لەدوای کوژرانی یەحیا سینوار، بۆ یەکەمجار وەفدێکی بزووتنەوەی حەماس سەردانی قاھیرە دەکات بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکانی راگەیاندنی ئاگربەست لە کەرتی غەززە.

سەرچاوەیەک لە حکومەتی میسر بە کەناڵی قاھیرەی ھەواڵی راگەیاندووە، وەفدێکی ئەمنی میسری لەگەڵ وەفدێکی بزووتنەوەی حەماس لە قاھیرە کۆدەبنەوە بۆ تاوتوێکردنی دۆخی غەززە و خستنەگەڕی ھەوڵەکان بۆ گەیشتن بە راگەیاندنی ئاگربەست.

دەشڵێت، ئەو کۆبوونەوەیە لەچوارچێوە ھەوڵەکانی میسر دێت بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستان و راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە.

ھاوکات، بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل پێشوازی لەو ھەنگاوەی میسر کرد بۆ دەستپێکردنەوە دانوستانی ئازادکردنی بارمتەکان.

دەشڵێت، ئیسرائیل داوای لە سەرۆکی مۆساد کردووە سەردانی دەوحە بکات بۆ ئەوەی دەستپێشخەرییەکان وەربگرێت و دواتر تاوتوێیان بکات.

ئەمریکا رەتیدەکاتەوە ئامانجی وڵاتەکەی گۆڕینی دەسەڵات بێت لە ئێران و ھاوکات ھۆشداریی دەداتە تاران بۆ ئەوەی وەڵامی تۆڵەی ئیسرائیل نەداتەوە.

ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، واشنتۆن بە پەیامی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ تارانی  ئاگادارکردووەتەوە لە ئەگەری ھێرشکردنە سەر ئیسرائیل، زیانی گەورە و قوڵ لە بەرژەوەندییەکانی ئێران دەدرێت.

بلینکن وتیشی، ئیسرائیل و ئەمریکا لە ھاوکاریی بەردەوامدان بۆ رێگریی لە دەستوەردانەکانی ئێران لە ناوچەکە و پەرەسەندنی گرژییەکانیش لە بەرژەوەندیی ھیچ لایەکدا نییە.

ھاوکات، جەیک سۆلیڤان راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەی ئەمریکا لە کۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەمریکا  ئامانجی گۆڕینی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی نییە لە ئێران، چونکە وڵاتەکەی پێشینەیەکی باشی نییە لە ھەوڵەکانی بۆ گۆڕینی دەسەڵات یان رژێمەکانی ناوچەکە.

بەپێی راپۆرتێکی پەرلەمانی ئێران، زیاتر لە ٢٨ ملیۆن کەس لە دانیشتوانی ئێران و رۆژھەڵاتی کوردستان توانای دابینکردنی خۆراک و بژێویی رۆژانەی وەک پێویست نییە.

ناوەندنی توێژینەوەی پەرلەمانی ئێران، راپۆرتی ساڵانەی دۆخی ژیان و گوزەرانی خەڵکی بڵاوکردەوە و لەراپۆرتەکەدا دەرکەوتووە، یەک لەسەر سێی کۆی ٨٥ ملیۆن دانیشتوانی ئەو وڵاتە توانای دابینکردنی پێدوایستییە سەرەکییەکانی ژیانی رۆژانەیان نەبووە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، رێژەی ھەژاریی لە ساڵی رابردوودا ٤٪ زیادیکردووە و گەیشتووەتە زیاتر لە ٣٠٪، ئەوەش بەرزترین رێژەی ھەژارییە کە لە ١٠ ساڵی رابردوودی ئێراندا تۆمارکرابێت.

ھاوکات رۆژنامەی ئیقتیسادی ئێرانی بڵاویکردووەتەوە، لە پێنج ساڵی رابردوودا ھەژاریی لە ئێران و رۆژھەڵاتی کوردستان بەھیچ شێوەیەک کەمینەکردووە و زیاتر لە ٢٨ ملیۆن دانیشتوی ئەو وڵاتە لەژێر ھێلی ھەژارییەوەن.

سزا ئابورییەکانی ئەمریکا و وڵاتانی رۆژئاوا دژی ئێران، وڵاتەکەی روبەڕوی قەیرانی قوڵی داریی کردووەتەوە و ئەوەش کاریگەریی لەسەر بژێوی ژیانی ھاووڵاتیان دروستکردووە، بە جۆرێک لە ١٠ ساڵی رابردوودا بە بەردەوامی رێژەی ھەژاریی لە ئێران بەرزدەبێتەوە.
 

هێڵی ئاسمانی قەتەر، گەشتەكانی لەگەڵ عیراق و ئێران و لوبنان بۆ كاتێكی نا دیار راگرت.

هێڵی ئاسمانی قەتەر لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەەوە، بەهۆی رەوشی ناجێگیری رۆژهەڵاتی ناوەراستەوە، گەشتە ئاسمانییەكانیان لەگەڵ عیراق و ئێران و لوبنان تا كاتێكی نادیار راگرتووە.

ئاماژەی بەوەشكردووە، گەشتەكانیشیان لەگەڵ ئوردن تەنها لە سەعاتەكانی رۆژدا ئەنجام دەدرێت و هێڵی ئاسمانی قەتەر بە وردی چاودێری رەوشەكە دەكات بۆ دیاریكردنی كاتی دەستپێكردنەوەی گەشتەكانیان لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا.
 

كۆمپانیای مایكـرۆسۆفت رایگەیاند، هاككەرانی ئێران جارێكی تر پێگە ئەلكترۆنیەكانی تایبەت بە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكایان كردوەتە ئامانج.

كۆمپانیای مایكرۆسۆفت لە نوسراوێكدا ئاشكرایكردوە، لەگەڵ نزیكبونەوەی وادەی بەرێوەچونی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا، هاككەرانی ئێران سورن لەسەر ئەوەی چاودێری هەڵبژاردنەكە بكەن و جارێكی تر هاككەران كە پەیوەندیان بە سوپای پاسدارانی ئێرانەوە هەیە چەند پێگەیەكی ئەلكترۆنی و میدیای ئەمریكی تایبەت بە هەڵبژاردنەكەیان كردوەتە ئامانج.

لایخۆشیەوە وتەبێژی نێردەی ئێران لە نەتەوەیەكگرتوەكان، رەتیكردەوە وڵاتەكەی هەوڵێكی لەو شێوەیە بدات و ئەو تۆمەتانەشی بێ بنەما ناوبردووە، دوپاتیشیكردەوە ئێران هیچ نیازێكی نیە دەست لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا وەربدات.

پێشتریش چەند جارێك ئێران تۆمەتباركراوە بەوەی هەوڵدەدات دەست لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا وەربدات و ئێرانیش هەمیشە تۆمەتەكانی  رەتكردوەتەوە.

دوای نزیكەی ٤٣ مانگ لە گۆشەگیری، رێگەدرا برازایەكی ئۆجەلان سەردانی ئیمرالی بكات و دیدار لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان ئەنجام بدات.

عومەر ئۆجەلان، پەرلەمانتاری دەمپارتی و برازای عەبدوڵا ئۆجەلان لە پلاتفۆرمی ئێكیس رایگەیاند، دوێنێ چوارشەممە لە زیندانی ئیمراڵی سەردانی عەبدوڵا ئۆجەلانی مامی كردووە و تەندروستی باش بووە و سەردانەكەش لە چوارچێوەی كۆبوونەوەیەكی خێزانیدا بووە.

راشیگەیاندووە، لە دیدارەكەدا ئۆجەلان هەڵسەنگاندنی سەبارەت بە پێشهاتە سیاسییە گشتییەكانی ئەم دواییە كردوەو رایگەیاندوە، گۆشەگیركردنی بەردەوامە و وتوشیەتی، ئەگەر هەل و مەرج بگونجێت ئەوە رۆڵی دەبێت لە گۆڕینی شەڕ بۆ دانوستان.

هاوكات رۆژی دوێنێ، گوڵدان كشاناك رایگەیاندبوو، ٢٩ تشرینی یەكەم گوێیان لە دەنگی عەبدوڵا ئۆجەلان دەبێت، ئەوەش لە چوارچێوەی سەرهەڵدانەوەی گەرانەوەی پرسی ئاشتی كورد لە توركیا.

دواینجار، محەمەد ئۆجەلان برای عەبدوڵا ئۆجەلان لە ساڵی ٢٠١٩ سەردانی ئیمراڵی كرد و چاوی بە براكەی كەوت.

ئۆجەلان رێبەری گشتی پارتی كرێكارانی كوردستان لە ئۆپراسیۆنێكی میت لە ساڵی ١٩٩٩ و لە كینیا دەستگیركرا و رەوانەی توركیا كرایەوە، دواتریش سزانی لە سێدارەدانی بۆ دەكرا، بەڵام بەهۆی جێبەجێنەكردنی ئەو سزا لە توركیا، سزاكەی ئۆجەلان گۆڕا بۆ زیندانی هەتا هەتایی.

بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئیسرائیل بۆردومانی دیمەشقی پایتەختی سوریای كرد و بەهۆیەوە ژمارەیەك سەرباز كوژران و برینداربوون.

تەلەفزیۆنی سوریا بڵاویكردەوە، بەیانی ئەمڕۆ نزیك 3:40 دەقە ئیسرائیل لە ئاڕاستەی بەرزاییەكانی جۆلانەوە بۆردومانی ئەنجامداوە، كە گەڕەكی حەی كفر و سوسە لە دیمەشق گرتوەتەوە، لەگەڵ خاڵێكی سەربازی لە ریفی حومس، كە بەهۆیەوە سەربازێك كوژراوە و حەوتی دیكەش برینداربوون و زیانی ماددیشی لێكەوتووەتەوە.

روانگەی سوریش بۆ مافی مرۆڤ رایگەیاند، ئەو بۆردوومانەی ئیسرائیل زیانی گیانی هەبووە، بەڵام هیچ ئامارێكی نەخستووەتەڕوو.

لە ساڵی ٢٠١١ەوە، ئیسرائیل سەدان هێرشی كردووەتە سەر سوریا بەبێ ئەوەی بەرپرسیارێتییەكەی رابگەیەنێت، كە پێگەكانی سوپای سوریا و ئێران و حزبوڵا دەكاتە ئامانج، لە چەند هەفتەی رابردووشەوە بۆردوومانەكانی بۆ سەر ئەو وڵاتە زیادكردووە.

ھێرشێکی چەکداری کرایەسەر کۆمپانیای پیشەسازی فڕۆکەوانی ئەنکەرە و بەھۆیەوە چەند کەسێک کوژران و برینداربوون، وەزیری ناوخۆی تورکیاش دەڵێت، ھێرشەکە تیرۆریستییە، دەمپارتیش ئیدانەی ھێرشەکە دەکات.

لە ناوچەی قەھرەمان کازانی ئەنکەرە تەقینەوەیەک لە بەردەم دەرگای چونەژوورەوەی کۆمپانیای پیشەسازیی فڕۆکەوانیی تورکیا رویدا، دوای تەقینەوەکە چەند چەکدارێک ھێرشیانکردە سەر کۆمپانیای پیشەسازی فرۆکەوانی ئەنکەرە.

عەلی یەرلیکایا وەزیری ناوخۆی تورکیا لە رونکردنەوەیەکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردەوە، ھێرشێکی تیرۆریستی کراوەتە سەر کۆمپانیای پیشەسازیی فڕۆکەوانی لە ناوچەی پیشەسازی قەھرەمان کازان.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، لە ئەنجامی ھێرشەکەدا ٥ کەس کوژراون کە دوانیان لە ھێرشبەرەکان بوون ھەروەھا ١٤ کەسیش برینداربون.

ھاوکات رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا لە پەیامێکدا ئیدانەی ھێرشەکەی کردووە.

ھەروەھا مارک ڕۆتە سکرتێری گشتی ناتۆ لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنییدا لەگەڵ سەرکۆماری تورکیا ئیدانەی ھێرشەکە دەکات و رایگەیاندوە، لە پاڵ تورکیای ھاوپەیمانمانیان دەمێننەوە و لە نزیکەوە چاودێری ڕووداوەکان دەکەن.

پەیامێنری کوردسات نیوزیش رایگەیاند، تۆڕی کرمەڵایەتی ئێکس و ئینستاگرام لە تورکیا راگیراون.

تائێستاش ھیچ کەس و لایەنێک بەرپرسیارێتی خۆی لە ھێرشەکەی ئەنکەرە رانەگەیاندووە.

لە بارەی روداوەکەشەوە دەمپارتی راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و تێیدا ئیدانەی ھێرشەکە  دەکات و رایگەیاندووە، دەبێت ئێستا لە ھەمووکات زیاتر ئاشتی بپارێزرێت، چونکە ھێرشەکە لە کاتێکدایە، ئێستا لە تورکیا ھەوڵی چارەسەرکردنی کێشەکان دەدرێت.

كامالا هاریس كاندیدی دیموكراتەكان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا رایگەیاند، ئێستا ئەمریكا ئامادەیە بۆ هەڵبژاردنی یەكەمین سەرۆكی ژنی رەشپێست لە مێژوودا.

هاریس لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی ئێن بی سی نیوز رایگەیاندووە، روون و ئاشكرایە كە ئەمریكییەكان بێ گوێدانە رەگەز ، سەرۆكێكیان دەوێت كە پلانی هەبێت و تێچووی ژیانیان كەمبكاتەوە و پێگەی ئەمریكا لەسەر ئاستی جیهان بپارێزێت. 

راشیگەیاند، نیگەران نییە لە كاریگەرییەكانی جیاكاریی ڕەگەزیی لەسەر هەڵبژاردنەكەی مانگی تشرینی دووەم،  پێشیوایە  ئەمریكا ئامادەیە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكێكی ژنی ڕەشپێست لە كۆشكی سپی.

ئەگەر لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی مانگی تشرینی دووەمدا سەركەوتن بەدەستبهێنێت، كامالا هاریس دەبێتە یەكەم ژن لە مێژووی ئەمریكادا كە پۆستی سەرۆكایەتی وەربگرێت، هەروەها دووەم كەسی رەش پێستە كە بۆ ئەم پۆستە هەڵدەبژێردرێت، دوای باراك ئۆباما كە ساڵانی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠١٧ سەرۆكایەتی ئەمریكای كردووە.

جارێكی دیكە بە چوار موشەك هێرشكرایە سەر بنكەی سەربازی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی سوریا كە راداری ئەو بنكەی كردووەتە ئامانج.

میدیاكانی سوری بڵاویاكردەوە، شەوی رابردوو بە چوار موشەك هێرشكراوەتە سە كێڵگەی غازی كۆنیكۆ لە رۆژهەڵاتی سوریا كە بنكەی سەربازی ئەمریكا تێدایە، راشیانگەیاند، موشەكەكان راداری بنكە سەربازیەكەی ئەمریكایان كردووەتە ئامانج.

ئاماژەیان بەوەشكردووە، بەهۆی ئەو هێرشانەوە چەندین تەقیینەوەی بەهێز روویانداوە، كە دەنگەكانی لە دەوروبەری ئەو بنكەیە بیستراوە.
لە دوای حەوتی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ەوە ئەو بنكەی ئەمریكا لە سوریا، هەفتانە رووبەروی هێرشدەبێتەوە لەلایەن گروپە چەكدارەكانی نزیك لە ئێران لە سوریا.

بەپێی راپۆرتێكی نوێ، ئابوری كەرتی غەززە پێویستی بە زیاتر لە سێ دەیە هەیە بۆ ئەوەی بگەڕێتەوە بۆ رەوشی بەر لە سەرهەڵدانی جەنگ.

كۆنگرەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ بازرگانی و گەشەپێدان لە راپۆرتێكدا بڵاویكردەوە، ئەگەر سبەینێ جەنگی غەززە كۆتایی بێت، ئەوا ئەو كەرتە پێویستی بە ٣٥٠ ساڵە بۆ ئەوەی ئابورییەكەی بگەڕێتەوە بۆ بەر لە سەرهەڵدانی جەنگی حەوتی ئۆكتۆبەر، كە لەوكاتەشدا ئابورییەكی ناسەقامگیری هەبوو. 

بەپێی ئەو راپۆرتە، جەنگی غەززە وێرانكاری گەورەی لێكەوتووەتەوە و چەندین گەڕەك بە تەواوەتی وێرانبوون و رێگەكان و ژێرخانەكەی داتەپیوە، بەر لە هەر پرۆسەیەكی ئاوەدانكردنەوەش، دەبێت داروپەردووەكان هەڵبگیرێنەوە، كە رەنگە پڕبن لە تەرم و بۆمب و تەقەمەنی نەتەقیو. 

هەر بەپێی نەتەوە یەكگرتووەكان، تا مانگی كانونی دووەمی ئەمساڵ، ٦٠٪ بۆ ٧٠٪ی تەواوی خانووەكانی غەززە رووخاون، لە باكوری غەززەش رێژەكە گەیشتووەتە٨٠٪.

بەھای تمەنی ئێرانی بەرانبەر دۆلاری ئەمریکی بۆ نزمترین ئاست لەماوەی شەش مانگدا دابەزی.

ئێوارەی ئەمڕۆ ١٠٠ دۆلاری ئەمریکی لە بازاڕەکانی تارانی پایتەختی ئێران بە ٦ ملیۆن و ٦٠٠ ھەزار تمەن مامەڵەی پێوەکرا کە لە مانگی نیسانەوە ئەو ئاستەی بەخۆیەوە نەبینیوە. 

گرژییەکانی ئێران و ئیسرائیل بە ھۆکاری دابەزینی بەھای تمەنە بەرامبەر بە دۆلار دادەنرێت.

بەھای تمەن بەراورد بە ٩ ساڵ لەمەوبەر و کاتی رێککەوتنە ئەتۆمییەکەی لەگەڵ ئەمریکا بەڕێژەی زیاتر لە ٢٠% دابەزیوە، ئەوەش کاریگەری لەسەر دۆخی ھاوڵاتییان و بازاڕی خانووبەرە دروستکردووە.

ژمارەی کوژراوان لە کەرتی غەززە بەھۆی ھێرشە بەردەوامەکانی سوپای ئیسرائیلەوە نزیک دەبێتەوە لە ٤٣ ھەزار کەس.

وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین ڕایگەیاند، لە ماوەی ٤٨ سەعاتی ڕابردوودا، ١١٥ کەس بەھۆی ھێرشەکانی سوپای ئیسرائیلەوە لە کەرتی غەززە کوژران و ٤٨٧ کەسیش برینداربوون، بەوەش ژمارەی کوژران لە غەززە بۆ ٤٢ ھە زار و ٧١٨ کەس بەرزبووەتەوە.

ھاوکات لە سەرەتای دەستپێکردنی جەنگ لە غەززە، تائێستا ١٠٠ ھەزار و ٢٨٢ کەس برینداربوون.

سەرۆكی گشتیی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی توركیا داوادەكات عەبدوڵا ئۆجەلان بچێتە پەرلەمان و لەوێوە رایبگەیەنێت كە پارتی كرێكارانی كوردستانی هەڵوەشاندووەتەوە.

دەوڵەت باخچەلی لە میانی كۆبوونەوەی ئەندامانی حزبەكەی لە پەرلەمانی توركیا رایگەیاند، ئەگەر گۆشەگیری لەسەر عەبدوڵا ئۆجەلان هەڵبگیرێت، پێویستە بێتە پەرلەمانی توركیا و هەڵوەشاندنەوەی پارتی كرێكارانی كوردستان رابگەیەنێت.

دەشڵێت، كێشەی توركیا كوردەكان نییە، بەڵكو تیرۆرە و بۆ چارەسەری ئەو بابەتەش پێویستە نەخشە رێگایەك دابنرێت كە ئەو كێشەیە چارەسەربكات بەبێ چەك.

باخچەلی وتیشی، گرنگە كێشەی كورد چارەسەربكرێت، بۆ چارەسەری كێشەی ئەمنی توركیاش پێویستە لە بنچینەی ئەو كەسانە بكۆڵنەوە و داوابكرێت چەكەكانیان رادەستبكەن ئەوەش بە بانگەوازی ئۆجەلان دەكرێت.

بە ئامانجی دەستپێكردنەوەی دانوستانی ئاگربەست لە غەززە و لوبنان ، ئەمڕۆ ئەنتۆنیۆ بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا دەگاتە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست .
لە سەردانی ئەمحجارەیدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەراست ، بلینكن تاوتوێی كۆتایی هێنان بە جەنگی غەززە و چارەسەری دیبلۆماسی جەنگی لوبنان دەكات لەگەڵ ئەوەشدا گفتوگۆ لەگەڵ ئیسرائیل دەكات بۆ چۆنیەتی وەڵامدانەوەی هێرشە موشەكییەكی ئێران.

میدیاكانی ئەمریكا ئاماژەیان بەوەكردووە، بلینكن سەردانی ئوردن دەكات بۆ ئەوەی رێگا چارەیەك بدۆزنەوە بە مەبەستی گەیاندنی هاوكاری مرۆیی بۆ ‌غەززە.

دەشڵێن، بلینكن سەدانی قەتەر و وڵاتێكی تری عەرەبی دەكات و سەردانەكەی تا هەینی دەخایەنێت. 

وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لە راگەیەنراوێكدا دەڵێت، تاوتوێی كۆتایی هێنانی جەنگی غەززە و ئازادكردنی بارمتەكان و كەمكردنەوەی بارگرانی سەرشانی فەڵەستینیەكان دەكات و داوای چارەسەری دیبلۆماسی نێوان ئیسرائیل و حزبوڵای لوبنانیش دەكات.

هاوكات، سایتی ئەكسیۆسی ئەمریكی رایگەیاند، سەرۆكی دەزگای هەواڵگری میسر پێشنیازێكی كردووە بۆ ئازادكردنی ژمارەیەكی بارمتەكان و دواتر كار لەسەر رێككەوتنێكی گەورە بكرێت. 
 

بەهۆی بۆردوومانەكانی ئیسرائیلەوە لە دەوروبەری نەخۆشخانەی رەفیق حەریری لە بەیروت، چوار كەس كوژران و ٢٤ی دیكە برینداربوون. 

میدیاكانی لوبنان بڵاویانكردەوە، شەوی رابردوو فڕۆكە جەنگییەكانی ئیسرائیل 13 بۆردوومانیان بۆ سەر دەوروبەری باشوری بەیروت ئەنجامداوە، بۆردوومانێكیش دەوروبەری نەخۆشخانەی رەفیق حەریری حكومی كردووەتە ئامانج، كە بەهۆیەوە چوار كەس كوژران كە یەكێكیان منداڵە و ٢٤ كەسی دیكەش برینداربوون و زیانی گەورە بەر نەخۆشخانەكە كەوتووە.  

بەپێی ئامارێكی وەزارەتی تەندروستی لوبنان، تا دوێنێ ئاماری كوژراوان بەهۆی بۆردوومانەكانی ئیسرائیل لە لوبنان گەیشتبووە دوو هەزار و ٤٨٣ كەس و ١١ هەزار و ٦٢٨بریندار.