ئیبراھیم کاڵن، وتەبێژی سەرۆکایەتیی کۆماری تورکیا ڕایگەیاند، داواکارییەکانی وڵاتەکەی بۆ وەرگرتنی فنلەندا و سوید لە ڕێکخراوی ناتۆ ڕوونن و ئەگەر ئەم وڵاتانە دەیانەوێت ڕەزامەندی تورکیا بەدەستبھێنن، پێویستە کۆتایی بە چالاکییەکانی پەکەکە و ھەموو ئەو ڕێکخراوانە بھێنن کە مەترسین بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانیی تورکیا و لەم بارەیەشەوە چاوەڕوانی ھەنگاوی کردەیین.

کاڵن ئاماژەی بەوەش کرد، لەگەڵ ھاوتا سویدییەکانیان کۆبوونەتەوە و پێیان وتوون بەم نزیکانە ھەنگاو بۆ ڕازیکردنی تورکیا دەنێن و وەک یەکەم ھەنگاوی کردەییش لە مانگی تەموزیشەوە یاسای نوێی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر دەچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.

دادگای ئەوروپا بۆ مافەکانی مرۆڤ لە ڕاگەیەندراوێکدا لە بارەی ئاوارە سورییەکان ڕەخنە لە تورکیا دەگرێت و دەڵێت، تورکیا بە زۆر ئاوارە سورییەکان دەنێرێتەوە بۆ وڵاتەکەی خۆیان، لە کاتێکدا ئەو ئاوارانە مافی مانەوەیان لە تورکیا پێدراوە و لە کاتی گەڕانەوەشیان بۆ سوریا ژیانیان لە مەترسیدایە.

بە پێی ڕاپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان، سەرەڕای نەگونجاوی دۆخی سوریا و بەردەوامیی قەیرانەکان لەو وڵاتە، ھەفتانە ٨٠٠ ئاوارەی سوری لە تورکیاوە دەگەڕێنەوە وڵاتەکەیان، نەتەوە یەکگرتووەکان داوا لە ئاوارەکان دەکات تا ئەو کاتەی دۆخی سوریا ئاسایی دەبێتەوە لە تورکیا بمێننەوە و نەگەڕێنەوە وڵاتەکەیان.

میدیاکانی ئێران لە زاری داواکاری گشتی شاری زاھیدانی ئەو وڵاتەوە بڵاویانکردەوە، سێ ئەندامی دەزگای ھەواڵگری ئیسڕائیل ناسراو بە مۆسادیان، لە پارێزگای سیستان و بلوجستان دەستگیر کردووە.

ئاماژەی بەوەش کردووە، ئۆپراسیۆنی چاودێری و شوێن پێھەڵگرتنی دەستگیرکراوەکان ماوەی ھەشت مانگی خایاندووە.

لە ماوەی ڕابردوودا حکومەتی ئێران ڕایگەیاند، ئاسایشی گەلی ئێران ھێڵی سورە و ھەموو ڕێوشوێنێکی پێویست دەگرنە بەر لە دژی ئیسڕائیل.

ئەمڕۆ ٧١ ساڵ بەسەر دیاریکردنی رۆژی جیھانی پەنابەران و دیاریکردنی مافەکانیان لە لایەن ڕێکخراوی نەتەوە ‌یەکگرتووەکانەوە تێدەپەڕێت، بەڵام تا ئێستا مافی پەنابەران لەلایەن وڵاتانەوە پێشێل دەکرێت.

 

 

دانوستانکارانی گروپە چەکدارەکان بە ئاژانسی رۆیتەرزیان راگەیاندووە، تورکیا نێوەندگیری کردووە بۆ بەئەنجامگەیاندنی رێککەوتنێک لەنێوان "فەیلەق ئەلشام، بەرەی شام، جەیشولئیسلام و تەحریر شام".

ڕۆژی شەممە لە شەڕی نێوان ئەو گروپانەدا لە نزیک شاری باب لە پارێزگای حەلەب لە باکووری ڕۆژئاوای سووریا، لانیکەم ھەشت کەس کوژران و دەیان کەسیش بریندار بوون.

لە گوندەکانی ناحیەی شیراوا لە باشووری عەفرین دەستەی تەحریر شام دەستیان بەسەر ژمارەیەک لە گوندەکانی ناوچەکەدا گرت. بەڵام لە چوارچێوەی ئاگربەستەکەدا، گروپە چەکدارەکان گوندەکانیان لە گروپی تەحریر شام سەندەوە.

میدیاکانی رۆژئاڤای کوردستان ئاماژەیان بەوەکرد، بەھۆی پێکدادانەکانی نێوان ئەو گرووپانەی نزیک لە تورکیا چەندین کەس کوژراون، کە منداڵیشیان لە ناودایە.

"زیلینسکی" رایگەیاند، کۆتایی ئەم ھەفتەیە سەرکردەکانی ٢٧ وڵاتەکەی ئەوروپا لە لوتکەیەکدا بڕیار دەدەن سەبارەت بە پشتیوانی کردنی ئۆکراین بۆ بوون بە ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا، بەوھۆیەشەوە روسیا ھێرشەکانی چڕتر دەکاتەوە و ھێزی زیاتری بە ئاڕاستەی "خارکیێڤ" کۆکردۆتەوە، بەڵام ھێزەکانی ئۆکراین ئامادەن بۆ روبەڕوبوونەوە. 

 

سەعید خەتیبزادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی سعودیە رایگەیاند، سەرەڕای بەردەوامیی گفتوگۆکانیان بۆ ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکانیان، ھێشتا زووە باس لە کردنەوەی باڵیۆزخانەکانیان لەگەڵ سعودیە بکەن و سەردانی حاجیانی ئێرانیش بۆ جێبەجێکردنی فەریزەی حەج کاریگەری لەسەر ئەم بابەتە نابێت.

دوای ھەڵکوتانە سەر باڵیۆزخانەی سعودیە لە تاران لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە لە ساڵی ٢٠١٦، پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات ئاڵۆزییان تێکەوت و سەرەڕای ئەنجامدانی چوار کۆبوونەوەش بە سەرپەرشتی عێراق لە بەغداد، بەڵام ھێشتا پەیوەندییەکانیان ئاسایی نەبووەتەوە.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، پلانەکە بۆ ئەوەیە حاجیەکان پەرستشەکانی خۆیان بە شێوەیەکی ئاسانتر ئەدابکەن، بۆ ئەو مەبەستەش ١٠ ھەزار کارمەند دانراوە.

جەختی لەوەشکردۆتەوە، دەیانەوێت بەپێی رەوشی تەندروستی ژمارەی حاجییەکان زیاد بکەن.

بەڕێوەبەری گشتی حەج و عومرەی ھەرێمیش رایگەیاندوە، بۆ ئەمساڵ سعودیە ملیۆنێک حاجی لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵاتەکەی وەردەگرێت، لەو ژمارەیەش ١٥ ھەزار و ٢٥٢ کەس بۆ عێراق دیاریکراوە، پشکی ھەرێمی کوردستانیش لەو رێژەیە ٢ ھەزار و ١٢٠ کەسە، رۆژی ١٧ی ئەم مانگەش یەکەم کاروانی حاجیانی ھەرێم گەیشتە شاری مەدینە.

وەزیری دەرەوەی پێشووی ئیسرائیل، وێنەکەی لە ھەژماری خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر بڵاوکردووەتەوە و نووسیویەتی، لەگەڵ شازادە تورکی فەیسەڵ ئال سعود.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەردوولا گفتوگۆیان کردووە دەربارەی سەردانە چاوەڕوانکراوەکەی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بۆ ئیسرائیل و سعودیە.

تورکی فەیسەڵ جگە لەوەی پێشتر سەرۆکی دەزگای ھەواڵگری سعودیە بووە، ماوەیەکیش باڵیۆزی وڵاتەکەی بووە لە واشنتۆن.

تسیپی لیڤنی وەزیری دەرەوەی پێشووی ئیسرائیل، پێشتر بە چەند وێنەیەک، چەندین کەسایەتی و سەرکردەی وڵاتانی عەرەبی لەبەردەم گەلانی وڵاتەکانیان ئیحراج کردووە، کاتێک وێنەکانیانی بڵاوکردووەتەوە، بە تایبەت لەگەڵ گەورە لێپرسراوانی دەسەڵاتی فەلەستین، کاتێک ناوبراو وەزیری دەرەوەی وڵاتەکەی بووە.

لە خولی یەکەمی ھەڵبژاردنەکە کە ١٢ی ئەم مانگە بەڕێوەچوو، نزیکەی ٥٠%ی دەنگدەران بەشداریی ھەڵبژاردنەکەیان کرد، بە پێی دواین راپرسی کە رۆژی ھەینی ئەنجامدراوە، ھاوپەیمانێتیەکەی ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆک کۆماری فەڕەنسا، سەرکەوتن بەدەستدەھێنن، بەڵام رەنگە زۆرینەی پەرلەمانیی بەدەستنەھێنن، کە ٢٨٩ کورسییە لە کۆی ٥٧٧ کورسیی پەرلەمان.

لەم ھەڵبژاردنەدا سێ ھاوپەیمانێتیی بەھێز کێبڕکێ لەسەر بەدەستھێنانی کورسییەکانی پەرلەمان دەکەن، کە ھاوپەیمانێتییەکەی ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆک کۆماری فەڕەنسا و ھاوپەیمانێتیی چەپەکان و ھاوپەیمانێتیی راستڕەوە توندڕەوەکانن.

یەنس ستۆڵتنبێرگ  سکرتێری گشتی رێکخراوی ناتۆ رایگەیاند، دەبێت خۆیان بۆ ئەو راستییە ئامادە بکەن کە پێدەچێت شەڕ و پێکدادانەکان لە ئۆکراین چەندین ساڵ درێژە بکێشێت، وتیشی، نابێ دەست لە پشتیوانیکردنی ئۆکراین ھەڵبگرن تەنانەت ئەگەر تێچوویەکی زۆریشی ھەبێت.

سکرتێری گشتی ناتۆ ئاماژەی بەوەشکرد، قەیرانی ئۆکراین جگە لە تێچووی سەربازیی و دارایی، دەبێتەھۆی بەرزبونەوەی نرخی وزە و خۆراک لە جیھاندا.

 

ئەتابەک جەعفەری بەڕێوەبەری گشتی ئاو و ئاوەڕۆی ئێران رایگەیاند، بە پێی ئەو داتایانەی لەبەردەستیاندایە، لە ئێستادا ٢٧٢ شاری ئەو وڵاتە بەھۆی بێبارانی و وشکەساڵی، روبەڕوی کەمی ئاوی خواردنەوە بوونەتەوە.

ئاماژەی بەوەشکرد، تا مانگی رابردوو ٤ ھەزار و ٩٥٣ گوندی ئێران، لەڕێی تەنکەرەوە ئاوی خواردنەوەیان بۆ دابین دەکرا، بەڵام پێشبینی دەکەن لە چەند مانگی داھاتوودا ئەو ژمارەیە بۆ نزیکەی حەوت ھەزار گوند بەرزببێتەوە.

ترامپ ڕایگەیاند، پێویستە ھۆشیار بن، چونکە ئەو شێوازەی کە لە لایەن ئیدارەی ئێستای ئەمریکاوە پەیڕەو دەکرێت بەرامبەر شەڕی ئۆکراین، دواجار جەنگێکی جیھانی بەدوای خۆیدات دەھێنێت.

ترامپ ئاشکرایکرد، ئەمریکا ٤٠ ملیار دۆلاری بۆ جەنگی ئۆکراین تەرخانکردووە و بە نیازیشە ١٦ ملیاری دیکەی بۆ تەرخان بکات.

سەرۆکی پێشووی ئەمریکا ئاماژەی بەوەشکردووە، بەراورد بە کۆمەکە زەبەلاحەکانی واشنتۆن، وڵاتانی ئەوروپا بەشێکی زۆر کەم لە کۆمەک بۆ جەنگی ئۆکراین دابین دەکەن.

ھەر لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشی ڕوسیا بۆ سەر ئۆکراین، دۆناڵد ترەمپ دژی ئەوە بووە، واشنتۆن خۆی لە جەنگەکەوە بگلێنێت.

جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە تویتێکدا بڵاویکردەوە، ھێرشە دڕندانەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین بووەتەھۆی دروستبونی قەیرانێکی جیھانیی وزە و ئاستی ھەڵاوسانی لە سەرتاسەری جیھان بەرزکردووەتەوە.

راشیگەیاند، دەبێت بۆ روبەڕوبونەوەی ئەو قەیرانە و کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی،  ھاوکاری و ھەماھەنگییان لەگەڵ ھاوبەشەکانیان ھەبێت.

ئاژانسی ھەواڵی فارس نیوز بڵاویکردەوە، ھاوڵاتیانی عێراق ڕێژەی ٣٤%ی ئەو گەشتیارانە پێکدەھێنن، کە ساڵانە سەردانی شوێنە گەشتیارییەکانی ئێران دەکەن.

بە گوێرەی ئاژانسەکە داھاتی گەشتیاری ئێران بە ڕێژەی ٤٠% زیادیکردووە، دوای ئەوەی پێشتر بەھۆی کۆتوبەندەکانی کۆرۆناوە، ژمارەی گەشتیاران و داھاتەکەی بەشێوەیەکی بەرچاو کەمیکردبوو.

ساڵی ڕابردووش داھاتی کەرتی گەشتیاری ئێران گەیشتووەتە دوو ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار، دامەزراندن و کارکردن لە بواری گەشتیاریشدا بە ڕێژەی زیاتر ٥% زیادیکردووە.

ڕێکخراوی منداڵانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان ناسراو بە (یونسیف) ڕایگەیاند، ئەو ژمارەیە زۆرترین ژمارەی ئاوارەی منداڵانە لە دوای جەنگی جیھانی دووەمەوە.

یونسیف ئاماژەی بەوەشکردووە، توندوتیژی و جەنگ و قەیرانەکانی دیکەی جیھان، بە ھۆکاری ھەرەسەرەکی دادەنرێت بۆ ئاوارەبوونی منداڵان.

یونسیف ڕونیکردووەتەوە، لەو ژمارە زۆرەی منداڵانی ئاوارە، نزیکەی ١٤ ملیۆنیان داوای مافی پەنابەرییان کردووە، نزیکەی ٢٢ ملیۆن منداڵیشیان بەھۆی جەنگ و توندوتیژی و قەیرانە ناخۆییەکانەوە ئاوارەی ناوچەکانی دیکەی وڵاتەکانیان بوون.