کوردستان
لە بەشێکیتری کۆبوونەوەکەدا تاوتوێی ھەڵبژاردنی گشتی داھاتووی عێراق کرا و ھەردوولا ھاوڕابوون لەسەر ئەوەی کە دەبێت کار بکرێت بە ئاراستەی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد.
ھەر لە کۆبوونەوەکەدا تاوتوێی دواین پێشھاتە سیاسی و ئەمنییەکانی ناوچەکە و ھەرێم کرا و لەمبارەیەشەوە ھەردوولا ھاوڕابوون کە دەبێت حکومەتی ھەرێم و حکومەتی فیدرال و ھەموو لایەنە سیاسییەکان بە ھاوکاری وڵاتانی دۆست و ھاوپەیمان پێکەوە کاری زیاتر بکەن لەپێناو سەقامگیری زیاتری عێراق بە ھەرێمی کوردستانیشەوە.
بافڵ تاڵەبانی لەبارەی چۆنییەتی یەکخستنەوەی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان و رێکخستنەوەیان لەچوارچێوەی پرۆژەیەکی نیشتمانیی نەتەوەیی، ھەڵوێستی یەکێتی خستەڕوو و جەختی لە بەردەوامی ھەوڵەکان کردەوە بەو ئاڕاستەیەی کە بنەمای ھاوسەنگی و یەکسانی لە یەکگرتنەوەی ھێزی پێشمەرگە رەچاوبکرێت و ھێزێکی نیشتمانی رێکخراو دروستبکرێت کە رەنگدانەوەی ھەموو پێویستییەکانی بەرژەوەندی گشتی ئەمڕۆی ھەرێم بێت. دووربێت لە دەستێوەردانی حزبی و ھەموو پشتیوانییەکی یەکێتیشی بۆ سەرخستنی ئەم پرۆژە نەتەوەییە دەربڕی.
ھەر لەکۆبوونەوەکەدا ھاوسەرۆک سوپاسی ھێزەکانی ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی کرد کە ھاوکار و پشتیوانی ھەرێم و عێراق بوون لە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر و بەرقەرارکردنی ئاسایش و سەقامگیری لە ناوچەکە. بەردەوامی و فراوانکردنی ئەو ھەماھەنگییەشی بە ھاوکاری ھێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق دووپاتکردەوە.
وەزارەتی پەروەردەی ھەرێم لە نوسراوێکدا وادەی تاقیکردنەکانی وەرزی دووەم و کۆتایی ساڵ و ساڵنامەی خوێندنی پەیمانگە حکومی و ناحکومییەکانی دیاریکرد، بەپێی نوسراوەکە، تاقیکردنەوەی وەرزی دووەم لە ڕۆژی چوارشەممە ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢١ دەستپێدەکات و رۆژی سێ شەممە ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠٢١ کۆتایدێت.
لە بەشێکی تری نوسراوەکەدا ھاتووە، بە پێی ساڵنامەی خوێندنی پەیمانگەکان، ھەموو بابەتەکانی خوێندن "تیۆری و پراگتیکی" لە ناو پەیمانگە بەشێوازی تەناوب ٣ رۆژ بە ٣ رۆژ دەخوێندرێت.
دەقی پەیامەکە :
لەچوارەمین ساڵیادی کۆچی دوایی سەرکردەو بیرمەندو سیاسەتمەداری ناوداری گەلەکەمان، ڕەوانشاد نەوشیروان مستەفا ئەمین، سەری ڕێزو وەفا دادەنەوێنین و ئەم یادە خەمناکە بەشکۆوە ڕادەگرین.
کۆچی دوایی کاک نەوشیروان بۆشاییەکی گەورەی خستە نێو کایەی سیاسی و تێڕوانینە قووڵ و نیشتمانییەکانی بۆ چارەسەری دۆزی ڕەوای گەلەکەمان ھەمیشە بەزیندوویی دەمێنێتەوە، چونکە بەڕێزیان لەگەڵ ئەوەی سەرکردەیەکی دووربین و سیاسەتمەدارێکی کەم وێنە بوو، ھاوکات لەبواری فیکری سیاسیشدا دیدگای ناوازەی خۆی ھەبوو، لەھەموو ھەلومەرجێکی نالەباردا نەخشەڕێگەی بۆ دەربازبوون لەقەیران دەخستەڕوو، بۆیە ئەمڕۆ لەھەموو کاتێک زیاتر درک بەخەسارەتی لەدەستدانی دەکەین.
دروود بۆ ڕۆحی پاکی کاک نەوشیروان و سەرجەم شەھیدانی ڕێگەی ڕزگاریی کوردستان.
لە راگەیەنراوەکەدا ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، بەمەبەستی ئامادەکاری بۆ ھەنگاوەکانی دوای تێپەڕاندنی بودجە، ھەموو بڕگەکانی پڕۆژە یاسای بودجەی ھەرێم تاوتێکرا، بڕیارە لە داھاتوویەکی نزیکدا پڕۆژە یاساکە دابڕێژرێتەوە و رەوانەی پەرلەمانی کوردستان بکرێت.
لە سلێمانی رێوشوێنی پێویست بۆ پاراستنی چیای ئەزمڕ و گۆیژە لەئەگەری سوتان و زیان گەیاندن بە ژینگەو سروشتی ناوچەکە دەگیرتەبەر و قائیمقامی شارەکەش دەڵێت ھەر کەسێک پابەند نەبێت رووبەرووی سزای یاسایی دەکرێتەوە.
لە دیوانی قائیمقامیەتی سلێمانی بە ئامانجی پاراستنی چیای ئەزمڕ و گۆیژە لەئەگەری سوتان و زیان گەیاندن بە ژینگەو سروشتی ناوچەکە، ئاوات محەمەد قائیمقامی سلێمانی لەگەڵ بەڕێوەبەری فەرمانگە ئەمنی و خزمەتگوزارییەکانی سلێمانی کۆبوەوە و رایگەیاند: بەھەوڵی دامەزراوەکانی حکومەت و کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت و رێکخراوەکان لە سلێمانی لە ماوەی چەند مانگی رابروودا، رووبەرووی ٨٠٠ دۆنم زەوی سەوز کراوە و نزیکەی ١٠٠ ھەزار نەمام لە چیاکە رووێنراوە ئەمە جگە لەو ھەزاران دارەی کە خۆی لە چیاکەدا ھەیە، لە کۆبوونەوەکەدا .
دوای ھەڵسەنگاندن و تاوتوێکرنی بژاردەکان بۆ پاراستنی چیاکە بڕیاری جێبەجێ کردنی ئەم خاڵانە درا و قائیمقامی سلێمانیش رایگەیاند ھەر کەسێک پابەند نەبێت رووبەرووی رێکارو سزای یاسایی دەکرێتەوە.
١.لەزووترین کاتدا دەست دەکرێت بە ئاگر بڕ بۆ پاراستنی ئەزمڕ و گۆیژە بە ئامانجی رێگریکردن لە ئاگرکەوتنەوە و زیان گەیاندن بە دارو ژینگەی چیاکە.
٢.کۆشک و خواردنگەکانی سەرچیاکە پێویستە مۆڵەتی رێگەپێدانی دامەزراوە پەیوەندیدارەکانیان ھەبێت و پابەند دەکرێن بە مەرج و رێنماییەکانی کارکردن .
٣. مانەوەی گەشتیار و ھاوڵاتی لە شەواندا تاکو بەیانی و خەوتن لە چیاکە قەدەغەیە.
٤.ئاگرکردنەوە لەسەر چیاکە بەھەموو شێوەیەک قەدەغەیە.
٥.تیمەکانی بەرگری شارستانی لە ئامادەیی تەواودا دەبن بۆ رێگری لە سوتانی چیاکەو ئەگەری ئاگر کەوتنەوە.
٦.تیمی ھێزە ئەمنییەکان لە ئاسایش و پۆلیس و ھاتووچۆ بڕیارەکان جێبەجێ دەکەن.
٧.داوا لە دەزگاکانی راگەیاندن دەکەین لە بڵاوکردنەوەی ھەڵمەتێکی فراوانی ھۆشیارکردنەوە بۆ پاراستنی ژینگەو سروشتی شوێنە گەشتیارییەکانی سلێمانی ھاوکارمان بن .
ڕاگەیاندراوی (٢٤) کاتژمێری تایبەت بە نەخۆشی ڤایرۆسی کۆڕۆنای نوێ COVID١٩ ژمارە (٤٤٦)
١. پشکنین: (٧٨١٠ پشکنینی نوێ)
• (٣٣٨٣) ھەولێر
• (٢٤٩٤) سلێمانی
• (١١٧٧) دھۆک
• (٠) ھەڵەبجە
• (٦٥٤) گەرمیان
• (١٠٢) ڕاپەڕین
•
٢. تووشبوو: (٧٩٧ تووشبووی نوێ)
• (٢٤٧) ھەولێر
• (٣٠٧) سلێمانی
• (١٣٩) دھۆک
• (٠) ھەڵەبجە
• (٨٣) گەرمیان
• (٢١) ڕاپەڕین
٣. چاکبوون: (٨٧٩ چاکبوون)
• (٣٠٦) ھەولێر
• (١٦٣) سلێمانی
• (٣٥٤) دھۆک
• (١٠) ھەڵەبجە
• (٤٣) گەرمیان
• (٣) ڕاپەڕین
•
٤. مردن: (١١ مردن)
• (١) ھەولێر
• (٦) سلێمانی
• (٢) دھۆک
• (١) ھەڵەبجە
• (٠) گەرمیان
• (١) ڕاپەڕین
•
ئاماری گشتی:
کەڕەنتین ھاوڵاتی ٢١٨٧١ (٢١٨٧١ دەرچوو)
پشکنین ١٧٥٠٣٣٥ (٦١١٨٥٩ ھەولێر، ٤٠٨٦٨٢ سلێمانی، ٧١٥٣٦٣ دھۆک، ١٤٤٣١ ھەڵەبجە)
تووشبوون ١٦١٣٢٧ (٥١١٧٢ ھەولێر، ٤٩٧٨٧ سلێمانی، ٥٦٧٥١ دھۆک، ٣٦١٧ ھەڵەبجە)
چاکبوون ١٤٤٧٤٠ (٤٥١١٧ ھەولێر، ٤٣٩٠٧ سلێمانی، ٥٢٥٠٠ دھۆک، ٣٢١٦ ھەڵەبجە)
لەژێر چارەسەر ١٢٤١٩ (٤٩١٢ ھەولێر، ٣٩٧٧ سلێمانی، ٣٢٧٦ دھۆک، ٢٥٤ ھەڵەبجە)
مردن ٤١٦٨ (١١٤٣ ھەولێر، ١٩٠٣ سلێمانی، ٩٧٥ دھۆک، ١٤٧ ھەڵەبجە)
بۆ زانیاری زیاتر سەردانی داشبۆردی حکومەتی ھەرێمی کوردستان بکەن لەم لینکە (https://gov.krd/coronavirus/dashboard/).
وێڕای دەستخۆشی بۆ پزیشکان و کارمەندانی تەندروستی و ھەموو تیمەکانی پزیشکی کە لە ئەرکدان، جەخت دەکەینەوە ھاووڵاتیان پابەندبن بە ڕێنماییەکانی تەندروستی و دورکەوتنەوە لە شوێنی قەڵەبالغ و دانانی ماسک و وەرگرتنی ڤاکسین، وە لەکاتی پێویستدا پەیوەندی بکەن بە ھێڵی گەرمی ژمارە (١٢٢).
وەزارەتی تەندروستی
حکومەتی ھەرێمی کوردستان
١٧ی ئایار ٢٠٢١
بۆ ئەو مەبەستەش ، وەفدێکی سەرۆکایەتی ھەرێم و وەزارەتی پێشمەرگە و مستەفا چاورەش فەرماندەی ھێزەکانی ٧٠ بۆ رێکخستنی ئۆپەراسیونی ھاوبەشی پێشمەرگە و سوپای عێراق سەردانی میحوەری گەرمەسێر و کوڵەجۆیان کرد. ھەروەھا وەفدێکی ھێزەکانی ھاوپەیمانان سەردانی میحوەری گەرمەسێریان کرد بەمەبەستی پڕچەکردن و دابینکردنی پێداویستیە لۆجیستیەکانی پێشمەرگە.
محمود سەنگاوی فەرماندەی میحوەری گەرمەسێر رایگەیاند، وەزارەتی پێشمەرگە ھەوڵەکانی زیاتر کردوە بۆ رێکخستنەوە و یەکخستنەوەی ھێزەکانی پێشمەرگە لە ٧٠ و ٨٠ .
وتیشی، بۆ دروستکردنی ژوری ئۆپەراسیونی ھاوبەشی پێشمەرگە و سوپای عێراق، سبەینێ قۆناغی یەکەمی لایەنە ھونەرییەکانی ئەو ژورە دەست بەکاردەبێت لەسنوری کەرکوک و موسڵ و دیالە و مەخمور، کە سەرەتا لە ھەر میحوەرێک پێنج ئەفسەری پێشمەرگە و پێنج ئەفسەری سوپای عێراق دەستبەکاردەبن.
بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، دوای ئەوەی زانیاری لەسەر کەسێکی گوماناوی گەیشتە دەست پۆلیسی سلێمانی، بەشی پۆلیسی نەھێشتنی تاوانی سلێمانی لێکۆڵینەوەکانی دەستپێکردوو دوای وەرگرتنی بڕیاری دادوەر توانرا (م ، ر ، م ) لەدایکبووی ١٩٩٤ بدۆزرێتەوە و دەستگیربکرێت.
راشیگەیاندووە، لەکاتی دەستگیرکردنی تۆمەتبارەکەدا دەستگیرا بەسەر بڕێک ماددەی ھۆشبەر لە جۆری (حەشیش) لەکاتی لێکۆڵینەوەشدا دەرکەوت تۆمەتبار بەنایاسایی ھاتووەتە ناوشاری سلێمانی .
رونیکردووەتەوە، لە ئێستادا تۆمەتبارەکە راگیراوە و لێکۆڵینەوە لەگەڵیدا بەردەوامە .
ژمارەیەک دادوەری ھەرێمی کوردستان لە نەخشە رێگەیەکدا کە ئاڕاستەی ئەنجومەنی دادوەری و سەرۆکایەتییەکانی ھەرێم و حکومەت و پەرلەمانیان کردوە، داوا دەکەن سنوری دەسەڵاتی سەرۆکایەتییەکانی ھەرێم و حکومەت و پەرلەمان روون بێت و یاسا سەروەربێت، لەخولی ئێستای پەرلەماندا پڕۆسەی ئامادەکردنی دەستور و ئەنجامدانی راپرسی تەواوبکرێت.
لە بەشێکی تری نەخشە رێگەکەدا ھاتووە، دەبێت یاسای دەسەڵاتی دادوەری ژمارە ٢٣ی ساڵی ٢٠٠٧ ھەمواربکرێتەوە بەو ئاڕاستەیەی سەرۆکی دەسەڵاتی دادوەری پێگەی وەک سەرۆکی دەسەڵات و ھاوشێوەی دەسەڵاتی یاسادانان و دەسەڵاتی جێبەجێکردنی بپارێزرێت و دەستکاری پەیکەری ئەنجومەن بکرێت.
ھەروەھا پێشنیازێک تریان بۆ ئامادەکردنی رەشنوسی یاسای سەرپەرشتیاری دادوەریە لەلایەن ئەنجومەنی دادوەری و رەوانەکردنی بۆ پەرلەمان بەمەبەستی دەرچواندنی، بۆئەوەی باشتر کاری دادوەران و دادگاکان بەدواداچونی بۆ بکرێت، لەپێشنیازێکی دیکەشیاندا ھاتوە، دەزگای داواکاری گشتی یاسایەکی تۆکمەی باشی بۆ دەربچوێندرێت و سەربەخۆیی دارایی و کارگێڕی ئەو دەزگا دادوەریە فەراھەم بکرێت.
خالید شوانی وەزیری ھەرێم بۆ کاروباری دانوستان لەگەڵ حکومەتی فیدراڵ رایگەیاند، لە درێژەی بەدواداچونەکانیان بۆ چارەسەرکردنی کێشەی گرێبەستە کشتۆکاڵییەکانی کەرکووک و دوای ئاراستەکردنی نوسراوێک بەمەبەستی راگرتنی بڕیارێکی فەرمانگەی زەوییە کشتوکاڵییەکان و ھەڵگرتنی بڕیاری سڕکردنی ئەو زەویانەی بڕیارەکانی ژمارە چواری ساڵی ٢٠٠٧ و بڕیاری ژمارە ٢٩ی ساڵی ٢٠١٢ ومادەی ١٤٠ی دەستور و سەرلەنوێ دابەشکرنەوەیان بەسەر ئەو کەسانەی لەسەردەمی رژێمی پێشوو بەمەبەستی تەعریب کردنی کەرکووک ئەو زەیانەیان پێدرابوو.
وتیشی، وەزیری کشتوکاڵی فیدڕاڵدا بەرەسمی و بەنوسراو ئاگاداری کردونەتەوە کە کارکردن بەو بڕیارە راگیراوە تاکوو کێشەی زەوییە کشتوکاڵییەکانی کەرکووک بەشێوەیەکی بنەڕەتی لەلایان لیژنەیەکی باڵاوە یەکلای ئەکرێتەوە، لەدوای ئەو بڕیارەوە فەرمانگەی کشتوکاڵی کەرکووک دەسەڵاتی ئەوەی نامێنێ زەوییەکانی کورد وتورکمان بەسەر جوتیارانی تردا دابەش بکات .
وەزارەتی کشتوکاڵی ھەرێم بڕیاری لێخۆشبوونی گومرگی و تابلۆی کشتوکاڵی بەخۆڕایی بۆ ھێنانی ئامێری کشتوکاڵی بە تەکنەلۆژیای نوێ دەدات، لە رێگەی سێ پرۆژە یاساوە ھەلیکار بۆ ھەزاران دەرچووی بەشەکانی کشتوکاڵ و ڤێتێرنەری لە کەرتی تایبەت دەرەخشێنێت.
وەزیری کشتوکاڵی ھەرێم رایگەیاند، پاڵپشت بە بڕیاری سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران ژمارە (۷۹) لە ۲٠۲٠/۱٠/۲۱ بۆ پاڵپشتی کردنی کەرتی کشتوکاڵ و ھاندانی جوتیارانمان ، بۆیەکەم جارە لێخۆشبوونی گومرگی بۆ ئەو کۆمپانیا و خاوەن پرۆژانە دەکرێت کە ئامێرەکانی کشتوکاڵی ھاوردەی ھەرێمی کوردستان دەکەن بۆ جوتیارانمان بە شێوەی قستی درێژ خایەن و پێشەکی کەم ، رسوماتی تابلۆی کشتوکاڵی وەرناگیرێت بۆ ئامێرەکانی پێشکەوتووی کشتوکاڵی ، ئەم بابەتەش لە ڕێگای میکانیزمێکەوە جێبەجێ دەکرێت.
ھەروەھا وەزارەتی کشتوکاڵی ھەرێم رایگەیاندوە، سێ پرۆژە یاسای ئامادەکردووەو بەمنزیکانە لە ئەنجومەنی وەزیرانەوە رەوانەی پەرلەمان دەکرێن بۆ پەسەندکردن، پرۆژە یاساکان بریتین لە رەخساندنی دەرفەتی دامەزراندن بۆ دەرچوانی بەشەکانی کشتوکاڵی و ڤێتێرنەری و دامەزراندن و دەستبەرکردنی سندوقی خانەنشینی بۆ دڵنیایی دەرچوان لەکاتی دامەزراندنیان لە کەرتی تایبەت.
یەکێکی تر لە پرۆژە یاساکان تایبەتە بە دامەزراندنی لێژنەی نیشتیمانی بۆ تۆمارکردن و پەسندکردن و پارێزگاریکردن لە تەرزە کشتوکاڵیەکانی ھەرێمی کوردستان.