سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا رایگەیاند، لە ساڵی ٢٠١٧ەوە تائێستا لە ئەنجومەنی ئاسایش بەھاوبەشی لەگەڵ چین دژی ھەموو ئەو سزایانە بوون کە بەسەر کۆریای باکووردا سەپێنراون، دوای سەردانەکەی کیم جۆنگ ئون سەرۆکی کۆریای باکووریش بۆ روسیا، بەھیچ شێوەیەک رێگە نادەن ھیچ وڵاتێک و ھێز و لایەنێک سزا بەسەر کۆریای باکووردا بسەپێنرێت و ئەگەر ئەوەش رووبدات، بەشێوەیەک ھاوکاری ئەو وڵاتە دەکەن کە سزاکان ھیچ کاریگەرییەکیان نەبێت.

وتیشی، وڵاتانی خۆرئاوا بە زارەکی باسی چارەسەرکردنی کێشە و گرفتەکان دەکەن، بەڵام بەھیچ شێوەیەک راست ناکەن و تەنھا لەگەڵ ئەوە راھاتوون و فێربوون سزا بەسەر ئەو وڵاتانەدا بسەپێنن.

پوتن و کیم جونگ ئون دوای بەسەرکردنەوەی دامەزراوەکانی دروستکردن و ھەڵدانی مانگی دەستکرد لە بنکەی فۆستۆچنی گەردوونی لەو پەڕی رۆژھەڵاتی روسیا، کۆبوونەوەی نێوانیان بە ئامادەبوونی وەزیرانی بەرگری ھەردوو وڵات دەستپێکردووە.

پوتن لە دەستپێکی کۆبوونەوەکەدا خۆشحاڵی خۆی دەربڕی بە دیداری کیم جونگ ئون و رایگەیاند،سەرجەم دۆسییەکان لەگەڵ کیم تاوتوێ دەکات ، ھەروەک ئامادەیی روسیای پیشاندا بۆ ھاوکاریکردنی کۆریای باکور لە دروستکردنی مانگی دەستکرد و ھۆکاری سەردانەکەشی بۆ بنکەی فۆستۆچنی گەردوونی بۆ ھەمان مەبەست گەڕاندەوە.

ئاژانسی ئەسۆشیێیەتد پرێس بڵاویکردووەتەوە، لەگەڵ نزیکبوونەوەی سەرھەڵدانی خۆپیشاندانەکان، دەسەڵاتدارانی کۆماری ئیسلامی ئێران ھەوڵەکانیان چڕکردووەتەوە، بۆ رێگریکردن لە دروستبوونی گردبوونەوە و خۆپیشاندان.

ئەوەشی خستەڕوو، ھێزە ئەمنییەکانی ئێران دەستیانکردووە بە دوورخستنەوەی ئەو خوێندکار و مامۆستایانەی زانکۆ کە پشتگیری لە ژینا ئەمینی دەکەن و لە چەند ناوچەیەکیش ھێڵی ئینتەرنێت راگیراوە. 
ئاژانسی ئەسۆشێیەتید پرێس راشیگەیاند، لە چەند رۆژی رابردوو، بەڕێژەیەکی بەرچاو خاڵی پشکنینی پۆلیسی رەوشتی ئێران لە ناوچەکە زیادکراوە و ھەر ژن و کچێک حیجاب نەبێت، رێککاری یاسایی بەرامبەر دەگیرێتەبەر.

رۆژی ١٣ی ئەیلولی ساڵی رابردوو، ژینا ئەمینی تەمەن ٢٢ ساڵ، کە ژنە کوردێکی چالاکوانی دانیشتووی شاری سەقزبوو لە رۆژھەڵاتی کوردستان، لەلایەن پۆلیسی رەوشتی ئێرانەوە دەستگیرکراو دوای سێ رۆژ لە زیندان گیانی لەدەستدا، ئەوەش خۆپیشاندانی بەرفراوانی لێکەوتەوە.

 کۆمپانیانی ئەپڵ ئەمشەو لە کۆنگرەی ساڵانەی خۆیدا و لە ھۆڵی ستیڤ جۆبس لە ئەمریکا، زنجیرە نوێکەی ئایفۆن نمایش دەکات، کۆمپانیای ئەپڵ لەو بارەیەوە دەڵێت، زنجیرە مۆبایلی ئایفۆنە نوێیەکان، لە ھەیکەلێکی تیتانیۆم دروستکراوە و رامی مۆبایلەکە شەش بۆ ھەشت گیگابایت دەبێت، کامێراکەشی ٤٨ مێگاپکسڵ دەبێت. 

راشیگەیاند، ئایفۆن ١٥ی پڕۆ بە چوار رەنگ بەردەستە دەبێت کە رەنگەکانی رەش و زیوی، لەگەڵ دوو رەنگی نوێ کە رەنگی شین و خۆڵەمێشین.

نرخەکانی زنجیرە نوێیکەی ئایفۆن لە ٧٩٩ دۆلارەوە دەستپێدەکات بۆ ھەزار و ٢٩٩ دۆلار ئەوەش بەراورد بە ئایفۆن ١٤ لە ھەموو جۆرەکان، ١٠٠ دۆلار نرخەکەی زیادیکردووە.

بریکاری بەرھەمەکانی کۆمپانیای ئەپڵ لە سلێمانی و ھەولێریش رایانگەیاند، لە سبەینێوە ھاووڵاتیان دەتوانن دەستبکەن بە ناونسین بۆ کڕینی بەرھەمە نوێیەکانی ئەپڵ و لە ماوەی چەند رۆژێکدا دەگاتە دەستیان.

مانگی سوری لیبی بڵاویکردەوە، لافاوەکە زۆرترین زیانی بە شارۆچکەی درنە گەیاندووە و بەھۆیەوە ٢٨٠٠ کەس گیانیان لەدەستداوە، ھەروەھا ٢٠ ھەزار خێزانیش ئاوارەبوون.

لە رۆژی یەکشەممەوە زریانی مامناوەندی دانیاڵ بە رۆژھەڵاتی لیبیادا تێپەڕی و لە ئەنجامیشدا چەند بەنداوێکی سەرووی شارۆچکەی دێرنە تێکشکان، کە بەھۆیەوە تائێستا حەوت ھەزار کەس بێسەروشوێنن و گەران بەدوایاندا بەردەوامە.

وەزارەتی ناوخۆی مەغریب لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە میانی گەڕان و بەدواداچوونەکانی تیمەکانی فریاگوزاری بۆ رزگارکردنی قوربانییانی بومەلەرزەکە، تائێستا دوو ھەزار و ٦٨١ حاڵەتی گیانلەدەستدان بەھۆی بومەلەرزەکەوە پشتڕاستکراوەتەوە و دوو ھەزار و ٥٣٠ برینداریش تۆمارکراوە.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، گەڕان و بەدواداچوونی تیمەکانی فریاگوزاری و لایەنە پەیوەندیدارەکان بەردەوامن بۆ رزگارکردنی قوربانییانی بومەلەرزەکە و چارەسەرکردنی بریندارەکان.

رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا رایگەیاند، لە پەراوێزی کۆبوونەوەکانی لوتکەی گرووپی ٢٠ کە لە شاری نیودەلەھی پایتەختی ھندستان بەڕێوەچوو، لەگەڵ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا کۆبووەتەوە و گفتوگۆیەکی وردیان لەسەر پرسی فرۆشتنی فڕۆکەی ئێف١٦ لەلایەن ئەمریکاوە بە تورکیا کردووە و چەند ساڵێکیشە ھەردوو وڵات لەسەر ئەو بابەتە لە گفتوگۆدان و تائێستا نەگەیشتوونەتە رێککەوتن.

وتیشی، لە ئەنجامی گفتوگۆکەی لەگەڵ بایدن لەوە تێگەیشتووە کە ئەمریکا، پێدانی فڕۆکەی ئێف١٦ی بە تورکیا بەستووەتەوە بە رەزامەندی ئەنقەرە لەسەر بە ئەندامبوونی سوید لە ناتۆ، کە ئەوەش دوو پرسی زۆر دوور و جیاوازن لە یەکتر و تورکیا بە ھیچ شێوەیەک قبوڵی ناکات.

ماکسیم رێشێتنیکۆف، وەزیری گەشەپێدانی ئابوری رووسیا لە کۆڕبەندی ئابووری ڕۆژھەڵات ڕایگەیاند، ڕوسیا پێشنیازی ھەڵوەشاندنەوەی تەواوەتی ڤیزەی گەشتیاری بۆ کوەیت، عومان، بەحرەین، سعودیە، و مالیزیا کردووە.

وتیشی گەشتیاری ناوخۆیی بووە بە ئاڵنگارییەکی نوێ و پەرە بە پرسی گواستنەوەی ناوخۆیی دەدەن لە جێگەی دابینکردنی ڤیزا بۆ ھاوڵاتیانی بیانی. 

رووسیا و چین لە مانگی ئابدا رێککەوتنێکیان ئیمزاکرد، کە رێگە بە ھاوڵاتیانی ھەردوو وڵات دەدات بەبێ ڤیزا سەردانی یەکتر بکەن. رووسیا لە گەڵ ھندستانیشدا کار دەکات بۆ ئەوەی لەساڵی ٢٠٢٤دا ھاوڵاتیانیان بەبێ ڤیزا سەردانی وڵاتانی یەکتری بکەن.

میدیاکانی مەغریب بڵاویانکردووەتەوە، جگە لە تیمە فریاگوزارییەکانی وڵاتەکەیان، چەندین وڵاتی تریش تیمی تایبەت بە گەڕانیان بە دوای بێسەروشوێنبووان رەوانەی مەغریب کردووە و لەھەموو ئەو شوێنانەشی بومەلەرزەکە زیانی پێگەیاندووە، زیاتر لە ٤٨ سەعاتە تیمەکان بەردەوامن لە گەڕان بە دوای چارەنووسی ئەو کەسانەی تائێستا بێسەروشوێنن و کەوتوونەتە ژێر داروپەردووی خانوو و باڵەخانە روخاوەکانەوە.

وەزارەتی ناوخۆی مەغریبیش بڵاویکردووەتەوە، بەپێی دواین ئامار و زیانیارییەکان، بەھۆی بومەلەرزەکەی چەند رۆژی رابردوو، تائێستا ٢ ھەزار و ١٢٢ کەس گیانیان لەدەستداوە و ٢ ھەزار و ٤٢١ی تریش برینداربوون و تائێستاش ئامارێکی ورد و تەواوی بێسەروشوێنبووان لە بەردەستدا نییە.

میدیاکانی عێراق، لە زاری سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە بڵاویانکردەوە، رۆژی ٢٠ی ئەم مانگە، محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق، سەردانی شاری نیویۆرکی ئەمریکا دەکات و بەشداری لە کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوەیەکگرتووەکان دەکات.

چاوەڕواندەکرێت فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق، یاوەریی سودانی بکات و سەردانەکەش دوو رۆژ بخایەنێت، ھەروەھا بڕیارە سودانی لە پەراوێزی کۆبوونەوەکانی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوەیەکگرتووەکان، چاوی بە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بکەوێت.

ئەگەر سودانی و بایدن لە نیویۆرک کۆببنەوە، دەبێتە یەکەمین کۆبوونەوەیان لە دوای دەستبەکاربوونی محەمەد شیاع سودانی وەک سەرۆک وەزیرانی عێراق.

رەجەب تەیب ئەردۆغان لە پەراوێزی لوتکەی گروپی جی بیست لە ھندستان لەگەڵ لۆلا داسیلڤا ھاوتا بەرازیلیەکەی کۆبوەوەو لە دیدارەکەدا ھەردوو سەرۆک ھەنگاوەکانی پەرەپێدانی زیاتری پەیوەندییەکانیان تاوتوێکرد.

ھاوکات ھەردوولا بیروڕایان لەبارەی کێشە ھەرێمی و جیھانییەکانی جێی بایەخی ھەردوو وڵات ئاڵوگۆڕکرد. 

ئەردۆغان ھیوای سەرکەوتنی بۆ بەرازیل خواست کە لە ساڵی داھاتوودا سەرۆکایەتی گروپی جی بیست دەکات، وتیشی، قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی ھەردوو وڵات لە ساڵی رابردوودا ٥.٦ ملیار دۆلار بووەو بە ھەوڵی ھاوبەش دەتوانن بیگەیەننە ١٠ ملیار دۆلار.

یۆرگن شتوک سەرۆکی پۆلیسی نێودەوڵەتی کە بە ئینتەرپول ناسراوە رایگەیاندووە، بەردەوامی شەڕ و ھێرشەکانی روسیا و ئۆکراین بۆ سەر یەکتر، کێشەیەکی گەورەیە بۆ ھەموو جیھان و پێویستە ھەموو وڵاتان و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و رێکخراوە جیھانییەکان بە ھەر رێگەیەک بێت ھەوڵ بدەن کۆتایی بەو شەڕە بھێنن.

وتیشی، یەکێک لە ھۆکارە سەرەکییەکانی بەردەوامی شەڕی نێوان روسیا و ئۆکراین رەوانەکردنی چەک و پێداویستی سەربازییە لەلایەن ئەمریکا و وڵاتانی خۆرئاواوە بۆ ئۆکراین، ئەوەش ھەڕەشە و مەترسییەکی گەورەیە بۆ ھەموو جیھان و شەڕی نێوان ئەو دوو وڵاتەش درێژ دەکاتەوە.

پەیمانگای نیشتمانی جیۆفیزیای مەغریب رایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمرۆ بەدووری ٣٢٠ کلیۆمەتر لە ریباتی پایتەخت بومەلەرزەیەک بە گوڕی ٧ پلە بە پێوەری رێختەر روویداوەو چەقی بومەلەرزەکەش ھەرێمی حەوز بووە و لە شاری مەراکیش و چەند شارێکی دەوروبەری زیانی گیانی و ماددی گەورەی لێکەوتووەتەوەو ترس و دڵەراوکێیەکی زۆری لە نێو دانیشتوانی وڵاتەکەدا بڵاوکردەوەو لە سەرشەقامەکان رۆژیان کردەوە.

پەیمانگای نیشتمانی جیۆفیزیای مەغریب ئاماژەی بەوەشکرد، بومەلەرزەکە بەھێزترینە لە ماوەی سەد ساڵی رابردووی وڵاتەکەدا و دوای بومەلەرزە سەرەکییەکەش ژمارەیەک پاشلەرزەی تر روویانداوە کە بەھێزترینیان ٦ پلەبووە، پێشبینیشی کرد، لە رۆژانی داھاتوودا پاشلەرزەکان بەردەوامیان ھەبێت.

رەشید خەلفی ئەمینداری وەزارەتی ناوخۆی مەغریب رایگەیاند، بەھۆی بومەلەرزەکەوە ٦٣٢ کەس گیانیانلەدەستداوە و ٣٢٩ کەسی تریش برینداربوون، داواشی لە ھاووڵاتیانی وڵاتەکەی کرد ئارامبگرن و ھەموو توانا و کەرەستەیەک خراوەتە بەردەست بۆ بەھاناوەچوونی لێقەوماوان.

لەلایەکی ترەوە باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە مەغریب ھۆشداریدا لە دروستبوونی شەپۆلەکانی تسونامی لە کەناراوەکان ، نەتەوەیەکگرتوەکان و یەکێتی ئەوروپا و سەرۆک وەزیرانی ھندستان ھاوخەمی خۆیان بۆ قوربانیانی بومەلەرزەکە راگەیاندو ئامادەیی ھەموو ھاوکارییەکیان بۆ لێقەوماوان دەربڕی.

ئەنجومەنی دەوڵەت کە باڵاترین دادگایە لە فەڕەنسا تایبەت بە بڕیاردان لەو سکاڵایانەی لە دژی حکومەت تۆمار دەکرێن، سکاڵای کۆمەڵەیەکی ئیسلامی رەتکردەوە کە دژی بڕیاری حکومەت بۆ قەدەغەکردنی عەبا لە ناوەندەکانی خوێندندا تۆماری کردبوو.

ئەنجومەنی دەوڵەت دووپاتیکردوەتەوە، ئەو بڕیارەی حکومەت لە کۆتایی مانگی ئاب دەریکردووە بۆ قەدەغەکردنی عەبا لە ناوەندەکانی خوێندن نابێتە مایەی جیاری لە دژی موسوڵمانان و بڕیارە پشتبەستووە بە پرەنسیپی عەلمانییەتی دەوڵەت

قەدەغەکردنی پۆشینی عەبا کە مۆرکێکی ئاینی ھەیە لە ناوەندەکانی خوێندنی فەڕەنسا مشتومڕێکی زۆری دروستکردووە، بە پێی یاسایەک کەلە ساڵی ٢٠٠٤ دەرچووە  بوونی دروشمە ئاینییەکان لە قوتابخانەکاندا قەدەغەیە.

کیم جونگ ئون سەرۆکی کۆریای باکور لە رێورەسمی ئاشکراکردنی ژێردەریاییە نوێکە ئاماژەی بە پلانی ستراتیژی و تاکتیکی ئامانجدار کرد، بۆ بەھێزکردنی بەردەوامی پرۆسەی نوێکردنەوەی ھێزەکان و بەرەوپێشچوون بۆ پڕچەککردنی ئەتۆمی دەریایی لە داھاتوودا.

ژێردەریاییەکە ناوی( ھیرۆ کیم ئون ئۆک)ی لێنراوە و بەوتەی کیم جونگ ئون، پڕچەککردنی ھێزی دەریایی بە چەکی ئەتۆمی بووتە ئەرکێکی بەپەلە.

بایدن لە بنکەی ئاسمانی ئەندرۆ لە نزیک واشنتۆن بەرەو ھندستان بەڕێککەوت و بەر لە لوتکەی گروپی بیست لەگەڵ نایندرا مودی سەرۆکوەزیرانی ئەو وڵاتە کۆدەبێتەوە، دوای لوتکەکەش دەچێتە ڤێتنام.

لە لوتکەی ئەمساڵدا ھەریەکە لە ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا و شی جین بینگ سەرۆکی چین ئامادەنابن و پیدرۆ شانچێز سەرۆکوەزیرانی ئیسپانیاش بەھۆی توشبوونی بە کۆرۆنا بەشداریکردنی لە لوتکەکەدا ھەڵوەشاندەوە،  سەرەڕای ئەو دابەشبوونە، بایدن ھەوڵدەدات لە لوتکەکەدا بیسەلمێنێت ھێشتا گروپی بیست پێکھاتەیەکی سەرەکییە بۆ ھەماھەنگی ئابوری جیھانی و دەرفەتێکی گونجاوە پەیامێک ئاراستەی پەکین و ھاوپەیمانە ھەڵکشاوەکانی بکات لە برێکس بکات.

ھەروەھا جیک سولیڤان راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، لە لوتکەی بیست بایدن تاوتوێی زنجیرەیەک ھەوڵی ھاوبەش بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی جیھان دەکات، لەوانەش گۆڕانکارییەکانی کەشوھەواو کەمکردنەوەی لێکەوتە ئابوری و کۆمەڵایەتییەکانی جەنگی روسیا لە ئۆکراین.