دەقی روونکردنەوەکە...

لە وتەیەکی بەڕێز وەزیری رۆشنبیری باس لە بڕیارێکی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی کراوە کە لە ساڵی ۲٠۱۷ سەبارەت بە ھەردو وانەی کوردی و عەرەبی بە سوکایەتی کردن بە زمانی کوردی ناوی بردوە .

ئەم وتەیە چەندین ھەڵەو نا تێگەیشتنی تێدایە لەکاتێکدا بڕیارێکی زانستی و ئەکادیمییە کە ئەنجومەنی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی دەریکردوە، بۆیە بە پێویستم زانی ئەم ڕونکردنەوەیە بۆ ھەموو لایەک بخەمەڕوو:

یەکەم/ لە کابینەی پێشوو وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی چەندین بڕیاری بۆ پێشخستن و زیاتر ناساندنی زمان و ئەدەبی کوردی داوە، لەوانە دانانی پرۆگرامی خوێندنی کوردی بۆ ئەو خوێندکارو قوتابیانەی کورد نین، بۆ ئەمەش لەڕێگەی پرۆگرامێکەوە ئاشنای زمان و ئەدەبی کوردی کراون لە زانکۆکانی کوردستان.

دووەم/ جێبەجێکردنی پڕۆژەی ناساندنی نێودەوڵەتی زمانی کوردی، پڕۆژەکە بریتی بوو لە تەرخانکردنی ژمارەیەک کورسی خوێندنی بەکالۆریوس، ماستەر و دکتۆرا لە زانکۆکانی کوردستان بۆ قوتابی و خوێندکاری نێودەوڵەتی لە بوارەکانی زمان و ئەدەب و مێژوو کەلتور و جوگرافیا و دیراساتی کوردی.

سێیەم/ بەمەبەستی پشتیگیریکردنی خوێندنی کوردی لە ناوچە دابڕاوەکانی دەرەوەی ئیدارەی ھەرێمی کوردستان و ئایندەی خوێندکارە کوردەکانی ئەو ناوچانە، سەرجەم خوێندکاران و قوتابیانی خوێندنگە کوردییەکان لەو ناوچانە بەھەمان پێوەرو مەرجی خوێندکارانی ھەرێمی کوردستان بەبێ جیاوازی لە زانکۆ و پەیمانگەکانی ھەرێمی کوردستان وەرگیراون.

چوارەم/ بەھیچ شێوەیەک زمانی کوردی لە بڕیارەکە لانەدراوە، بەڵکو دەرچوانی لقی زانستی پۆلی دوانزەیی ئامادەیی بۆ پێشکەشکردنی داواکاری وەرگرتن لە کۆلێژ و بەشەکانی (کۆمەڵەی پزیشکی، ئەندازیاری، زانست) ڕێگەیان پێدراوە کە بتوانن تەنھا نمرەی وانە پەیوەندیدارەکانی (فیزیا، کیمیا، بیرکاری، زیندەوەرزانی، زمانی ئینگلیزی) ئەژمار بکەن و ئەژمارکردنی نمرەی وانەکانی (کوردی و عەرەبی) بۆ ئەوان ئارەزومەندانە دەبێت، بەڵام بەو مەرجەی دەبێ پێشکەشکار لەسەرجەم وانەکان بە کوردی و عەرەبیەوە دەرچوبێت.

پێنجەم/ لە خوێندنگە ئەھلی و ناحکومییەکان و قوتابخانە ئینگلیزییەکان و ئەوانەی لە دەرەوە دێنەوە ھەرێمی کوردستان، دەیان ساڵە ئەم بڕیارە ھەیەو جێبەجێ دەکرێت، بەڵام تەنھا کە ئەم ئیمتیازە بۆ خوێندنگە حکومییەکان و خوێندکارە ھەژارەکان جێبەجێ کرا، کراوە بە کێشە !!؟؟

شەشەم/ وەک لە ڕاپرسییەکان دەرکەوت، سەرجەم خوێندکاران و قوتابیان پاڵپشتی بڕیارەکە بوونە، ھەروەک چۆن ئەم جۆرە خوێندنە لە زۆربەی وڵاتە پێشکەوتوەکان بۆ خوێندنی زاستی باوە.

لە کۆتاییدا ھیوادارم بۆ گەشەپێدان و پێشوەچونی زمانی کوردی، سەرجەم وەزارەتە پەیوەندیدارەکان ئاوڕی جدی لە ئاستی خوێندنی کوردی لە ناوچە دابڕاوەکان و خوێندنگەو قوتابخانە حکومییەکانی ھەرێمی کوردستان بدەنەوە، ھەروەھا ھەوڵی بەستانداردکردن و یەکخستنی ئەم زمانە بدرێت وەک بەھێزترین خەسڵەتی ناسامەی نەتەوەییمان.

د یوسف گۆران
وەزیری پێشووی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی

کاروان ستونی بەڕێوەبەری ڕاگەیاندن و ئیرشاد لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی حەج و عومڕەی کوردستان بە کوردسات نیوزی ڕایگەیاند: لە ١٨ ئەم مانگەوە گەڕانەوەی کاروانی حاجیان لە سعودیەوە بۆ ھەرێمی کوردستان دەستپێدەکات و، بەپێی ئەو خشتەیەی دیاری کراوە تاکو ٢٤ مانگ سەرجەم حاجیان دەگەڕێنەوە.

کاروان ستونی وتیشی، ژمارەی ئەو حاجیانەی لە سعودیەوە دەگەڕێنەوە بۆ ھەرێم ژمارەیان دوو ھەزار و ١٢٠ حاجییە و لە ئەمساڵدا ھیچ حاجییەکی ھەرێم لەکاتی بەجێھێنانی فەریزەی حەج گیانی لەدەست نەداوە.

بەبۆنەی تێپەڕبوونی سێ ساڵ بەسەر  دەستبەکاربونی کابینەی نۆیەمی حکومەتی ھەرێمی کوردستان، وەزیری خوێندی باڵا گرنگترین چالاکیەکانی وەزارەتەکەی خستەڕوو رایگەیاند ، لەسەرەتای دەستبەکاربونیانەوە لە کۆی ١٤ سەرۆک زانکۆی حکومی ،  ١٢سەرۆک زانکۆیان گۆڕاون.

ھەروەھا گۆڕانکاری لە ڕاگری کۆلێژەکان ئەنجام دراوەو نزیکەی ٦٠ ڕاگر لە زانکۆکان گۆراون. 

ھەر لە چوارچێوەی کارنامەی حکومەتدا، کرێی خوێندنی پارالێڵ و ئێوارانیان بە ڕێژەی ٤٥٪ کەمکراوەتەوە، کرێی خوێندنی تایبەتیش، کەمکراوەتەوە و کارکراوە بۆ دامەزراندنی یەکەمەکانی ساڵی (٢٠١٥-٢٠١٦) و (٢٠١٦-٢٠١٧)  کە ژمارەیان نزیکەی ٣ ھەزار قوتابی دەبێت.

جگە لەوەش کورسی بێبەرامبەر لە زانکۆ و پەیمانگاکان بۆ ھاوسەر و منداڵانی شەھیدان و خوێندکارانی (شەنگال و کەرکوک و خانەقین) و ناوچەدابڕاوەکانی کوردستان و ئاوارەکانی سوریا  دابینکراوە، ھەروەھا بە بڕی ٧ ملیار و ٢٥٠ ملیۆن دینار پاڵپشتی دارایی بۆ خوێندکارانی زانکۆ دەستبەر کراوە.

دوای ئەوەی رۆژی ھەینی رابردوو عەلی قازی کوڕی پێشەوا قازی محەمەد، سەرۆکی کۆماری کوردستان، لە تەمەنی ٨٩ ساڵیدا بە نەخۆشی لە شاری بۆنی ئاڵمانیا کۆچی دوایی کرد، بڕیارە سبەی تەرمەکەی بگەڕێنرێتەوە بۆ ھەرێمی کوردستان.

بەپێی وتەی کەسوکارەکەی، سبەی لە ھەمان رۆژ تەرمەکەی عەلی قازی بەڕێ دەکرێت بۆ کەلار و لە گۆڕستانی کەلاری کۆن بەخاک دەسپێردرێت.

بە پێی زانیارییەکان تەرمی عەلی قازی لە قەزای کەلار لە تەنیشت گۆڕی خوشکەکەی بەشێوەی کاتی بەخاکدەسپێردرێت.

عەلی قازی، لە ساڵی ١٩٣٣ لە شاری مھابادی رۆژھەڵاتی کوردستان لە دایک بووە، دوای روخانی کۆماری مھاباد لە وڵاتی ئەڵمانیا نیشتەجێبووە، سەرۆکی پێشوی پارتی ئازادی کوردستان بووە.

ھۆگر عەزیز  وتەبێژی پۆلیسی ھەولێر رایگەیاند، لە ماوەی رابردوو لە چەند شوێنێکی شاری ھەولێر چەند حاڵەتێکی دزینی جانتای ژنان روویداوە، دوای بەدواداچوون و دەستنیشانکردنی تۆمەتبارەکان تواندراوە لە لایەن ھێزەئەمنییەکانەوە دەستگیر بکرێن. وتیشی، تۆمەتبارەکان دانیان بە تاوانەکانیاندا ناوە.

ھاوکات پۆلیسی سلێمانی رایگەیاند، دوای ئەوەی لەلایەن دادگای ھەولێرەوە فەرمانی دەستبەسەرداگرتنی چەند ئۆتۆمبێلێک گەیشتە بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی، لە ھەڵمەتێکدا و لەلایەن بنکەی پۆلیسی چوارچراوە توانرا ئۆتۆمبێلەکان بدۆزرێنەوە و دەستیبەسەردا بگیرێت. ھەر لەو ھەڵمەتەدا دەستبەسەر ئۆتۆمبێلێکی دیکەدا گیرا کە تابلۆکەی ساختە بووە و خاوەنەکەشی دەستگیرکراوە.

دارا رەشید وەزیری پلاندانانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، توانیویانە لە سێ ساڵی کابینەی نۆیەمی حکومەتی ھەرێمی کوردستان زیاتر لە ٨٤٠ ملیار دینار بۆ پڕۆژەکانی گشتی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە ھەموو سێکتەرەکان دابین بکەین.

وتیشی، بیریان لەوە کردەوە کە کەرتی تایبەت بێنین، ھاوبەشی پێ بکەین لەگەڵ کەرتی گشتی و بتوانین ئەو پڕۆژانەی لە کەرتی گشتی و تایبەتدا پێویستن جێبەجێیان بکەین.

راشیگەیاند، لێکۆڵینەوەیەکی گشتگیر بکەین لە کەرتی کشتوکال کە ئامانجی سەرەکیمان لەم توێژینەوەیە بریتیی بوو لە ھەڵسەنگاندنی دۆخی گوزەرانی جووتیاران لە بوارە جیاوازەکانی کشتوکاڵ بە تایبەتی بەرھەمە کشتوکاڵییەکان، ئاژەڵداری، ماسی و بەرھەمە ئاوییەکان و سەرچاوەکانی دارستانی ناوچە گوندییەکان، کە مەبەستمان لێی ھەمەچەشن کردن و ھمەجۆر کردنی سەرچاوەکانی داھاتە و تەنیا سەرچاوەی داھاتی کوردستان نەوت و داھاتی تر نەبێت بەڵام کشتوکاڵ و پیشەسازی ببنە سەرچاوەی سەرەکی داھات لە ھەرێمی کوردستان.

 بەپێی زانیاریەکانیش خشتەی دابەشکردنی موچە ھاوشێوەی مانگەکانی رابردوو دەبێت و سەرەتا مووچەی وەزارەتی تەندروستی دابەش دەکرێت.

ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی ھێزەکانی پاراستنی گەل"ھەپەگە" لە راگەیەنراوێکدا ئاماری سێ مانگی شەڕ و پێکدادانەکانی لەگەڵ تورکیا لە ھەرێمی زاب و ئاڤاشین و پاراستنی میدیا بڵاوکردەوە، بە پێی ئامارەکە لە ١٤ی نیسان تا ١٤ی تەمموزی ئەمساڵ، ھەزار و ٥٢٨ سەربازی تورکیا کوژراون، کە بەشێکیان پلە باڵابوون، ھەروەھا ٧٢ گەریلاش شەھیدبوون.

لەبەشێکی تری ئامارەکەدا ھاتووە، لەو ماوەیەدا ٢١٧ سەربازی تورکیا برینداربوون و سێ ھێلیکۆپتەریش خراونەتە خوارەوە و تانکێکیش تێکشکێنراوە.

سەبارەت بە بۆردوومانی ئەو ناوچانەش رایگەیاندوە، لەو ماوەیەدا فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا دوو ھەزار و ٦٢٣ جار ناوچەکانی سنووری ھەرێمی کوردستانیان بۆردوومانکردووە، لەرێگەی ھێڵیکۆپتەریشەوە ھەزار و ٩٠٠ جار بۆردومانیان کردووە.

"زیاد جەبار" سەرۆکی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ھەوڵەکان بۆ دەستپێکردنەوەی پلەبەرزکردنەوەی فەرمانبەران بەردەوامە، چونکە ماوەی نزیکەی ٨ ساڵە بە نایاسایی بەھۆی قەیرانی داراییەوە پلە بەرزکردنەوە راگیراوە و زیانی زۆری بە مووچەی فەرمانبەران گەیاندووە، بەتایبەت بۆ ئەو کەسانەی خانەنشین بوون.

 وتیشی، چەند یاداشتێکیان سەبارەت بەو بابەتە ئاراستەی ئەنجومەنی وەزیران کردوە و لەیادشتێکدا داوایان کردوە وەزیری دارایی لە پەرلەمانی کوردستان وەڵامی پرسیارەکانی سەبارەت بە پلە بەرزکردنەوە بداتەوە، چونکە لەئێستادا رەوشی دارایی ھەرێم زۆر باشە و سەرچاوەکانی داھات لە ئاستێکی باشدان.

ئەوەش لە کاتێکدایە ھەفتەی رابردوو دەستپێکردنەوەی پلە بەرزکردنەوەی ئەفسەران و پێشمەرگە لە وەزارەتی پێشمەرگە راگەیەنرا.

محەمەد ئەمین، نوێنەری جوتیارانی کورد لە سەرگەڕان بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، کۆبوونەوەیەک لە سەربازگەی کەیوان بەڕێوەچوو کە فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکانی عێراق لە کەرکوک و فەرماندەی فیرقەی ھەشتی سوپا و نوێنەرانی جوتیارانی کورد و عەرەبە ھاوردەکان بەشداربوون چەند بڕیارێکی گرنگ بۆ خزمەتکردنی جوتیارانی کورد دراون.

محەمەد ئەمین وتیشی،  لەکۆبونەوەکەدا بڕیاردراوە ئەو زەوییانەی کێڵراون لە" ساورەکە" جوتیارانی کورد بەردەوام بن لەکارکردن تێیاندا و ئەو زەوییانەی کێشەی یاساییان لەسەر نییە بکێڵدرێن و ئەو زەوییانەشی کێشەیان لەسەرە جوتیاران لە دادگا سکاڵای خۆیان تۆمار بکەن و لەبەرژەوەندی کێ یەکلایی بووەوە ئەو لایەنە زەویەکە  بکێڵێت. 

وتیشی، ئەو کۆبونەوەیە دوابەدوای ئەوە دێت کە فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی عێراق داوایان لەفەرماندەی ئۆپراسیۆنەکانی عێراق لە پارێزگای کەرکوک کردبوو کێشەی جوتیارانی کورد لە سەرگەڕان بەزویی چارەسەر بکرێت.

بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای ھەولێر لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ھێزەکانیان ئاگادارکرانەوە لە بوونی دوو تەرم لە کۆمەڵگەی شاوێس، دوای گەیشتنیان دەرکەوت کەوا دوو ھاوسەر بە چەقۆ کوژراون.

راشیگەیاند، لە لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکاندا دەرکەوت کەوا ھەردووکیان لەسەر کێشەیەک لەنێوان خۆیان بووەتە دەمەقاڵیان و پیاوەکە بە چەقۆ لە ژنەکەی داوە و چەقۆکە بەر ڕانی خۆشیی کەوتووە و تووشی خوێن بەربوونبووە و لە شوێنی ڕووداوەکە ھەردووکیان گیانیان لەدەستداوە.

پۆلیسی پارێزگای ھەولێر ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، پۆلیس سەرقاڵی لێکۆڵینەوەیە بۆ گەیشتن بە ھۆکاری ڕاستەقینەی ڕووداوەکە و لە داھاتوویەکی نزیکدا زانیاری زیاتر دەخەنەڕوو.

مەزڵوم کۆبانێ فەرماندەی گشتیی ھەسەدە رایگەیاند، تورکیا لەکاتی ئامادەکاری بۆ ھێرشی سەربازیی، ھێزەکانی لە مەنبج و تل رەفعەت کۆدەکاتەوە و کاتێک دەرفەتی بۆ ھاتە پێشەوە، دەست بە ئۆپراسیۆنی سەربازی دەکات.

وتیشی، ئامانجی تورکیا لە ئۆپراسیۆنەکە، تەسفیەکردنی پرسی کورد و دابەشکردنی سوریایە، جگە لەوەی گورزێک لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی و ھەسەدەش دەدات.

لەبارەی ھەڵوێستی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش ئاماژەی بەوەکرد، ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لەبارەی ئەو ئۆپراسیۆنەی تورکیاوە ھەڵوێستی ھەیە، بەڵام ئەوە بەس نییە بۆ راگرتنی ھێرشە چاوەڕوانکراوەکەی تورکیا و روسیاش دەیەوێت ھێرشەکەی تورکیا رابگرێت و توانای ئەو کارەشی ھەیە و ئێستا ھەسەدە لەگەڵ روسیا و ھاوپەیمانیی نێودەوڵەتی کار دەکەن بۆ راگرتنی ھێرشەکەی تورکیا.

وەزارەتی کارەبای ھەرێم لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، پێوەری زیرەک بەھیچ شێوەیەک سەرپێچی لەسەر ناکرێت و ئەو سەرپێچیکارانەش کە لە دەرەوەی پێوەرەکە سەرپێچیان کردووەتە سەر تۆڕی نیشتمانیی کارەبا و زیان بە بەرژەوەندیی ھاووڵاتیان و دادپەروەریی لە دابەشکردنی کارەبا دەگەیەنن، راستەوخۆ لە رێگەی داتا سەنتەری پێوەری زیرەکەوە شوێنەکەیان دیاریکراوە.

ئاشکراشیکرد، لە ھەفتەی داھاتووەوە ھەڵمەتێکی فراوانی بڕینی کارەبای سەرپێچیکاران و سزادانیان دەست پێدەکات.