بۆ سێیەم رۆژ لەسەر یەک تورکیا ناوچە جیاجیاکانی باکور و رۆژھەڵاتی سوریا بۆردومان دەکات، بۆدومانەکانیش قوربانی لێکەتوەتەوە.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، ئەمڕۆ سوپای تورکیا بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە قامیشلۆ و دێرک دوو بینایان کردوەتە ئامانج، لە شاری دێرک دووجار کارگەیەکی ماست و پەنیریان بە ناوی زۆزان لەبۆردومان کردوە، لە ئەنجامدا ٣ ژن برینداربوون، کە یەکێکیان بە سەختی بریندار بووە.
ھەروەھا سوپای تورکیا دەروازەی داداتیان لە نێوان مەنبەج و جەرابلوس تۆپبارانکردوە، لە ئەنجامدا ٢ منداڵ برینداربوون، بریندارەکان گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە.
سوپای تورکیا سێ رۆژە بەردەوام باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا بۆردوومان دەکات، لە ئەنجامدا بێجگە لە زیانی ماددی، بۆردومانەکان ژمارەیەک شەھید و برینداری لێکەوتەوەتەوە.
وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، ئەمریکا بەشداری ھێرشەکەی ئیسرائیلی بۆ سەر ئێران نەکردووە و داواش دەکات ھێرشی راستەوخۆی ئێران و ئیسرائیل بۆ سەریەکتر بوەستێت.
جۆن کێربی وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، ئامانجی ئەمریکا کەمکردنەوەی گرژیەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاستە بە رێگەی دیبلۆماسی و دەیانەوێت بازنەی ئاڵۆزیەکان فراوانتر نەبێت.
داواشی لە ئێران کرد وەڵامی ھێرشەکەی ئیسرائیل نەداتەوە بۆ ئەوەی ھێرشی راستەوخۆی لەگەڵ ئیسرائیل کۆتایی بێت و دۆخەکە ھێمن ببێتەوە. رەتیشیکردەوە ئەمریکا بەشداری ھێرشەکەی سەر ئێرانی کردبێت.
ھاوکات شۆن ساڤێت وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی ئەمریکا رایگەیاند، ئیسرائیل بەرگری لە خۆی کردووە و وەڵامی ھێرشە موشەکییەکەی سەرەتای ئەم مانگەی داوەتەوە.
سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند، ھەر ھاووڵاتیەکی ئێران وێنە و زانیاری لە بارەی ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆ میدیای بیانی بنێرێت لەنێوان یەک بۆ ١٠ ساڵ زیندانی دەکرێت.
سوپای پاسداران لە راگەیەنراوێکدا ھاووڵاتیانی ئێران ئاگادار دەکاتەوە کە ناردنی زانیاری و وێنە بۆ میدیای بیانی سەربارەت بە ھێرشەکەی ئیسرائیل بە تاوان ئەژمار دەکرێت بەپێی ماددەی ٦ و ٨ی یاسای رووبەڕووبوونەوەی کارکردن لەگەڵ ئیسرائیل و دژایەتیکردنی ئاسایش و ئاشتی.
دەشڵێت، بەپێی ماددەی ٥٠٨ی یاسای سزادان ھەر کەسێک یان گروپێک ھاوکاری دوژمن بکات دژی ئێران بۆ ماوەی یەک تا ١٠ ساڵ زیندانی دەکرێت.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژھەڵاتی سوریا رایگەیاند، لەماوەی دوو رۆژی بۆردومانەکانی تورکیادا ١٤ کەس شەھیدبوون و ٤٠ کەسی تریش برینداربوون.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باکور و رۆژھەڵاتی سوریا راگەیەنراوێکی سەبارەت بە ھێرش و بۆردومانەکانی تورکیا بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بە مەبەستی تێکدانی ئاسایشی ناوچەکە ھێرشدەکاتە سەر باکور و رۆژھەڵاتی سوریا و بەو ھێرشانە دەیەوێت کێشە ناوخۆییەکانی بگوازێتەوە بۆ ناوچەکانی دەوروبەری.
راشیگەیاندوە، بەھۆی بۆردومانەکانەوە لەماوەی دوو رۆژدا زیاتر لە ١٤ کەس شەھید بوون و ٤٠ کەسی تریش برینداربوون، لەو دوو رۆژەشدا تورکیا ١٧ جار ھێرشی کردوەتە سەر پاڵاوگەکانی نەوتی نزیک کێڵگەی ئودێ و وێستگەکانی کارەبا و وزەی بۆردومان کردووە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، لە ئەنجامی ھێرشەکانی سەر کۆبانێ و ترپەسپی و عامودا، زیاتر لە ٢٥٠ ھەزار خێزان بێ کارەبابوون، زیانێکی زۆریش بە کەرتی خزمەتگوزاری و کشتوکاڵ گەیشتووە.
عیراق و سعودیە ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆسەر ئێران ئیدانە دەکەن و دەڵێن ئەو ھێرشە پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانە، بەریتانیاش داوا لە ئێران دەکات وەڵامی ئیسرائیل نەداتەوە.
باسم عەوادی وتەبێژی حکومەتی عیراق رایگەیاند، پێشتر بەغداد ھۆشداریداوە لە بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەبەرامبەر پێشێلکارییەکانی ئیسرائیل لە ناوچەکە و فراوانبوونی ئاڵۆزییەکان، کە دواین پێشێلکاری ھێرشکردنە سەر ئێران بوو لەلایەن ئیسرائلیەوە و داواش دەکەن بە ھەوڵی ھەرێمی و نێودەوڵەتی شەڕ لە لوبنان و کەرتی غەززە رابگیرێت لە پێناو سەقامگیری ئاسایش و ئارامی لە ناوچەکە.
حکومەتی سعودیەش لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆسەر ئێران پێشھاتێکی مەترسیدارە و پێشێلکردنی سەروەری خاک و ئاسمانی ئێرانە و پێچەوانەی سەرجەم یاسا و نەریتە نێودەوڵەتییەکانیشە، راشیگەیاندووە، ھەڵوێستی ریاز لەبارەی رەوشی ناوچەکە جێگیر و نەگۆڕە و ھەوڵ دەدات رێگری بکات لە زیاتر فراوانبوونی و ھەمووانیش ھان دەدات دان بەخۆیاندا بگرن و کار بۆ کەمکردنەوەی گرژی و ئاڵۆزییەکان بکەن.
لای خۆیەوە، کیێر ستارمەر سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا داوای لە ئێران کرد وەڵامی ھێرشەکەی ئیسرائیل نەداتەوە تا دۆخەکە ھێوربێتەوە.
توێژینەوەیەک دەریخستووە بەریتانیا بەھۆی جیابونەوەی لە یەکێتی ئەوروپا زیاتر لە ٤٤ ملیار پاوەن زیانی بەرکەوتووە.
ناوەندی توێژینەوەی پەیمانگەی بەریتانیا توێژینەوەیەکی لەسەر دۆخی ئەو وڵاتە دوای جیابونەوەی لە یەکێتی ئەوروپا بڵاوکردوەتەوە و دەرکەوتوە لە ساڵی ٢٠١٧ەوە بە بەردەوامی سەرمایەی بەریتانیا کەمیکردووە.
ھەروەھا توێژینەوەکە باس لەوەدەکات، سەرمایەی بەریتانیا لە ماوەی ٧ ساڵی جیابونەوەیدا لە ئەوروپا بە بەردەوامی کەمیکردوە و بە گشتی لەو ماوەیە ٤٤ ملیار پاوەن لە سەرمایەی وڵاتەکە کەمبوەتەوە ئەوەش بە زیانی ئابوریی گەورە بۆ بەریتانیا دادەنرێت.
وێرنر ھاوێر بەڕێوبەری پێشوی بانکی سەرمایەی ئەوروپا باس لەوەدەکات، بەریتانیا تا ٢٠٢٨ ناتوانێت قەرەبوی زیانە ئابورییەکانی دەرچون لە یەکێتی ئەوروپا بکاتەوە.
بە پێی نوێترین ئامار گەشەی ئابوریی بەریتانیا بەھۆی چونەدەرەوەی لە یەکێتی ئەوروپا کە بە برێکزت ناو دەھێنرێت ١٤٠ ملیار پاوەن کەمیکردووە.
ئیسرائیل رایگەیاند، ئەگەر ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانیان لە ئاستی چاوەڕوانیەكانیاندا بێت ئەوا لە یەك یان دوو هەفتەی داهاتودا كۆتایی بە هێرشە زەمینییەكان لە لوبنان دەهێنن.
ناوەندی رادیۆ و تەلەفیزیۆنی ئیسرائیل بڵاویكردەوە؛ ئەگەر گۆڕانكارییە سەربازییەكانی وڵاتەكەی لە باشوری لوبنان لە ئاستی سەربازیی و سیاسی لە ئاستی چاوەڕوانكراوی تەلئەبیبدا بێت ئەوا كۆتایی بە هێرشە زەمینیەكانیان لەو ناوچانە دەهێنن.
ئاماژەی بەوەشكردوە، سوپای ئیسرائیل لە ئۆپراسیۆنی زەمینیدا لە باشوری لوبنان دەستكەوتی گەورەی تۆمار كردوە و توانیویەتی هێڵە سنورییەكان بەدەست بێنێت و دوای كوژرانی زۆربەی سەركردەكانی حزبوڵاش چاوەڕوانی كشانەوەی خێرای سوپا لەو ناوچانە دەكرێت.
فەرماندەیی ناوەندیی ھێزەکانی ئەمریکا رایگەیاند، فڕۆکەی ئێف ١٦ی ھێزی ئاسمانی لە ئەڵمانیاوە گەیشتوەتە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی فەرماندەیی ناوەندی ئەمریکا لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست.
رۆژنامەی تایمزی ئیسرائیل رایگەیاند، ئەو فڕۆکانە لە سەروبەندی ھێرشی تۆڵەسەندنەوەی ئیسرائیل بۆ سەر کۆماری ئیسلامی ئێران ڕەوانەی ناوچەکە کراون.
ئەوەش لەکاتێکدایە ھەفتەی رابردوو، ھێزەکانی فەرماندەیی ناوەندیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئۆپەراسیۆنیان لە ناوچەی بەرپرسیارێتی خۆیاندا ئەنجامداوە.
ھێزی ئاشتی پارێزی نەتەوەیەکگرتووەکان ناسراو بە یونیفێل دوای ئەوەی لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆردومان کران لە باشوری لوبنان کشایەوە.
ھێزی یونیفێل لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، سەربازانی ئاشتی پارێز لە کاتی بەجێھێنانی ئەرکەکانیاندا لەلایەن ئیسرائیلەوە بۆردومان کراون، بەڵام پابەندن بە زامنکردنی ئاشتی.
دەشڵێت، دۆخی باشوری لوبنان ئاڵنگاری زۆری لەبەردەمە و مانەوە لە بەشێک لە ناوچەکاندا سەختە بۆیان و ناچارن پاشەکشە بکەن.
لە ناوەڕاستی ئەم مانگەدا ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی داوایان کرد رێز لە سەربازانی یونیفێل بگرێت و نیگەران بوون لە بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر ئەو ھێزە.
یونیفێل ساڵی ١٩٧٨ پێکھات بۆ دڵنیابوونەوە لە پاشەکشە پێکردنی ئیسرائیل لە خاکی لوبنان و گەڕانەوەی سەقامگیری بۆ ئەو وڵاتە.
کۆمپانیای بریتیش ئێروەی بەریتانی رایگەیاند، ھەڵپەساردنی گەشتەکانی لە بەریتانیاوە بۆ ئیسرائیل تا کۆتایی مانگی ئاداری داھاتوو درێژکردەوە.
کۆمپانیای بریتیش ئێروەی لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، بەھۆی گرژی و ئاڵۆزی دۆخی رۆژھەڵاتی ناوەڕاستەوە بڕیاردراوە گەشتەکانیان بۆ ئیسرائیل تا کۆتایی مانگی ئاداری ٢٠٢٥ درێژ بکەنەوە.
دەشڵێت، ئەم بڕیارە لە پێناو سەلامەتی گەشتیاران و دەستەی فرۆکەوانییە و بەردەوام چاودێری دۆخی ناوچەکە دەکەن و ئەوانەشی تکتی گەشتکردنی ئەو وڵاتەیان بڕیوە قەرەبوو دەکرێنەوە.
لە مانگی نیسان و ئەیلولی ئەمساڵەوە بەھۆی ئاڵۆزی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست بە تایبەت ھێرشی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل و دۆخی غەززە و لوبنان زۆربەی کۆمپانیا جیھانیەکان گەشتەکانیان بۆ ناوچەکە ھەڵپەساردووە.
سەدان کەس بە تۆمەتی بانگەشەکردن بۆ پەکەکە لە ئیستانبوڵ و شارەکانی باکوری کوردستان دەستگیرکران.
میدیای فەرمی تورکیا بڵاویکردەوە، لە ئیستانبوڵ ٣٥ گومانلێکراو بە تۆمەتی پڕوپاگەندەکردن بۆ پەکەکە و دروستکردنی پشێوی لە شەقامەکان دەستگیرکراون.
دەشڵێت، لە چوارچێوەی لێکۆڵینەوەکاندا ٤٤ گومانلێکراو دەستنیشانکراون کە لە ناو پەکەکە چالاکی ئەنجام دەدەن.
دەشڵێت، سێ کەس لە دەستگیر کراوەکان لەلایەن پەکەکەوە مەشق و راھێنانیان پێکراوە و رەوانەی ئیستانبوڵ کراون، شەش کەسیشیان پشتیوانی داراییان بۆ ئەندامانی پەکەکە دابینکردووە.
ھەر لەوچوارچێوەیەشدا بەتۆمەتی بانگەشەکردن بۆ پەکەکە، لە ٣١ شاری تورکیا و باکوری کوردستان، زیاتر لە ١٠٠ کەس دەستگیرکراون.
سوپای تورکیا کوشتنی حەوت گەریلای پەکەکەی لە ھەرێمی کوردستان راگەیاند، پەکەکەش کوشتنی پێنج سەربازی تورکیای پشتڕاستکردەوە.
وەزارەتی بەرگری تورکیا بڵاویکردەوە، حەوت چەکداری پەکەکەیان لە ناوچەی چنگ-قفڵ کوشتووە، جەختی لەوەشکردوەتەوە بەردەوام دەبن لە ھێرشەکانیان.
ھاوکات دەزگای ھەواڵگری نیشتیمانی تورکیا_ میت رایگەیاند، لە پاش ھێرشە چەکداریەکەی سەر ئەنکەرە، ١٢٠ پێگەی سەر بە پەکەکەیان کردووەتە ئامانج، بەبێ ئەوەی زانیاری لەبارەی شوێنەکانەوە ئاشکرا بکات.
ھاوکات وەزارەتی بەرگریی تورکیا بڵاویکردەوە، رۆژی پێنج شەممە ژمارەیەکی زۆر چەکداری پەکەکەیان لە چەند ھێرشێکی ئاسمانییدا لە ناوچەکانی خواکورک، گارا، قەندیل و شنگال لە ھەرێمی کوردستان لەچالاکی خستووە.
لە بەرانبەریشدا ھەپەگە رایگەیاند، لە چەند چالاکیەکدا پێنج سەربازی سوپای تورکیایان کوشتووە کە فەرماندەیەکی پلە بەرزیان تێدایە.
دەشڵێت، چالاکیەکان لە ناوچەی زاپ، مەتینا، قەندیل، خواکوڕک، سنین ئەنجامدراون.
ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاند، سەرۆکی تورکیا داوای سەرۆکی روسیا کردووە یارمەتی بدات بۆ گەیشتن بە رێککەوتن لەگەڵ سەرۆکی سوریا.
ئاژانسی رۆیتەرز رایگەیاند، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا داوای یارمەتی لە ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا کردووە کار بکات بۆ نزیکبونەوە لە بەشار ئەسەد سەرۆکی سوریا بۆ ئەوەی لەگەڵ دیمەشق رێکبکەون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەردۆغان پێیوایە سوریا ھەنگاو بۆ رێککەوتن دەنێت، چونکە رێککەوتنی راستەقینە سودی بۆ ھەردوولا دەبێت.
دەشڵێت، روسیا کاریگەری لەسەر سوریا ھەیە، بۆیە ئەردۆغان داوای لە پوتن کردووە ئەسەد رازی بکات بۆ بانگھێشتی دانوستان لەگەڵیدا.
ئەوەش لەکاتێکدایە، دوای ھەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆی سوریا لە ٢٠١١ پەیوەندی نێوان ئەنقەرە و دیمەشق ئاڵۆزی تێکەوت، لەماوەی رابردووشدا تورکیا داوای لە سوریا کرد پەیوەندیەکانیان ئاسایی بکەنەوە، بەڵام سوریا مەرجی کشانەوەی سوپای تورکیا و گروپە چەکدارەکانی نزیک لە تورکیای لە خاکەکەی دانا بۆ گەیشتن بە رێککەوتن.
پەکەکە ھێرشە چەکدارییەکەی ئەنکەرەی لەئەستۆگرت و رایگەیاند، ماوەیەکی زۆرە پلانی بۆ دانراوە.
نەپەگە کە یەکەیەکی سەربازی پەکەکەیە رایگەیاند، ھێرشەکە لەلایەن تیمێکی سەربەخۆی کەتیبەی نەمرانەوە ئەنجامدراوە، لەگەڵ ئەوەشدا زانیاری لەسەر ناسنامەی ھێرشبەرەکان ئاشکراکردووە.
ناوەندیی پاراستنی گەل کە بە "نەپەگە" ناسراوە دەڵێت، ھێرشەکە لەلایەن ئاسیا عەلی - مینێ سێڤجین ئەلچیچەک و رۆژگەر ھێلین - عەلی ئۆرەکنەوە ئەنجامدراوە کە ماوەیەکی زۆرە پلانی بۆ دانرابوو ھەروەھا بە سەرکەوتویی جێبەجێکراوە.
جەختی لەوەشکردووەتەوە، ئەو ھێرشە ھیچ پەیوەندییەکی بە کارنامەی سیاسی مانگی رابردووەوە نییە کە لە تورکیا باسی لێوە دەکرێت.
باسی لەوەشکردووە، ھێرشەکە وەڵامێکە بۆ ئەوانەی کە دەڵێن، ھێزی گەریلا لاواز بووە، بۆیە ئامانج لەو کارە ئەوەیە کە بزانرێت ھیچ ئامانجێکی تر نییە لە تورکیا کە ھێزەکانیان نەتوانێت پێی بگەن.
رۆژی ٢٣ی ئەم مانگە ھێرشێکی چەکداری کرایەسەر کۆمپانیای پیشەسازی فرۆکەوانی ئەنکەرە و بەھۆیەوە چەند کەسێک کوژران و برینداربوون، دەمپارتیش ئیدانەی ھێرشەکەی کرد.
ئیسرائیل ژمارەی سەربازە کوژراوەکانی لە ٧ـی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ـەو بڵاوکردەوە رایگەیاند، تا ئێستا ٨٩٠ سەربازیان کوژراون.
وەزارەتی بەرگریی ئیسرائیل لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، ٨٩٠ سەربازیان بە پلە جیاوازەکان لە ھێرشی زەمینی و ئاسمانی لە ٧ـی تشرینی یەکەمی رابردوەوە لە غەززە و لە لوبنان کوژراون.
وتیشی، تەنھا لە چەند سەعاتی رابردوودا پێنج سەربازی یەدەگیان کوژران و ٢٠ـی دیکەشیان برینداربوون، ئەوەش لە شەڕێکی رووبەرووبوونەوەیان بووە لە باشووری لوبنان لەگەڵ چەکدارانی حزبوڵا.
ئاماژەی بەوەشکرد، ژمارەی سەربازە بریندارەکانیان گەیشتوەتە پێنج ھەزار و ٦٥ سەرباز، کە ٧٥٠ یان رەوشی تەندروستیان ناجێگیرە.
لە ھێرشێکی ئیسرائیل بۆ سەر میوانخانەیەکی باشووری لوبنان، سێ رۆژنامەنووس کوژران.
بەرەبەیانی ئەمڕۆ ھەینی سوپای ئیسرائیل باشووری لوبنانی بۆردومان کرد، لە ئەنجامدا لانیکەم سێ رۆژنامەنووس کوژران کە لە میوانخانەیەکدا مابونەوە، کوژراوەکانیش بریتیبوون لە فۆتۆگرافەرێک و ئەندازیارێکی پەخشی کەناڵی ئەلمەیادین و فۆتۆگرافەرێکی کەناڵی ئەلمەنار سەر بە گروپی حزبوڵا.
کەناڵی ئەلمەیادین بڵاویکردووەتەوە، بۆردومانەکەی ئیسرائیل بۆسەر شوێنی مانەوەی کارمەندەکانیان بووە لە ناوچەی حەسبایە لە باشووری لوبنان.
غەسان بن جدو، بەڕێوەبەری کەناڵی ئەلمەیادین دەڵێت، ئیسرائیل بە مەبەست بۆردومانەکەی ئەنجامداوە ئەوەش لە تۆڵەی ئاشکراکردنی تاوانەکانی لەلایەن ئەو رۆژنامەنووسانەوە.
ئەوەش لەکاتێکدایە ئێوارەی رۆژی چوارشەممە سوپای ئیسرائیل بۆردومانی نوسینگەی تەلەفزیۆنی ئەلمەیادینی کرد لە بەیروت کە پێشتر چۆڵکرابوو، پێشتریش سێ رۆژنامەنوسی تری کەناڵەکە لە ھێرشەکانی ئیسرائیلدا کوژراون.