کوردستان
قوباد تاڵەبانی رایدەگەیەنێت: هیچ کێشەیەک لە بەردەم موچە و بودجە نەماوە و ئیرادەیەکی بەهێز هەیە لە بەرەو پێشچوونی پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و بەغداد.
قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران لەمیانی بەشداری کردنی لە پانێڵی پێکەوە ژیانی ئاشتییانەی پێکهاتەکان لە سلێمانی، سەبارەت بەپرسی موچە و پەیوەندییەکانی نێوان هەرێم و بەغداد رایگەیاند: ئەو ئیرادەیەی کە ئێستا لە ئارادایە لەنێوان حکومەتی هەرێم وبەغداد ئیرادەیەکی بەهێزە و گفتوگۆکان لەئاستی سیاسی و تەکنیکی جددین.
قوباد تاڵەبانی وتیشی: پێویستە وەکو حکومەتی هەرێم هیچ بیانویەک نەهێڵین لەبەردەم رێگریکردن لە نەناردنی شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان.
جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران ئاماژەی بەوەشکرد: ئەو کێشانەی کە پەیوەندیان بە پرسی موچە و بودجەوە هەیە بۆ ئەمساڵ چارەسەر کراون.
وتەبێژی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند: ئەمڕۆ وەفدی دانوستانکاری یەکێتی و پارتی لە سلێمانی کۆدەبنەوە و گفتوگۆ لەسەر ئەو ستراتیژە دەکەن کە دەبێتە بناغەی پێکهێنانی حکومەتی نوێ.
سەعدی ئەحمەد پیرە وتەبێژی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند : ئەمڕۆ لە سلێمانی هەردوو وەفدی دانوستانکاری یەکێتی و پارتی کۆدەبنەوە و گفتووگۆ لەسەر دواین پەرەسەندنەکانی پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم دەکەن.
وتەبێژی یەکێتی بۆ کوردسات نیوز باسی لەوەشکرد: تیمی تەکنیکی یەکێتی و پارتی لە ماوەی رابردوودا رەشنوسێکیان وەک ستراتیژی بەڕێوەبردنی حکومەتی داهاتوو ئامادەکردووە و وابڕیارە ئەمڕۆ لە کۆبوونەوەکەدا گفتووگۆ لەسەر ئەو ستراتیژە بکەن کە دەبێتە بناغەیەک بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێی هەرێم.
وتەبێژی یەکێتی راشیگەیاند: بەرەوپێشچوون لە گفتووگۆکانی پەیوەست بە پێکهێنانی کابینەی داهاتووی حکومەتی هەرێم هاتووەتە ئاراوەو خوازیارین زۆر نەبات هەردوولا لەسەر کۆی خاڵەکان بگەینە رێککەوتن و حکومەتێکی خزمەتگوزار و کارا کە وەڵامدەرەوەی ئەم قۆناغەبێت پێکبهێندرێت .
بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، بەشداریکرد لە رێورەسمی ماڵئاوایی ستیڤن هیچن، باڵیۆزی بەریتانیا لە عیراق، کە لە دامەزراوەی ڤیم بەبۆنەی کۆتایی هاتنی ئەرکەکانی هیچن رێکخرابوو.
لەم رێورەسمەدا، قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران، و د. هەڤاڵ ئەبوبەکر، پارێزگاری سلێمانی، هەروەها چەندین بەرپرسی دیکە ئامادەبوون. سەرۆک بافڵ جەلال تاڵەبانی لە وتارەکەیدا سوپاسی خۆی بۆ رۆڵی گرنگی ستیڤن هیچن دەربڕی و رۆڵی بەرچاوی ئەوی لە پشتیوانیکردن لە پرۆسەی سیاسی و لێکنزیککردنەوەی لایەنەکان و پاراستنی سەقامگیری سیاسی و ئاسایش لە عیراق و هەرێمی کوردستان ستایش کرد.
سەرۆک بافڵ هیوای سەرکەوتنی بۆ هیچن لە ئەرکی داهاتوویدا خواست و داوای کرد وەک هەمیشە پشتگیری لە مافەکانی گەلی کورد بکات و پەیوەندییەکانی نێوان گەلی کورد و بەریتانیا لە چوارچێوەی پاراستنی بەرژەوەندییە باڵاکان بەهێزتر بکات.
ئەم رێورەسمە بەشێک بوو لە چالاکییە دیپلۆماسییەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ وڵاتانی جیهان، بەتایبەتی بەریتانیا، کە یارمەتیدەری گرنگی گەلی کورد بووە لە مافەکانیان.
لەلایەكی دیكەوە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیرانی هەرێم لە ھەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک نوسیویەتی، "ئەمڕۆ لە رێوڕەسمێکدا لە دامەزراوەی ڤیم لەسلێمانی، ماڵئاواییمان لە ستیڤن ھیچن باڵیۆزی بەریتانیا لە عیراق کرد".
قوباد تاڵەبانی وتیشی: "سوپاسمان کرد بۆ هەموو ئەو کار و پشتیوانیانەی کە لەساڵانەی رابردوودا ئەنجامیدان و ھیوای سەرکەوتنیشی بۆ دەخوازن لە ئەرکەکانی داھاتویدا".
بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەبۆنەی رۆژی جیهانی زمانی دایکەوە پەیامێکی بڵاوکردەوە و دەڵێت، "ئێمە بە شانازییەوە بەرگری لە مانەوە و پاراستنی زمانی شیرینی کوردی دەکەین".
دەقی پەیامەکە...
لە رۆژی جیهانیی زمانی دایکدا، یادی هەموو ئەو کەسانە دەکەینەوە کە سەرمەشقی پاراستنی زمانی کوردی بوون.
زمانەکەمان شوناس و ناسنامەمانە، ئێمە بە شانازییەوە بەرگری لە مانەوە و پاراستنی زمانی شیرینی کوردی دەکەین.
ئەرکی هەموولایەکمانە پەرەی پێبدەین و هاوکاری هەموو ئەو پێنووسانەش بین کە زمانەکەمان لە شێواندن دەپارێزن.
بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
قوباد تاڵەبانی لە رۆژی زمانی دایکدا رایگەیاند، سەری رێز بۆ ئەو نووسەر و زمانزانانە دادەنەوێنین کە خزمەتی زمانی کوردییان کردووە. دەشڵێت، بۆئەوەی بتوانین زمانەکەمان بپارێزین دەبێت پشتگیری ئەو کەسانە بکەین کە هەوڵ دەدەن زمانی کوردی لەگەڵ زانستەکان جۆراوجۆرەکان و گۆڕانکارییەکانی ئەم سەردەمە بگونجێنن.
قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم لە رۆژی جیهانیی زمانی دایکدا رایگەیاند، "لە رۆژی جیهانی زمانی دایکدا، سەری رێز دادەنوێنین لە ئاست هەموو ئەو نووسەر و شاعیر و زمانزان و خەمخۆرانەی خزمەتی زمانی کوردییان کردووە و گەشەیان پێ داوە".
ئاماژەی بەوەشکردووە، "سەرباری ئەو هەموو فشار و هەڕەشەیەی لەسەر زمانەکەمان هەبووە و هەیە، ئەوان وەک پارێزەری زمانی کوردی تاڵی و شەونخونی و زۆریان چەشت تاوەکو پارێزگاری لە زمانی کوردی وەک ناسنامەی نەتەوەکەمان بکەن".
دەشڵێت: لەم قۆناغەدا بۆ ئەوەی بتوانین زمانەکەمان بپارێزین دەبێت گەشەی پێ بدرێت و پشتگیری ئەو کەسە دڵسۆز و خەمخۆرانە بکەین کە هەوڵ دەدەن زمانی کوردی لەگەڵ زانستەکان جۆراوجۆرەکان و گۆڕانکارییەکانی ئەم سەردەمە بگونجێنن.
یونسکۆ 21ی شوباتی هەموو ساڵێکی وەک رۆژی جیهانیی زمانی دایک داناوە و ئەمساڵ 26ـەم ساڵە یادی دەکرێتەوە.
كاروانێكی تری سەربازیی هاوپەیمانان بە سەرۆكایەتی ئەمریكا، لە عیراقەوە گەیشتە رۆژئاوای كوردستان.
روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ بڵاویكردەوە، كاروانە سەربازییەكە لە دەوازی سنوریی وەلید لە پارێزگای ئەنبارەوە گەیشتووەتە سوریا و رەوانەی بنكەی قەسرك لە دەوروبەری حەسەكە كراوە، كە پێكهاتبوو لە 36 بارهەڵگر كە سندوقی داخراو و ساردكەرەوە و چەكیان لەنێودا بووە و بە روپۆشی رەش داپۆشرابوون.
رەوانەكردنی كاروانە سەربازییەكە بۆ رۆژئاوای كوردستان، لە چوارچێوەی بەردەوامی بەهێزكردنی پێگەی سەربازیی هێزەكانی ئەمریكایە لە ناوچەكەدا ئامانجیش لێی زیادكردنی هێزەكانی ئەمریكایە لە رۆژئاوای كوردستان.
لە دوو رۆژی رابردووشدا دوو فڕۆكەی بارهەڵگری سەربازیی هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە كێڵگەی نەوتی عومەر لە دەوروبەری دێرەزوور نیشتنەوە كە گەورەترین بنكەی سەربازییە لە سوریا.
بەپێی روانگەی سوری، ئەو دوو فڕۆكەیە كەرەستەی سەربازیی و لۆجستییان بۆ بەهێزكردنی بنكە سەربازییەكان لە رۆژئاوای كوردستان هەڵگرتبوو.
لە دوێنێوە شەپۆلێکی نوێی سەرما و بەفر و باران رووی لە هەرێم کردووە و کەشناسیی هەرێمیش دەڵێت، شەپۆلەکە بەردەوام دەبێت.
کەشناسیی هەرێم رایگەیاند، ئەمڕۆ هەینی، ئاسمان هەور دەبێت لەگەڵ نمەبارانی پچڕپچڕ لە شوێن و ناوچە جیاجیاکاندا، بەڵام لە ناوچەكانی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەی سۆران و ڕاپەڕین رێژەی دابارین زیاتر دەبێت و باران بەشێوەی مامناوەند دەبارێت. لە ناوچە شاخاوییەكان بە تایبەت ناوچە سنووریەكان بەفر دەبارێت و پێشبینی دەكرێت بۆ كاتەكانی شەو لە سەنتەری پارێزگای سلێمانی و ناوچەكانی دەوروبەری سلێمانی و سەنتەری قەزای سۆران بە كەمی بەفر بارین هەبێت .
ئاماژەی بەوەشکردووە، بۆ سبەینێ شەممە، ئاسمان بە گشتی هەور دەبێت و لە ناوچەكانی رۆژهەڵاتی هەرێم نمەباران و بارانی مامناوەند بە پچڕپچڕی دەبارێت، هەروەها لە ناوچە شاخاوییە سنووریەكان بەفر دەبرێت.
کەشناسیی راشیگەیاندووە، ئەمڕۆ پلەکانی گەرما بە نزیكەیی 2 بۆ 4 پلە نزم دەبنەوە و سبەینێش 1 بۆ 2 پلەی دیکە دادەبەزن.
بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی :
هەولێر : 8 پلەى سیلیزى
سلێمانی : 6 پلەى سیلیزى
دهۆک : 7 پلەى سیلیزى
کەرکوک :10 پلەى سیلیزى
زاخۆ : 7 پلەى سیلیزى
هەڵەبجە : 6 پلەى سیلیزى
حاجی ئۆمەران : -4 پلەى سیلیزى
سۆران : 2 پلەى سیلیزى
گەرمیان : 12 پلەى سیلیزى
21ی شوباتی هەموو ساڵێک بە رۆژی جیهانیی زمانی دایک دادەنرێت لە جیهاندا، کە بە چالاکی جۆراوجۆر لە سەرانسەری جیهان یادی دەکرێتەوە. زمانی کوردیش یەکێکە لەو زمانانەی گرنگی خۆی هەیە و لە پۆلێنکارییەکاندا سەر بە گەورەترین خێزانی زمانە.
زمان ئەو ئامڕازێکی گرنگە بۆ پاراستن و هێشتنەوە و گواستنەوەی مێژوو و کلتووری وڵاتان و گەشەسەندی بەردەوام لە پەروەردە و رۆشنبیری کۆمەڵگەدا.
یونسکۆ ساڵی 1999 رۆژی 21ی شوباتی بە رۆژی زمانی دایک دانا و ئەمساڵ 26 ساڵە ئەو یادە لە سەرانسەری جیهاندا بە چەندین چالاکی جۆراوجۆری کلتووری و رۆشنبیری و فەرهەنگی دەکرێتەوە و چەندین توێژینەوەی نوێ لەبارەی زمان لەو رۆژەدا بڵاودەکرێنەوە.
بەپێی ئاماری یونسکۆ هەشت هەزار و 324 زمان لە جیهاندا هەن و نزیکەی حەوت هەزاریان هێشتا بەکاردێن و قسەیان پێدەکرێت. زمانی کوردیش لە ریزبەندی 100 زمانی یەکەمدایە.
دیاریکردنی رۆژی 21ی شوبات بۆ رۆژی جیهانیی زمانی دایک دەگەڕێتەوە بۆ ئەو خۆپیشاندانەی کە لە ساڵی 1952 خوێندکارانی زانکۆی دەکای بەنگلادیش و چەند بزوتنەوەیەکی ئەو کاتە ئەنجامیاندا بۆ بەرگریکردن لە زمانی بەنگالی و بەکارهێنانی لە کاروباری حکومەتدا، کە بەهۆی خۆپیشاندانەکانەوە چوار خوێندکار لەلایەن پۆلیسی وڵاتەکەوە کوژران.
زمانی کوردی و گرنگییەکەی لەسەر ئاستی جیهان
زمانی کوردی هاوشێوەی زمانەکانی دیکەی جیهان گرنگی خۆی هەیە و لە ئێستادا زیاتر لە 40 ملیۆن کەس لە جیهاندا قسەی پێدەکەن. بەپێی توێژینەوەکان، سەر بە گەورەترین خێزانی زمانە کە هیندۆ ئەوروپییە. ئەگەر چی ئەوانە زانیاری رەسمی و دانپێدانراون، بەڵام رەنگە لەچاو ئەو توێژینەوانەی ئێستا لەسەر زمانەکە و خاکی کوردەکان ئەنجام دەدرێن، حەقی خۆی پێنەدابێت و دوور نییە لە داهاتوودا گۆڕانکارییان بەسەردا بێت.
زمانی کوردی گرنگییەکی زۆری هەیە، بەوپێیەی ئێستا چەندین سەرچاوەی مێژوویی باس لەوەدەکەن، کوردستان لانکەی مرۆڤایەتی و سەرهەڵدانی چەندین شارستانییەتی جیاوازە. بەوپێیەی لەم چەند ساڵەی دواییدا چەندین شوێنەواری مێژوویی گرنگ لە ناوچە جیاوازەکانی کوردستان دۆزراونەتەوە، کە مێژوویان دەگەڕێتەوە بۆ چەندین هەزار ساڵ بەر لە زایین، وەک شوێنەواری گرێ ناڤۆکێ- گۆبەکلیتەپە 'خەرابڕەشک' لە باکوور کە بە خاڵی سفری ژیان یان خاڵی دەستپێکی مێژوو ناودەبرێت و تەمەنی زیاتر لە 12 هەزار ساڵ بەر لە زایینە.
یانیش لە سەرەتای مانگی ئایاری ساڵی رابردوو، تیمێک لە زانایانی زانکۆکانی کامبریج و لیڤەرپوڵ وێنەی رووخساری ژنێکی ٤٠ ساڵەی نیاندەرتاڵیان دروستکردەوە، کە نزیکەی ٧٥ هەزار ساڵ پێش ئێستا لە ئەشکەوتی شانەدەر ژیاوە. کە ئێسکەکان لە ساڵی 2018ـەوە دۆزرابوونەوە و کاریان لەسەرکرابوو، تاوەکو دواجار ساڵی رابردوو توانیان شێوەکەی دروستبکنەوە.
ئەو زانایانە باسیان لەوەکرد، بەپێی لێکۆڵینەوەکان ئەو ژنە لە 40ـەکانی تەمەنیدا بووە و پێدەچێت بەهۆی تاشەبەردەوە ئێسکەکانی پارچە پارچە بووبن و گیانی لەدەستدابێت.
بەپێی لێکۆڵینەوەکانی لەسەر شانەدەر کراوە، مرۆڤی ئەو کاتە خێزانیان پێکهێناوە و مردوویان بە خاک سپاردووە و گوڵیان لەسەر گۆڕی مردووەکانیان داناوە.
لەلایەکی دیکەوە هەر لە مانگی ئایاردا، وێنەی هەڵکۆڵڕاوی جەنگاوەرێک لەسەر شاخی خۆشکی گەرمیان دۆزرایەوە، کە مێژووەکەی بۆ زیاتر لە چوار هەزار ساڵ بەر لە ئێستا دەگەڕێتەوە. کە وێنەی سەربازێک نیشاندەدات وەک ئاماژەیەک بۆ سەرکەوتن و قاچی لەسەر دیلێک داناوە، ئەوەش دووەم شوێنەواری هەڵکۆڵڕاوە لە کوردستاندا دۆزرابێتەوە.
ئەم دۆزینەوانە و چەندین دۆزینەوەی دیکەی مێژوویی ئەوە دەردەخەن کە خاکی کوردستان لە دەیان هەزار ساڵ بەر لە زایینەوە مرۆڤی تێدا ژیاوە و ئەو مرۆڤانە پەیوەندی کۆمەڵایەتییان دروستکردووە و خێزانیان پێکهێناوە، دواتریش لە ئەشکەوتەکان هاتوونەتە دەرەوە و بەرەو پێکهێنانی گوند و شارستانیەت هەنگاویان ناوە. کە ئەمەش گرنگی زمان روون دەکاتەوە لە کوردستاندا.
ئەگەرچی ئەو زمانە کوردییەی ئێستا قسەی پێدەکرێت لەگەڵ ئەو مێژووە دوور و درێژەدا گۆڕانی بەسەردا هاتووە، بەڵام دەرخەری ئەوەیە بنەچەی زمانی کوردی لەگەڵ ئەو مێژووەدا لەم ناوچەیەدا هەبووە و پەرەی سەندووە، لەگەڵ کۆچکردنی مرۆڤەکانی ئەو کاتەشدا بەشێکی کلتور و زمانی خۆیان گواستووەتەوە بۆ ناوچەکانی دیکەی چواردەور و جیهان.
زمانی کوردیش بە یەکێک لە زمانە "خواکردییەکان" دادەنرێت نەک "خودکردیی" چونکە بەتەواوی تەبایە لەگەڵ سروشت و لەکاتی ناوهێنانی هەر شتێکدا هاوتای وێناکردنەکەیەتی.
توێژەران بەشێکی هۆکاری ئەو یەکانگیرییەی زمانی کوردی لەگەڵ سروشت بۆ ئەوە دەگەڕێننەوە، هەڵکەوتەی جوگرافی ناوچەکە و سروشتی خاکی کوردان پاڵنەر بووە بۆی، بۆیە سروشت رەنگی داوەتەوە هەم لەسەر زمان و شێوەی دەربڕین، هەم لەسەر دەروون و چۆنییەتی دروستبوونی کەسایەتی تاک لەم ناوچەیەدا.
وەزارەتی خوێندنی باڵای هەرێم ناوی زیاتر لە دوو هەزار دەرچووی بەشە پزیشكییەكان بە مەبەستی دامەزراندن، ئاڕاستەی وەزارەتی تەندروستی عیراق كرد.
وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی حكومەتی هەرێم لەسەر داوای وەزارەتی تەندروستی عیراق و لە رێگەی نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە بەغداد، ناوی دوو هەزار و 269 دەرچووی بەشە پزیشكی و تەندروستییەكان لە زانكۆكانی هەرێم بۆ ساڵی خوێندنی 2023 -2024 كە دانیشتووی ناوچەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستانن، بە مەبەستی دامەزراندن لەسەر میلاكی وەزارەتی تەندروستی عیراق، ئاڕاستەی ئاڕاستەی وەزارەتی تەندروستی عیراق كرد.
نوسراوەكەی وەزارەتی خوێندنی باڵا بە زمانی عەرەبی نوسراوە و تیایدا چەندین دۆكیۆمێنت و بەڵگەنامەی رەسمی لەخۆدەگرێت.
بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دەباشان پێشوازی لە دانیال روبنستین، كاربەڕێكەری باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە عیراق و ستیڤن بیتنەر، كونسوڵی گشتیی ئەمریكا لە هەرێمی كوردستان كرد و هەنگاوەكانی پێكهێنانی حكومەتی نوێیان تاوتوێ كرد.
لە كۆبوونەوەكەدا پێشهات و رووداوە سیاسی، ئابووری و ئەمنییەكانی ناوچەكە تاوتوێكرا و جەخت لە هەماهەنگی نێوان لایەنەكان و پێویستی پاراستنی سەقامگیری و ئارامی كرایەوە.
هەروەها سەرۆكی یەكێتی لەبارەی هەنگاوەكانی پێكهێنانی حكومەتی نوێی هەرێم رایگەیاند؛ دەربەستانە بۆ باشتركردنی دۆخی هەرێم، ژیانی خەڵك و بنیادنانی حكومەتێكی بەهێز لە هەوڵی بەردەوامدان و پەرۆشن بۆ گۆڕانكاری ریشەیی لە بەڕێوەبردنی وڵات.
لەبارەی كێشەكانی بەغدا و هەولێر بافڵ جەلال تاڵەبانی جەختی لە چارەسەركردنی كێشەكان لەسەر بنەمای دەستوور و لێكتێگەیشتن و رێككەوتنە سیاسییەكان كردەوە و وتی، دەبێت هەمووان بەرپرسیارانە ئەو دۆخە لەبەرچاوبگرن و زەمینەی زیاتر بڕەخسێنن بۆ گەیشتن بە ئەنجامێك كە لە بەرژەوەندی خەڵكدا بێت.
وەزارەتى خوێندنى باڵاو توێژینەوەى زانستى چەند رێنماییەکی بۆ ئەنجامدانی پرۆسەی تاوتوێکردنی ماستەرنامە و تێزی دکتۆرا دەرکرد و دەڵێت، لەمەودوا دەبێت تاوتێکردنەکە بە داخراوی ئەنجام بدرێت.
وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی رایگەیاند، لە فەرمانێکى وەزاریدا بە ئیمزاى ئارام محمد قادر وەزیرى خوێندنى باڵا و توێژینەوەى زانستى، چەند رێنماییەکی نوێ تایبەت بە ئەنجامدانی پرۆسەی تاوتوێکردنی ماستەرنامە و تێزی دکتۆرا لە زانکۆکانی هەرێمی کوردستان دەرکردووە.
لە رێنماییەکاندا ئەوە هاتووە، دەبێت گفتوگۆی ماستەرنامە و دکتۆرا بە داخراوی ئەنجامبدرێت و نە کەسوکاری خوێندکار نە هیچ میوانێکی تێدا بەشدار نەبێت، تەنها رێگە بە نوێنەری خوێندنی باڵا، سەرۆکی زانکۆ و یاریدەدەرەکەی، راگری کۆلێژ، سەرۆک بەش، بەڕێوەبەری خوێندنی باڵا لە سەرۆکایەتی زانکۆ، بەرپرسی هۆبەری خوێندن و خوێندکارانی خوێندنی باڵا دەدرێت.
ئاماژەی بەوەشکردووە، پێویستە سەرۆک و ئەندامانی لیژنەی تاوتوێکردن زمانی توێژینەوەکە بزانن و بتوانن قسەی پێبکەن و لێی تێبگەن. ناشبێت سەرپەرشتیار و خوێندکار داوای مامۆستایەکی دیاریکراو بکەن بۆ سەرۆکی لیژنە.
ئەوەش هاتووە، پێویستە ئەو کەسەی دەکرێتە سەرۆکی لیژنە، پلەی زانستی لە مامۆستای سەرپەرشتیار بەرزتر بێت.
وەزارەتی ناوخۆی هەرێم روونکردنەوەیەکی لەبارەی گۆڕانکاریی لە رێکارەکانی ڤیزا بڵاوکردەوە.
وەزارەتی ناوخۆی هەرێم رایگەیاند، چەند هەواڵێک بڵاوبووەتەوە و باس لەوە دەکات کە گۆڕانکاریی لە رێکارەکانی وەرگرتنی ڤیزادا کرابێت، بەڵام دوورن لە راستییەوە و هیچ بنەمایەکیان نییە.
ئەوەشی خستووەتە روو، "میوانان و گەشتیاران دەتوانن وەک پێشوو لەرێی بەکارهێنانی پۆرتاڵی www.visit.gov.krd داواکاری تایبەت داوای فیزەی کوردستان بکەن و هاووڵاتیانی وڵاتانی لیستی A وەکو جاران دەتوانن لە کاتی گەیشتن لە فڕۆکەخانە و دەروازە نێودەوڵەتیەکان فیزە وەربگرن".
ئەوەش لە کاتێکدایە، لەماوەی چەند رۆژی رابردوودا چەند هەواڵێک بڵاوبووەوە باسیان لەوەدەکرد، گۆڕانکاریی لە رێکارەکانی وەرگرتنی ڤیزای کوردستاندا کراوە.
کەشناسیی هەرێم پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێ راگەیاند و ئاماژەی بەوەکردووە، پلەکانی گەرما بەشێوەیەکی بەرچاو دادەبەزن و بەفر و باران دەبارێت.
کەشناسیی هەرێم رایگەیاندووە، ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئاسمان بە درێژایی کاتەکان هەوری باراناوی دەبێت لەگەڵ بەفربارین لەناوچە شاخاوییەکان و زیاتر لەناوچە سنوورییەکاندا. پلەکانی گەرماش 4 بۆ 6 پلە دادەبەزن.
ئاماژەی بەوەشکردووە، سبەی هەینی، ئاسمان هەور دەبێت لەگەڵ بەفربارین لە زۆربەی ناوچە شاخاوییە بەرزەکاندا و نمەباران لەناوچە جیاجیاکاندا، پاشان لەکاتەکانی دوای نیوەڕۆ کاریگەری دابارین لاواز دەبێت، تەنها ناوچە شاخاوییە سنوورییەکان نەبێ کاریگەرییەکەی بەلاوازی و بەشێوەی بەردەوام دەمینێتەوە تاوەکو بەیانی رۆژی شەممە .
دەشڵێت، سبەینێ پلەکانی گەرما بەگشتی نزم دەبنەوە، بە جۆرێک بەروارد بەمڕۆ 1 بۆ 2 پلە نزمتر دەبن و لە ناوچەکانی رۆژهەڵاتی هەرێم و ناوچە سنوورییەکان 4 بۆ 5 پلە دادەبەزن.
کەشناسیی راشیگەیاندووە، ئەمڕۆ خێرایی با زیاد دەکات، هەندێک کات لەسەرخۆ و مامناوەند دەبێت و 10 بۆ 20 کیلۆمەتر دەبێت لە سەعاتێکدا، هەندێک کاتیش زیاد دەکات بۆ سەرووی 30 کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا.
بەرزترین پلەکانی گەرمای پێشبینیکراو بە پلەی سیلیزی :
هەولێر : 10 پلەى سیلیزى
سلێمانی : 7 پلەى سیلیزى
دهۆک : 7پلەى سیلیزى
کەرکوک :12 پلەى سیلیزى
زاخۆ : 8پلەى سیلیزى
هەڵەبجە : 6 پلەى سیلیزى
حاجی ئۆمەران : -4 پلەى سیلیزى
سۆران : 5 پلەى سیلیزی
گەرمیان : 12پلەى سیلیزى
بەبیانووی شەڕ لەگەڵ پەکەکە زیاتر لە سێ هەزار گوندی ناوچەی جزیرەی سەر بە شرناخ لە باکووری کوردستان چۆڵکراون و زیاتر لە یەک ملیۆن کەس ئاوارە بوون.
ئاژانسی هەواڵی مێزۆپۆتامیا لە راپۆرتێکدا بڵاوی کردووەتەوە، دەسەڵاتی تورکیا لە ساڵی 1990ـەوە بە بیانووی ئۆپەراسیۆنی سەربازیی بۆ رووبەڕووبوونەوەی پارتی کرێکارانی کوردستان پەکەکە زیاتر لە سێ هەزار گوندی جزیرەی شرناخی باکوور کوردستان بە زۆرەملێ چۆڵ کردووە.
بەپێی زانیارییەکانی ئەو ئاژانسە یەک ملیۆن کورد لەو ناوچانە ئامادەنەبوون ملکەچی دەسەڵاتی تورکیا بن، بۆیە زۆربەیان ئاورەی شوێنەکانی دیکەی باکوور و شارەکانی تورکیا بوون و تاوەکو ئێستا 35 ساڵە خەون بە گەڕانەوە بۆ گوندەکانیان دەبینن.
ژمارەیەک لە دانیشتووانی ئەو گوندانە باس لەوە دەکەن، هیوایەکیان بۆ گەڕاوەتەوە کە لەگەڵ دەستپێکردنەوەی پرۆسەی ئاشتی، بتوانن دوای زیاتر لە 30 ساڵ جارێکی دیکە بە زێدی خۆیان شاد ببنەوە، چونکە بە وتەی ئەوان لە دوای چۆڵکردنی ئەو گوندانە ژیانیان لە هیچ شوێنێکی دیکە ئاسودەیی و جێگیریی بەخۆیەوە نەبینیوە.
بەپێی پێشبینییەکانی کەشناسیی هەرێم شەپۆلێکی دیکەی بەفر و باران روو لە هەرێم دەکات و پلەکانی گەرما بە شێوەیەکی بەرچاو دادەبەزن، کەشناسێکیش باس لەوەدەکات، رۆژانی 23 تاوەکو 25ی ئەم مانگە شەپۆلی سەرماکە لە لوتکەدا دەبێت و پێویستە هاوڵاتییان چەند رێنماییەک جێبەجێ بکەن.
شاڵاو هیدایەت شارەزای کەشناسیی ئاماژەی بەوەکردووە، لە ناوەڕاستی هەفتەی داهاتووەوە تەواوی ناوچەکانی هەرێم دەکەونە ژێر کاریگەری تۆپەڵەهەوایەکی بەهێزی قوڵی ساردی جەمسەریەوە، کە رۆژانی 23 و 24 و 25ی مانگ کاریگەری بارستەهەوایەکە لە لوتکەدا دەبێت.
دەشڵێت، لە تەواوی ناوچەکاندا پلەکانی گەرما بۆ خوار سفری سیلیزی دادەبەزن، لە هەندێک ناوچەش زیاتر سارد دەبێت، بۆیه هەفتەی داهاتوو ئەگەری زوقم و شەختە و بەستن هەیە.
ئەوەشی خستووەتە روو، پێویستە لەو کاتی سەرمایەدا هاوڵاتیان چەند رێنماییەک جێبەجێ بکەن بۆئەوەی پارێزراو بن لە زیانەکانی ئەو سەرما سەختە.
دەقی رێنماییەکان:
١.پێویستە 'ئەنتی فرێز' بکەنە ناو ئۆتۆمبێلەکانتان، ئەگەر گەراجتان هەیە لە گەراجدا رایان بگرن.
٢.ئەو درەخت و بەربوبومانەی کە هەستیارن و خۆراگر نین بۆ سەرما و زوقم، پێویستە دایان بپۆشن.
٣.ئاوی پێویست لە ژوورەوە دابنێن و ئەو بەلۆعانەی لە دەرەوەی ماڵەکانتاندان دایانبپۆشن.
٤.هاوڵاتیان تاوەکو دەتوانن خۆیان بە دووربگرن لە ناوچە شاخاوییەکان و رێگا شاخاوییەکان بەکارنەهێنن.
٥.شوێنی ئاژەڵ و پەلەوەرەکانتان بە جوانی دابپۆشن.
بەفر و سەرما 18 پارێزگای باكوری كوردستان و توركیا دەگرێتەوە و بەهۆی ئاستەنگیی هاتوچۆوە پشوو لە خوێندنگەی سەرجەم ئەو پارێزگایانە راگەیەنرا.
شەپۆلی بەفربارین و سەرماوسۆڵەكە پارێزگاكانی وان و دەرسیم، سێرت و جۆلەمێرگ ، موش و ئاگریی لە باكوری كوردستان گرتوەتەوە و پشوش لەو پارێزگایانە راگەیەنراوە.
لە ئێوارەی چوارشەممەوە شەپۆلێكی دیكەی بەفربارین لە ئیستانبوڵ دەستی پێكردوە و بەهۆیەوە جگە لە سەرما و سۆڵەیەكی زۆر، ئاستەنگی هاتووچۆی لە شەقامە سەرەكییەكانی ئەو شارە دروستكرد.
لە ماوەی رابردودا رێگای دەیان گوندی باكوری كوردستان بەهۆی بارینی بەفرەوە داخرابوو و حكومەتیش رایگەیاند دوای نزیكەی نۆ رۆژ رێگای زیاتر لە 400 گوند كراوەتەوە.