جیهان
(ئیلھام ئەحمەد) رایگەیاند، دوای کۆبوونەوەکانی تاران و کۆبوونەوەی پوتن و ئەردۆغان، لیژنەی دەستوریی سوریا کارەکانی ڕاگرتووە و دەستوەردانی لایەنە نێودەوڵەتییەکانیش لە کاروباری ئەو وڵاتە یارمەتی کۆتاییھاتنی شەڕ و پێکدادانەکان نادات.
ئاماژەی بەوەشکرد، سورییەکان دەتوانن بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن، بەڵام ئەگەر چاوەڕێی ھێزە دەرەکییەکان بکەن، رزگارکردنی گەل و خاکی سوریا لە دەست داگیرکەران ئەستەم دەبێت.
فاسیلی نیبینزیا نوێنەری ھەمیشەیی روسیا لە رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، نامەیەکی ئاڕاستەی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان کردوە و تیایدا ئاگاداری کردووەتەوە کە ئەمریکا ئامادە نییە ڤیزا بداتە ئەندامانی وەفدی روسیا کە ژمارەیان ٥٦ کەسە بۆ بەشداریکردن لە لوتکەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان کە بڕیارە ٢٠ی ئەم مانگە لە شاری نیویۆرک دەستپێبکات.
وتیشی، جگە لە وەفدی رەسمی روسیا، ئەمریکا ڤیزای نەداوەتە رۆژنامەنووسان و تیمی فڕۆکەوانی سێرگری لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیاش، ئەوەش کاریگەری خراپی دەبێت و ھێندەی تر ئاڵۆزییەکانی نێوان واشنتۆن و مۆسکۆ قوڵتر دەکاتەوە.
سێرگی ریابکۆڤ جێگری وەزیری دەرەوەی روسیا رایگەیاند، دەستوەردانی ئەمریکا لە کاروباری ئۆکراین و ھاوکارییە سەربازییەکانی بۆ ئەو وڵاتە و ھەڵسوکەوت و سیاسەتە ھەڵەکانی لە بەرامبەر روسیا، رۆژ لە دوای رۆژ لە زیادبووندایە و بەوەش ئەمریکا دەیسەلمێنێت کە بەرەو ئەوە ھەنگاو دەنێت بە رەسمی ببێتە لایەن و وڵاتێکی نەیاری روسیا.
وتیشی، ھیچ کاتێک روسیا لەگەڵ گەورەکردن و فراوانکردنی شەڕ و ئاڵۆزییەکان نییە، بەتایبەتیش پەنابردن بۆ چەکی ئەتۆمی، بەڵام ھەر کاتێک بگەنە ئەو بڕوایەی بوونی روسیا لە مەترسیدایە، ئامادەن چەکی ئەتۆمی بەکاربھێنن.
ناسر کەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، چەندین بابەتی جیاوازیان لە دانوستانەکانیان لەگەڵ سعودیە ھەیە، وەک بابەتی ھەرێمی. وتیشی، گرنگ ئەوەیە ئێستا لە سعودیە تێڕوانینێکی نوێ دروستبووە بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی تاران و ریاز و دەتوانن پەیوەندییە رەسمییەکان دەستپێبکەنەوە.
وتیشی، کابینەی ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران، چاوی لە باشکردنی رەوشی ئابووریی ئێران و پەرەپێدانی پەیوەندییە ئابووری و بازرگانییەکانیەتی لەگەڵ ھەموو وڵاتانی تر.
ئێران و سعودیە لە ساڵی ٢٠١٦ پەیوەندییە دیبلۆماسی و سیاسییەکانیان پچڕاوە، بەڵام لە ساڵی ٢٠٢٠وە بە نێوەندگیریی عێراق دەستیان بە دانوستان کردووە و تائێستا پێنج خولی دانوستانیان ئەنجامداوە.
سەرۆکایەتیی ئەرکانی ئۆکراین لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرای کرد، لە ٢٤ی شوباتی ئەمساڵەوە کە روسیا ھێرشی کردووەتە سەر ئۆکراین تاکو سێی مانگی ئەیلوول، ٤٩ ھەزار و ٥٠ سەربازی روسیا کوژراون و لە ٢٤ سەعاتی رابرووشدا ٣٥٠ سەربازی روسیایان کوشتووە.
سەرۆکایەتیی ئەرکانی ئۆکراین لەو راگەیەندراوەدا، ھیچ ئاماژەیەکی بە زیانە گیانییەکانی وڵاتەکەی لە جەنگەکەدا نەکردووە، تائێستاش روسیا ئەو ئامارەی ئۆکراینی پشتڕاست یان بەدرۆ نەخستووەتەوە.
لە ٢٤ی مانگی شووبانی ئەمساڵ، ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا، دەستپێکردنی ھێرشی سەربازیی وڵاتەکەی بۆ سەر ئۆکراین راگەیاند و لەو کاتەوە سوپای روسیا چەندین شار و ناوچەی ئۆکراینی کۆنترۆڵکردووە.
رافائیل گروسی سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاند، پشکنەرانی ئاژانسی وزەی ئەتۆم لەماوەی دوو سەعاتدا ھەڵسەنگاندنیان بوارە بنەڕەتییەکانی ناو وێستگەکە و ژمارەیەک لە پسپۆڕانیان لە وێستگەکەدا دەمێننەوە.
لەلایەکی ترەوە "جۆن کێربی" رێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا رایگەیاند، بایدن لە پرسی ئەتۆمی ئۆکراین روونە و ئامادەنیە ھیچ ھێزێکی ئەمریکی رەوانەی ئۆکراین بکات بۆ دروستکردنی ناوچەی لە چەکداماڵراو لە چواردەوری وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیا و تەنھا داوایانکردوە ناوچەیەکی لەچەکداماڵراو لە دەوری وێستگەکە دروست بکرێت.
ھەر لەسەر ھەمان پرس ئاژانسی تاس بڵاویکردەوە، روسیا داوایکردوە، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی رۆژی ٦ی ئەم مانگە بۆ تاوتوێکردنی رەوشی وێستگەکە کۆببێتەوە.
وێستگەی ئەتۆمی زاپۆریژیا لە ژێر کۆنترۆڵی ھێزەکانی روسیادایە و لەماوەی رابردوودا مۆسکۆ و کیێڤ چەندین جار یەکتریان تۆمەتبار کرد بە تۆپبارانکردنی وێستگەکە.
جەختیشی کردەوە، پارتی دادو گەشەپێدان لەماوەی ٢٠ ساڵی دەسەڵاتیدا چاکسازی گرنگی ئەنجامداوە لە پێناو بەھێزکردنی دەستەواژەی دەوڵەتی یاسا لە وڵاتدا و گرنگی بە پرسەکانی ماف و ئازادییەکانی مرۆڤ و مافی ژنان و منداڵان داوە.
سەرۆک کۆماری تورکیا لە قسەکانیدا رەخنەی لە بڕیارەکانی دادگای ئەوروپا بۆ مافەکانی مرۆڤ گرت و رایگەیاند، دادگاکە بە سیاسیکراوە و نادادپەروەرە لە پرسەکانی پەیوەست بە تورکیا، بەڵام بۆ وڵاتانی گەورەی ئەوروپا وەک فەرەنسا و ئەڵمانیا بڕیارەکانی پێچەوانەن.
ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، راپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان مەترسییەکانی ئەوانی پشتڕاستکردەوە، سەبارەت بەتاوان و جینۆسایدی کەمینە مسوڵمانە ئیگۆرییەکان، لە ھەرێمی شینگیانگ لەلایەن دەسەڵاتدارانی چینەوە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جەختیکردەوە، بەردەوام دەبن لەسەر فشار دروستکردن لەسەر چین، لەپێنا ئازادکردنی دەستگیرکراوە ئیگۆرییەکان و ئاشکراکردنی چارەنووسی بێسەروشوێنکراوەکانی ھەرێمەکە.
حکومەتی چین ڕاپۆرتەکە ڕەتدەکاتەوە و بە نایاسایی ناو دەبات و، پێی وایە لەلایەن ئەمریکا و ژمارەیەک لە وڵاتانی خۆرئاواوە ئامادەکراوە.
کۆمیسیاری باڵای مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ڕاپۆرتێکدا ئاشکرایکرد، لە ھەرێمی شینگیانگ ، ئیگۆرییەکان ڕووبەڕووی ئەشکەنجەدان و توندوتیژی سێکسی دەبنەوە و لەو بارەیەوە بەڵگەی حاشاھەڵنەگریان دەستکەوتووە.
ئاژانسی ھەواڵی سانای سوریا بڵاوی کردەوە، بەھۆی ھێرشی موشەکی ئیسرائیلەوە بۆ سەر فڕۆکەخانەی حەلەب، فڕگەی فڕۆکەخانەکە بە تەواوی پەکیکەوتوە، و چیتر ناتوانرێت ھیچ گەشتێکی ئاسمانی بە دڵنیاییەوە لێوە ئەنجام بدرێت.
ئاماژەی بەوەش کردووە، ھێرشەکانی چەند ڕۆژی ڕابردوو فڕۆکەخانی دیمەشقیشی کردووەتە ئامانج و بەشێکی بە تەواوی پەکیکەوتووە، و ناتوانرێت ھیچ خزمەتگوزارییەکی ئاسمانی لێوە دابین بکرێت.
لەسەر ھێرشەکانی ئیسرائیل، وەزارەتی دەرەوەی سوریا پەیامێکی ئاراستەی ئەنجومەنی ئاسایش کردووە، و ئاماژەی کردووە بە زیانەکانی سەر ھەردوو فڕۆکەخانەی حەلەب و دیمەشق.
لەلایەکی دیکەوە ناوەندی میدیایی سوپای ڕوسیا لە سوریا بڵاویکردەوە، ئیسرائیل ھێرشەکانی بە شەش فڕۆکەی جۆری ئێف ١٦ ئەنجامداوە، و ٨ موشەکیان لە دەرەوەی ئاسمانی سوریاوە ئاراستەی ھەردوو فڕۆکەخانەکە کردووە.
بە گوێرەی پلانەکەی حکومەت، لەم ساڵدا ژمارەی پەنابەرانی ھەمیشەیی لە ٣٥ ھەزارەوە بەرز دەکاتەوە بۆ ١٩٥ ھەزار، بۆ ئەوەی بتوانێت قەیرانی دەستی کار لە وڵاتەکەی چارەسەر بکات.
بەھۆی بڵابوونەوەی پەتای کۆرۆناوە، ماوەی دوو ساڵ ئوسترالیا سنورەکانی خۆی بەڕووی کۆچبەراندا داخست، ئەوەش وایکردووە کۆمپانیا بیانییەکان ناچاربن بە دوای دەستی کاردا بگەڕێن.
بەھۆی ئەو ڕەوشەوە، ڕێژەی بێکاری لە ئوسترالیا دابەزیووە بۆ کەمترین ئاست, و لە ماوەی پەنجا ساڵی ڕابردودا بەوشێوەیە کەم نەبووەتەوە، کە لە ئێستادا ھاتووەتە خوارەوە بۆ ٣.٤%.
ئوسترالیا یەکێکە لەو وڵاتانەی ململانێیەکی بەھێز دەکات لەگەڵ ئابوری وڵاتە پێشکەوتووەکان، ئەوەش ھانی دەستی کرێکاری شارەزا و پسپۆڕانی داوە ڕوو بکەنە ئەو وڵاتە, و حکومەتیش کۆتوبەندەکانی بەردەم کۆچکردن سوکتر بکات.
(مەحمود رەسوڵی) وتەبێژی پۆلیسی ھیرات رایگەیاند، لە تەقینەوەکەدا ٢٨ کەس کوژران و ٤٥ی تریش برینداربوون ، لە نێو کوژراوەکانیشدا ( موجیب عەبدولڕەحمان ئەنساری) کەسایەتی ئاینی و ژمارەیەک پاسەوانی ھەیە کە بەرێگاوەبوون بەرەو مزگەوت.
لای خۆشییەوە زەبیحوڵا موجاھید وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان پرسەنامەیەکی بۆ کوژرانی موجیب ئەنساری بڵاوکردەوەو رایگەیاند، پەلاماردەران سزادەدرێن.
لەڕاگەیەندراوێکدا یونسکۆ بڵاویکردەوە، ھیچ کەسێک ناتوانێت بەم ڕەوشە ڕازی بێت، پەروەردە و فێرکردن مافی ھەموو کەسێکە، پێویستە ھەموو ھەوڵێک بدرێت بۆ ڕێزگرتن لەو مافەی منداڵان.
ڕێکخراوی یونسکۆ ڕوونیکردووەتەوە لە کۆی ٢٤٤ ملیۆن منداڵ کە نەچوونەتە بەر خوێندن، تەمەنیان لەنێوان ٦ بۆ ١٨ ساڵیدان، لەو ژمارەیەش ٩٨ ملیۆن منداڵیان لە وڵاتانی ئەفریقان.
بە گوێرەی ڕاپۆرتی ئەو ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ساڵی ٢٠٠٠دا ژمارەکە ٤٠٠ ملیۆن منداڵ بووە، بەڵام لە ماوەی دوو دەیەی ڕابردوودا بەھۆی ئەو پێشکەوتنەی کە لە بواری پەروەردە و فێرکردن لەسەر ئاستی جیھان ھاتووەتە ئاراوە، ژمارەکە بووە بە نیوە.
بە وتەی لێپرسراوێکی کۆشکی سپی ، جۆ بایدن لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا لەگەڵ یائیر لبید سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاندووە ، سەرباری ئەوەی دەیانەوێت لەگەڵ ئێران بگەنە رێککەوتنی ئەتۆمی ، بەڵام ھەرگیز رێگا نادەن ئەو وڵاتە چەکی ئەتۆمی ھەبێت ، نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش لەبارەی پەیوەندییە تەلەفۆنیەکەوە ئاشکرایکردوە ، بایدن و لبید تاوتوێی دانوستانەکانی رێککەوتنی ئەتۆمیان کردوە و ھەردوولا پابەندبونیان دوپاتکردۆتەوە بە رێگریکردن لەوەی ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی ، بە وتەی سەرچاوەیەکی ئاگاداریش ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بۆ بایدنی دوپاتکردۆتەوە کە دژی رێککەوتنی ئەتۆمین و ئیسرائیل مافی خۆیەتی لە ھەر ئەگەرێکدا بەرگری لە خۆی بکات.
ئەوە لەکاتێکدایە جۆن کیربی "رێکخەری پەیوەندییە ستراتیژییەکانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکا" رایگەیاندووە ، ئێستا لە ھەموو کاتێک نزیکترن لە رێککەوتنی ئەتۆمی ، چونکە ئێران بە تەواوی سازشی لەسەر ھەندێک لە داواکارییەکانی کردووە.
جوزیف بۆرێل بەرپرسی سیاسەتەکانی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، چیتر ناکرێت پەیوەندیەکانیان لەگەڵ روسیادا وەک پێشتر بمێنێتەوە، بۆیە زۆر گرنگە کە ئەو رێککەوتنە چیتر کاری پێنەکرێت و پێدانی ڤیزای ئەوروپا بە ھاوڵاتیانی روسیا رادەگیرێت.
بۆرێل راشیگەیاند، نایانەوێت بە تەواوەتی پەیوەندی لەگەڵ روسیادا بپچرێنن، بۆیە پێدانی ڤیزا بەچەند کەسێک و بواری تایبەت ھەر دەمێنێت، بەڵام بە تێچویەکی زیاتر و ماندوبوونێکی زۆررتر.
لەوبارەیەوە وەزارەتی بەرگری تایوان باسی لەوەکردووە، ئەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانەی خراوەتە خوارەوە سەر بە سوپای چین بووە، بەڵام دواتر ھەواڵەکەی ڕاستکردووەتەوە و ئاماژەی بەوەکردووە کە فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکە نەناسراوە.
لای خۆیەوە فەرماندەی بەرگری ئاسمانی جەزیرەی کینمین"ی تایوان ئاماژەی بەوەکردووە، دووشەممەی ڕابردوو بۆ یەکەمینجار تەقەیان لە فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی چین کردووە، دوای ئەوەی لە دوورگەکەیان نزیکبووەتەوە و دواتر فڕۆکەکە دووکەوتووەتەوە.
میقداد لە تویتێکدا بڵاویکردەوە، سوریا لە رووبەڕبوونەوەی ھێرشەکانی ئیسرائیل دەستەوەستان نابێت و زوو یان درەنگ ئیسرائیل باجەکە وەردەگرێت، راشیگەیاندووە، وڵاتەکەی لە ھەڵوێستەکانی پاشەکشە ناکات و پێویستە ئیسرائیل گرەو لەسەر گۆڕینی ھەڵوێستی سوریا نەکات.
شەوی رابردوو ئیسرائیل بە دوو ھێرشی مووشەکی ھەردوو فڕۆکەخانەی دیمەشق و حەلەبی لە سوریا بۆردومانکرد، بەوتەی سەرچاوەکانیش لە ھێرشەکاندا چەند ئامانجێکی سەربازی کراونەتە ئامانج.