جیهان
وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەڵێت، "دەبێت هێرشی سەر کورد لە سوریا بوەستێنرێت، ئێمە پابەندبوونێکی ئەخلاقیمان هەیە بۆیان، کە بوێرانە شەڕیان دژ بە داعش کرد".
گیدیۆن ساعار وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل باسی لەوەکردووە، "جەختدەکەینەوە لە پاراستنی سەرجەم کەمینەکان لە سوریا، دەبێت هێرشکردنە سەر کوردەکانی سوریا، وەک ئەوەی دوێنێ لە مەنبج روویدا، بوەستێنرێت".
راشیگەیاندووە، "کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پابەندبوونێکی ئەخلاقی هەیە بۆیان، کە بوێرانە شەڕی دژ بە داعشیان کرد لە سوریادا و سەقامگیری هێزن لە ناوچەکە".
ساعار نووسیویشییەتی، بۆ ئەو پرسە گفتوگۆیان لەگەڵ ویلایەکە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و وڵاتانی دیکە کردووە.
سەرەڕای رووخانی رژێمەکەی بەشار ئەسەد، هێشتا تورکیا لە بۆردومانکردن و هێرشکردنە سەر چەند ناوچەیەکی سوریا بەردەوامە و دوێنێش هێرشی کردە سەر مەنبج.
رۆژنامەی واشنتن پۆست لەسەر زاری بەرپرسێکی کۆشکی سپییەوە رایگەیاندووە، پێدەچێت ئەمریکا دەستەی تەحریر شام لە لیستی تیرۆردا دەربهێنێت. دەشڵێت، سەرەڕای ئەوەی بەشار ئەسەد لە رووسیا پەنابەرە، بەڵام لێپرسینەوەی لەگەڵدا دەکرێت.
ئەو بەرپرسەی کۆشكی سپی نەیویستووە ناوی ئاشکرا بکرێت، بە رۆژنامەی واشنتن پۆستی وتووە، لە ئێستادا ئەمریکا هەڵسەنگاندن دەکات بۆ ئەو پرسە، پێدەچێت بە ئامانجی رێککەوتن و پاراستی ئارامی و سەقامگیری سوریا، دەستەی تەحریر شام لە لیستی تیرۆردا دەربهێنێت.
باسی لەوەشکردووە، ئێستا دەرفەتێک لەبەردەم گەلی سوریادا هەیە بۆئەوەی وڵاتەکەیان بنیات بنێن و ئەمریکاش هاوکاریان دەبێت. ویلایەتە یەکگرتووەکان مامەڵە لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن و کۆمەڵگەی مەدەنیدا دەکات لە سوریا.
ئەوەشی خستووەتە روو، سەرەڕای ئەوەی بەشار ئەسەد لە رووسیا مافی پەنابەری وەرگرتووە، بەڵام ویلایەتە یەکگرتووەکان لێپرسینەوەی لێدەکات لەسەر هەموو ئەو تاوانانەی بەرامبەر گەلەکەی کردوونی.
لە رۆژی ٢٧ی ١١ی مانگی رابردوودا شەڕ و پێکدادان لەنێوان گروپە چەکدارەکانی سەر بە ئۆپۆزسیۆن و سوپای سوریادا روویدا، دواتر بە سەرجەم گروپە ئۆپۆزسیۆنەکان و هێزەکانی سوریای دیموکرات و راپەڕینی خەڵکی سوریا، توانیان شکست بە رژێمەکەی بەشار ئەسەد بهێنن و دوێنێ ٨ی ١٢ی ٢٠٢٤، بە فەرمی لە تەلەفزیۆنی سوریاوە ئەوە راگەیەنرا، "گەل شکستی بە رژێمەکەی ئەسەد هێنا". بەوەش کۆتایی بە حوکمی ٥٣ ساڵەی بنەماڵەی ئەسەد هات لە سوریادا.
بەهۆی بۆردومانی سوپای توركیاوە، لە كۆبانێ ٣ ئەندامی هێزەكانی ئاسایشی رۆژئاوای كوردستان گیانیانلەدەستدا و لە جزیرەش ٣ هاووڵاتی مەدەنی برینداربوون.
لە رۆژئاوای كوردستان سێ ئەندامی هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆ گیانیانلەدەستدا و لە ئەنجامی بەئامانجگرتنی ئۆتۆمبێلێكی هاووڵاتیانی مەدەنیش لەنێوان شارەكانی زیركان و دەرباسیە لە پارێزگای جەزیرە سێ هاوڵاتی برینداربوون.
ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆی رۆژئاوای كوردستان لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، بەهۆی هێرشێكی ئاسمانی سوپای توركیا بە فڕۆكەی بێفڕۆكەوان، ٣ ئەندامیان گیانیانلەدەستداوە.
هاوكات لەسنوری پارێزگای جزیرە ئۆتۆمبێلێكی هاووڵاتیانی مەدەنی لەلایەن سوپای توركیاوە كرایە ئامانج و لە ئەنجامدا ٣ كەس برینداربوون.
بۆردومانی سوپای توركیا لەكاتێدایە، ماوەی ٢ رۆژە كۆتایی بە حوكمی ٥٣ ساڵەی بنەماڵەی ئەسەد هاتووە لە سوریا و ئەو وڵاتە لەلایەن هێزە چەكدارەكانی تەحریر شام كۆنتڕۆڵكراوە و لەهەندێك شار و شارۆچكەش روبەڕوبونەوەی چەكداری هەیە.
راوێژكاری ئەڵمانیا دەڵێت، رووخانی بەشار ئەسەد هەواڵێكی زۆر گرنگە و ئامادەن بەشداری بكەن لە دۆزینەوەی چارەسەری سیاسی بۆ رەوشی سوریا.
ئۆلاف شۆڵتز راوێژكاری ئەڵمانیا رایگەیاند، یەكپارچەیی خاك و سەروەری دوو مەرجی سەرەكین بۆ قۆناغی ئێستای سوریا و پێویستە بە زوترین كاتیش یاسا و سیستمی حوكمڕانی لەو وڵاتە بنیاتبنرێتەوە، رێگریش بكرێت لە دەستوەردانی دەرەكی لە كاروباری ناوخۆی سوریا و گرەنتی پاراستنی سەرجەم پێكهاتە ئاینی و كەمینەكانی ئەو وڵاتەش بكرێت.
وتیشی، رووخانی دەسەڵاتەكەی بەشار ئەسەد هەواڵێكی زۆر گرنگە و باشترین هەنگاویش بۆ قۆناغی ئێستای سوریا دۆزینەوەی چارەسەرێكی سیاسی گونجاوە بە بەشداری هاوبەشە نێودەوڵەتییەكان بە پێی بڕیاری ژمارە دوو هەزار و 254ـی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كە داوای گفتوگۆ دەكات لەپێناو ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی پاك و ئازاد.
جەختیشیكردەوە، ئەڵمانیا ئامادەیە بەشداری بكات لە دۆزینەوەی چارەسەری سیاسی بۆ رەوشی سوریا.
بۆ یەكەم جار لیژنەی خەڵاتی نۆبڵ بە ڤیدیۆ گفتوگۆی لەگەڵ نێرگز محەمەدی خاوەنی خاڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی كرد، كە ئێستا بە كاتی و بۆ چارەسەر لە زیندان ئازادكراوە.
لیژنەی باڵای سەرپەرشتیكردنی خەڵاتی نۆبڵ بڵاویكردووەتەوە، بۆ یەكەم جار توانیویانە لە رێگەی ڤیدیۆ گفتوگۆ لەگەڵ نێرگز محەمەدی بكەن كە خاوەنی خەڵاتی نۆبڵە بۆ ئاشتی لە ساڵی ٢٠٢٣ و ئێستا دەسەڵاتدارانی ئێران بۆ وەرگرتنی چارەسەر لە یەكێك لە نەخۆشخانەكانی ئەو وڵاتە بە شێوەیەكی كاتی لە زیندان ئازادیانكردووە.
ئاماژە بەوەشكراوە، لەو گفتوگۆیەدا نێرگز محەمەدی وتویەتی لەبەرئەوەی لە بەشی ژنان لە گرتووخانەی "ئیفین لە تاران هیچ هۆكارێكی ئاشكرای پەیوەندی و زانینی هەواڵی دەرەوە نییە، یەكێك لە هاوڕێ ژنە زیندانیكراوەكانی بە نهێنی پەیوەندی بە هاوسەرە زیندانیكراوەكەیەوە لە بەشی پیاوانی گرتووخانەكە كردووە، لەو رێگەیەوە زانیویەتی كە بووەتە خاوەنی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی و لەو كاتەشدا هەموو ژنانی ناو گرتووخانەكە هاوریان كردووە: "ژن، ژیان، ئازادی".
سەرۆك كۆماری ئێران دەڵێت، گەلی سوریا تەنها بڕیاردەرە لەبارەی داهاتووی حوكمڕانی وڵاتەكەی و عراقچیش دەڵێت، مەترسیان هەیە لە هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی لە سوریا.
مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران رایگەیاند، پێویستە بە زوترین كات شەڕ و ئاڵۆزییەكان لە سوریا كۆتایی بێت بۆ ئەوەی كە ئاشێكی ئاشتیدا دەرفەتی بڕیاردان بۆ گەلی ئەو وڵاتە دروستببێت بە مەبەستی دیاریكردنی چارەسنووس و داهاتووی وڵاتەكەی دوور لە توندوتیژی و دەستوەردانی دەرەكی وێرانكەر.
وتیشی، داوا لە هەموو وڵاتانی ناوچەكە دەكەن خۆیان بە دوور بگرن لە تێكەڵبوون لەگەڵ ئیسرائیل.
لای خۆیەوە، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، تاران مەترسی هەیە لە هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی و تایفی لە سوریا كە ببێتە شوێنێك بۆ سەرهەڵدانەوەی تیرۆر، هۆكاری سەرەكی رووخانی دەسەڵاتەكەی بەشار ئەسەدیش سوپای سوریا بوو كە هیچ بەرگرییەكی نەكرد، لەكاتێكدا پێشتر هەواڵگری ئێران هەموو زانیارییەكی رادەستی سوپای سوریا كردبوو كە خودی ئەسەدیش تووشی شۆك بوو لە وەڵامنەدانەوەی سوپای وڵاتەكەی بۆ هێرشی گرووپە چەكدارەكان.
لەسەر داوای روسیا، ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بە رەوشی سوریا كۆدەبێتەوە.
چەند سەرچاوەیەكی دیپلۆماسی رایانگەیاند، كۆبونەوەكەی ئەنجومەنی ئاسایش تایبەت دەبێت بە رەوشی سوریا لە دوای روخانی دەسەڵاتی بەشار ئەسەد، كۆبونەوەكەش لەسەر داوای روسیا ئەنجام دەدرێت.
پێشتریش دیمتری پۆلیانسكی یاریدەدەری نێردەی روسیا بۆ نەتەوەیەكگرتوەكان رایگەیاندبوو، سەبارەت بە روداوەكانی ئەم دواییەی سوریا، روسیا داوای كۆبونەوەیەكی راوێژكاریی بەپەلەی داخراوی لە ئەنجومەنی ئاسایش كردووە.
سەرۆك وەزیرانی سوریا رایگەیاند، ئەسەد پێش هەڵهاتنی هیچ پەیوەندیەكی بە حكومەتەوە نەكردووە، باڵیوزی ئێرانیش دەڵێت ئەسەد ناچاربووە ئەو بڕیارە بدات.
محەمەد غازی جلالی سەرۆك وەزیرانی كاربەڕێكەی سوریا رایگەیاند، رۆژی یەك شەممە سوپای سوریا بە تەواوەتی لە دیمەشقی پایتەخت كشایەوە، ئەوەش وایكرد گروپە چەكدارەكان بە بێ شەڕكرن كۆنترۆڵی بكەن.
وتیشی، بەشار ئەسەد بەرەبەیانی یەك شەممە دیمەشقی بەجێهێشت و هەڵهات، بەڵام پێش هەڵهاتنەكەی هیچ پەیوەندیەكی بە حكومەتەوە نەكردووە و كەس ئاگاداری هەڵهاتنەكەی نەبووە.
هاوكات، حسێن ئەكبەری باڵیوزی ئێران لە دیمەشق رایگەیاند، ئەسەد پێش هەڵهاتنی كۆبونەوەیەكی ئەنجامداوە بەهۆی ئەوەی سوپای سوریا لە دوای كەوتنی "حمس"ـەوە هیچ بەرگرییەكی نەكردوە و لە هەموو ناوچەکان دەکشایەوە، بڕیاریدابوو دەسەڵات بە ئاشتیانە و بە بێ خوێن رشتنی زیاتر رادەستبكات.
فڕۆكە جەنگییەكانی ئیسرائیل بنكەیەكی ئاسمانیان لە دیمەشق بۆردومانكرد و ناتەنیاهۆش سوپای وڵاتەكەی راسپارد، كۆنترۆڵی ناوچەی دابڕاو لە بەرزاییەكانی جۆلان بكەن كە لەژێر چاودێری نەتەوەیەكگرتووەكاندایە، دوای ئەوەی سوپای سوریا لەو ناوچەیە كشایەوە.
بنیامین ناتەنیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، رێككەوتنەكەی ساڵی ١٩٧٤ـیان لەگەڵ سوریا لەبارەی جۆلان كۆتایی پێهاتووە و سوپای سوریا لە ناوچەی دابڕاوی جۆلان كشاوەتەوە، بۆ ئەو مەبەستەش فەرمانی بە سوپای ئیسرائیل كردووە، كۆنترۆڵی ئەو ناوچەیە بكەن.
ئەوەشی خستەڕو، رێگەنادەن هیچ هێزێكی دوژمنكارانە لەسەر سنوری ئیسرائیل جێگیربێت.
هاوكات، ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویكردەوە، فڕۆكە جەنگییەكانی ئیسرائیل لە بۆردومانێكدا ژمارەیەك كۆگای چەكیان لە بنكەی ئاسمانی خلخلەی باشووری دیمەشق كردووەتە ئامانج و پێدەچێت، ئامانجی سەرەكی بۆردومانەكە رێگریكردن بێت لەوەی ئەو چەكانە بكەوێتە دەستی گروپە چەكدارەكان.
ئۆپۆزسیۆنی سوریا دەستەی حوكمڕانی بۆ قۆناغی گواستنەوە پێكدەهێنێت و لەماوەی شەش مانگدا دەستوور بۆ راپرسی ئامادە دەكات.
هاوپەیمانی نیشتیمانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوە كردووە، لەئێستادا هاوپەیمانی نیشتیمانی كار بۆ ئەوە دەكات دەستەی حوكم بۆ قۆناغی گواستنەوە پێكبهێنێت كە هەموو دەسەڵاتێكی جێبەجێكردنی هەبێت بە بەشداری هەموو لایەنە سیاسییە نیشتیمانییەكان بەبێ پەراوێزخستنی هیچ لایەنێك بۆئەوەی سوریایەكی نوێی ئازاد و دیموكرات و هەمەلایەن بنیات بنێن.
هادی بەحرە سەكردەی هاوپەیمانی نیشتیمانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا لە پەراوێزی كۆڕبەندی دەوحە رایگەیاند، پێویستە ئەو قۆناغی گواستنەوەیەی سوریا پێیدا تێپەڕدەبێت لە ١٨ مانگ زیاتر نەبێت لە پێناو رەخساندنی كەشێكی ئارام و بێلایەن بە مەبەستی ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی ئازاد.
جەختیشیكردەوە، لەماوەی شەش مانگدا دەستوورێك بۆ راپرسی ئامادە دەكەن و بەپێی ئەو دەستوورە هەڵبژاردن دەكەن و هەر ئەو دەستوورەش دیاری دەكات سیستمی نوێی حوكمڕانی لە سوریا پەرلەمانی یان سەرۆكایەتی یاخود تێكەڵاو بێت، وتیشی، داوایان لە فەرمانبەرانی حكومەتی سوریا كردووە لەسەر كارەكانیان بەردەوام بن و رێگە نادرێت هیچ كەسێك ئازاریان پێبگەیەنێت.
گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا هێرشیانكردە سەر منبج و دێرەزور، هەسەدەش پێشڕەوی گروپەچەكدارەكان رەتدەكاتەوە و جەخت لە روبەڕووبوونەوەی هێرشەكانیان دەكاتەوە.
ئەنجومەنی سەربازی منبج لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، شەڕی شەڕڤانانی هەسەدە دژی گروپە هاوپەیمانەكانی توركیا لە منبج و دەوروبەری بەردەوامە و هەسەدە شكستی بە چەندین هێرشی ئەو گروپانە هێناوە.
ئەوەشی خستەڕو، بە دەیان كوژراو و بریندار لە ریزی گروپە چەكدارەكان هەیە و توركیاش بە درۆن دامەزراوە خزمەتگوزاری و كارگێڕییەكانی منبجی بۆردومانكردووە.
ئەنجومەنی سەربازی منبج جەختیلەوەشكردەوە، ئەو هەواڵانەی گروپە هاوپەیمانەكانی توركیا بڵاویدەكەنەوە و گوایە سنوورێكی فراوانیان لە منبج كۆنترۆڵ كردووە، دوورە لە راستییەوە.
هاوكات ئەنجومەنی سەربازی دێرەزور لە راگەیەنراوێكدا كشانەوەی شەڕڤانان لە دێرەزوور رەتدەكاتەوە و دەڵێت هێزەكانیان بەردەوامن لە پاراستنی ناوچەكە.
لە دوای بەجێهێشتنی دیمەشق، بەشار ئەسەد گەیشتە مۆسكۆ و مافی مانەوە بەخۆی ئەندامانی خانەوادەكەی دەدرێت.
ئاژانسی تاسی روسیا لە زاری سەرچاوەیەكی كۆشكی سەرۆكایەتی روسیا كە بە كرملن ناسراوە ئاشكرایكردووە، لە دوای بەجێهێشتنی دیمەشق، لەئێستادا بەشار ئەسەد و ئەندامانی خانەوادەكەی گەیشتوونەتە مۆسكۆ و راستەوخۆش مافی مانەوە بە خۆی خانەوادەكەی دراوە.
پێشتر وەزارەتی دەرەوی روسیا رایگەیاندبوو، بەشار ئەسەد دوای گفتوگۆ لەلایەن لایەنە نەیارەكان دیمەشقی بەجێهێشتووە و فەرمانیشیكردووە بە ئاشتی دەسەڵات رادەست بكرێت، بەڵام روسیا بەشداری ئەو گفتوگۆیەی ئەسەد و لایەنە نەیارەكانی نەكردووە و پەیوەندییەكانیشیان لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی سوریا بەردەوام دەبێت.
لە دوای رووخانی دەسەڵاتەكەی ئەسەد و كۆنتڕۆڵكردنی دیمەشق لەلایەن گروپە چەكدارەكانی سەر بە ئۆپۆزسیۆنی سوریا، جارێكی دیکە ئاڵای شۆڕشی سوریا لە زۆربەی ناوچەكان و لەلایەن زۆرینەی سورییەكانەوە بەرز كرایەوە.
ئاڵا سەوزەکە و ئاڵا سورەکە
ئاڵاكەی شۆڕشی سوریا بە رەنگە سەوزەكەی جیا دەكرێتەوە لە ئاڵا سورەكەی سەردەمی ئەسەد. ئاڵاكە لە سێ بەش پێكدێت كە لە سەرەوە بۆ خوارەوە بە ڕەنگی سەوز و سپی و رەش رەنگكراون و لە بەشە سپیەكەی ناوەراستدا سێ ئەستێرەی سوور هەیە. رەنگەكان مانای جیاوازیان هەیە و سێ ئەستێرە سورەكەش نوێنەرایەتی سێ ناوچە لە سوریا دەكەن ئەوانیش ناوچەكانی حەلەب و دیمەشق و دێرەزورن .
سەبارەت بە ئاڵای سوریش كە لە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی ئەسەددا بەرز دەكرایەوە، لە سێ بەش پێكهاتبوو لە سەرەوە بۆ خوارەوە بە ڕەنگی سوور و سپی و رەش رەنگ كرابوو، لە بەشە سپیەكەی ناوەراستدا دوو ئەستێرەی سەوز هەبوون، كە تا درەنگانی شەوی ٧ی ئەم مانگەش ئەو ئاڵایە بە ئاڵای رەسمی سوریا دادەنرا.
مێژووی ئاڵا سەوزەكەی ئۆپۆزسیۆن دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی سەربەخۆبوونی سوریا لە داگیركەری فەڕەنسی كە بۆ یەكەمجار لە ساڵی ١٩٣٢ لە دیمەشق بەرزكرایەوە، بەڵام دواتر لە ساڵی ١٩٥٨ لە قۆناغی یەكگرتوویی نێوان سوریا و میسر ئاڵای سوریا گۆڕا و كرا بەو ئاڵایەی لە سەردەمی ئەسەددا بەكاردەهێنرا .
ساڵی ٢٠١١، دوای هەڵگیرسانی شۆڕشی سوریا لە دژی دەسەڵاتی ئەسەد، دیسانەوە ئاڵای سەوز دەركەوتەوە و خۆپیشاندەران لە كاتی خۆپیشاندانەكاندا بەشێوەیەكی بەرفراوان لە پارێزگا جۆراوجۆرەكاندا بەكاریان دەهێنا و داوای رووخاندنی رژێمیان دەكرد.
دواتریش ئەو ئاڵایە بە رەسمی لەلایەن ئۆپۆزسیۆن و سوپای سوریای ئازادەوە بەكارهێنرا و ئەو حكومەتە كاتییەش كە ئەوكات ئۆپۆزسیۆن پێكیهێنا، ئەو ئاڵایەی كردە ئاڵای رەسمی خۆی .
لە سەرەتاكانی ئەم مانگەشدا و دوای كۆنتڕۆڵكردنی چەند شارێكی سوریا لەلایەن گروپە چەكدارەكانی سەر بە ئۆپۆزسیۆنەوە، ئاڵا سەوزەكە جارێكی تر دەركەوتەوە و بووەوە بە هێمایەک بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ناوچەكان لەلایەن ئۆپۆزسیۆنی سوریاوە، ئەمڕۆش لە زۆرینەی ناوچەكانی سوریا و دیمەشقی پایتەخت، ئاڵاكە بەرز كرایەوە.
بەشار ئەسەد سەرۆک کۆماری سوریا بڕیاریدابوو کە کاری سیاسی نەکات، بەڵام روداوێکی هاتووچۆ بڕیارەکەی پێ گۆڕی و وایکرد جێگای باوکی بگرێتەوە، دوای ٢٤ ساڵیش مانەوە لە پۆستی سەرۆک کۆماری سوریادا، لە ئێستادا هەڵهاتووە و چارەنوسی نادیارە.
بەشێک لە ژیاننامەی بەشار ئەسەد
بەشار ئەسەد ساڵی ١٩٦٥ لە دیمەشقی پایتەختی سوریا لەدایکبووە، باوکی کە دەکاتە حافز ئەسەد لە ساڵی ١٩٧١ بووە سەرۆک کۆماری سوریا و تا کۆتایی ژیانی لەو پۆستەدا مایەوە کە بڕوای بە دیموکراسی نەبوو، هەروەها بە شێوەیەکی توندوتیژ حوکمی وڵاتی دەکرد.
بەشار لە سەرەتای ژیانیدا نەیدەویست رێگای باوکی بگرێتەبەر و سیاسەت بکات، دەیویست کاری پزیشکی بکات و دوای تەواوکردنی کۆلێژی پزیشکی لە زانکۆی دیمەشق، رۆشتە لەندەن بۆئەوەی بەشی پزیشکی چاو بخوێنێت، هەر لەوێش هاوسەری ژیانی ناسی کە ناوی (ئەسما ئەلئەخرس)ـە.
بەشار دووەم کوڕی حافز ئەسەد بوو، کوڕە گەورەکەی کە ناوی (باسل ئەسەد) بوو بۆ جێنشینی باوکی ئامادە دەکرا، بەڵام لە مانگی ١ـی ساڵی ١٩٩٤ کوڕە گەورەکەی حافز ئەسەد بە روداوێکی هاتووچۆ لە نزیک دیمەشق گیانیلەدەستدا، دوای ئەو رووداوە، بەپەلە بەشار ئەسەد لە لەندەنەوە گەڕایەوە سوریا و وەک جێنشێنی باوکی ئامادەدەکرا، دوای مردنی باوکیشی لە ساڵی ٢٠٠٠، بەشار ئەسەد لە تەمەنی ٣٤ ساڵیدا بووە سەرۆک کۆماری سوریا.
لەسەرەتادا حکومی بەشار ئەسەد دەربارەی چاکسازییە سیاسیەکان زۆر باش بوو کە ئەو سەردەمە بە (بەهاری دیمەشق) دەناسێندرا، بەڵام لە ساڵی ٢٠٠١ جارێکی دیکە دەستگیرکردنی کەسایەتییە ئۆپۆزسیۆنەکان دەستیپێکردەوە.
دوای دەیەیەک لە حکومی بەشار ئەسەد، چەندین ئاڵەنگاری رووبەڕووی بوونەوە لەوانەش بەهاری عەرەبی کە ساڵی ٢٠١١ رویدا، کە چەند مانگێک رووبەڕووبوونەوەی چەکداری لەناو خاکی سوریادا بەردەوام بوو، بەڵام دواتر دەسوەردانی دۆستەکانی سوریا هاوکێشەکەی لە بەرژەوەندی بەشار یەکلایی کردەوە و حکومەتەکەی نەکەوت.
بەڵام چەند رۆژی رابردوودا جارێکی دیکە گروپە ناڕازییەکانی سوریا بە سەرۆکایەتی تەحریر شام دەستیان بە هێرش کردەوە و بەرەبەیانی ئەمڕۆش دیمەشق کەوت و بەشار ئەسەدی سەرۆک کۆماریش تا ئێستا شوێنی نادیارە.
لەدوای روخانی رژێمی ئەسەد و کۆنتڕۆڵکردنی دیمەشقی پایتەختی سوریا لەلایەن هێزە چەکدارەکانەوە، لەئێستادا هەوڵی دۆزینەوەی بەشار ئەسەدی سەرۆکی ئەو وڵاتە دەدرێت.
بەپێی راپۆرتێکی ماڵپەڕی ئەکسیسۆی ئەمریکی، بەشار ئەسەد لە درەنگانێکی شەوی شەممەوە لەگەڵ وەزیری بەرگری حکومەتەکەی دیارنەماوە و بۆ ئەوەش چەند بۆچوونێک لەسەر دیارنەمانی هەیە، ماڵپەڕەکە بە پشتبەستن بە سەرچاوە ئیسرائیلییەکان رایگەیاندووە ئەسەد هێشتا لە سوریایە و لە شوێنی سەربازیی روسیا لە وڵاتەکەی خۆی حەشارداوە و ئەگەرێکی لاوازیش هەیە کە بە فڕۆکەی سەربازیی روسیا خاکی وڵاتەکەی بۆ لای پوتن جێهێشتووە.
هەروەها بەپێی داتاکانی ماڵپەڕ "Flight radar" دەرکەوتوە کە فڕۆکەیەکی هێڵی ئاسمانیی سوریا کە پێدەچێت بەشار ئەسەدی تیادابوبێت لە فڕۆکەخانەی دیمەشقەوە فڕیوە، سەرەتا بەرەو ناوچەی کەناراوەکانی سوریا فڕیوە، بەڵام دواتر سوڕاوەتەوە و بۆ ماوەی چەند خولەکێک بە ئاڕاستەی پێچەوانە فڕیوە، پاش کەمێکیش لە نەخشەکەدا دیارنەماوە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا پەیامێكی لەبارەی رووداوەكانی سوریا بڵاوكردەوە و دەڵێت، چیتر روسیا ئارەزووی پاراستنی بەشار ئەسەدی نەماوە.
ترەمپ لە نوسینێكدا كە لە تۆری كۆمەڵایەتی تروس بڵاویكردۆتەوە دەڵێت، ئەسەد لە سوریا هەڵهاتووە، روسیاش كە پێشتر پارێزگاری لێدەكرد، چیتر ئارەزوی پاراستنی ناكات، چونكە بەرژوەندی لە سوریا نەماوە.
ترەمپ دەشڵێت، روسیا و ئێران لە ئێستادا لە رەوشێكی لاوازدان، یەكێكیان بەهۆی شەری ئۆكراین و ئەوی تریان بەهۆی ئیسرائیلەوە، بۆیە چیتر هاوكاری ئەسەد ناكەن. ترەمپ لەو نوسینەیدا داوایكردوە دەستبەجێ شەر لە سوریا رابگیرێت و دانوستانەكان دەستپێبكەن.