جیهان
وەزارەتی تەندروستی غەززە لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئاماری کوژراوانی کەرتی غەززە گەیشتووەتە ٩ ھەزار و ٦٢ کوژراو کە لەنێوانیاندا سێ ھەزار و ٧٦٠ منداڵ و دوو ھەزار و ٣٢٦ ژن ھەیە و و ٣٢ ھەزار کەسیش بریندار بوون.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، زیاتر لە دوو ھەزار راپۆڕتیان لەسەر حاڵەتی بێسەروشوێنبوونی دانیشتووی غەززە پێگەیشتووە، کە لەئاکامی بۆردومانەکانی ئیسرائیل چارەنووسیان نادیارە.
لای خۆیەوە، رێکخراوی مرۆیی پزیشکانی بێسنوور رایگەیاند، سەرەڕای ئەوەی دەروازەی رەفەح بۆ گەیاندنی بریندارانی غەززە بە میسڕ کراوەتەوە، بەڵام بەھۆی گەمارۆ و بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە نەتواندراوە بە رێژەی پێویست بریندارانی غەززە بگەیەندرێنە میسڕ بۆ چارەسەر و ھێشتا ٢٠ ھەزار بریندار لە کەرتی غەززدا ھەن.
جۆن کیربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی کۆشکی سپی رایگەیاند، ھیچ پلان و نیەتێکیان نییە بۆ بڵاوکردنەوەی ھێزی سەربازی ئەمریکی، یاخود ھێزی ئاشتی پارێز لە غەززە، نە لە ئێستا و نە لە داھاتووشدا.
وتیشی، ئەمریکا پێیوایە بزووتنەوەی حەماس بەشدارنابێت لە حکومەتی داھاتووی کەرتی غەززە، کاتێک ئەو جەنگە لەگەڵ ئیسرائیل کۆتایی دێت، لەگەڵ ھاوپەیمانەکانیشیان رەوشی غەززە دوای کۆتایھاتنی جەنگ تاوتوێ دەکەن.
جۆن کیربی ئاماژەی بەوەشدا، ئەمریکا ئێستا بە کاتێکی گونجاو نازانێت بۆ راگەیاندنی ئاگربەستی گشتی، بەڵام گرنگە شەڕ رابگیرێت بۆ گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، رۆژی پێنج شەممە ئیبراھیم رەئیسی سەرۆککۆماری ئێران سەردانی شاری سنە دەکات، بڕیارە لەسەردانەکەیدا چەند پڕۆژەیەکی خزمەتگوزاری وەک رێگەوبان، پیشەسازی کشتوکاڵ و تەندروستی لە سنوری پارێزگای سنە بکاتەوە.
راشیگەیاند، بڕیارە لەو سەردانەدا سەرۆککۆماری ئێران فڕۆکەخانەی سەقز و ھێڵی شەمەندەفەری نێوان سنە و ھەمەدان بکاتەوە.
سوپای ئیسرائیل بڵاویکردەوە، لە بەردەوامی ھێرشە زەمینییەکەیاندا، نۆ سەربازیان لە باکوری کەرتی غەززە کوژراون، ھەروەھا ناو و تەمەنی ئەو سەربازانە و شوێنی نیشتەجێبوونیان بڵاوکردووەتەوە.
ھاوکات بە پێی ئامارێک کە سوپای ئیسرائیل بڵاویکردووەتەوە، لەسەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکەی بزووتنەوەی حەماس بۆ سەر باشوری ئیسرائیل لە حەوتی ئۆکتۆبەر تائێستا، ٣٢٦ سەربازی ئیسرائیلی کوژراون.
بە پێی رۆژنامەی "جیروزلیم پۆست"ی ئیسرائیلیش، چوار سەربازی دیکەیان بە سەختی برینداربوون، کە دووانیان سەر بە کەتیبەی ٧٧ن و یەکێکیان سەر بە کەتیبەی تسابارە و سەربازێکی دیکەش کە برینداربووە، سەر بە کەتیبەی "روتم"ە.
سوپای ئیسرائیل لە راگەیەنراوێکدا ئەوەی خستووەتەڕوو، لە ٢٦ رۆژی ھێرشەکانیدا بۆ سەر کەرتی غەززە ١١ ھەزار شوێنی لە ناوچە جیاوازەکانی کەرتی غەززە بۆردومان کردووە.
لای خۆیەوە حەماس رایگەیاند، ھەرچەندە سوپای ئیسرائیل لەچەندین بەرەوە ھێرشی زەمینی بۆ سەر کەرتی غەززە دەستپێکردووە، لە بەرامبەریشدا ھێزەکانیان لەناو غەززە دەیان ھێرشی موشەکییان کردوەتەسەر سوپای ئیسرائیل و دوژمنەکانیان تائێستا ھیچ ئامانجێکیان بەدەستنەھێناوە.
وەزارەتی تەندروستیش لە غەززەش دەڵێت، رۆژی سێشەممە بە شەش بۆمب ھێرشکراوەتە سەر کامپی جبالیا کە کێشی ھەر بۆمبێک یەک تۆن بووە، بەوھۆیەش ٤٠٠ کەس کوژراون و بریندار بوون.
ھاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا و حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران بە رۆژنامەنوسانیان راگەیاند، لە کۆبوونەوەکەیاندا باسیان لە گۆڕانکارییەکانی غەززە و سوریا و عێراق کردووە و داوای راگرتنی ھێرشەکانی ئیسرائیلیان کردووە.
دەشڵێن، پێویستە وڵاتانی جیھان ھەوڵەکانیان یەک بخەن بۆ راگرتنی ئەو کۆمەڵکوژیانەی بەرامبەر خەڵکی غەززە دەکرێت.
لە ھەنگاوێکدا کە وڵاتانی دیکەی ئەوروپا لێکۆڵینەوەیان لەسەرکردووە و لەلایەن چەندین کۆمپانیاوە پشتگیری دەکرێت، ئەڵمانیا تاوتوێی سیستمێکی نوێی کارکردن دەکات، کە رۆژانی کار لە ھەفتەیەکدا بۆ چوار رۆژ کەم بکاتەوە.
ئەو ھەنگاوە لە ئەڵمانیا لەکاتێکدایە کە ھەڕەشەکان بۆ داڕمانی ئابوری زۆرە و ھانی خاوەن کارەکان دەدات بە ھۆشیارتر مامەڵە بکەن.
لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٤یشەوە، ٥٠ کۆمپانیای جیاواز لەڕووی کار و قەبارە و تواناوە، ئەزموونی کەمکردنەوەی کاتی کارکردن دەکەن بۆ ماوەی شەش مانگ، بەو مەرجەی پارێزگاری لە توانای بەرھەمھێنان بکەن.
وەزارەتی تەندروستی لە کەرتی غەززە بڵاویکردەوە، کۆی گشتی کوژراوان لە سەرەتای بۆردومان و ھێرشەکانی ئیسرائیلەوە گەیشتووەتە ھەشت ھەزار و ٧٩٦ کەس، کە لەنێویاندا سێ ھەزار و ٦٤٨ منداڵ و دوو ھەزار و ٢٩٠ ژن ھەیە، ھەروەھا ٢٢ ھەزار و ٢١٩ کەسیش برینداربوون.
ھەر بەپێی ئامارەکە، ٢٠٣٠ بانگەواز بۆ گەڕان بەدوای بێسەروشوێنبووەکاندا گەیشتووەتە تەندروستی غەززە، ھەروەھا ١٣٢ کارمەندی تیمی تەندروستی کوژراون و ١٦ نەخۆشخانەش بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیل و نەمانی سوتەمەنی، ناتوانن ھیچ خزمەتگوزارییەک پێشکەش بکەن.
تەندروستی غەززە راشیگەیاند، لە کەمپی جەبالیا کۆمەڵکوژییەکی دیکە روویداوە، دوای ئەو کۆمەڵکوژییەی لە مانگی رابردوو لە نەخۆشخانەی مەعمەدانی روویدا.
ھاوکات سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، لەسەرەتای ھێرشەکانەوە تائێستا ١١ ھەزار شوێنیان لە کەرتی غەززە بۆردومانکردووە.
سێرگی شویگۆ وەزیری بەرگری روسیا رایگەیاند، لەسەرەتای شەڕی نێوان وڵاتەکەی و ئۆکراینەوە تائێستا ھەزار و ٤٠٠ ئامێری جەنگی ئاسمانی ئۆکراینیان خستووەتە خوارەوە کە ٣٧ فڕۆکەی جەنگی و شەش مووشەکی ئەتاکمس بوون و ھەمووشیان دروستکراوی ئەمریکان و وەک ھاوکاری دراون بە سوپای ئۆکراین، ئەمەش نیشانەی بەھێزی و پێشکەوتوویی سیستمی بەرگری ئاسمانی روسیایە.
وتیشی، ئەگەر ئەمریکا ژمارەیەک فڕۆکەی جەنگی ئێف١٦ بداتە ھێزی ئاسمانی ئۆکراین، ھەموویان تێکدەشکێنن و دەیانخەنە خوارەوە.
ئەو لێدوانەی وەزیری بەرگری روسیا لەکاتێکدایە کە بەپێی زانیاری میدیاکانی ئەمریکا لەماوەی ٢٠ رۆژی داھاتوودا ئەمریکا ژمارەیەک فڕۆکەی ئێف١٦ رەوانەی ئۆکراین دەکات بۆئەوەی لە ھێرشەکانیاندا بۆسەر سوپای روسیا بەکاریان بھێنن.
ماتیۆ میلەر وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، لەبارەی ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەزی فشارێکی زۆریان لەسەر دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتە دروستکردووە بۆئەوەی سنورێک بۆ قوربانییە مەدەنییەکان دابنێن و خۆیان بەدووربگرن لە کردنەئامانجی خەڵکی مەدەنی لە کەرتی غەززە و ئاگاداریشیان کردوونەتەوە پێویستە پابەندی یاساکانی شەڕ بن.
وتیشی، پێشبینی دەکەین سەرجەم بارمتەکان بە ئەمریکییەکانیشەوە کە لەژێر دەستی حەماسدان ئازاد بکرێن، بەڵام چەند رۆژێکی پێدەچێت.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا جەختیشیکردەوە لە پێناو ئازادکردنی بارمتە ئەمریکییەکان ھیچ سازشێک بۆ حەماس ناکەن، ئاشکراشیکرد.
تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانیی رایگەیاند، رەوشی مرۆیی لە ھەموو بوارەکاندا زۆر خراپە، سات لە دوای سات بەرەو خراپتریش دەچێت و دانیشتووانی ئەو شارە خۆراک، نان، ئاو و کارەبایان لێبڕاوە و شوێنی مانەوەیان نەماوە، زۆربەی نەخۆشخانەکانیش بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە وێران بوون و ناتوانن خزمەتگوزاری تەندروستی پێشکەش بکەن، کە ئەمەش ھێندەی تر رەوشەکەی سەختکردووە.
وتیشی، ناکرێت بە بەرچاوی ھەمووانەوە کارەساتێکی گەورەی مرۆیی لە کەرتی غەززە روبدات و جیھانیش بێدەنگ بێت، پێویستە ھەموو وڵاتان و رێکخراوە نێودەوڵەتیەکانیش ھەنگاوی جددی و بە پەلە بنێن بۆ راگرتنی شەڕ و گەیاندنی ھاوکاری بە خەڵکی زیانلێکەوتوو و لێقەوماوی کەرتی غەززە.
بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، رۆژ لەدوای رۆژ بەھۆی ھێرشەکانی بزوتنەوەی حەماسەوە بۆسەر سوپا و پێگە سەربازییەکانیان، ژمارەی سەربازە کوژراوەکانیان زیاتر دەبێت.
وتیشی، ئیسرائیل لە شەڕێکی سەخت و قورسدایە و ئەو شەڕەش درێژخایەن دەبێت، سەرەڕای ئەوەش کە دڵنیان لەسەرکەوت و کۆتایی ھێنان بە حەماس، بەڵام لە رووی گیانی و ماددیشەوە زیانی زۆریان پێدەگات.
ئاژانسی ئێسنای ئێرانی بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ حسێن ئەمیر عەبدوڵاھیان وەزیری دەرەوەی ئێران، سەردانی دەوحەی پایتەختی قەتەر دەکات و پاشان سەردانی ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا دەکات.
ھەرچەندە میدیاکانی ئێران وردەکاریی کۆبوونەوەکانی عەبدوڵاھیانیان لە دەوحە و ئەنقەرە ئاشکرانەکردووە، بەڵام ئاماژەیان بەوەکردووە، عەبدوڵاھیان لەگەڵ بەرپرسانی تورکیا و قەتەر ھەوڵە دیپلۆماسییەکان بۆ راگرتنی شەڕ لە غەززە تاوتوێ دەکات.
لە دوو ھەفتەی رابردوودا، وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی بەغداد و بەیروت و دەوحەی کرد و لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عێراق و لوبنان و قەتەر، گفتوگۆیان لەبارەی راگرتنی شەڕی غەززە کرد.
وەزارەتی دەرەوەی ئیسرائیل لە ئێکسێکدا بڵاویکردەوە، تەرمی شانی لوکی تەمەن ٢٣ ساڵان، کە بە رەگەز ئەڵمانی-ئیسرائیلییە بە کوژراوی دۆزراوەتەوە و تەرمەکەشی ناسراوەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، شانی لوک رۆژی حەوتی مانگ لە فێستیڤاڵێکدا رفێندراوە و لەلایەن چەکدارانی حەماسەوە روبەڕوی ئەشکەنجەدان بووەتەوە و لەناو غەززەدا سوڕێندراوەتەوە.
لەبەرامبەردا نەسیم لوک باوکی شانی، ئاشکرایکرد، کچەکەی رۆژی حەوتی مانگ لەکاتی ھێرشەکەی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، بە ئۆتۆمبێل لەگەڵ چەند ھاوڕێیەکی ھەڵاتوون، بەڵام تەقەیان لێکراوە و لەئەنجامدا شانی لوک دەستبەجێ گیانی لەدەستداوە.
شانی لوکی تەمەن ٢٣ ساڵان، وەک تاتۆ ئارتێست کاریکردووە و وێنەکانی لە ئینستاگرام بڵاوکردووەتەوە، رۆژی حەوتی ئەم مانگە لە بیانی نەقەب لە باشوری ئیسرائیل لە فێستیڤاڵێکدا لەلایەن چەکدارانی حەماسەوە روبەڕوی ھێرشبوونەوە.
سوپای ئیسرائیل بەرەبەیانی ڕۆژی سێشەممە لە پۆستێکدا لە پێگەی ئێکس ڕایگەیاند، فڕۆکە جەنگیەکانیان چەندین ھێرشیانکردوەتەر سەر ژێرخانی حزبوڵا لەسەر خاکی لوبنان و چەندین پێگەیان لە ناوبردووە کە ھەندێکیان کۆگای چەک بوون.
سوپای ئیسرائیل راشیگەیاند، لە ھێرشەکانیاندا ٦٢ کەس کوژراون چواریان ھاووڵاتی مەدەنی بوون و رۆژنامەنوسێکیش لە نێویاندا ھەیە، لە بەرامبەریشدا چوار سەربازی سوپای ئیسرائیلیش کوژراون.
مانگی سووری فەڵەستینی بڵاویکردەوە، سوپای ئیسرائیل ناوچەیەکی لە باکووری کەرتی غەززە بۆردومانکردووە، کە زۆر نزیکبووە لە نەخۆشخانەی قودس، کە ھەزاران ئاوارەی مەدەنیی تێدا نیشتەجێبوون.
راشیگەیاند، بۆردومانی تۆپخانەکانی ئیسرائیل لە ناوچەی تەلەھەوا ھەر بەردەوامن، کە نەخۆشخانەی قودس دەکەوێتە ئەو ناوچەیەوە و بەھۆی بۆردومانەکانیش باڵەخانەی نەخۆشخانەکە لەریووەتەوە و ئاوارە و تیمە پزیشکییەکانی دووچاری ترس و دڵەڕاوکێ کردووە.
پێشتر ئاژانسی فرانس پرێس لە زاری بەڕێوەبەری نەحۆشخانەی بەشار مورادەوە ئاشکرایکرد، ئیسرائیل بە "زمانێکی توند" داوای دەستبەجێ چۆڵکردنی نەخۆشخانەی قودسی کردووە، چونکە بۆردمانی دەکەن، کە بەپێی ئاماری مانگی سووری فەڵەستینی، نەخۆشخانەکە جگەلە نەخۆش نزیکەی ١٤ ھەزار ئاوارەی تێدایە.