وەزارەتی بەرگری بەریتانیا ڕایگەیاند، تەنھا لە ماوەی تەنھا ٢٤ سەعاتدا ٢٥٤ کۆچبەر کەناڵی ئینگلیزیان تێپەڕاندووە و گەیشتوونەتە بەریتانیا، ئەو کۆچبەرانەش لە ٧ بەلەمی بچوکدا بوون و لە باکوری فەڕەنساوە بەڕێکەوتبوون.

بە پێی ئامارەکانیش، تا ئێستا لە ماوەی ئەمساڵدا ٧ ھەزار کۆچبەر لە ڕێی کەناڵی ئینگلیزەوە گەیشتوونەتە کەناراوەکانی بەریتانیا، ئەوەش سێ ھێندەی ژمارەی ئەو کۆچبەرانەیە کە لە ھەمان ماوەی ساڵی ڕابردوودا خۆیان گەیاندووەتە بەریتانیا.

لێپرسراوانی بەریتانیاش ڕایانگەیاندووە، بۆ ئەمساڵ پێشبینی دەکەن ژمارەی کۆچبەرانی نایاسایی بگاتە ئاستی پێوانەیی.

بە پێی مەرسومەکە، ھەموو جۆرە مامەڵەیەک لەگەڵ ئەو قەوارە و کەسایەتییە بیانیانە قەدەغەکراوە کە دەکەونە چوارچێوەی سزا تۆڵە ئامێزەکانی ڕووسیا. ھەروەھا ھەناردەکردنی ماددەی خاو و بەرھەمی ڕووسیا بۆ بەرژەوەندی ئەو کەسانەی سزاکان دەیانگرێتەوە قەدەغە دەکرێت.

 

کۆشکی ئیلیزێ بڵاویکردەوە، ماکرۆن و پوتن لە پەیوەندییەکەدا ڕەوشی ئۆکراین تاوتوێ دەکەن و دەبێتە یەکەم پەیوەندی لە دوای ٢٦ی ئادار.

ئەوەش لە کاتێکدایە رۆژی شەممەی ڕابردوو ماکرۆن پەیوەندی بە سەرۆکی ئۆکراینەوە کرد و بەڵێنیدا ھاوکارییە مرۆییی و سەربازییەکانی فەڕەنسا بۆ ئۆکراین زیاد بکات.

لاڤرۆڤ لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند "جولەکە بوونی سەرۆکی ئۆکراین ئەو راستییە ناشارێتەوە کە کەسانی نازی لەناو حکومەتەکەیدا ھەن، ئەگەر بە بیرم بێت و ھەڵە نەبم، ھیتلەریش ھەڵگری خوێنی جولەکەکان بووە، بۆیە ئەوە ھیچ مانایەکی نییە، بۆیە پێموایە بەشێک لە ژدە جولەکەکان ھەر جولەکە بوون.".

یائیر لاپید، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل بە توندی ئیدانەی لێدوانەکەی "لاڤرۆڤ" دەکات سەبارەت بەوەی ئەدۆلف ھیتلەر سەرۆکی نازییەکان بنەچەی جولەکەی ھەبوبێت و رایانگەیاند، ئەو لێدوانە ھەڵەیەکی گەورەی مێژووییە و لێخۆشبوونی نییە.

ھەر لەسەر توڕەیی ئیسرائیل لەسەر ئەو لێدوانە، وەزارەتی دەرەوەی ئیسرائیل باڵیۆزی روسیای بانگردووە و داوای لێکردووە پۆزش بھێننەوە. 

نەفتالی بێنیت سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش رایگەیاندووە، ئامانج لەو جۆرە درۆیانە بۆ ئەوەیە کە تۆمەت ئاڕاستەی جولەکەکان بکرێت سەبارەت بە ناشرینترین تاوانەکان لە مێژوودا بەرامبەر بە خۆیان. 

نیگەرانییەکان لەسەر لێدوانەکەی لاڤرۆڤ تەنھا ئیسرائیلی نەگرتۆتەوە، بەڵکو وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاش رایگەیاند، ئەو لێدوانانە سەبارەت بە جولەکەبوونی ھیتلەر ئاماژەیەکە بۆ ئەوەی کرملین دابەزیوەتە ئاستێکی زۆر نزم، حکومەتی ئەڵمانیاش وتویەتی لێدوانەکەی لاڤرۆڤ گاڵەتەکردنە بە قوربانیانی نازی و دژ بە ھەموو کۆمەڵی نێودەوڵەتییە.

سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیاش دەڵێت ئەو لێدوانانە عەیبەیە. ھاوکات ڤۆلۆدمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراینیش ئیدانەی توندی لێدوانەکەی کردووە، بەڵام تا ئێستا روسیا خۆی روسیا لەسەر ئەو بابەتە بێدەنگی ھەڵبژاردووە.

دروست بوونی ئەو ناڕەزاییە لە کاتێکدایە کە ئیسرائیل لەسەرەتای جەنگی روسیا و ئۆکراینەوە خۆی بەدوورخستووە لە لایەنگری و ھەوڵیداوە ھاوسەنگی بپارێزێت لە پەیوەندییە دیلۆماسییەکانی لەگەڵ کییڤ و مۆسکۆ. 

بەشێک لە چاودێرانیش ترسیان ھەیە لەوەی ئەو ناکۆکییەی نێوان روسیا و ئیسرائیل کاریگەری لەسەر خاکی سوریاش دەربکەوێت، چونکە مۆسکۆ سەدان سەرباز و بنکەی سەربازی لە خاکی ئەو وڵاتە ھەیە، ئیسرائیلیش بەر لە ئەنجامدانی ھەر ھێرشێک لە سوریا ھەماھەنگی لەگەڵ روسیا کردووە و ئاگاداری کردوونەتەوە.

سەرباری ئەوەی ناوەندی فەلەکناسی نێودەوڵەتی ڕایگەیاندبوو، زۆر ئەستەمە مانگی شەوال لە ڕۆژی شەممەدا ببینرێت، چونکە لە کاتی خۆرئاوابووندا ناتوانرێت مانگی یەکشەوە لە ئاسماندا ببینرێت، بەڵام ھەریەکە لە وڵاتەکانی ئەفغانستان و نەیجەیر و مالی دوێنێیان کردە یەکەم ڕۆژی جەژن.

ئێوارەی دوێنێش ٢١ وڵاتی عەرەبی و ئیسلامی بڵاویانکردەوە، ئەمڕۆ دووشەممە یەکەم ڕۆژی جەژنی ڕەمەزانە.

بەڵام ھەندێک لە وڵاتانی دیکەی ئیسلامی بە دیاریکراویش پاکستان و ئێران و بەنگلادش و ھێندستان و دورگەکانی قەمەر، ڕایانگەیان، بەھۆی ئەوەی نەتوانراوە مانگی شەوال ببینرێت، سێبەینێ سێشەممە یەکەم رٍۆژی جەژنی ڕەمەزانە.

ئەمساڵ بەھۆی سوککردنی ئەو کۆتوبەندانەی، کە بەھۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە سەپێنرابوون، زۆرینەی وڵاتانی ئیسلامی ڕێگەیاندا نوێژی جەژن لە مزگەوتەکاندا بەڕێوە بچێت.

نەتەوەیەکگرتووەکان دەڵێت، ١٤.٦ ملیۆن کەس لە ناوخۆی سووریا ھاوکاریی مرۆییان پێویستە و بەوپێیەش لە ساڵی رابردووەوە ژمارەکە ١.٢ ملیۆن زیادیکردووە و زۆربەی ئەوانەی پێویستییان بە ھاوکاریی مرۆییە ژن و منداڵن , ھۆکاری زیادبوونەکەشی گەراندەوە بۆ چەند ھۆکارێک لەوانە , قووڵبوونەوەی قەیرانی ئابووری، ئاوارەبوونی بەردەوام و گۆڕانی کەشوھەوا، قەیرانی ئاو بەھۆی وشکەساڵی و کەمبوونەوەی ئاوی فورات و  کێشەی بەردەوامی کەمی سووتەمەنی کە وەکو خۆی دەڵێت خزمەتگوزارییە سەرەکییەکانی ژیانی وەکو کارەبای پەکخستووە لە ولڕتەکە .

پێشتر شیکەرەوە سیاسییەکان لەو بڕوایەدا بوون، پێدەچێت ڕوسیا لە ٩ی ئەم مانگەدا، کە ھاوکاتە لەگەڵ ساڵیادی ئاھەنگ و سەرکەوتنەکانی ڕوسیا و خۆبەدەستوەدانی ئەڵمانیای نازی لە جەنگی جیھانی دووەمدا، کۆتایی بھێنێت بە جەنگی ئۆکراین.

لاڤرۆڤ بە میدیاکانی ڕاگەیاند، لەڕووی سەربازییەوە مامەڵەکانیان تەوقت نەکردووە لەگەڵ ھیچ بەروارێکدا، بە ڕۆژی سەرکەوتنی ٩ی ئایاریشەوە، کە ڕۆژی خۆبەدەستەوەدانی ئەڵمانیای نازییە لە ساڵی ١٩٤٥دا.

ئاماژەی بەوەشکردووە، چالاکی کردەوە سەربازییەکانی ڕوسیا لە ئۆکراین ، بە پلەی یەکەم پشت دەبەستێت بە کەمکردنەوەی مەترسییەکان لەسەر دانیشتوانی مەدەنی و سەربازانی ڕوسیا.

ساڵانە لە بەرواری ٩ی ئایاردا لە مۆسکۆ نمایشی سەربازیی فراوان بەڕێوە دەچێت، بەشێوەیەکی ئاسایش ڤلادیمێر پوتن وتارێک پێشکەش دەکات، بەڵام ئاھەنگەکانی ئەمساڵ ھاوکاتە لەگەڵ ھێرشەکەی ڕوسیا بۆ سەر ئۆکراین.

ناوەندی فەلەکناسیی نێودەوڵەتی رایگەیاند، ئەمڕۆ یەکشەممە لە وڵاتانی ئەفغانستان لە کیشوەری ئاسیا و نەیجەر و مالی لە کیشوەری ئەفریقا، یەکەمین رۆژی جەژنی ڕەمەزانە، ئەوە لە کاتێکدایە لە بەشێکی زۆری وڵاتانی ئیسلامی لە ناویاندا لە ھەرێمی کوردستان و عێراق و سعودیە و ئیمارات، رۆژی یەکشەممە وەک تەواوکەری مانگی ڕەمەزانە و رۆژی دووشەممە وەک  یەکەمین رۆژی جەژنی ڕەمەزان دیاریکران.

ھاوکات ئێران و شیعەکانی عێراق ئەمڕۆ چاودێری بینینی مانگ دەکەن و بڕیار لەبارەی یەکەمین رۆژی جەژن دەدەن.

مێژووی رۆژی جیھانی کرێکاران بۆ سەدەی ١٩ دەگەڕێتەوە، بیرۆکەکە لە ٢١ی نیسانی ساڵی ١٨٥٦ لە ئوسترالیا سەریھەڵدا و دواتر گواسترایەوە ئەمریکا، بە شێوەیەک کرێکاران لە "شیکاگۆ" داوایان دەکرد کاتەکانی کارکردنیان بۆ ٨ سەعات کەمبکرێتەوە و دواتر ئەو داواکارییە کرێکارانی ویلایەتی "کالیفۆرنیا"ی ئەمریکا و " تۆرنتۆ"ی کەنەداشی گرتەوە. 

لە یەکی ئایاری ساڵی ١٨٨٦یشدا، کرێکارانی شیکاگۆ کە ژمارەیان لە نێوان ٣٥٠ بۆ ٤٥٠ ھەزار دەبوو، وازیان لە کارھێنا.

ساڵانەش لەو رۆژەدا کرێکارانی جیھان رێپێوان و خۆپیشاندان رێکدەخەن و داوای باشترکردنی رەوشی کارکردن و مووچەکانیان دەکەن. 


 

وەزارەتی بەرگریی ئۆکراین بڵاویکردەوە، لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکانی روسیاوە تاکو ٣٠ی مانگی نیسان، زیاتر لە ٢٣ ھەزار و ٢٠٠ سەربازی روسیا کوژراون و ھەزار و ھەشت تانک و دوو ھەزار و ٤٤٥ زرێپۆش و ٤٥٦ سیستمی بەرگریی مۆسکۆیان تێکشکاندووە، لە بەرامبەردا وەزارەتی بەرگریی روسیا رایگەیاند، ١٤٣ فڕۆکە و ١١٢ ھێلیکۆپتەر و ٦٦٠ فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و دوو ھەزار و ٥٠٣ ئۆتۆمبێلی سەربازیی ئۆکراینان لەناوبردووە.

ھاوکات ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین رایگەیاند، سوپای روسیا ھێزی زیاتری بەرەو خۆرھەڵاتی ئۆکراین جوڵەپێکردووە و جێگیرکردنی ھێزی زیاتی لە ھەرێمی خارکیڤ بۆ دروستکردنی فشاری زیاترە لەسەر دۆنباس.

بەشێک لە چالاکوانان ئەندامانی سەندیکای کرێکاران و ئەندامانی چەند حزبێکی سیاسی چەپڕەو ھەوڵی گەیشتنیان بە گۆڕەپانی تەقسیم لە "ئیستەنبوڵ" دەدا، بەڵام لەلایەن ھێزی پۆلیسەوە رێگرییان لێکرا و پێکدادان لەنێوان خۆپیشاندەران و ھێزە ئەمنییەکان روویدا و دەیان خۆپیشاندەریش دەستگیرکران.

پارێزگاری ئیستەنبوڵ تەنیا ڕێگەپێدانی بۆ خۆپیشاندەرانی یەک ناوچە کردووە و دەڵێت خۆپیشاندان لەو ناوچانەی کە ئاماژەیان پێنەکراوە قەدەغەیە و نایاساییە.

لە ئیستەنبوڵ بەشێکی زۆری خۆپیشاندەران بە زەبری ھێز بڵاوەیان پێکرا. لە ناوچەی بێشکتاش ٣٠ خۆپیشاندەر و لە ناوچەی سیلسی ٢٢ خۆپیشاندەری دیکە دەستگیرکران.

پارێزگاری ئیستەنبوڵ لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ١٦٤ خۆپیشاندەر بە تۆمەتی ئەنجامدانی خۆپیشاندانی نایاسایی دەستگیرکراون.

ساڵانە لە رۆژی جیھانی کرێکاراندا، یادی خۆپیشاندانەکەی یەکی ئایاری ساڵی ١٩٧٧ی ناوچەی تەقسیمی ئیستەنبوڵ دەکرێتەوە، کە ھێزە ئەمنییەکان پەلاماری خۆپیشاندەرانیان دا و لە ئەنجامدا ٣٤ خۆپیشاندەر کوژران و ١٣٦ی تریش برینداربوون، ساڵانەش ھێزەکانی پۆلیس ناوەڕاستی شاری ئیستەبنوڵ دادەخەن و تەنھا رێگە بە چەند چالاکییەکی کەم بەبۆنەی رۆژی جیھانی کرێکارانەوە دەدەن. 

لە نەخشەیەکدا تەلەڤزیۆنی فەرمی رووسیا " Channel One" وردەکاری ھاویشتنی سێ موشەکی ئەتۆمی و مەوداکانیانی بۆسەر پاریس و لەندەن و بەرلین بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت "ھیچ کەسێک بە زیندووی ڕزگاری نابێت."

بەپێی نەخشەکە، مووشەکە ئەتۆمییەکانی رووسیا تەنیا بە ١٠٦ چرکە دەگەنە بەرلین، ھەروەھا بۆ گەیشتن بە پاریس ٢٠٠ چرکە و بۆ لەندەنیش ٢٠٢ چرکەیان پێدەچێت.

نزیکەی سێ مانگە رووسیا ھێرشی بۆسەر ئۆکراین دەستپێکردووە و وڵاتانی ئەوروپا لە دژی مۆسکۆ، بەردەوام پاڵپشتی سەربازی پێشکەس بە ئۆکراین دەکەن.

لە سەرەتای دەستپێکی ھێرشەکانی رووسیاوە تاکو ٣٠ی مانگی نیسان، بەپێی ئاماری وڵاتی ئۆکراین زیاتر لە ٢٣ ھەزار و ٢٠٠ سەربازی روسیا کوژراون.

کۆمسیۆنی زیندانەکانی ناوەندی کۆمەڵەی مافەکانی مرۆڤ لە تورکیا رایگەیاند، لەئێستادا ٣٤١ ھەزار و ٥٠٢ زیندانی لە تەواوی گرتوخانەکانی تورکیا ھەیە، بەشێکی ئەو زیندانیانەش نەخۆشی قورسیان ھەیە و پێویستە ئازاد بکرێن.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ھەزار و ٥١٧ زیندانی نەخۆش لە گرتوخانەکاندا ھەیە، لەو ژمارەیەش ٦٥١ کەسیان تەندروستییان خراپە و نەخۆشی قورسیان ھەیە و پێویستە دەستبەجێ ئازاد بکرێن.

کۆمیسیۆنەکە راشیگەیاندوە، لەگەڵ سەرەتای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا، چەند یاسایەک بۆ ئازادکردنی زیندانییەکان دەرکران، بەڵام جیاوازی لە ئازادکردنی زیندانییەکاندا کراوە، بەشێکی ئەوانەی ئازادکراون ئەندامی رێکخراوە تاوانکارییەکان و کەسانی تاوانباری دادوەری بوون، لە ئازادکردنەکانیشدا زیندانیانی سیاسی پشتگوێخراون.

وتیشی، سوپا و دەزگای ھەواڵگریی ئۆکراین سەرکەوتنی گەورەیان تۆمارکردووە، لە بەرامبەردا روسیا ھەموو شتێک بۆ لەناوبردنی ژیان لە ھەرێمی دۆنباس دەکات و دەیەوێت ئاوەدانی لەو ناوچانە لەناوببات.

 ئاماژەی بەوەشکرد ، ھەرچەندە روسیا بەردەوامە لە ھێرشەکانی بۆ سەر ژێرخانی ئابووری و ناوچەکانی نیشتەجێبوون، بەڵام ئەوان بەرگریی لە خاک و گەلەکەیان دەکەن.

کریستۆڤەر بورگر وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا رایگەیاند، سزای بەندکردنی عوسمان کاڤالا چالاکوانی مەدەنی لە تورکیا، پێشێلکارییەکی روونی پێوەرەکانی سەروەریی یاسا و پابەندبوونە نێودەوڵەتییەکانە، کە پێویستە تورکیا وەک ئەندامی ئەنجومەنی ئەوروپا و باڵێوراو بۆ بە ئەندامبوون لە یەکێتیی ئەوروپا پێوەیان پابەند بێت، وتیشی، پێویستە وڵاتانی تری ئەوروپا، ھاوشێوەی ئەڵمانیا داوای روونکردنەوە لە تورکیا بکەن و نیگەرانی خۆیان لەبارەی سزادانی عوسمان کاڤالا بەو وڵاتە بگەیەنن.

رۆژی دووشەممە دادگای ١٣ی ئیستەنبوڵ لەسەر دۆسیەی خۆپیشاندانەکانی "گەزی پارک" لە ساڵی ٢٠١٣، سزای زیندانیکردنی ھەتاھەتایی بەسەر عوسمان کاڤالا چالاکوان و کەسایەتیی ئۆپۆزسیۆندا سەپاند.

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، لە راگەیاندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، رۆژی پێنجشەممەی ھەفتەی رابردوو، نوێنەرانی ئەمریکا و بەریتانیا و فەڕەنسا و ئەڵمانیا و نەرویژ، لەگەڵ تورکیا و عێَراق و سعودیە و میسر و قەتەر و ئوردن و نوێنەرانی یەکێتیی ئەوروپا و کۆمکاری عەرەبی، لە پاریسی پایتەختی فەڕەنسا، لەبارەی قەیرانی سوریا کۆبوونەتەوە.

روونیشیکردەوە، وڵاتانی بەشدار جەختیان لە بەردەوامی ھاوکارییەکان بۆ ئەو وڵاتانە کردەوە، کە پەنابەری سوورییان لەخۆگرتووە و پاڵپشتیی خۆیان بۆ ھەوڵەکانی نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ کاروباری سوریا، بۆ کۆتاییھێنان بە قەیرانی ئەو وڵاتە لە رێگەی چارەسەری سیاسییەوە دووپاتکردەوە، پێشیوازیشیان لە رێکخستنی کۆنگرەی شەشەمی برۆکسل کرد، کە بڕیاروایە ٩ی مانگی ئایار لەبارەی داھاتووی سوریا و ناوچەکە بەڕێوەبچێت.