێمییەكان تاوتوێ بکرێت، بەوپێەی ئامانجی دامەزراندنی کۆمەڵەکە "لەپێناو ئاشتی"یە.
کۆمەڵەی پەرلەمانەکانی ئاسیا لە ساڵی ٢٠٠٦دا فراوان بوو، کە درێژکراوەی رێکخراوێکی دیکە بوو لە ساڵی ١٩٩٩ دامەزرابوو و یەکەم کۆبوونەوەیان لە ساڵی ١٩٩٩ لە بەنگلادیش ئەنجامدا.
مەسعود پزیشکیانی سەرۆک کۆماری ئیران لە کۆنفرانسی رۆژنامەنووسی دوای کۆبوونەوەیان لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراقدا رایگەیاند، عیراق بە قۆناغێکی نوێی سەقامگیری و گەشەپێداندا دەڕوات. سودانیش رایگەیاند، "نوێکردنەوەی پەیوەندییەکانمان لەگەڵ ئیراندا پێویستییەکی گرنگە بەرژەوەندییە هاوبەشەکان".
ئەمڕۆ محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عیراق بە سەردانێکی رەسمی گەیشتە تارانی پایتەختی ئیران و لەلایەن مەسعود پزیشکیانی سەرۆک کۆماری ئەو وڵاتەوە پێشوازی لێکرا.
لەدوای کۆبوونەوەیان لە کۆشکی کۆماری لە تارانن لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنووسیدا باسیان لە دەرئەنجامی کۆبوونەوەکە کرد و پزیشکیان رایگەیاند، لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عیراق باسمان لە بەرەوپێشچوونەکانی ناوچەکە کردووە و گفتوگۆکانمان بە ئاڕاستەیەکی باشدا رۆیشتوون، عیراق هاوبەشێکی ستراتیجی ئیرانە.
ئاماژەی بەوەشکرد، "پەیوەندی هاوبەشمان هەیە لەسەر دۆخی سوریا، ئێستا پەیوەندییەکانی نێوان ئیران و عیراق لە باشترین دۆخیدایە و هەماهەنگی ئابووری و بازرگانی لەنێوانماندایە".
لەبارەی بوونی تیرۆریش لە ناوچەکەدا پزیشکیان ئەوەی خستە روو، "ئەگەری دووبارە سەرهەڵدانەوەی شانەکانی تیرۆر وەک وەسوەسەیەک وایە بۆ ئێران و عیراق".
لەلایەکی دیکەوە محەمەد شیاع سودانی رایگەیاند، "لەگەڵ پزیشکیان باسمان لە چەندین بابەتی جیاوازکرد، لەناویاندا پرسی غاز و وزە، پڕۆژەی هاوبەشمان دەبێت لەگەڵ ئێراندا، بەتایبەت لە بواری هێڵی ئاسنین".
وتیشی، "دەستدریژییەکانی ئیسرائیل هەڕەشەن بۆسەر ئاسایشی هەرێمیی، تاکە رێگای سەقامگیری ناوچەکە راگرتنی جەنگی غەززەیە".