رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
محەممەدباقر قالیباف، سەرۆکی پەرلەمانی ئێران، لە مەراسیمی رۆژی قودس، هەڕەشەی وەڵامێکی توندی لە ئەمریکا کرد لە ئەگەری بەردەوامبوونی هەڕەشەکانی بۆ سەر وڵاتەکەی.
ئەم هەڕەشانە هاوکاتە لەگەڵ وەڵامدانەوەی نامەکەی ئەمریکا لەلایەن وڵاتەکەیەوە.
قالیباف رایگەیاند؛ ئەگەر ئەمریکا هێرش بکاتە سەر «سەروەریی خاکی ئێران یان بنکە ئەتۆمییەکان»، ئێران هێرش دەکاتە سەر هەموو بنکەکانی ئەمریکا لە ناوچەکە و هەڵیان دەکێشێت لە ئاگر.
ئەو ئاماژەی بەوەدا؛ کە تەنانەت هاوپەیمانەکانی ئەمریکاش لە ناوچەکە، لە هێرشەکانی ئێران پارێزراو نابن.
قالیباف، نامەکەی دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی ئەمریکای بە "کەڵەگایی" وەسف کرد و وتی: "هیچ باسێکی گرنگ لە سزاکانی سەر ئێران نەکراوە، بەڵکو خەیاڵی خۆیان خستووەتە روو"
قالیباف، جەختی لەوە کردەوە کە ئێران لە ژێر "فشار" ناچێتە نێو هیچ دانوستانێکەوە و وتی: "دانوستان لەم بارودۆخەدا خۆبەدەستەوەدانە".
ئەم وتارە هاوڕایی رێبەری باڵای ئێران، عەلی خامنەیییە، کە پێشتر پشتگیری لە ستراتیژی "مقاومەت" کردبوو.
عەباس عیراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران، دوێنێ رایگەیاند کە "وەڵامی نامەی ترەمپ بە شێوەیەکی گونجاو و لە رێگەی عومانەوە دەدرێتەوە".
هەڕەشەکانی ئێران لە کاتێکدا دێت کە هەندێک لە شیکەرەوەکان پێیان وایە ئەمریکا بەهۆی پەرەسەندنی پێکهاتەکانی ئەتۆمی ئێرانەوە هەوڵی لەناوبردنی رێککەوتنەکانی «JCPOA» دەدات. لە هەمان کاتدا، هەندێک راپۆرتی میدیایی ئاماژەیان بە پلانی ئەمریکاداوە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی توانای ئەتۆمی ئێران.
ئەنجوومەنی نیشتمانیی کوردی سوریا (ئەنەکەسە) ئەمڕۆ هەڵوێستی خۆی دەربارەی بانگهێشتنامەی بەشداریی لە رێوڕەسمی راگەیاندنی حکوومەتی راگوزەری سوریا ئاشکرا کرد.
لە راگەیەنراوێکدا کە لە رێگەی گوتەبێژی ئەنەکەسە، فەیسەڵ یووسف، بڵاوکرایەوە، ئاماژە بەوە کرا، کە سەرەڕای وەرگرتنی بانگهێشتنامە، بڕیاریان داوە بەشداری لەو رێوڕەسمەدا نەکەن.
هۆکاری سەرەکی ئەم بڕیارە ئەوەیە کە سەرکردایەتی نوێی سوریا هەماهەنگی پێویستی لەگەڵ هێزە کوردییەکان نەکردووە و راوێژیان پێ نەکردوون. ئەنەکەسە جەخت دەکاتەوە کە هێزە سیاسییە کوردییەکان نوێنەرایەتیی ڕاستەقینەی گەلی کورد دەکەن و بەرگریکاری راستەقینەن.
ئەو ئەنجوومەنە هیوای خواستووە بەڕێوەبەرایەتیی نوێی سوریا گرنگی بە مافەکانی کورد بدات، وەک دووەم گەورەترین نەتەوەی ئەو وڵاتە. هاوکات داوای کردووە دان بە مافەکانیاندا بنرێت و بواری بەشداریی لە بونیاتنانەوەی وڵاتدا پێ بدرێت.
سەرچاوەکان ئاماژە دەدەن، کە ئەنەکەسە رونی کردووەتەوە هیچ گفتوگۆیەک لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتیی سوریای نوێ سەبارەت بە ئاستی بەشداریی نوێنەرایەتیی کورد و دەستەبەرکردنی مافەکانیان نەکراوە.
رێوڕەسمی راگەیاندنی حکوومەتی راگوزەر بڕیار وایە سبەی شەممە لەلایەن ئەحمەد شەرع، سەرۆکی قۆناغی راگوزەر، بەڕێوە بچێت.
هێرشەکانی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غــەززە لە 7ـی تشرینی یەکەمی 2023ەوە بەردەوامن و ژمارەی کوژراوانی ئەو هێرشانە تا ئێستا بۆ 50هەزار و 251 کەس بەرزبووەتەوە.
لە راگەیەندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی غەزە کە لەلایەن حەماسەوە بەڕێوەدەبرێت هاتووە، کە لە ماوەی 24 سەعاتی رابردودا 41 هاوڵاتی مەدەنی لە هێرشەکانی ئیسرائیلدا گیانیان لەدەستداوە. جگە لەوەش تەرمی 2 کەسیتر لە ژێر داروپەردووی ئەو بینایانەدا دەرهێنران کە لە هێرشەکانی پێشوودا وێران بوون.
لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە لە 24 کاتژمێری ڕابردوودا 115فەلەستینی لە هێرشەکاندا بریندار بوون. وەزارەتەکە ڕایگەیاند، لە 18ـی ئازارەوە کە ئیسرائیل ئاگربەستی شکاند، تا ئێستا 896 کەس گیانیان لەدەستداوە و هەزار و 984 کەسیش برینداربوون.
بەگوێرەی بەیاننامەکە، ژمارەی گیانلەدەستدان گەیشتووەتە 50 هەزار و 251کەس و ژمارەی بریندارەکانیش گەیشتووەتە 114 هەزار و258کەس.
جۆزیف عەون، سەرۆکی لوبنان، ئەمڕۆ هەڵوێستی حکوومەتەکەی دەربارەی دەست پێ کردنەوەی گەشتە ئاسمانییەکان لەگەڵ ئێران ئاشکرا کرد.
بەپێی ڕاپۆرتی ڕۆژنامەی لی فیگارۆی فەرەنسی، عەون رایگەیاند: "لە ئێستادا گەشتە ئاسمانییەکان لەگەڵ ئێران دەست پێ ناکەینەوە، بەڵام رەنگە رۆژێک دەست پێبکەینەوە".
سەرۆکی لوبنان جەختی کردەوە کە وڵاتەکەی بە تەواوی پابەندە بە جێبەجێکردنی بڕیارنامەی 1701. هاوکات رەخنەی لە ئیسرائیل گرت و گوتی: "ئیسرائیل رێکەوتنی ئاگربەست پێشێل دەکات، ئەمەش جێگەی داخە."
عەون ئاماژەی بەوەش کرد، کە لوبنان کار دەکات بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان، بەتایبەت ئەوانەی پەیوەندیدارن بە، سنوورە وشکانی و دەریاییەکان لەگەڵ سووریا و کێشەی پەنابەرانی سووری لە لوبنان، وتیشی، بوونی پەنابەرانی سوری لە لوبنان تەنیا بارگرانییە.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ كەناڵی ئیرنای ئێران رایگەیاند، رۆژی چوارشەممە لە رێی وڵاتی عومانەوە بەشێوەیەكی شیاو و لە نامەیەكی رەسمیدا دیدگای خۆیان سەبارەت بە رەوشی ئێستا روونكردووەتەوە و وەڵامی نامەكەی سەرۆكی ئەمریكایان داوەتەوە.
دووپاتیشی كردەوە سیاسەتیان نەگۆڕە و لەژێر هەلومەرجی زۆرترین فشار و هەڕەشەی سەربازیدا، خۆیان لە دانوستانی راستەوخۆ دەپارێزن.
عراقچی نەیشاردەوە، رێی تێدەچێت دانوستانی ناڕاستەوخۆ، وەك ئەوەی لە رابردووشدا هەبووە، بە نێوەندگیری لایەنی سێیەم بەردەوام بێت.
پیشتر، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لە رێی راوێژكارێكی دیپلۆماسی سەرۆكی ئیماراتەوە نامەیەكی بۆ رێبەری باڵای ئێران نارد و تێیدا جەختی كردەوە لە ئامادەیی واشنتۆن بۆ دانوستان و گەیشتن بە رێكەوتن لەگەڵ ئێران.
تورکیا: دەزگای باڵای ڕادیۆ و تەلەڤزیۆنی تورکیا (RTÜK) بڕیاری سەپاندنی سزای قورسی دارایی بەسەر چوار کەناڵی ڕاگەیاندنی ئۆپۆزسیۆندا دا، بە تۆمەتی گواستنەوەی ناڕەزاییەکانی شەقام.
سەرچاوەکان ئاماژە بەوە دەدەن، کە لە ئەگەری دووبارەبوونەوەی گواستنەوەی روداوەکانی خۆپیشاندان، کەناڵەکان روبەروی داخستن دەبنەوە.
لای خۆیەوە ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا لە كۆتایی لوتكەی پاریسدا رەخنەی لە دەسەڵاتدارانی توركیا گرت و دەستگیركردنەكانی بە هێرش بۆ سەر دیموكراسی لە قەڵەمدا. هەروەها ماكرۆن ئەو رێكارانەی توركیای بە پێشێلكاری و قبوڵ نەكراو ناوبرد و ئیدانەی كرد.
ئەمە لە کاتێکدایە کە 25بۆ30 ساڵ لەمەوبەر، دەسەڵآتدارانی تورکیا داوای لە ئەوروپا کردبوو چەندین کەناڵی کوردی دابخرێن، و ئێستا هەمان سیناریۆ لە ناوخۆی تورکیا دووبارە دەبێتەوە.
ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز نامەیەکی ئاشکرا کرد کە لەم دواییانەدا لە لایەن سێ نێردەی ئەورووپاوە گەیاندرایە ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا. لە نامەکەدا لایەنە ئەوروپییەکان هۆشداریان بەرانبەر بەروداوەکانی ئەمدواییەی سوریا داوە و وتویانە، ئەگەر روداوەکان لە کۆنتڕۆڵ دەربچن، رەنگە پشتیوانی نێودەوڵەتیی بۆ سوریا ببێت بە هەڵم.
لە نامەکەدا داواکراوە، هێزە ئەمنییەکان پاکبکرێنەوە لەو کەسانەی کە بەشداری کۆمەڵکوژییان کردووە لە کەناراوەکانی سوریا.
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا پشتڕاستی کردەوە، کە ئەوەی لە کەناراوەکانی سوریا ڕوویدا کردەوەگەلێکن کە شایەنی پشتگیری نین، داواش لە حکومەت دەکات لێپرسینەوە لەو کەسانە بکات کە بەشێکبوون لەو دەستدرێژییە.
بە پێی ئاژانسی رۆیتەرز گرفتی بەردەم ئیدارەی نوێی سوریا ئەوەیە، پێش هەڵوەشاندنەوەی، حەیعەت تەحریر شام تەنها نزیکەی 20 هەزار چەکداری هەبوو، ئەمەش دەسەڵات ناچار دەکات بۆ زیادکردنی هێزەکانی، پشت بە هەزاران چەکداری دیکە ببەستێت، لەنێویاندا چەکدارانی بیانی و کوتلە توندڕەوەکان.
بەگوێرەی سەرچاوە دبلۆماسییەکان، رەنگە هەر کردەوەیەک لەدژی ئەو چەکدارە توندڕەوانە ببێتە هۆی گەڕانەوەی سوریا بۆ بازنەی توندوتیژی.
وشكەساڵیی روی لە رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریا كردووە و دەستەی كشتوكاڵیش رایگەیاند، زیان بە 90٪ی كشتوكاڵ گەیشتووە.
دەستەی كشتوكاڵی باكور و رۆژهەڵاتی سوریا رایگەیاند، ئەمساڵ لەو ناوچەكانیان تەنها 100 ملیم باران باریوە، لە كاتێكدا كشتوكاڵی ئەو ناوچەیە پێویستی بە لانیكەم 440 ملیم بارانبارین هەیە لە ساڵێكدا.
بەپێی ئامارەكانی دەستەی كشتوكاڵ، ئەمساڵ روبەری ملیۆنێك و 18 هەزار دۆنم لە رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریا كراوەتە گەنم و 100 هەزار دۆنمیش كراوە بە جۆ و دانەوێڵەكانی دیكە، بەڵام بەهۆی وشكەساڵییەوە زیانی گەورە بە بەروبومە كشتوكاڵییەكان گەیشتووە.
لە ساڵانی رابردوودا زۆرترین بەرهەمی كشتوكاڵی و دانەوێڵە لە رۆژئاوای كوردستان و باكوری سوریا بەرهەم دەهێنرا و شەڕ و وشكەساڵی بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیان كەم كردووە.
بزوتنەوەی حەماس كوژرانی وتەبێژی بزوتنەوەكەی لە بۆردومانێكی ئیسرائیلدا بۆسەر كامپی جەبالیا راگەیاند.
میدیای رەسمی بزوتنەوەی حەماس لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ عبدوللەتیف قانوع وتەبێژی بزوتنەوەكە لە بۆردومانێكی سوپای ئیسرائیلدا بۆسەر كەمپی ئاوارەكان لە ناوچەی جەبالیا لە باكوری غەززە كوژراوە.
ئاماژەی بەوەشكرد، قانوع لە نێو خێمەكەی خۆی لە كامپی ئاوارەكان كراوەتە ئامانج، هەر لەو بۆردومانەدا شەش كەسی دیكەش كوژراون و چەندین كەس تریش برینداربوون.
ئەمە لەكاتێكدایە كە هەر لەم هەفتەدا دوو سەركردەی دیكەی باڵای حەماس لە دوو بۆردومانی جیاوازی ئیسرائیلدا لە غەززە كوژران.
هاوكات بزوتنەوەی حەماس رایگەیاندوە، لەدوای دەستپێكردنی هێرشی ئیسرائیل بۆسەر غەززە لە 2023 ەوە تا وەكوئێستا 11 ئەندامی مەكتەبی سیاسی لە كۆی 20 ئەندام كوژراون.
بە زۆرینەی دەنگ ئەنجومەنی گەورە شارەوانی ئیستانبوڵ، نوری ئاسڵان كاندیدی جەهەپە بە بریكاری سەرۆكی شارەوانییەكە هەڵبژێردرا.
ئاژانسی ئەنادۆڵ بڵاویكردەوە، لەدوای دورخستنەوەی ئەكرەم ئیمامئۆغڵو سەرۆكی گەورە شارەوانی ئیستانبوڵ، بەهۆی ئەو تۆمەتانەی ئاراستەی كران، ئەنجومەنی شارەوانی ئیستانبوڵ بە 177 دەنگ لە كۆی 302 دەنگ، نوری ئاسڵان كاندیدی پارتی گەلی كۆماری بە بریكاری سەرۆكی شارەوانی ئیستانبوڵ هەڵبژارد.
ئاماژەی بەوەشكردووە، نوری ئاسڵان بریكاری نوێی سەرۆكی شارەوانی ئیستانبوڵ، كاروبارەكانی ئەكرەم ئیمامئۆغڵو سەرۆكی گەورە شارەوانی ئیستانبوڵ رادەپەڕێنێت، تائەو كاتەی دۆسییەكەی یەكلایی دەبێتەوە.
ئەوەش لەكاتێكدایە، ماوەی چەند رۆژێكە خۆپیشاندانی فراوان لە چەند شارێكی توركیا دژی دەستگیركردنی ئەكرەم ئیمامئۆغڵو دەستیپێكردووە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیاش رایگەیاند، هەڵسوكەوتەكانی بەرەی ئۆپزسیۆن و خۆپیشاندەران حكومەت هەراسان ناكات.
رێكخراوی هیومان ڕایتس وۆچ ڕه‌خنه‌ی توندی له ده‌ستووری نوێی سوریا گرت و ئاماژه‌ی به لاوازكردنی ده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ری و یاسادانان كرد.
ئاده‌م كۆگڵ، جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له‌م رێكخراوه‌دا رایگه‌یاند كه ده‌ستووری نوێ ده‌سه‌ڵاتی جێبه‌جێكردن زاڵ ده‌كات و ئازادییه بنه‌ڕه‌تییه‌كان سنووردار ده‌كات.
به گوته‌ی كۆگڵ، پێویسته ده‌سه‌ڵاتدارانی سوریا پێداچوونه‌وه به ده‌ستوور بكه‌ن و ده‌سه‌ڵاتی دادوه‌ری و یاسادانان سه‌ربه‌خۆتر بكه‌ن.
هاوکات جه‌ختی كرده‌وه؛ كه قۆناغی راگوزه‌ری سوریا ده‌بێت ده‌روازه‌یه‌ك بێت بۆ سیسته‌مێكی دیموكراسی، نه‌ك چه‌سپاندنی سیسته‌مێكی ده‌سه‌ڵاتدار.
بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، جارێکیتر هەڕەشەکانی دووپاتکردەوە، کە ئەگەر حەماس ئەو دەستگیرکراوانەی لەلای ماوەتەوە ئازاد نەکات، ئەوا ناوچەکانی کەرتی غەززە کۆنترۆڵ دەکەنەوە.
ئەمڕۆ چوارشەممە ناتانیاهۆ لە دانیشتنی دادگای کنێستدا وتی: "هەتا حەماس ئازادکردنی بارمتەکانمان زیاتر دوابخات هێرشەکانمان زیاتر و فراوانتر دەبن".
ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەمە هەنگاوانە، کۆنتڕۆڵکردنی خاکەکەیان و ڕێوشوێنی دیکەش دەگرێتەخۆی".
وتیشی، "من ئەمە بە ئێوە دەڵێم، هەروەها بە حەماسیش. ئەمەش زۆر هەنگاو دەگرێتەخۆ، کە لێرەدا وردەکارییەکانی ناخەمەڕو".
لای خۆیەوە حەماس رۆژی چوارشەممە، هۆشداری دایە ئیسرائیل لەوەی ئەگەر دەستپێکردنەوەی هێرشەکانی بۆ سەر کەرتی غەززە بەردەوام بێت، بارمتەکانیان لەکەرتی غەززە "بە مردوویی لەناو تابووتدا" دەگەڕێنەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، "فەلەستین هەموو هەوڵێک دەدات بۆ ئەوەی زیندانیانی ئیسرائیل بە زیندووی بهێڵێتەوە، بەڵام بۆردومانی بێ جیاوازی هێزەکانیان ژیانیان دەخاتە مەترسییەوە"، هۆشداریشیدا کە "هەر جارێک داگیرکەران هەوڵی وەرگرتنەوەی دیلەکانی دەدات بە زۆر، ئەوان بە مردوویی لەناو تابوتەکاندا دەگەڕێنەوە".
ئیسرائیل لە 18ی ئاداردا هێرشەکانی بۆ سەر کەرتی غەززە دەستپێکردەوە، ئەوەش دوای نزیکەی دوو مانگ لە ئاگربەست، لەو ماوەیەدا 33 بارمتە لە بەرامبەر زیاتر لە هەزار و 800 زیندانی فەلەستینی لە زیندانەکانی ئیسرائیل ئازاد کران.
وەزارەتی تەندرووستی لە حکوومەتی بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، لە دوای دەستپێکردنەوەی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە، 830 فەلەستینی کوژراون، بەمەش ژمارەی کوژراوان لە سەرەتای شەڕەوە بۆ 50 هەزار و 183 کەس بەرزبووەتەوە.
دەسەڵاتدارانی توركیا لە ئەنكەرەوە پایتەخت و ئیزمیر تا سەرەتای مانگی داهاتوو هەموو جۆرە گردبونەوە و خۆپیشاندانێكیان قەدەغە كرد.
حكومەتی توركیا بڕیاریدا هەموو جۆرە گردبوونەوە و كۆبونەوە و خۆپیشاندانێك لە ئەنكەرە و ئیزمیر قەدەغە كرد.
بڕیارەكەی حكومەتی توركیا دوای لێدوانێكی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی وڵاتەكە دێت كە پارتەكەی ئیمام ئۆغڵۆی بە بزوتنەوەیەكی توندوتیژ ناوبرد.
هاوكات، حكومەتی ئەڵمانیاش رەخنەی توندی لە حكومەتی توركیا گرت لە بەرامبەر مامەڵەكردن لەگەڵ خۆپیشاندەران.
ئەوەش لەكاتێكدایە، تائێستا بەهۆی خۆپیشانەكانی ئیستەنبوڵەوە زیاتر لە هەزار و 100 كەس دەستگیركراون.
ئەمە لەكاتێكدایە لە رۆژی چوار شەممەی رابردووەوە شەپۆلێكی خۆپیشاندان و دەربڕینی ناڕەزایی توركیای گرتووەتەوە لە دژی دەستگیركردنی ئەكرەم ئیمام ئۆغڵۆ سەرۆكی شارەوانی ئیستەنبوڵ.
لەدوای هێرشێکی ئیسرائیل لە 19ـی ئاداری 2025 بۆسەر بارەگایەکی نەتەوە یەکگرتووەکان لە دێر ئەلبەلەح کە کارمەندێک تیایدا کوژراو شەش کارمەندی تریش تیایدا برینداربوو، نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیاری دا ژمارەی کارمەندەکانی خۆی لە کەرتی غەززە بە ڕێژەی یەک لەسەر سێ کەم بکاتەوە.
ستیفان دوجاریک، گوتەبێژی نەتەوە یەکگرتووەکان، رایگەیاند کە لەم هەفتەیەدا 30 کارمەند کەم کراونەتەوە و رەنگە لە رۆژانی داهاتوودا کارمەندی زیاتر بکشێنرێنەوە. هاوکات، هیوای خواست هاووڵاتییانی غەززە بتوانن لە زووترین کاتدا بگەڕێنەوە بۆ کەرتەکە.
کۆمیتەی نێودەوڵەتیی خاچی سوور رایگەیاند کە بارەگاکەیان لە رەفەح خاپوور بووە. بەڵام ئیسرائیل رەتیدەکاتەوە و دەڵێت؛ هێرشەکە بۆ سەر بنکەیەکی حەماس بووە.
هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) رایانگەیاند، لە وەڵامی هێرشەکانی تورکیا و گروپە چەکدارەکانی بۆسەر بەنداوی تشرین، یەکینەکانی پاراستنی شەهید هارون دوو درۆنی هێرشکەریان خستە خوارەوە.
لە راگەیەندراوەکەدا هاتووە، "دوێنێ دوو شەممە تورکیا و هێزە چەکدارەکانیان هێرشیانکردە سەر بەنداوی تشرین و بە سەختی بۆردومانی بەنداوەکەیان کرد، لە ئەنجامدا هێزەکانمان تووانیان دوو فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیان بخەنە خوارەوە و هێرشەکەیان پوچەڵبکەنەوە.
لە راگەیەندراوەکەی (هەسەدە)دا هاتووە، هێرشەکان تەنیا زیانی مادی هەبووە و هیچ زیانێکی گیانی نەبووە.