جیهان
پەیوەست بە دۆسیەکەی سەدات پەکەر ٢٦ کەس دەستگیرکراون و دۆسیەش بۆ ٩٢ گومانلێکراوی تر کراوەتەوە و رەوانەی دادگای تاوانە قورسەکانی ئەنادۆڵ کراوە.
سەدات پەکەر مافیایەکی بەناوبانگە و لە تورکیا ھەڵاتووە، لە چەند مانگی رابردووشدا چەند ڤیدیۆیەکی بڵاوکردەوە و باسی لە چەند دۆسێیەکی نھێنی کرد کە یەکێک لەوانە ناردنی چەک بوو بۆ بەرەی نوسرە لە سوریا.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ بومەلەرزەیەک دورگەی بالی لە ئەندۆنیزیا ھەژاند و بەھۆیەوە سێ کەس گیانیان لە دەستدا و حەوت کەسی تریش بریندار بوون، دەیان باڵەخانە و خانووش زیانیان پێگەیشتووە.
بە پێی ڕاگەیەندراوی دەستەی ڕوپێوی جیۆلۆجی ئەمریکی، گوڕی بومەلەرزەکە ٤.٨ پلە بووە بە پێوەری ڕێختەر و قوڵاییەکەشی ١٠ کیلۆمەتر بووە.
ڕەوانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ ڕایگەیاندووە، فەرماندە سەربازییەکانی تورکیا لە سوریا داوایان لە گروپە چەکدارەکانی ھاوپەیمانیان کردووە لە ئامادەباشیدا بن بۆ ھەر فەرمانێکی سوپای تورکیا بۆ ھێرشکردنە سەر ڕۆژئاڤای کوردستان.
ئەو داوایەی سوپای تورکیا دوای لێدوانی ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا دێت کە ڕایگەیاندبوو وادەی شەڕ لە دژی یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) و ھێزەکانی سوریای دیموکرات (ھەسەدە) لە ڕۆژئاڤای کوردستان نزیکبووەتەوە.
ڕەوانگەی سوری ئاشکراشیکردووە، سوپای تورکیا و گروپە چەکدارەکانی ھاوپەیمانی بەردەوامن لە تۆپبارانکردنی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی ھێزە کوردییەکان و گوندی عەلقەمیە و مەرعەناز و شوارغە لە باکوری حەلەب و لە ھەمان کاتیشدا فڕۆکە جەنگییەکانی ڕووسیا لە ئاسمانی عەفرین دەسوڕێنەوە.
بەھرام عەینوڵاھی وەزیری تەندروستی ئێران رایگەیاند، ھەموو ئامادەکارییەکیان بۆ ھاتنی شەپۆلی شەشەمی کۆرۆنا لە وڵاتەکە ئەنجامداوە و سەرجەم نەخۆشخانەکانیان خستووەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە.
ھیواشی خواست، بەھۆی کوتانی ژمارەیەکی زۆر لە ھاوڵاتیانی ئێران بە ڤاکسینی کۆرۆنا و بەڕەچاوکردنی رێنماییە تەندروستییەکان، شەپۆلی شەشەمی کۆرۆنا لە شەپۆلەکانی پێشووتر سوکتر بێت.
بەپێی ئامارە رەسمییەکان، لە سەرەتای سەرھەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆنا تاوەکو ئەمڕۆ، پێنج ملیۆن و ٧٧٣ ھەزار و ٤١٩ کەس لە ئێران توشی کۆرۆنا بوون و ١٢٣ ھەزار و ٨٧٦ کەسیش بە ڤایرۆسەکە گیانیان لەدەستداوە.
زەبیحوڵا خوداییان وتەبێژی دەسەڵاتی دادوەری ئێران رایگەیاند، وەلیوڵا سەیف سەرۆکی بانکی ناوەندی لە سەردەمی سەرۆکایەتی حەسەن رۆحانی، بە ١٠ ساڵ زیندانیی و جێگرەکەی، ئەحمەد عێراقچی بە ھەشت ساڵ زیندانیی سزا دراون.
سەرۆکی پێشووی بانکی ناوەندی ئێران و جێگرەکەی، بە تۆمەتی خراپ بەکارھێنانی دەسەڵاتەکانیان و شێواندنی بازاڕی دراو و زەمینە خۆشکردن بۆ کڕین و فرۆشتنی نایاسایی دراو بە رێژەی ١٥٩ ملیۆن و ٨٠٠ ھەزار دۆلار و ٢٠ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار یۆرۆ، سزاکەیان بەسەردا سەپێنراوە.
بەرپرسێکی باڵای ئەمریکا رایگەیاند، پێش کۆتایی ئەمساڵ دەست بە گواستنەوەی ئەو ھاوڵاتییە ئەمریکی و ئەفغانییانە دەکەنەوە کە دەیانەوێت ئەفغانستان بەجێبھێڵن و لەسەر ئەو بابەتەش لەگەڵ چەند وڵاتێک گفتوگۆیان کردووە بۆئەوەی ھەندێک لە ئەفغانییەکان وەربگرن.
بەرپرسە ئەمریکییە باسی لەوەشکردووە، لەگەڵ بەرپرسانی تاڵیبان گفتوگۆیان کردووە بۆئەوەی ھاوکاریان بن لە گواستنەوەی ئەمریکی و ئەفغانییەکان لە ئەفغانستان و لە ماوەی چەند ھەفتەی رابردووشدا چەند ھاوڵاتییەکی وڵاتەکەیان گواستوەتەوە بۆ ئەمریکا.
سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا بە رۆژنامەی بەدیعۆت ئەحرۆنۆتی ئیسرائیلی راگەیاندووە، تاکە رێگەی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان ئیسرائیل و فەڵەستین ئەوەیە ھەردوولا خاوەن دەوڵەتی دانپێدانراو بن و ئەگەر ئەو کارەش نەکرێت ناکۆکییەکان بەردەوام دەبن.
لاڤرۆڤ داواش لە بەرپرسانی ئیسرائیل و فەڵەستین کرد بەردەوامیی بە گفتوگۆکانی نێوانیان بدەن، چونکە تەنھا بە گفتوگۆ دەتوانن بگەن بە رێککەوتن و چارەسەری تەواوەتی.
بەپێی دواین ئاماری سەرچاوەکانی تەندروستی لوبنان، ژمارەی ئەو کەسانەی لە توندوتیژییەکانی لوبنان گیانیان لەدەستداوە گەیشتوەتە حەوت کەس و زیاتر لە ٤٠ کەسی تریش بریندار بوون.
حزبوڵا و بزوتنەوەی ئەمەلیش کە سوپای ئەو وڵاتە تۆمەتباری کردوون بە نانەوەی ئاژاوە و توندوتیژی، رایانگەیاندووە، سورن لەسەر داواکارییەکانیان و پاشەکشە ناکەن.
کۆتایی ھەفتەی رابردووش لایەنگرانی حزبوڵا و بزوتنەوەی ئەمەل رژانە سەر شەقامەکانی بەیروت و داوای لابردنی دادوەری دۆسیەی تەقینەوەکەی بەندەری بەیروتیان کرد و دواتر لە ناوچەی تەیونە پێکدادان لەنێوان خۆپیشاندەران و ژمارەیەک چەکدار و سوپای لوبنان روویدا.
سەعید خەتیب زادە وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، لەو بڕوایەدان حکومەت و گەلی لوبنان بە یەکێتی و یەکڕیزی، لەو پیلان و ئاژاوانە رزگاریان دەبێت کە وەک ھەمیشە لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆیان دروست دەکرێت.
ئاماژەی بەوەشکرد، کۆماری ئیسلامی ئێران جەخت لە گرنگیی سەقامگیری و ئاسایشی لوبنان دەکاتەوە و بەوردی و لەنزیکەوە چاودێری ئەو روداوانە دەکات کە لە چەند رۆژی رابردودا لە لوبنان رویانداوە.
جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا ئیمزای لەسەر ئەو دەقە کرد کە رێگە بە قەرزکردنی ٤٨٠ ملیار دۆلار دەدات تا کۆتایی ئەمساڵ، ئەمەش گەورەترین بڕی قەرزە لە مێژووی ئەمریکادا.
دەقەکە ھەفتەی رابردوو لەلایەن ئەنجومەنی پیرانەوە ئامادەکرا و رۆژی سێشەمەش لە ئەنجومەنی نوێنەران بە دەنگی ٢١٩ ئەندام بەرامبەر ٢٠٦ ئەندام پەسەندکرا.
دیموکراتەکانیش دەڵێن ئەم دەقە رێکارێکی کاتییە و ھەل بە سەرۆکی وڵات دەدات پابەندی ئەو بەڵێنە ئابوورییانە بێت کە لە ھەڵمەتی ھەڵبژاردندا بە ئەمریکییەکانی داوە.
لەبەرامبەریشدا (نوری مەحمود) وتەبێژی ھێزەکانی پاراستنی گەل رایگەیاند، (ئەردۆغان) پیلانی ھەیە، بەڕێوەبەرایەتی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری لە رۆژئاڤای کوردستان ھەڵبوەشێنێتەوە بۆئەوەی بتوانێ دانوستانە نێودەوڵەتییەکان سەبارەت بە سوریا بێ ئەنجام بکات و پرۆسەی سیاسی بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکانی ئەو وڵاتە پەکبخات.
پۆتن راشیگەیاند، رەوشی ئافغانستان و سەقامگیرییەکەی ئاسان نییە، چەکدارانی گروپە توندڕەوەکان کە بەشدار بوون لە بەرەکانی شەر لە سوریا و عێراق روویان لە ئەفغانستان کردووە، پرۆسەی گواستنەوەشیان چالاک و خێرایە.
ڤلادمیر پۆتن ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، ئەگەر ھەیە گروپە تیرۆریستییەکان بتوانن سەقامگیری وڵاتانی دراوسێی ئەفغانستان تێک بدەن.
دوای ئەوەی لایەنگرانی حزبوڵا و بزوتنەوەی ئەمەل لە بەردەم بینای دادوەری، لە دژی دادوەری لێکۆڵینەوە لە دۆسێی تەقینەوەکەی بەندەری بەیروت گردبونەوە، ئاڵۆزی سەریھەڵداو، سوپای لوبنان ھێزی رەوانەی ناوچەکە کرد و ھەرەشەی تەقەکردنی لە ھەر کەسێک کرد کە بە نایاسایی چەک ھەڵبگرێت .
بە پێی ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز، دەنگی تەقینەوە لە بەیروتدا بیستراوە و تا ئێستاش بەھۆی ئالۆزییەکانەوە سێ کەس کوژراون و دەیان کەس بریندارن، سەرۆک وەزیرانی لوبنانیش داوای ھێورکردنەوەی رەوشەکەی کردوە .
(خلوسی ئاکار) وەزیری بەرگریی تورکیا ڕایگەیاند: لە پێناو پاراستنی ماف و بەرژەوەندییەکانیان تا ئەمڕۆ، چی پێویست بووبێت ئەنجام دراوە و بەم شێوەیەش بەردەوام دەبن، و چی پێویست بێت لە کاتی خۆیدا ئەنجام دەدەن.
(خلوسی ئاکار) ئاماژەی بۆ ئەوەکرد "سیاسەتی خۆپەرستی ھەندێک وڵات زیان بە ھاوپەیمانی ناتۆ و یەکێتیی ئەوروپا گەیاندووە و ئاسایشی ئەوروپاشیان خستووەتە مەترسییەوە.
مەجید تەخت ڕەوانچی نوێنەری ئێران لە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نامەیەکدا کە ئاڕاستەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کردووە، ڕایگەیاندووە، لە چەند مانگی ڕابردوودا ھەڕەشە و بڕیارە ھەڵەشەکانی ئیسڕائیل دژ بە ئێران، پەرەیسەندووە و گەیشتووەتە ئاستی ھۆشداری.
دەشڵێت، ئەو جۆرە ھەڕەشە ئاشکرایانەی ئیسڕائیل، وەک ئەندامێکی پێکھێنەری ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان، پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بە سەرنجدان بە پێشینەی ئیسڕائیل و ئۆپراسیۆنە نھێنییەکانی دژ بە بەرنامەی ئەتۆمی ئێران، دەبێت بۆ کۆتاییھێنان بە ھەڕەشەکان و ڕەفتارە تێکدەرانەکانی، لێپێچینەوە لەو وڵاتە بکرێت.