جیهان
وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاندووە، دوای ماوەیەکی زۆر لە گفتوگۆ و دانوستان لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆی سعودیە، یاداشتێکی لێکتێگەیشتنیان لە بواری ئەمنیدا ئیمزا کردووە کە پاراستنی سنورەکان و رێگریکردن بازرگانیکردن بە ماددەی ھۆشبەر و ھەڵاتنی تۆمەتباران و داواکراوانی یاسا، خاڵی سەرەکی لێکتێگەیشتنەکەن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەنجومەنی بریکارانی ئاسایشی نیشتیمانی عێراقیش ئیمزاکردنی ئەو لێکتێگەیشتنەی پەسەند کردووە و بڕیاریشە لە داھاتوودا فراوانتریش بکرێت و زۆر بواری دیکەی ئەمنیش بگرێتەوە.
ئامانجی مانۆرەکە ڕاھێنانە لەسەر ھێرش و ئوپراسیۆنی تایبەت لە دژی تیرۆر و ھەڕەشەی بەکارھێنانی چەکی کۆمەڵکوژ.
لە بەیاننامەیەکدا سوپای ئوردن بڵاویکردەوە، ڕاھێنانەکان بەمەبەستی ھەماھەنگی کاری ھاوبەشە لە نێوان ھێزە ئەمنی و سەربازییەکانی وڵاتانی بەشدار بوو، لەسەر ڕوبەڕوبونەوەی تیرۆر و گەشەپێدانی توانای ھێزە ئەمنیەکان و ھاوکاری نێوان دەزگا جیاجیاکانی دەوڵەت، بۆ چۆنێتی وەڵامدانەوەی ھەڕەشە و مەترسییەکان و قەیرانە ناوخۆییەکان.
بڕیاریشە لە ماوەی ڕاھێنانەکاندا چەندین دیدار و سمینار لەلایەن فەرماندە سەربازییەکانی وڵاتانەوە سازبکرێت، بۆ تاوتوێکردنی ئەو مەترسیە ئەمنیانەی کە لە جیھاندا ھاتونەتە ئاراوە.
ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز ئاشکرایکرد ، بەیانی ئەمرۆ بومەلەرزەیەک بە گوڕی ٥.٣ پارێزگای کوناری باکوری خۆرھەڵاتی ئەفغانستانی ھەژاندووە و لە ئەنجامدا لانیکەم هەشت کەس گیانیان لەدەستداوە و پێشبینیش دەکرێت ئامارەکە زیاتر ببێت.جگە لە زیانە گیانییەکانیش ، بومەلەرزەکە زیانی ماددیشی لێکەوتووەتەوە.
ئەوە لەکاتێکدایە تا ئێستا ئەفغانستان بە دەست زیانەکانی ئەو بومەلەرزەیەوە دەناڵێت کە لە مانگی حوزەیرانی ڕابردوودا ئەو وڵاتەی ھەژاند و زیاتر لە ھەزار کەسی کردە قوربانی و چەندین گوندی خۆرھەڵاتی ئەفغانستانی لەناوبرد .
راوێژکاری ئەڵمانیا ئاماژەی بۆ ئەوە کردوە، لە کۆتایی ساڵی رابردوەوە ئامادەکاری دەکەن بۆ ئەوەی چیتر پشت بە وزەی روسیا نەبەستن و بە پێی ئەو پلانەش کە دایان رشتوە لە مانگی کانونی یەکەمی ٢٠٢٢ ەوە ، بە تەواوی دەستبەرداری وزەی روسیا دەبن، چونکە ئەڵمانیا کۆگاکانی غازی پڕ کردوە و پێی باشترە سوتەمەنی روسیا بەکار نەھێنێت، ھەروەھا رایگەیاندوە، دەزانن ئەو بڕیارە وادەکات ئەڵمانیا بەقۆناغێکی سەختدا تێپەڕێت، بەڵام ھیوادارن کە ناچار نەبن لەھەندێک کاتدا کارەبا و غاز لە ئەڵمانییەکان ببڕن.
کەمال کلیچدارئۆغڵو سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری جەھەپە کە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیونی ئەو وڵاتەیە راگەیاند، ئەگەر ھاوپەیمانی شەش لایەنەکە لەسەر ناوەکەی رێکبکەون ئامادەیە خۆی کاندیدبکات بۆ سەرۆکایەتی کۆمار.
وتیشی، پێویستە شەش لایەنی سیاسی کۆدەنگی ھاوبەش پێکبھێنن و لەسەر ھەموو پرسەکان و چۆنیەتی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنەکان بگەنە ڕێککەوتن.
ھاوکات تەمەل کارامۆڵا ئۆغڵو سەرۆکی پارتی سەعادەت کە یەکێک لە ھاوپەیمانی شەش لایەنەکە، کاندیدکردنی عەبدوڵا گوول)سەرۆکی پێشووی تورکیا بە گونجاو دزانێت و دەڵێت، عەبدوڵا گوول ئەزموونێکی باشی ھەیە و لەھەمانکاتدا ھەڵوێستی ڕوونە و خوشی ئامادەیە ئەگەر ئەوان رێکبکەون.
بەپێی ئامارەکانی دەزگای لوتکە، کۆی ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی کە ئەمساڵ دەگەنە بەریتانیا دەگاتە شەست ھەزار کۆچبەر و تەنھا لە ماوەی یەک رۆژی ھەفتەی رابردووشدا، ٩٦٠ کۆچبەر بە ٢٠ بەلەم و لە رێگەی ئاوی فەڕەنساوە خۆیان گەیاندووەتە ئەو وڵاتە.
بەپێی ئامارەکە، سەرەڕای گرتنەبەری ڕێوشوێنی توند بۆ سنوردارکردنی کۆچی نایاسایی لەلایەن فەڕەنسا و ھەڕەشەکانی بەریتانیا، ژمارەی ئەو کۆچبەرانەی لەئەمساڵدا کەناڵی ئینگلیزییان بەزاندووە و گەیشتوونەتە خاکی بەریتانیا لەو ژمارەیە زیاترە کە لە ساڵی ٢٠٢١ تۆمارکراوە و ٢٨ ھەزار و ٥٠٠ کەس بووە.
بەپێی ئامارە رەسمییەکانیش، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا ٢٢ ھەزار و ٦٧٠ کۆچبەر ڕێڕەوە ئاوییەکەی نێوان فەڕەنسا و بەریتانیایان بەزاندووە، ئەمەش دوو ھێندە زیاترە لەو ژمارەیەی لە ھەمان ماوەی ساڵی ڕابردوودا تۆمارکراوە.
کۆچبەرانی کورد یادەوەری ناخۆشیان لەگەڵ کەناڵی ئینگلیزیدا ھەیە و لە ٢٤ی تشرینی دووەمی ساڵی رابردوو، لەکاتی پەڕینەوەیان بۆ بەریتانیا، ٢٧ کۆچبەر لەو کەناڵەدا خنکان کە زۆربەیان خەڵکی ھەرێمی کوردستان بوون.
لێپرسراوانی کەناراوەکانی فەرەنسا ئاشکرایان کرد، رۆژی شەممە لە چەند ئۆپراسیۆنێکدا نزیکەی ١٩٠ کۆچبەری نایاسایی لەلایەن ھێزە دەریاییەکانی فەرەنساوە لە کەناڵی ئینگلیز رزگارکراون، کە ١١٠ یان لە کەناراوەکانی فەرەنسا بوون و دوای رزگارکردنیان گەڕێندراونەتەوە فەڕەنسا، ھەروەھا ٧٦ کۆچبەری تریش لە کەناراوکانی باکور لە ھەمان رۆژدا ڕزگارکراون.
میدیای سوریا بڵاویکردەوە، ھەلیکۆپتەرێکی سەربازیی ئەو وڵاتە لە کاتی ئەنجامدانی مەشق و راھێناندا لە باکوری رۆژھەڵاتی شاری حەما کەوتووەتە خوارەوە و بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان تەواوی تیمی ھەلیکۆپتەرەکە گیانیان لەدەستداوە.
ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە، ھەلیکۆپتەرەکە بەھۆی کێشەیەکی تەکنیکی کەوتووەتەخوارەوە و لێکۆڵینەوە لە رووداوەکەش بەردەوامە.
ئاژانسی ئەنادۆڵ لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمنی بڵاویکردەوە، تیمی ئێشکگری کەناراوەکانی تورکیا بانگەوازێکی بەھاناوەچوونیان لە کۆچبەرانی نایاسایی پێگەیشتووە کە لەسەر بەلەمێکی چووپ بوون لە نزیک قەزای (قوش ئەداسی) لە رۆژئاوای تورکیا. ڕوونیشیکردەوە، تیمەکە ئەرکەکەیان لە ناوچەکە ئەنجامداوە و حەوت کۆچبەریان دۆزیوەتەوە کە ھەڵگری ڕەگەزنامەی لیبیریا بوون، بەڵام بۆیان دەرکەوتووە یەکێک لە کۆچبەرەکان گیانی لەدەستداوە.
ھاوکات کۆچبەرە رزگاربووەکان ئاشکرایانکرد، گیان لەدەستدانی ھاوڕێکەیان لەکاتێکدا بووە کە ھێزەکانی یۆنان ناچاریکردوون بگەڕێنەوە بۆ سنوری ئاویی تورکیا.
ھێزی ئاسایشی ناوخۆی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا رایگەیاند، لە ماوەی ١٠ رۆژدا لە ئۆپراسیۆنێکی تایبەتدا لە کەمپی ھۆل، ١٤ چەکداری داعش دەستگیرکراون وپێنج خەندەقیش کە لەلایەن ئەو چەکدارانەوە بەکارھاتوون، دۆزراونەتەوە، دەستیشیان گرتووە بەسەر ١٦ مۆبایلدا لە ژێر زەویدا.
ھەر لە چوارچێوی ئەو ھەڵمەتەدا، ٥٠%ی کەمپەکە پشکنینی بۆ کراوە و ١٢١ گومانلێکراو کە لە نێوانیادا ١٥ ژن ھەیە، دەستگیرکراون.
لە کەمپی ھۆڵ زیاتر لە ٦٥ ھەزار خێزانی چەکدارانی داعش دەژین کە ٩٤%یان ژن و منداڵن، بەپێی ئامارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکانیش، لەسەرەتای ساڵی رابردووەوە تائێستا، زیاتر لە ١٠٠ کەس کوژراون.
پسپۆڕانی ئەمنیش ھۆشداری دەدەن لە سەرھەڵدانی نەوەیەکی تری داعش لە کەمپی ھۆلەوە.
پسپۆڕانی ئابوری ئەڵمانیا رایانگەیاندووە، ھەموو ھاووڵاتییەکی ئەڵمانی روبەڕووی ھەڵاوسان و کەمبوونەوەی پێدانی وزە دەبێتەوە لە وەرزی پاییزدا، ھەروەھا درکیان بەوە کردووە کە حکومەت ھێندەی بەڵێن دەدات، ئەوەندە پابەندی بەڵێنەکانی نابێت، بۆیە ئەگەری سەرھەڵدانی خۆپیشاندانی فراوان لە ئارادایە.
ژمارەیەک لە پەرلەمانتارانی ئەڵمانیاش باس لەوە دەکەن، سیاسەتی سزادانی روسیا کاریگەری لەسەر خۆشگوزەرانی ھاووڵاتیانی ئەڵمانیا دروستکردووە و داوایان لە سیاسەتمەداران کرد، دەست ھەڵبگرن لە عینادی و تاوتوێی ھەڵگرتنی ئەو سزایانە بکەن کە بەھۆی جەنگی ئۆکراین، بە سەر مۆسکۆدا سەپاندوویانە.
دەشڵێن، ئەڵمانیا ھیچ جێگرەوەیەکی بۆ غازی روسیا نەدۆزیوەتەوە و ئێستا پارەی زیاتریش دەدات بە روسیا بە بەراورد بە رابردوو.
بریارە سبەینی یائیر لاپید سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بۆ تاوتوێکردنی رێکەوتنی ئەتۆمی ئێران بەسەردانێک بگاتە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریکا و بە پێی میدیای ئیسرائیلش، لاپید لە سەردانەکەیدا چاوی دەکەوێت بە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و باس لە مەترسییەکانی رێکەوتنی ئەتۆمیەکەی ئێران دەکرێت.
سەرەڕای ئەوەی واشنتۆن ھەوڵدەدات ئەو رێکەوتنە زیندووبکاتەوە، بەڵام لاپید جەختی لەوە کردووەتەوە، لەگەڵ وڵاتە زلھێزەکان ھەموو ھەوڵێک دەدەن بۆ رێگریکردن لە دوبارە ئیمزاکردنی ئەو رێککەوتنە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، بە گوێرەی گرێبەستەکە ئیدارەی بایدن ڕەزامەندی داوە لەسەر فرۆشتنی چەندین جۆر موشەکی پێشکەوتوو و نوێکردنەوەی سیستمی ڕادارەکانی تایوان.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو گرێبەستە نوێیە لەگەڵ تایوان، بۆ بەرگریکردنە لە بەرژەوەندییە ئابوری و ئەمنییەکانی واشنتۆن.
لەبەرامبەریشدا وتەبێژی باڵیۆزخانەی چین لە ئەمریکا، ھەڕەشەی گرتنەبەری ڕێوشوێنی پێویستی کرد، لەبەرامبەر ھەر مەترسییەک کە زیان بگەیەنێت بە یەکپارچەیی چین.
(میتحات سانجار) ھاوسەرۆکی گشتیی (ھەدەپە) داوای لە ئۆپۆزسیۆنی تورکیا کرد، "کاندیدێکی ھاوبەش" بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی کۆمار پەسەند بکەن، وتیشی، لەگەڵ چوار حزبی ئۆپۆزسیۆن گفتوگۆ دەکەن، بۆ ئەوەی ھاوپەیمانێتییەک بە ناوی (ھاوپەیمانی میللەت) پێکبھێنن کە ئەوانیش، پارتی گەلی کۆماری و پارتی دیموکرات و پارتی دەڤا و پارتی ئایندەن.
سانجار راشیگەیاند، پرۆسەکە ئەوەیە کە بە ھیچ شێوەیەک باسی ناوی کاندیدی سەرۆک کۆمار ناکەن، بەڵکو (ھەدەپە) ھەڵوێستێکی درێژخایەن پەیڕەو دەکات کە ھاوتەریبە لەگەڵ پێداویستییەکانی پێگەیشتنی دیموکراسیدا، جەختی لەوەشکردەوە، ئامانجی سەرەکی (ھەدەپە) رێککەوتنە لەسەر بەرنامەیەکی ھاوبەش کە لە خولی یەکەمدا، ھەڵبژاردنەکان بباتەوە.
ئاژانسی ھەوالی نۆڤۆستی روسیا لە زاری میخائیل گروسی، بەڕێوەبەری ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم بڵاویکردەوە، تیمی ڕێکخراوەکە شوێنی بۆردومان و کاریگەرییەکانی لەسەر وێستگەی ئەۆتۆمی زاپۆریژیا تۆمارکردووە، کە بووەتە مەترسی لەسەر سەلامەتی ئەو وێستگە ئەتۆمییە.
لە لایەکی دیکەوە حکومەتی ئۆکراین دانی بەوەدا، بنکەیەکی ڕوسیای لە ناوچەیەکی دەوروبەری وێستگە ئەتۆمییەکە بۆردومانکردووە، لە کاتێکدا کارمەندانی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم لە بەسەرکردنەوەی ویستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیادا بوون.
علی رەزا سەباحی فەرد فەرماندەی ھێزی بەرگری ئاسمانی ئێران رایگەیاند، ئێران بە ھەموو شێوەیەک و پێش ئەوەی بیر لە بواری سەربازی و چەک بکاتەوە، بە دوای ئاشتی و ئارامی و پەیوەندییەکی باش و دۆستانەدا دەگڕێت لەگەڵ سەرجەم وڵاتانی جیھان بەگشتی و وڵاتانی ناوچەکە بە تایبەت، چونکە ھیچ کاتێک ئێران پشتیوانی لە شەڕ و ئاڵۆزی ناکات و پێی وایە رێگە نییە بۆ چارەسەری کێشەکان.
وتیشی، لەگەڵ خواستی ئێران بۆ ئاشتی و ئارامی، لە بواری سەربازیشدا ھێزێکی پتەوی ھەیە و بەرگری ئاسمانیشی لە ئاستێکدایە کە ئامادەیە بۆ روبەڕوبوونەوەی ھەر ھەڕەشە و مەترسییەک، فەرماندەی ھێزی بەرگری ئاسمانی ئێران راشیگەیاند، بۆ بەھێزکردنی توانا بەرگرییەکانیان پشت بەھیچ وڵاتێک نابەستن و پێویستیشیان بە کەس نییە لەو بوارەدا.