عیراق
د.لەتیف جەمال رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق لەگەڵ ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگا بە ئامادەبوونی محەمەد نووری دولەیمی پارێزگار و ئەندازیار عومەر مشعان دەبوس سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا و فەرماندەکانی ئۆپەراسیۆن و پۆلیسی ئەنبار کۆبوەوە.
له میانی دیداره که ئەمڕۆ شەممە، 18-1-2025 دا لە بینای پارێزگا بەڕێوەچوو، باس لە دۆخی ئاسایش و خزمەتگوزاری و باری گوزەرانی هاووڵاتییان له پارێزگاکە کرا و سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بە گرنگی هاریکاری و کاری هاوبەشی نێوان ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگا و لێپرسراوانی ئەنبار کە پایەیەکی گرنگی دیموکراسیەو و پرەنسیپێکە کە بەرژەوەندی گشتی بەدەستدەهێنێت، جەختیشیکردەوە لەسەر پێویستی پاراستنی سەقامگیری ئەمنی چونکە پایەی بنەڕەتییە بۆ هەنگاونان بەرەو بیناسازی و ئاوەدانکردنەوە و پێشکەوتن لە هەموو بوارەکاندا.
سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە لەسەر پێویستی کارکردن بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەوەی لەدەستچووە و دەستەبەرکردنی خزمەتگوزاریی تەندروستیی و پەروەردەیی و کۆمەڵایەتیی و ئاماژەی بەوەدا کە پارێزگاری ئەنبار رووبەرێکی فراوانی هەیە، بۆیە هەوڵی لە هەموو لایەک پێویستە و کارکردنی بەردەوامیش هەیە لەلایەن دەسەڵاتی جێبەجێکردن و پەرلەمانی لە حکومەتی فیدراڵی بۆ رەخساندنی دەرفەتی بیناسازی و گەشەپێدان بۆ پارێزگا کە زیانێکی زۆری بەرکەوتووە لە جەنگی دژە تیرۆر.
سەرۆک کۆمار جەختیکردەوە، لە ئامادەیی سەرۆکایەتی کۆمار بۆ پشتیوانیکردن لەم هەوڵانە و بە وردی دەروانێت بۆ ئەوەی گەشەپێدان لە هەموو پارێزگاکاندا بە دادپەروەرییەوە بەدیبێت و دەرگاکانی گەندەڵی دابخات.
لە بەرانبەردا ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگا روونکردنەوەیەکیان لەبارەی دۆخی پارێزگاکە و پرۆژە گرنگەکانی و ئەو ئاستەنگ و گرفتانەی کە ڕێگرن لە کارەکانی حکوومەتی خۆجێی خستەڕوو، جگە لە پلانی داهاتوو بۆ باشترکردنی خزمەتگوزاری و ئابووری و ژینگەیی بۆ بەدەستهێنانی گەشەسەندنی بەردەوام، جەختیانکردەوە کە خەڵکی پارێزگاکە ویستی کارکردن دەکەن بۆ هێنانەدی ئاسایش و سەقامگیری و بەردەوامبوون لە بیناسازی و ئاوەدانکردنەوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، لە چوارچێوەی سەردانەکەی بۆ پارێزگای ئەنبار، گەشتێکی مەیدانی بۆ بەنداوی رومادی ئەنجامدا.
لە میانەی گەشتەکەیدا ئەمڕۆ شەممە 18-1-2025 سەرۆک کۆمار لە نزیکەوە ئاگاداری پێشکەوتنی کارەکانی بەنداوەکەدا بوو، هەروەها جەختیکردەوە لە گرنگی هەوڵی هاوبەش لە نێوان دەسەڵاتە حکومی و ناوخۆییەکان بۆ بەدەستهێنانی زۆرترین سوود لە سەرچاوە ئاوییەکان لە پارێزگاکەدا، هاوکات گوێی لە رونکردنەوەیەکی ورد گرت سەبارەت بە ئاستەنگەکان و دڵنیابوون لە بەردەوامیی کارکردنی بەنداوەکە بە شێوەیەکی کارا .
لە چوارچێوەی سەردانەکەی بۆ پارێزگای ئەنبار د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق رۆژی شەممه 18ـی کانوونی دووەمی 2025 سەردانی زانکۆی ئەنباری کرد و لەگەڵ سەرۆکی زانکۆ پرۆفیسۆر مشتاق تالیب ساڵح ئەلنەدا و راگری کۆلێژەکان و ئەندامانی ئەنجومەنی زانکۆ و ژمارەیەک له قوتابیان کۆبوەوه.
لە وتارێکدا سەرۆک کۆمار خۆشحاڵی خۆی بە سەردانی زانکۆی ئەنبار و کۆبونەوەی لەگەڵ کادرانی زانستی و ئەکادیمی دەربڕی و پشتیوانی خۆی بۆ کاری زانکۆ و کۆلێژ و پەیمانگاکان و پەرەپێدانیان دووپاتکردەوە لەپێناو بەدیهێنانی ئامانجە خوازراوەکان لە گەشەپێدانی ناوبانگی زانکۆکان و بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی کادرانی دەرچوو کە سوود بە دامەزراوەکانی دەوڵەت بگەیەنێت.
سەرۆک کۆمار جەختی لەسەر پێویستی کاری هاوبەش و هاوکاری کردەوە لەپێناو پتەوکردنی ئاسایش و سەقامگیری و پاراستنی دەستکەوتە نیشتیمانیەکان کە لەدوای ئەو قوربانیدانە گەورەیەی گەلەکەمان لەپێناو بەدەستهێنانی ئازادی و کەرامەتی خۆیان و پاراستنی نیشتمان پێشکەشیان کرد.
لە کۆتایی وتارەکەیدا.لەتیف رەشید جەختی لەوە کردەوە کە هەمووان هاوبەشێکی سەرەکین، بەتایبەتی کادیری زانستی، لێهاتوویی و نوخبەی زانستی و نوخبەی ڕۆشنبیران، لە پرۆسەی گەشەپێدان، بنیاتنانی کۆمەڵگە، چاکسازی سیاسی، بەرەنگاربوونەوەی دیاردە نێگەتیڤەکان، چارەسەرکردنی گەندەڵی ئیداری و دارایی، پاراستنی ژینگە و سەرچاوەکانی ژینگە و رووبەڕووبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا.
ئەمەش دەقی وتارەکەی بەڕێزیانە :
به ناوی خوای بەخشندەی میهرەبان
خوشک و برایانی بەڕێز ....
سڵاو و ڕەحمەت و بەرەکەتی پەروەرگارتان لەسەر بێت ..
زۆر خۆشحاڵم کە لەم زانکۆ گرنگە و لە پارێزگای ئەنباری خۆشەویست لەگەڵتاندام کەئێرە بەهۆی تیرۆرەوە ئازارێکی زۆری چەشتووە و هێزە ئەمنییە قارەمانەکانمان و خۆڕاگری خەڵکەکەی توانیان تیرۆرستان تێکیبشکێنن و پیلانە قێزەونەکانیان پوچەڵ بکەنەوە.
خۆشحاڵی خۆمان دەردەبڕین کە سەردانمان کردن و لەگەڵ کادرە زانستی و ئەکادیمییەکانی پارێزگا کۆدەبینەوە و پشتیوانی خۆمان بۆ کاری زانکۆ و کۆلێژ و پەیمانگاکان و پێشکەوتنیان دووپات دەکەینەوە لەپێناو بەدیهێنانی ئامانجە خوازراوەکان لەگەشەکردنی زانکۆکەو ناوبانگ و بەرزکردنەوەی ئاستی زانستیان بۆ کادرانی دەرچوو کە سوود بە دامودەزگاکانی دەوڵەت بگەیەنێت
ئێوە ئاگاداری ڕۆڵی گەورەی کادرانی زانستی و نوخبەکانی عێراق بوون لەدروستکردنی هۆشیاری کۆمەڵگا و بنیاتنانی نەوەی گەنج بۆ دابینکردنی توانا و وزەی گەنجان بۆ دامەزراوەکانی دەوڵەت و کۆمەڵگا و بوارە مەعریفی و بەرهەمهێنەرەکان و هەروەها ڕۆڵی گرنگیان لەبەرەوپێشبردنی ژیانی سیاسی لەڕێگەی پێشکەشکردنی بینین و بیرۆکە و چارەسەر بۆ بڕیاردەران سەبارەت بەو کێشانەی ڕووبەڕووی وڵات دەبنەوە.
خوشک و برایان ...
ئێمە هەموومان بەرپرسیارێتییەکی گەورەی نیشتمانیمان هەیە کە پێکەوە کار بکەین و هاوکاری بکەین لەپێناو پتەوکردنی ئەو ئاسایش و سەقامگیرییەی کە وڵات بەدەستی هێناوە پاش ساڵانێک بەسەربردنی لە ڕووبەڕووبوونەوەی توندوتیژی و تیرۆر کە هەموو خەڵکی عێراقی گرتووەتەوە و لەپێناو پاراستنی ئەو دەستکەوتە نیشتیمانیانەی بەدەستهاتوون کە لەدوای ئەو قوربانییە گەورەیەی گەلەکەمان داویەتی لەپێناو بەدەستهێنانی ئازادی و کەرامەتی خۆیان و پاراستنی نیشتمان.
ئاسایش و سەقامگیری بناغەی بنەڕەتی هەنگاونانن بەرەو گەشەکردن و گەشەسەندن بۆ وڵاتەکەمان و گەلەکەمان، و بنیاتنانی بناغەیەکی بەهێز بۆ درێژەدان بە ڕێگای بیناسازی و ئاوەدانکردنەوە و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری و باشترکردنی بارودۆخی ژیانی هاوڵاتیان.
هەروەها دەبێت پێکەوە کاربکەین، بەبێ گوێدانە پێگەی ئەوان، بەتایبەتی کادرە زانستییەکان، لێهاتووییەکان، و نوخبە مەعریفی و ڕۆشنبیرییەکان، بۆ ئەوەی چارەسەری هەندێک لەو کێشانەی بەردەم وڵات بکەن، لە کەرتە جیاوازەکانی ئابووری، کۆمەڵایەتی، تەندروستی، ژینگەیی. هەموومان هاوبەشی جەوهەریین لە پرۆسەی گەشەپێدان، بنیاتنانی کۆمەڵگا، چاکسازی سیاسی، بەرەنگاربوونەوەی دیاردە نەرێنییەکان، و ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی ئیداری، پاراستنی ژینگە و سەرچاوە ژینگەییەکان، و ڕووبەڕووبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا.
لەم ڕووەشەوە دەبێت ئاماژە بەوە بکرێت کە وڵاتەکەمان یەکێکە لەو وڵاتانەی کە زۆرترین زیانی دیاردەی گۆڕانی کەشوهەوای پێگەیشتوە کە بەدەست کەمبوونەوەی سەرچاوەکانی ئاو و زیادبوونی بەبیابانبوون و وشکەساڵییەوە دەناڵێنن کە سێ هۆکاری سەرەکی کەشوهەوا، بەڕێوەبردنی ئاو و کرداری وڵاتانی دراوسێ کۆنتڕۆڵ دەکەن و ئەمەش پێویستی بە هەماهەنگییەکی نزیک هەیە لەنێوان دەزگا پەیوەندیدارەکانی حکومەت و پسپۆڕان و ئەکادیمیستەکانی پسپۆڕی ئەم بوارەدا بۆ پاراستنی سەرچاوەکانی ئاو لەڕێگەی عەقڵانیکردنی بەکارهێنان و دەستپێکردنی شێوازە مۆدێرنەکانی ئاودێری و هەروەها بەرەنگاربوونەوەی بەبیابان بوون و وشکەساڵی لەڕێگەی ستراتیژییەوە بڵاوبوونه وه ی سه وزایی و دارستان.
لە کۆتاییدا سوپاس و پێزانینی خۆم بۆ ئێوە دووپاتدەکەمەوە و خۆشحاڵم بە بینینتان کە سەردانی ئەم شارە خۆشەویستە دەکەم کە شایەنی زۆرزیاترە.
سڵاو و ڕەحمەت و بەرەکەتی
خوای گەورەتان لەسەر بێت
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، لەگەڵ ژمارەیەک لە ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران کۆبوەوە و ئاماژەی کرد بەوەی لە نزیکەوە لەگەڵ ئەنجومەنەکە کار دەکات لەپێناو پێشنیازکردن و داڕشتنی یاسای گرنگ.
کۆبونەوەکە بە ئامادەبوونی محەمەد نوری ئەلدلێمی پارێزگاری ئەنبار و ئەندازیار عومەر مەشعان دەبوس سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا لە پارێزگای ئەنبار بەڕێوەچوو، باس لە بارودۆخی پارێزگای ئەنبار لە هەموو ئاستەکاندا کرا و سەرۆک کۆمار ستایشی رۆڵی حکومەتی خۆجێی پارێزگاکەی کرد لە سەقامگیریی ئەمنی پارێزگاکە و کارەکانی ئاوەدانکردنەوە و نوێکردنەوە، جەختی لەسەر پێویستی پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری زیاتر بۆ هاووڵاتیان کردەوە .
سەرۆک کۆمار ئاماژەی بە رۆڵی گەورەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران کرد لە گەیاندنی کێشەکانی بەردەم پارێزگاکان و هاووڵاتیان بە ئەنجومەنی نوێنەران و کارکردن بۆ دەرکردنی یاسای گرنگی پەیوەست بەپێداویستییەکانی هاووڵاتیان و باشترکردنی هەلومەرجی ژیان و خزمەتگوزارییان و چاودێریکردنی کاروبارەکانی حکومەت بەقازانجی خەڵکی پاریزگاکە .
د.لەتیف رەشید ئاماژەی بەوەدا کە سەرۆکایەتی کۆمار لە روانگەی جێبەجێکردنی دەستوور و چەسپاندنی دادپەروەری یاسا هەوڵی داوە بۆ ئازادکردنی پانزە هەزار بەندکراو، کە ماوەی سزاکانیان تەواو کردوە و جەختی لە ریزگرتن لە مافی مرۆڤ کردەوە وەکو بنەمایەکی دیموکراسی و مرۆیی کە لەگەل بنەما یاسایی و مرۆییەکانی نێودەوڵەتی هاوتەریب بێت.
سەرۆک کۆمار ئاماژەیکرد بەوەی کە لە نزیکەوە لەگەڵ ئەنجومەنی نوێنەران کار دەکات لەپێناو پێشنیازکردن و داڕشتنی یاسای گرنگ، لەبەرئەوەی سەرۆکایەتی کۆمار چەندین پرۆژە یاسای پێشکەش کردووە کە نزیکن لە پێداویستییەکانی سەرجەم عیراقییەکان و هیوای خواست ئەنجومەنی نوینەران کار بۆ گفتوگۆکردن و دەوڵەمەندکردن و پەسەندکردنیان بکات بەمەبەستی خزمەتکردنی هاووڵاتیان.
لای خۆیانەوە ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەران خۆشحاڵی خۆیان دەربڕی بەسەردانەکەی سەرۆک کۆمار بۆ ئەنبار و کۆبونەوەی لەگەڵ خەڵک و عەشیرەت و کەسایەتییەکانی ئەنبار و پەرۆشی جەنابی بۆ بەدواداچوونی پێداویستی و داخوازییەکانی هاووڵاتیان.
نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان لە عیراق دەڵێت، دۆسیەی وشكەساڵی و دابەزینی ئاستی ئاو لە كەمتەرخەمی عیراق نییە و پێویستە ئەو بابەتە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ چارەسەر بكرێت.
محەمەد حەسان نوێنەری تایبەتی سكرتێری گشتی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عیراق رایگەیاند، ئێستا عیراق جیاوازە بەراورد بە ساڵانی رابردوو و ئاسایش و سەقامگیری بەهۆی هێزە ئەمنییەكانییەوە بەدیهاتووە، وتیشی، عیراق دەوڵەتێكی پەراوێزخراو نییە و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشدا ڕۆڵی سەرەكی دەبێت و دۆسیەی وشكەساڵی و دابەزینی ئاستی ئاویش لە كەمتەرمی بەغداد نییە، بەڵكو پێویستە ئەو بابەتە لەگەڵ وڵاتانی دراوسێی عیراق گفتوگۆی لەسەر بكرێت بە مەبەستی چارەسەركردنی.
نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان لە عیراق ئاماژەی بەوەشكردووە، عیراق مێژوو و شارستانیەتی تایبەتی هەیە و پرۆژەكانیش بۆ خزمەتكردنی ئەو وڵاتە لە رێگەی رێكخراوەكانی وەك یونسكۆ بەردەوام دەبێت بە بەشداری پسپۆڕانی عیراق و نەتەوەیەكگرتووەكان.
بانكی ناوەندیی عیراق دەنگۆی داخستنی دەروازەكانی سەكۆی فرۆشتنی دۆلار و راسپاردنی بە نوسینگەكانی ئاڵوگۆڕی دراو رەتدەكاتەوە.
بانكی ناوەندیی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، كار لەسەر فراوانكردنی دابینكردنی پارەی كاش لە رێگەی چەند كەناڵێكەوە دەكات لەوانەش ئامێری ئەی تی ئێم، ئامێری پارەدانی كاش ناسراو بە "پی ئۆ ئێس"، كۆمپانیا رێگەپێدراوەكانی ئاڵوگۆڕكردنی دراو و فرۆشگای كۆمپانیاكانی پارەدانی ئەلیكترۆنی و ئامێرەكانی پارەدانی ئەلیكترۆنی لە سەرانسەری عیراقدا.
وتیشی، پێویستە جەخت لە سەرچاوەی هەواڵ بكرێتەوە پێش ئەوەی بڵاوبكرێتەوە و لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان خەڵكی پێ چەواشە بكرێت، چونكە دەنگۆی داخستنی دەروازەكانی سەكۆی فرۆشتنی دۆلار و راسپاردنی بە نوسینگەكانی ئاڵوگۆڕی دراو دوورە لە راستییەوە و رێنمایی بۆ سەرجەم كەرتە دارایی و بانكییەكانی عیراق دەركراوە خزمەتگوزاری لە ناوچەكانیان پێشكەش بكەن.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ شەممە 18-1-2025 لە باڵەخانەی پارێزگا لەگەڵ پارێزگاری ئەنبار محەمەد نوری دلێمی و سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا ئەندازیار عومەر مەشعان دەبوس و ژمارەیەک لەئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگا و بەرپرسانی ئاسایش کۆبووەوە.
لەکۆبوونەوەکەدا بارودۆخی گشتی پارێزگاکە و چۆنیەتی چڕکردنەوەی هەوڵەکان بۆ باشترکردنی واقیعی ئابووری و خزمەتگوزاری و ژینگەیی و رەوشی گوزەرانی هاووڵاتیان تاوتوێکران، بە جۆرێک کەژیانێکی شایستە دەستەبەر بکات بۆیان.
سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەدا کەهاوکاری و کاری هاوبەشی نێوان ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگا و بەرپرسانی ئەنبار پرۆسەیەکی دیموکراسی و پرەنسیپێک کە بەرژەوەندی گشتی بەدیدەهێنێت.
سەرۆک کۆمار جەختی لەپێویستی کارکردنی بێوەچان و دابینکردنی خزمەتگوزارییەکانی تەندروستی و پەروەردە و کۆمەڵگەیی کردەوە و ئاماژەی بەوەدا کەپارێزگای ئەنبار رووبەرێکی فراوان دەگرێتەوە وهەوڵێکی تایبەتی دەخوازێت لەگەڵ کاری بەردەوام لەلایەن پەرلەمان و حکومەتی فیدراڵ و کەلەسەر هەمووانیش پێویستە بۆ زیادکردنی دەرفەتی ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدانی ئەنبار، کە لە جەنگی دژ بە تیرۆردا زیانی زۆری بەرکەوتووە.
سەرۆک کۆمار ئامادەیی سەرۆکایەتی کۆماری دەربڕی بۆ پشتیوانیکردن لەو هەوڵ وکارکردن بۆ ئەوەی گەشەپێدان لە سەرجەم پارێزگاکاندا بەشێوەیەکی دادپەروەرانە بگرێتەوە و دەروازەکانی دژی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و تێکدەران دابخرێت بۆ پەرەپێدانی پرۆسەی ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدان.
د، لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ شەممە 18 ی کانوونی دووەمی 2025، بەمەبەستی ئاگاداربون لە دۆخی پارێزگاکە گەیشتە پارێزگای ئەنبار.
سەرۆک کۆمار لەلایەن محەمەد نوری دلێمی پارێزگاری ئەنبار و ئەندازیارعومەر مەشعان دەبوس سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا و بەرپرس و کەسایەتییە باڵاکانی پارێزگاکە پێشوازیی لێکرا.
حكومەتی عیراق بۆ شوێنگرتنەوەی غاز ئێران كە بۆ كارپێكردنی وێستگەكانی كارەبا بەكاریدەهێنێت، بڕی 100 ملیۆن پێ سێجا غازی رۆژانە لە ئیمارات دەكرێت.
ئەحمەد موسا وتەبێژی وەزارەتی كارەبای عیراق رایگەیاند، بەپێی رێككەوتنێك ئیمارات رۆژانە 100 ملیۆن پێ سێجا غاز بە بەغداد دەفرۆشێت، بۆ كارپێكردنی وێستگەكانی كارەبا لە كەركوك و دبس و مەلا عەبدوڵڵا كە دەتوانن 400 مێگاوات كارەبا بەرهەم بهێنن، ئەمەش یارمەتیدەر دەبێت بۆ جێگیركردنی بەرهەمهێنانی كارەبا لە پارێزگای كەركوك.
ئەحمەد موسا وتیشی، ئەو غازەی كە ئێران بۆ عیراقی دابین دەكرد راگیراوە و بەو غازە شوێنەكەی پڕ دەكرێتەوە كە لە ئیماراتەوە هاوردە دەكرێت.
ئاماژەی بەوەشكرد، هاوكات وەزارەتی كارەبای عیراق كار لەسەر گرێبەستێكی دیكە لەگەڵ توركمانستان بۆ دابینكردنی غاز دەكات، گرێبەستەكەش بریتییە لە دابینكردنی 20 ملیۆن پێ سێجا غاز بۆ كارپێكردنی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا.
بە کڕینی 100 ملیۆن پێ سێجا غازی رۆژانە لە ئیمارات، بەرهەمهێنانی کارەبا 400 مێگاوات زیاد دەکات و بۆ پارێزگای کەرکوک دابیندەکرێت.
لە دوای گۆڕانکارییەکانی رۆژهەڵاتی ناوڕاست و سەرکەوتنی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی هەڵبژێردروای ئەمریکا، سەرۆك وەزیرانی عیراق رایدەگەیەنێت، پەیوەندی نێوان ئەمریكا و عیراق دامەزراوەییە و كۆنتڕۆڵی گروپە چەكدارەكانیان كردووە.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە میانی سەردانەكەیدا بۆ بەریتانیا لە چاوپێككەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی سكای نیوز رایگەیاند، دوای سەركەوتنی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا پەیوەندییەكی تەلەفۆنییان ئەنجامداوە و ئەرێنی بووە و هەردولا ئارەزووی هاریكاری و كاركردنیان كردووە بەیەكەوە.
لە بارەی گۆڕانی رەوشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش لەدوای وەرگرتنی دەسەڵات لەلایەن ترەمپەوە، سودانی وتی، گەلی ئەمریكا دەنگیان بە ترەمپ داوە و پەیوەندی نێوان عیراق و ئەمریكاش دامەزراوەییە و لەگەڵ دەستبەكاربوونیدا بەیەكەوە كار دەكەن.
دەشڵێت، حكومەت یاسا جێبەجێ دەكات و كار لەسەر چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری دەكەن و هەموو جۆرە توندوتیژیەك رەتدەكەنەوە و كۆنتڕۆڵی گروپە چەكدارەكانیان كردووە.
رۆژی 20ی ئەم مانگە لە کۆشکی سپی، رێوڕەسمی ئاڵوگۆڕکردنی دەسەڵات لە نێوان جۆ بایدن و دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی هەڵبژێردراوی ئەمریکا بەڕێوەدەچێت، چاوەڕوانیش دەکرێت لە رۆژی دەستبەکاربوونیەوە ترەمپ چەند بڕیارێکی گرنگ دەربکات.
وەزیری دەرەوەی عیراق رایگەیاند، عیراق دەستدەكاتەوە بە هەناردەكردنەوەی نەوت و دانەوێڵە بۆ سوریا بە مەرجێك بگات بە دەستی هەموو سورییەكان.
فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عیراق بە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرزی راگەیاندووە، عیراق لە بارەی سوریاوە دڵنیا نییە، ئەگەر پرۆسەیەكی سیاسی گشتگیر ئەنجام بدرێت دەبێتە دڵنەوایی بۆ بەغداد.
دەشڵێت، عیراق هەناردەی نەوت بۆ سوریا دەستپێدەكاتەوە و بڕەكەشی زیاد دەكات و دانەوێڵەشی بۆ دەنێرێت، بە مەرجێك بگاتە هەموو ناوچەكانی سوریا و دەستی سەرجەم سورییەكان.
فوئاد حسێن وتیشی، لە نێوان عیراق و سوریادا گفتوگۆ هەیە و بەغداد نیگەرانی داعشە و لەگەڵ دیمەشق لە پەیوەندیدان لەو بارەیەوە، بوونی سوریایەكی سەقامگیریش بە بەشداریكردنی سەرجەم پێكهاتەكانی ئەو وڵاتە دێت لە پرۆسەی سیاسیدا.
وەزارەتی نەوتی عیراق گرێبەستێك لەگەڵ دوو كۆمپانیای ئەمریكی و چینی ئیمزا دەكات بۆ ئەوەی وەبەرهێنان بە بڕی 1.7 ملیار دۆلار لە غازدا بكەن.
باسم عەبدولكەریم بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیا نەوتییەكان لە وەزارەتی نەوتی عیراق بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاندووە، وەزارەتی نەوت و كۆمپانیای "هالیبێر تۆنی ئەمریكی" گەیشتوونەتە رێكەوتن بۆ ئیمزاكردنی گرێبەستێك بۆ بەرهەمهێنانی غاز لە كێڵگەی نەهر بن عومەری نەوتی لە بەسرە.
دەشڵێت، "هالیبێر تۆن" یارمەتی عیراق دەدات بۆ زیادكردنی بەرهەمهێنانی نەوت لەو كێڵگەیەدا و بڕەكەی دەگەیەنێتە 300 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا.
وتیشی، كۆمپانیاكە رۆژانە 300 ملیۆن پێ سێجا غاز لەو كێڵگەیەدا بەرهەمدەهێنێت و ئەمەش سودی دەبێت بۆ زیادكردنی بەرهەمهێنانی كارەبا.
هاوكات كۆمپانیای پترۆ چاینای چینی كار لە هەمان كێڵگە دەكات و بە بڕی یەك ملیار و 700 ملیۆن دۆلار وەبەرهێنان لە غازی ئەو كێڵگەیەدا دەكات.
سەرۆك وەزیرانی عیراق لە لەندەن چەند بەڵگەنامەی لەبارەی تاوانەكانی رژێمی پێشوو رادەستی ناوەندیی عیراقی كرد بۆ كۆكردنەوەی بەڵگەی تاوان.
نوسینگەی راگەیاندنی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق، لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، سودانی لەمیانی سەردانەكەیدا بۆ بەریتانیا كۆمەڵێك بەڵگەنامەی تاوانی رادەستی ناوەندی عیراقی لە لەندەن كردووە بۆ كۆكردنەوە بەڵگەی تاوان لەبارەیانەوە كە حزبی بەعسی لەناوچوو ئەنجامی داون.
لەو بارەیەوە سودانی رایگەیاندووە، ئەو بەڵگەنامانە گرنگن بۆ نەوەكانی داهاتوو و لێكۆڵینەوە و توێژینەوە، ئەو ناوەندەش رۆڵی دەبێت لە گەیاندنی خەم و كێشەی عیراقییەكان بە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.
بەهۆی گۆڕانکاری کەش و هەواوە عیراق بەشێکی زۆری ناوچەکانی روبەروی وشکەساڵی بونەتەوە و بەپێی راپۆرتێکیش کە ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردوەتەوە 30%ی زەوی کشتوکاڵی لە دەستداوە.
سەرۆکی ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ لەعیراق، ئەمڕۆ پێنجشەممە ئاشکرایکرد، عیراق لە ماوەی 30 ساڵی رابردوودا بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا نزیکەی 30%ی زەوییە کشتوکاڵییە بەرهەمدارەکانی لەدەستداوە.
ناوەندەکە راشیگەیاندووە، عێراق یەکێکە لەو وڵاتانەی کە زۆرترین زیانی گۆڕانکاریی کەشوهەوای لەسەرە لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەو پێیەی ئەو گۆڕانکارییانە تادێت کاریگەریەکانی لەسەر لە ئاو، کشتوکاڵ، تەندروستی، و کەرتەکانی ئابووری، خراپتر دەبێت.
ناوەندی ستراتیجی بۆ مافەکانی مرۆڤ ئاماژەی بەوەشکرد، عیراق بەرزبوونەوەی بەرچاوی پلەکانی گەرمای بە خۆیەوە بینیوە بەڕێژەی 1.2 پلەی سەدی بە بەراورد بە پێش ناوەڕاستی سەدەی بیستەم، پێشبینیش دەکرێت تا ساڵی 2050 پلەکانی گەرما بەرزبوونەوەی زیاتر بەخۆیەوە ببینێت و بگاتە 2.5 پلەی سەدی ئەگەر رێوشوێنی پێویست نەگیرێتەبەر.
ماوەی چەند ساڵێکە عیراق بەدەست قەیرانی ئاوەوە دەناڵێنێت، بەڵام لە چوار ساڵی رابردوودا قەیرانی ئاو زیاتر بووە و گەیشتووەتە قۆناغێکی مەترسیدار، هۆکارەکەشی بۆ ئەو وشکەساڵییەوە دەگەڕێتەوە کە تەواوی ناوچەکەی گرتوەتەوە.
رۆژی یەکشەممەی داهاتوو، ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق کۆدەبێتەوە و بڕگەی هەمواری یاسای بودجەی بۆ دانیشتنەکە زیادکراوە.
راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بڵاویکردەوە، رۆژی یەکشەممەی داهاتوو ئەنجومەنی نوێنەران کۆدەبێتەوە و چەند پڕۆژە یاسایەک دەنگی لەسەر دەدرێت، لەنێویاندا رەشنووسی هەمواری یاسای بودجەی ساڵەکانی (2025،2024،2023) .
ئاماژەی بەوەشکردووە، هەر لەدانیشتنەکەدا پێنج پڕۆژە یاسا دەنگی لەسەر دەدرێت، کە یەکێک لە پڕۆژە یاساکان رەشنووسی یاسای دەزگای هەواڵگری نیشتیمانییە.
جێگەی ئاماژەبۆکردنە، کۆبوونەوەکە لەسەعات 1ی پاشنیوەڕۆی رۆژی 19ی ئەم مانگە دەستپێدەکات.
لەعیراق پێنج ملیار دینار گەرێندرایەوە کە لەلایەن کۆمپانیایەک بە ساختەکاری لەمامەڵەی داراییدا لە رێگەی نرخی دۆلارەوە برابوو، دادوەری عیراقیش دەڵێت: هەموو رێکارێکی پێویست دەگرینەبەر بۆ پارێزگاریکردن لە سامانی دەوڵەت.
ئەنجومەنی دادوەری عیراق گەڕاندنەوەی پێنج ملیار دیناری راگەیاند، لە كۆمپانیایەك كە ساختەكاری لە مامەڵەی داراییدا كردووە لە رێگەی نرخی دۆلارەوە.
ئەنجومەنی دادوەری عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، دادگای لێكۆڵینەوەی دووی كەرخ توانیویەتی پێنج ملیار دیناری عیراق بگەڕێنێتەوە كە بەهۆی ساختەكاری لە مامەڵەی داراییدا بە نایاسایی برابوو.
دەشڵێت، ئەو بڕە پارەیە لە كۆمپانیایەك وەگیراوەتەوە كە سەرپێچی كردووە لە جیاوازی نرخی دۆلار و بە هەوڵێكی زۆر و سەرپەرشتی دادوەری پسپۆڕیش ئەو كارە كراوە و هەوڵەكانیش بەردەوامن بۆ گرتنەبەری رێكاری پێویست بە مەبەستی رێگریكردن لەو جۆرە تاوانانە و پارێزگاریكردن لە سامانی دەوڵەت.