جیهان
ئاژانسەکە ئاماژەی بەوەکردووە، لە نیوەی یەکەمی ئەمساڵدا داواکردنی مافی پەنابەرێتی بەڕێژەی لە ٦٨% لە وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا زیادیکردووە و ژمارەی ئەو کەسانەش کە لەو ماوەیەدا داوای مافی پەنابەرێتیان کردووە گەیشتووەتە ٤٠٦ ھەزار داواکاری.
ئاشکراشیکردووە، لەو کەسانەی داوای مافی پەنابەرێتیان کردووە، ھاوڵاتی سوری بە پلەی یەکەم دێن و پاشان ھاوڵاتیانی ڤەنزویلا و کۆلۆمبیا و پاکستان و دواتریش دانیشتووانی تورکیان.
ئاژانسەکە دەڵێت، لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا نزیکەی ١٢ ھەزار ھاوڵاتی ئۆکراین داواکاریان بۆ وەرگرتنی مافی پەنابەرێتی پێشکەش بە وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا کردووە.
لەو ھەڵبژاردنەدا ھەشت پارت کە نوێنەریان لە پەرلەمان ھەیە لەگەڵ چەند پارتێکی بچوک کێبڕکێ بۆ بەدەستھێنانی زۆرترین کورسی دەکەن.
چاوەڕوان دەکرێت پارتی سۆسیال دیموکراتی سوید ھاوشێوەی ھەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ کە ١٠٠ کورسی بەدەستھێنا بۆ ھەڵبژاردنی ئەمساڵیش زۆرترین کورسی پەرلەمان بەدەستبھێنێت.
ھەڵبژاردنی پەرلەمانی سوید چوار ساڵ جارێک ئەنجام دەدرێت، حزبەکان کێبڕکێ لەسەر بەدەستھێنانی ٣٤٩ کورسی دەکەن. ھەر پارتێک ٤%ی دەنگەکان بەدەست نەھێنێت، نابێتە خاوەنی کورسی و تەنھا کورسیی لە ئەنجومەنی پارێزگا و شارەوانییەکان دەبێت، بۆ ھەڵبژاردنی ئەمساڵیش زیاتر لە ٧ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار ھاووڵاتی سوید کە تەمەنیان سەروو ١٨ ساڵە، دەتوانن دەنگ بدەن.
بەریتانیا و ئەڵمانیا و فەڕەنسا، راگەیاندراوێکی ھاوبەشیان بڵاوکردەوە و ئاماژەیان بەوکرد، پێشنیازی کۆتایی کە پێشکەشی تاران کراوە، زۆرترین نەرمی وڵاتانی ئەوروپا لەبارەی رێککەوتننامەی ئەتۆمی پیشان دەدات، بەڵام ئێران نایەوێت سوود لەو دەرفەتە دیبلۆماسییە چارەنووسسازە وەربگرێت و لەبری ئەوە بەبێ پاساو بەردەوامە لە بەرزکردنەوەی ئاستی بەرنامە ئەتۆمییەکەی.
ئاماژەیان بەوەشکرد، ھەڵوێستی ئێران ئاسۆی گەڕانەوە بۆ کارکردن بە رێککەوتننامەکەی ساڵی ٢٠١٥ تێک دەدات و گوومانیان لە نیازی ئەو وڵاتە بۆ گەڕاندنەوە بۆ رێککەوتننامەی ئەتۆمی ھەیە.
ئاژانسی ھەواڵیی ئێرنای سەر بە حکومەتی ئێران رایگەیاند، ئەو کەشتییە لە ئاوەکانی کەنداو لە لایەن سوپای پاسدارانەوە دەستی بەسەردا گیراوە و ھەموو ئەندامەکانی کە حەوت کەس بوون رادەستی دەسەڵاتی دادوەریی کراون، بەڵام ناسنامەی ئەندامانی سەر کەشتییەکە و کەشتییەکە ئاشکرا نەکراوە.
ئاژانسەکە لە زاری عەمید رەمەزان زیراھی، فەرماندەی ناوچەی سێی ھێزە دەریاییەکانی سوپای پاسدارانەوە بڵاویکردەوە، ئەو کەشتییە بەنیازبووە سووتەمەنی بە قاچاغ ببات بۆ وڵاتێکی تر و بڕی ٧٥٧ ھەزار لیتر سووتەمەنی بە قاچاع ببات، کە بەھاکەی دەگاتە ٢٢٢ ملیار ریاڵ.
بەگوێرەی ڕاگەیەندراوێکی وەزارەتی کشتوکاڵی ئۆکراین، لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی ھەڵوەشاندنەوەی ڕێگریکردن لە ھەناردەکردنی بەرھەمی ئۆکراین، تا ئێستا ٣٨ کەشتی دانەوێڵەی ئۆکراین-یان لەڕێگەی بەندەرەکانی ئۆدیسە و چۆرنمۆرسکی-یەوە بۆ وڵاتانی دیکەی جیھان گواستووەتەوە.
وەزارەتی کشتوکاڵی ئۆکراین ئەوەشی خستووەتەڕوو، کە لەئێستادا ١٢ کەشتی دیکە چاوەڕێی مۆڵەت دەکەن بۆ ئەوەی بەندەرەکانی ئۆکراین بەرەو جیھان بەجێبھێڵن.
ڕۆژی ٢٢ی مانگی تەمموزی ئەمساڵ وەفدی ھەردوو وڵاتی ڕوسیا و ئۆکراین لە وڵاتی تورکیا بە ئامادەبوونی ئەنتۆنیۆ گوتێرێز، سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کۆبوونەوە و ھەردوولا گەشتنە ڕێککەوتن لەبارەی ھەناردەکردنی بەرھەمی کشتوکاڵی ئۆکراین بۆ وڵاتانی جیھان.
"پەروین بوڵدان" ھاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" رایگەیاند، با "ھاوپەیمانی جمھور" و "ھاوپەیمانی میلەت" بزانن کە نابێت ھیچ کەس و لایەنێک لە سەر ھەدەپە سیاسەت بکات و ئەو پارتە نەکەنە قوربانی بەرژەوەندییەکانی خۆیان، وتیشی، پرسی سەرەکی ئەوان ئەوە نییە کێ خاوەن دەسەڵات بێت، بەڵکو ئامانجی ھەدەپە گۆڕینی سیستمی نایەکسانی و نادادپەروەری بە سیستمێکی دیموکراسییە.
جەختی لەوەشکردەوە، ھەدەپە ھەموو ئەو فکر و ھزرانە رەتدەکاتەوە کە لەسەر بنەمای نکۆڵیکردن و پەراوێزخستن و دوورخستنەوە، دامەزراون.
بوڵدان راشیگەیاند، لە ھاوپەیمانی"کار و ئازادی" پابەندن بە بەھا گشتییە مرۆڤایەتییەکان بۆ دامەزراندنی ژیانێکی دیموکراسی و لیبراڵ لە تورکیا.
جۆن کێربی ڕێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا، لە لێدوانێکی ڕۆژنامەنووسیدا رایگەیاند، ئاشکرایە تا ئێستاش کەلێن ھەیە و ئەوان نزیک نین لەوەی ڕێککەوتنێک بکەن سەبارەت بە زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران.
کێربی ئاشکرایکرد، ئەوان نەگەیشتوونەتە ئاستی ڕێککەوتنێک وەک ئەوەی خواستیان بۆی ھەبوو.
لە سەرەتای مانگی ئابی ڕابردووەوە لە ڤیینەنا، بێ ئامادەبوونی ڕاستەوخۆی ئەمریکا، وتووێژەکان بۆ زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران دەستی پێکردووە.
بە گوێرەی ڕەشنووسی پێشنیازکراوی یەکێتی ئەوروپا بۆ زیندووکردنەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی ئێران، سزا سەپێنراوەکانی سەر تاران سوک دەکرێن، لە بەرامبەر ھەنگاوی پێویست لە لایەن تارانەوە بۆ پابەندبوون بە بەڵێنەکانی تایبەت بە سنوردارکردنی چالاکییە ئەتۆمییەکان و ڕێگەدان بە دانانی چاودێری لە دامەزراوە ئەتۆمییەکانی وڵاتەکەیدا.
کیم جۆنگ ئون سەرۆکی کۆریای باکور لە کاتی ڕاگەیاندنی یاسای ناساندنی وڵاتەکەی وەک دەوڵەتێکی خاوەن چەکی ئەتۆمی ڕایگەیاند، بە ھیچ شێوەیەک دەستبەرداری چەکی ئەتۆمی نابن و بەکارھێنانیشی وەک دوا بژاردە دەبێت، ئەگەر ھاتوو مەترسییەک ڕووبکاتە سەر ئاسایشی وڵاتەکەی.
ئاژانسی ھەواڵی کۆریای باکور لە زاری کیم جۆنگ ئون بڵاویکردەوە، لەمڕۆ بەدواوە وڵاتەکەی خاوەنی چەکی ئەتۆمییەوە و بە ھیچ شێوەیەک گفتوگۆ ناکات لەسەر داماڵینی چەکی ئەتۆمی.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەشەرعی ناساندنی وڵاتەکەی وەک ھێزێکی ئەتۆمی بایەخێکی گەورەی ھەیە بۆ پێگەی وڵاتەکەی.
پیتەر سیارتۆ وەزیری دەرەوەی ھەنگاریا رەخنەی لە پێشنیازی دیاریکردنی لانی کەمی نرخ بۆ غازی روسیا گرت و رایگەیاند، بیرۆکەیەکی لەو جۆرە لە بەرژەوەندی وڵاتەکەیدا نییە.
وتیشی، بانگەشەی ھەندێک وڵاتی ئەوروپا بۆ دیاریکردنی کەمترین نرخ بۆ غازی روسیا لەوانەیە پەرچەکرداری روسیای لێبکەوێتەوە و دەستبەجێ ھەناردەی غاز بۆ ئەوروپا رابگرێت.
ئەوەش لەکاتێکدایە بڕیارە ئەمرۆ وەزیرانی وزەی وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا کۆببنەوە و تاوتوێی بابەتی دیاریکردنی نرخ بۆ غازی روسیا بکەن.
لەو ھەڵبژاردنەدا ھەشت پارت کە نوێنەریان لە پەرلەمان ھەیە لەگەڵ چەند پارتێکی بچوک کێبڕکێ بۆ بەدەستھێنانی زۆرترین کورسی دەکەن.
چاوەڕوان دەکرێت پارتی سۆسیال دیموکراتی سوید ھاوشێوەی ھەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ کە ١٠٠ کورسی بەدەستھێنا بۆ ھەڵبژاردنی ئەمساڵیش زۆرترین کورسی پەرلەمان بەدەستبھێنێت.
ھەڵبژاردنی پەرلەمانی سوید چوار ساڵ جارێک ئەنجام دەدرێت، حزبەکان کێبڕکێ لەسەر بەدەستھێنانی ٣٤٩ کورسی دەکەن. ھەر پارتێک ٤%ی دەنگەکان بەدەست نەھێنێت، نابێتە خاوەنی کورسی و تەنھا کورسیی لە ئەنجومەنی پارێزگا و شارەوانییەکان دەبێت، بۆ ھەڵبژاردنی ئەمساڵیش، زیاتر لە ٧ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار ھاوڵاتی سوید کە تەمەنیان سەروو ١٨ ساڵە، دەتوانن دەنگ بدەن.
ئەمڕۆ پاشا چارلزی سێیەم بە یاوەری کامێلای ھاوسەری، لە کۆشی بالمۆراڵ لە سکۆتلەنداوە گەیشتە کۆشکی بەکینگھام لە شاری لەندەن و لە دەروازەی کۆشکەکە چاویکەوت بە سەدان کەس لە ھاووڵاتیانی بەریتانیا، کە بۆ ھاوخەمیی کۆچی دوایی شاژن ئێلیزابێسی دووەم لە دەوروبەری کۆشکی بەکینگھام وەستابوون.
رۆژی شەممە ئەنجومەنی جێنشینی لە کۆشکی سانت جەیمس کۆدەبێتەوە و چارلزی سێیەم وەک پاشای نوێی بەریتانیا دەناسێنێت و راگەیاندنەکەی لە باڵکۆنی کۆشکەکەوە دەخوێندرێتەوە و پاشان سوێند دەخوات ، لە رۆژی یەکشەممەوە راگەیاندنی دەستبەکاربوونی پاشا چارلزی سێیەم، لە ھەموو بەریتانیا بڵاودەکرێتەوە.
بلینکن دەڵێت، واشنتۆن سەرقاڵ نابێت بە ڕێککەوتنێک کە داواکارییە سەرەتاییەکانی بەدینەھێنرێت، وتیشی، ئەگەر رێککەوتن بکەن، تەنھا بۆ پاڵپشتی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا ئەو کارە دەکەن.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا باسی لەوەشکرد، وەڵامەکانی ئەم دواییەی ئێران بۆ کاراکردنەوەی ڕێکەوتنە ئەتۆمییەکە ھەنگاوێک بەرەو دواوە گەڕاوەتەوە ھەربۆیە پەلە ناکەن لەوەی پەیوەست بن بە رێککەوتنی ئەتۆمییەوە.
لای خۆشیەوە جۆن کێربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایش لە کۆشکی سپی ئاشکرایکرد، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا دەیەوێت دڵنیابێت لەوەی واشنتۆن بژاردەی دیکەی لەبەردەستدایە بۆ ئەوەی ئێران دەستی بەچەکی ئەتۆم نەگات، لەکاتی شکستھێنانی ھەوڵەکانی گەڕانەوە بۆ ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی ٢٠١٥.
دادگای باشوری ئەنتاڵیا بە تۆمەتی ستایشکردنی چالاکییەکانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)، چاپکردن و بڵاوکردنەوەی کتێبێکی شیعری "فیگەن یوکسەکداغ" ھاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان (ھەدەپە)ی قەدەغە کرد.
باسی لەوەشکردووە، ئەو کتێبە ساڵی ٢٠٢٠ نوسراوە و ستایشی ئەندامانی پەکەکەی کردووە کە پارتێکی قەدەغەکراوی کوردییە و ماوەی ٤٠ ساڵە لە تورکیا شەڕی مافی چارەی خۆنوسین دەکات.
فیگەن یوکسەکداغ ساڵی ٢٠٢٠ کتێبە شیعرییەکەی بەناوی "دیوارەکان دەڕوخێندرێت" بڵاوکردەوە کە لە ماوەی پێنج ساڵدا لە گرتووخانە نوسیویەتی و لە کاتی بڵاوکردنەوەی ژمارەیەکی زۆری لێ فرۆشرا. ساڵی ٢٠١٦ فیگەن یوکسەکداغ بەتۆمەتی ئەوەی لە چەند وتارێکیدا پاڵپشتی پەکەکەی کردووە سزای ١٥ ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندرا و پێشتریش سەڵاحەدین دەمیرتاش ھاوسەرۆکی پێشووی ھەدەپە، لە گرتووخانە دوو کورتە چیرۆک و رۆمانێکی بڵاوکردووەتەوە.
ڤاسیلی نێبێنزیا، نوێنەری ڕوسیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان ڕایگەیاند، ئەمریکا و بەریتانیا ھەر بەڵگەیەکیان ھەیە با بیخەنەڕوو، لەبارەی ئەوەی کە ڕوسیا فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی لە ئێران و موشەک و تۆپخانەی لە کۆریای باکور کڕیوە، بۆئەوەی لە جەنگی ئۆکراین بەکاریان بھێنێت.
وتیشی، ئەو دوو وڵاتە با بەڵگەکانیان لەبارەی کڕینی چەک ئاشکرا بکەن، یاخود دانبنێن بەوەی کە زانیاریی ناڕاستیان بڵاوکردووەتەوە.
ئەمریکا بەردەوام ڕوسیا تۆمەتبار دەکات بە کڕینی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە ئێران، ھەفتەی ڕابردووش ھەواڵگیری ئەمریکا رایگەیاند، روسیا ملیۆنان مووشەک و ھاوەنی لە کۆریای باکور کڕیوە.
ھاوکات بەھۆی بەھۆی دابینکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ ڕوسیا، وەزارەتی خەزێنەی ئەمریکا ئاشکرایکرد، بەمنزیکانە سزای نوێ دەسەپێنن بەسەر سوپای پاسداران و ژمارەیەک لە کۆمپانیا ئێرانییەکاندا.
ئاماژە بەوەشکراوە، سزاکان ھەموو ئەو کۆمپانیایانەش دەگرێتەوە، کە تێوەگلاون لە بەرھەمھێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێران و ئەو کۆمپانیایەش کە فڕۆکەکانی بۆ روسیا گواستووەتەوە.
پاشا چارلزی سێیەم لە وتارەکەیدا باسی لە شاژن ئێلیزابێسی دووەم کرد و رایگەیاند، شاژن قوربانی زۆری پێشکەش کرد و ژیانی بۆ خزمەتکردنی گەل و ھێشتنەوەی بەھاکان تەرخان کرد و یادەوەرییەکانیشی بە زیندوویی دەمێننەوە، وتیشی، بەڵێنی خزمەتکردن بە ھەمووان نوێ دەکاتەوە، بەڵێنیشیدا رێز لە دەستوور بگرێت و پارێزگاریی لێبکات و بە رێز و خۆشەویستی و پێزانینەوە حکومڕانی ھەموو بەریتانییەکان بکات.
لەبارەی شازادەی جێنشینیشەوە رایگەیاند، شازادە ویلیەمز ئەو ئەرکە وەردەگرێت، کە ئەو بۆ ماوەی پێنج دەیە لە ئەستۆیدا بووە.