لاڤرۆڤ لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا ئاماژەی بەوەکرد، لە کانوونی دووەمی ڕابردوودا، پێنج وڵاتە ئەتۆمییەکە دووپاتیان کردەوە کە نابێت ڕێگە بدرێت جەنگی ئەتۆمی سەر ھەڵبدات، ئەوە ھەڵوێستی ڕووسیاشە، بەڵام لەم کاتەدا مەترسییەکی جدی و ڕاستەقینەی سەرھەڵدانی جەنگی ئەتۆمی ھەیە و نابێت بە کەمی سەیر بکرێت، ھەندێک لایەنیش بە ئەنقەست دەیانەوێت مەترسییەکان گەورەتر بکەن.

ئەوە لە کاتێکدایە، لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکانی ڕووسیاوە بۆ سەر ئۆکراین، تا ئێستا چەند جارێک ئەمریکا ھۆشداری داوە لەوەی ڕووسیا چەکی ئەتۆم لەو جەنگەدا بەکاربھێنێت، بەڵام مۆسکۆ ڕەتیکردووەتەوە نیازێکی لەو جۆرەی ھەبێت.

سەرۆک کۆماری تورکیا، دوای کۆبوونەوەی حکومەتی وڵاتەکەی ڕایگەیاند، تورکیا لەسەر ئەو باوەڕەی کە ئاسایش لە دەرەوەی سنوورەکانی دەستپێدەکات، بەردەوام دەبێت لە ھێرشەکانی دژی پەکەکە لە دەرەوەی سنوورەکان، تا ئەو کاتەی بە تەواوەتی سنوورەکانی باشووری تورکیا کۆنتڕۆڵ دەکات.

وتیشی، ئامانجی تورکیا لە لەشکرکێشیی چڕنووک-قوفڵ پاککردنەوەی تەواوەتی ناوچەی زاپە لە پەکەکە و ئەو ھێرشە وەک ھێرشەکانی تری تورکیا، بە تەواوی بە پێی یاسا نێودەوڵەتییەکان بەڕێوەدەچێت.

ماوە ١٠ ڕۆژە، تورکیا لەشکرکێشییەکی نوێی لە ناوچەکانی زاپ و ئاڤاشین و مەتینا و باسیان، لە ژێر ناوی چڕنووک-قوفڵ دژی پارتی کرێکارانی کوردستان دەستپێکردووە.

نید پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاندووە، واشنتۆن ھەست بە نیگەرانیی و بێ ھیوایی دەکات لە بڕیارەکەی دادگای تورکیا بۆ زیندانییکردنی کاڤالا کە زیاتر لە چوار ساڵە بە بێ دادگاییکردن دەستگیرکراوە.

دووپاتیشیکردەوە ئەو بڕیارە لەگەڵ مافەکانی مرۆڤ و ئازادی ڕادەربڕین یەکناگرێتەوە و پێویستە کاڤالا و سەرجەم ئەو کەسانەی تر کە بە نادادپەروەرانە لە تورکیا دەستگیرکراون ئازاد بکرێن.

درەنگانی شەو پۆلیسی پاریس ئۆتۆمبێلێکی بەدیکردووە کە بە پێچەوانەی ئاڕاستەی یەکێک لە شەقامەکانی پۆند نیوف ڕێگەی بڕیوە، پۆلیس بەھۆی گومانکردن لە ئۆتۆمبێلەکە دەستڕێژی گولەی لە ئۆتۆمبێلەکە کردووە و دوو کەس کوژراون و کەسێکی دیکەش بریندار بووە.

تەلەڤیزیۆنی (BFM TV) بڵاویکردەوە پۆلیس دەستکردووە بە لێکۆڵینەوە لە ڕووداوەکە.

ئەم ڕووداوی تەقەکردنە لەدوای چەند سەعاتێک لە ئاشکراکردنی ئەنجامە بەراییەکانی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی فەرەنسا دێت کە تێیدا ئیمانوێل ماکرۆن بە براوە دەستنیشانکرا.

لەدوای سەرکەوتنی ماکرۆن، ئەڵمانیا و بەلجیکا و بەریتانیا و چەندین وڵاتی دیکەی ئەوروپا پیرۆزباییان لە ماکرۆن کرد.

لە ھەرێمی کوردستانیش، سەرۆک کۆماری عێراق د. بەرھەم ساڵح و سەرۆکی ھەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانی پیرۆزباییان لە ماکرۆن کرد جەختیان لە پتەوکردنی پەیوەندیەکانی ھەردولا کردەوە.

سەرۆک کۆماری عێراق ڕایگەیاند، "پیرۆزبایی لە ھاوڕێم ئیمانوێل ماکرۆن دەکەم بەبۆنەی دووبارە ھەڵبژاردنەوەی وەک سەرۆکی فرەنسای ھاوبەشی گرنگی عێراق، ھیوای سەرکەوتنی بۆ دەخوازم، ھەروەھا ئومێدی پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی بۆ گەلی فەرەنسا دەخوازم".

بەپێی دواین ئاماری وەزارەتی ناوخۆی فەرەنسا تاوەکو ئێستا ٩٧٪ی دەنگەکان ھەژمارکراون و ماکرۆن ڕێژەی ٥٧.٤٪ی دەنگەکانی بردووەتەوە.

لەدوای ڕاگەیاندنی ئەنجامەکان و دەستنیشانکردنی ماکرۆن وەک براوە، سەرۆکە گەنجەکەی فەرنسا وتارێکی پێشکەشکرد و ڕایگەیاند زۆربەی خەڵکی فەرەنسا تەنیا بۆ ئەوە دەنگیان پێداوە مارین لۆپێن لە کایەی سیاسی دوور بخەنەوە و بەڵینیدا ژیانی خراپی ڕۆژانەی فەرەنسییەکان باش بکات.

ماکرۆن لە وتارەکەیدا وتی "خەڵکێکی زۆر لەم وڵاتە دەنگیان پێدام لەبەر ئەوە نا کە پشتگیری بیرو باوەڕەکانم بووبن، بەڵکو بۆ ئەوەی ڕاستڕەوە تووندڕەوەکان دوور بخەنەوە. دەمەوێت سوپاسیان بکەم و من ئێستا بۆ چەند ساڵی داھاتوو قەرزاری ئەوانم."

لە ٢٠ ساڵی رابردوودا ئەمە بۆ یەکەم جارە سەرۆککۆماری فەرەنسا دووبارە بۆ خولێکی دیکەی سەرۆکایەتی لە ھەڵبژاردن سەربکەوێت و بۆ دووەم خول ببێتەوە بە سەرۆک.

ماکرۆن لە ساڵی ٢٠١٧ وەک کاندیدی سەربەخۆ گەیشتە کۆشکی ئیلیزێ و لە ویلایەتی یەکەمی سەرۆکایەتیدا  روبەڕوی کۆمەڵێک ئاستەنگ بووەوە بەتایبەتی دوای بەرزکردنەوەی باجی سەر سوتەمەنی کە ئەوەش خۆپیشاندانی ھێلەک زەردەکانی لێکەوتەوە.

لێکەوتە ئابورییەکانی کۆرۆناش یەکێکی تر بوو لە ئاستەنگەکانی بەردەم دەسەڵاتی ماکرۆن کە بەھۆیەوە تا ئێستا ١٤٠ ھەزار فەڕەنسی گیانیان لەدەستداوە.

لە کۆبوونەوەیەکدا لە کێیڤ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ئەنتۆنی بلینکن و وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لۆید ئۆستن بەڵێنیاندا بە زێلێنسکی بە گەڕاندنەوەی دیپلۆماتکارەکانی ئەمریکا بۆ ئۆکراین و ھەڵبژاردنی باڵیۆزێکی نوێی ئەمریکا بۆ ئۆکراین.

ھەردوو بەرپرسە باڵاکەی ئەمریکا ڕۆژی شەممە بە مەبەستی سەردانیکردنی ئۆکراین گەیشتنە پۆڵەندا و دواتر ڕۆژی یەکشەممە گەیشتنە کیێڤ، لەوێ لەگەڵ سەرۆکی ئۆکراین ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی و بەرپرسانی دیکەی باڵای ئۆکراین کۆبوونەوە.

بەرپرسانی ئەمریکا باس لەوە دەکەن، سەردانەکە بە مەبەستی پیشاندانی پشتگیری زیاتری وڵاتانی ڕۆژئاوا بووە بۆ ئۆکراین و بەرپرسەکانی ئەمریکا بەڵێنی پێدانی ٧١٣ ملیۆن دۆلاریان داوە بە حکومەتەکەی زێلێنسکی.

ئەم سەردانەی ئەمریکا لە ئاستێکی باڵادا ئاماژەیە بۆئەوەی تاڕادەی ڕەوشی ئەمنی ئۆکراین ئاساییبوونەوەی بەخۆیەوە بینیوە "پیشاندانی شکستی روسیایە لە ھێرشەکانی بۆسەر ئۆکراین."

روسیا ھێرشەکانی بۆ سەر ھەرێمی (دۆنباس و ماریۆپۆڵ) و ئەو ناوچانەی ھێزەکانی ئۆکراین لە بەرگریکردندان، چڕکردۆتەوە و ئۆکراینیش ھەوڵ دەدات ئەمریکا و وڵاتانی خۆرئاوا رازی بکات، چەک و کەولوپەلی سەربازیی زیاتر رەوانەی وڵاتەکەی بکەن.

کۆمیسیاری باڵای پەنابەران لە رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە دوایین راپۆرتیدا بڵاویکردەوە، لەم مانگەدا یەک ملیۆن و ١٥١ ھەزار ئۆکراینی وڵاتەکەیان بە جێھشتووە و رویان لە وڵاتانی ئەوروپا و خۆرئاوا کردووە، بەوەش ژمارەی ئاوارەکانی ئۆکراین لە دەرەوەی ئەو وڵاتە بۆ پێنج ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار کەس بەرزبووەتەوە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین کە دوو مانگی تێپەڕاندووە، کۆی ژمارەی ئاوارەکان لە ناوخۆ و دەرەوەی ئۆکراین گەیشتووەتە نزیکەی ١٣ ملیۆن کەس.

جێنیفەر گاڤیتۆ جێگری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران و عێراق رایگەیاند، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا چەندین جار بە ئاشکرا رایگەیاندووە کە ئیدارەکەی، بە شێوەی دیپلۆماسی ھەوڵی چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان لەگەڵ ئێران دەدات، بەڵام ئەو ھێرشانەی لەلایەن گروپە چەکدارەکانەوە لەناوخۆی عێراق ئەنجام دەردرێن، بە فەرمانی ئێران ئەنجام دەدرێن و ئەو کارانەش دەبنەھۆی ناسەقامگیری و پشێوی و لاوازبوونی حکومەتی عێراق.

ئاماژەی بەوەشکرد، ئێران ناتوانێت لەلایەک بانگەشەی دانوستان و رێگەچارەی دیپلۆماسی بکات و لەلایەکی تریش ھەوڵی نانەوەی پشێوی و ئاڵۆزی بدات، بۆیە دەبێت کۆتایی بە پاڵپشتیکردنی گروپە چەکدارەکان لە عێراق و ناوچەکە بھێنێت.

عەلی موتەھەری بە ماڵپەڕی ئیسکا نیوزی راگەیاندووە، ئێران ھەر لە سەرەتای دەستپێکردنی چالاکییە ئەتۆمییەکانی، ئامانجی ئەوە بووە بۆ بەھێزکردنی توانای بەرگری، چەکی ئەتۆمی بەرھەم بھێنێت، بەڵام نەیتوانیوە ئەو نھێنییە بپارێزێت و راپۆرتەکان لەو باریەوە لەلایەن گروپە نەیارەکانی ئێرانەوە ئاشکرا کراون و بڵاوکراونەتەوە.

ئەم لێدوانەی موتەھەری کاردانەوەی لە ناوخۆی ئێران لێکەوتووەتەوە و لێپرسراوێکی  رێکخراوی وزەی ئەتۆمی ئەو وڵاتە رەتیکردووەتەوە و رایگەیاندوە، ھەرگیز بەرنامەی ئاشتییانەی ئەتۆمی ئێران، لایەنگری سەربازیی نەبووە و ئەو جۆرە لێدوانانە یان لەڕوی بێ ئاگاییەوە دەردرێن، یاخود ئامانجی سیاسییان لەپشتە.

لە دوای پەیوەندییەکی تەلەفۆنیی نێوان جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و نەفتالی بینیت سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، لێپرسراوانی ھەردوو وڵات ئاشکرایان کرد، ئەم ھەفتەیە خولێکی نوێی دانوستانی ستراتیژی لە نێوان ئەمریکا و ئیسرائیل دەستپێدەکات و تێیدا بەرنامەی ئەتۆمی ئێران و بەرەنگاربونەوەی چالاکییەکانی ئێران لە ناوچەکەدا تاوتوێ دەکرێت، لە رۆژانی داھاتووشدا ئییال ھۆلاتا راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل دەگاتە واشنتۆن و لەگەڵ جیک سۆلیڤان ھاوتا ئەمریکییەکەی لە کۆشکی سپی کۆدەبێتەوە.

شەوی رابردوو کۆشکی سپی پەیوەندییەکی تەلەفۆنی نێوان بایدن و نەفتالی ئاشکراکرد کە تێیدا ئاستەنگە ھەرێمی و نێودەوڵەتییە ھاوبەشەکانیان تاوتوێکردوە.

لە سەعات ٨ی بەیانی بە کاتی ناوخۆیی فەڕەنسا، دەرگای ناوەندەکانی دەنگدان بە رووی دەنگدەراندا دەکرێنەوە و زیاتر لە ٤٨ ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار ھاووڵاتی فەڕەنسی مافی دەنگدانیان ھەیە.

لە خولی یەکەمی ھەڵبژاردنەکەدا کە ١٠ی ئەم مانگە بەڕێوەچوو، ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆک کۆماری ئێستای فەڕەنسا ٢٨%ی دەنگەکانی بەدەستھێنا، لە بەرامبەردا مارین لوپێن ٢٤%ی دەنگەکانی بەدەستھێنان، بەپێی دواین راپرسییەکانیش، چانسی ئیمانوێل ماکرۆن بۆ ھەڵبژاردنەوەی وەک سەرۆک کۆماری فەڕەنسا زیاترە.

زیلینسکی لە وێستگەیەکی میترۆ لە ژێر زەوی چاوی بە ژمارەیەکی زۆر لە رۆژنامەنوسان کەوتوو لە وەڵامی پرسیارێکدا رایگەیاند، رۆژی یەکشەممە ئەنتۆنی بلینکن و لوید ئۆستن وەزیرانی دەرەوەی بەرگریی ئەمریکا سەردانی کیێڤ دەکەن و  پێکەوە تاوتوێی ئەو جۆرە چەکانە دەکەن کە پێویستیانە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ھێرشی روسیا.

سەرۆکی ئۆکراین ھیواشی خواست لەکاتی گونجاوی رەوشەکە بۆ پشتوانی گەلی ئۆکراین سەرۆکی ئەمریکا سەردانی کیێڤ بکات .

زیلینسکی وتیشی، لەوانەیە روسیا چەکی ئەتۆم بەکاربھێنێت.

وەزارەتی بەرگریی روسیا رایگەیاند، ھێزە سەربازییەکانیان بە مووشەکی دوورمەودای زۆر ورد لە پێکانی ئامانجەکان، وێستگەیەکی لۆجیستیان لە ناو فڕۆکەیەکی سەربازیی لە نزیک ئۆدێسا کردووەتە ئامانج، کە بڕێکی زۆر چەک و تەقەمەنیی ئەمریکا و وڵاتانی ئەوروپای تێدا بووە.

ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین، لەبارەی بۆردوومانەکەوە رایگەیاند، ٧ مووشەک ئاڕاستەی ئۆدێسا کراون، کە ھەندێک لە مووشەکەکان بەر باڵەخانەی نیشتەجێبوونی مەدەنییەکان کەوتوون و بەھۆیانەوە ٨ کەس کوژراون و ١٨ بۆ ٢٠ کەسی تریش بریندار بوون.

عەلی حەمیە وەزیری کاروباری گشتی و گواستنەوەی لوبنانی رایگەیاندووە ، بەلەمێکی کۆچبەران لە بەندەری تەرابلوس نقومبووە کە زیاتر لە ٧٠ کۆچبەری نایاسایی ھەڵگرتووە ، تا ئێستا ٤٥ کەس لە کۆچبەرەکان رزگارکراون و تەرمی ٩ کۆچبەریش دۆزراوەتەوە کە یەکێکیان منداڵە ، ھەروەھا ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە کە کۆچبەرەکان زۆرینەیان سوری و لوبنانین ، ھەڵمەتەکانی گەڕانیش بەدوای ئەو کۆچبەرانەی تا ئێستا چارەنوسیان دیارنیە ، بەردەوامە .

بەھۆی ئەو قەیرانە داراییەی روبەرەی لوبنان دەبێتەوە ، ژمارەی کۆچبەرانی ئەو وڵاتە و ئاوارە سورییەکان کە ساڵانێک نیشتەجێی لوبنان بون لە زیادبووندایە و بە پێی ئامارێکی نەتەوەیەکگرتوەکان ، لەسەرەتای ئەمساڵەوە ھەزار و ٥٧٠ کەس بەشێوەیەکی نایاسایی لە رێی دەریاوە لوبنانیان جێھێشتووە .

سەردانەکەی گۆتێرێس بۆ تورکیا لە بەر رۆشنایی رۆڵی کاریگەریی تورکیا دەبێت لە نێوەندگیری و کارکردنی بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ قەیرانی ئۆکراین، ئەوەشی ئاشکراکردووە، گۆتێرێس رۆژی سێشەممە سەردانی مۆسکۆ دەکات و لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا و وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە کۆدەبێتەوە.

رۆژی پێنج شەممەش گۆتێرێس دەچێتە کیێڤ و لەگەڵ سەرۆکی ئۆکراین و وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە و کارمەندانی نەتەوەیەکگرتوەکان کۆدەبێتەوەو دوا پەرەسەندنەکانی شەڕی نێوان روسیاو ئۆکراین و کارکردن بۆ زیادکردنی ھاوکاریی مرۆیی بۆ ئەو وڵاتە تاووتوێ دەکات.

غەلا موحسین حسێنی بەرێوەبەری پەیوەندییە گشتییەکان لە ھێزی دەریایی لە سوپای پاسدارانی ئێران راگەیاندووە  ، لە باکوری کەنداو دەستیان بەسەر کەشتیەکی بیانیدا گرتووە کە ٢٠٠ ھەزار لیتر سوتەمەنی بەتاڵانبراوی تێدا بووە ، ھەروەھا ئاشکرایکردوە ، تیمی کەشتییەکە  هەشت کەس بوون و سەرجەمیان دەستگیرکراون و لێکۆڵینەوەیان لەگەڵدا دەکرێت .