جیهان
سبەینێ حەماس لە پێنجەمین ئاڵوگۆڕدا سێ بارمتەی دیكەی ئیسرائیلی ئازاد دەكات، لە بەرامبەریشدا ئیسرائیل 183 بەندكراوی فەلەستینی ئازاد دەكات.
گروپی قەسام باڵی چەكداری حەماس ناوی سێ بارمتە ئیسرائیلییەكەی بڵاوكردەوە كە بڕیارە سبەینێ ئازادیان بكات، لە بەرامبەریشدا ئیسرائیل بڕیاریدا 183 بەندكراوی فەلەستینی ئازاد بكات كە 18یان سزای هەتاهەتایی و 54یان سزای قورسیان بەسەردا سەپێنراوە.
هەروەها سبەینێ وەفدێكی ئیسرائیل دەگاتە دەوحە بۆ دانوستان لەسەر قۆناغی دووەمی رێككەوتنی ئاگربەست لە غەززە، بەڵام حەماس نێوەندگرانی ئاگادار كردووەتەوە كە ئیسرائیل پابەند نەبووە بەو پرۆتۆكۆڵە مرۆییانەی لەسەری رێككەوتوون.
قۆناغی یەكەمی ئاگربەست كە 20 رۆژی بەسەردا تێپەڕیوە و تا ئێستا 13 بارمتەی ئیسرائیلی و 737 بەندكراوی فەلەستینی ئازاد كراون.
ئەمریكا رەتیدەكاتەوە رێگە بە حزبوڵا بدات بەشداربێت لە حكومەتی داهاتوو، سەرۆكایەتی لوبنانیش دڵنیایی دەداتە ئەمریكا كە چیتر حزبوڵا جێی مەترسی نییە.
مۆرگان ئۆرتاگۆس، جێگری نوێنەری ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ جۆزێف عەون سەرۆكی لوبنان كۆبوویەوە و رایگەیاند، ئەمریكا هێڵێكی سووری داناوە لە بەشداریكردنی حزبوڵا لە حكومەتی داهاتووی لوبنان.
ئۆرتاگۆس بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، ئەمریكا ناترسێت لە حزبوڵای لوبنان، چونكە لە رووی سەربازییەوە شكستیهێناوە، بەڵام نابێت لە حكومەتی نوێدا بەشدار بێت.
هەرزوو سەرۆكایەتی لوبنان وەڵامی لێدوانەكانی ئۆرتاگۆسی دایەوە و رایگەیاند، دڵنیایی دراوەتە ئەمریكا كە چیتر حزبوڵا جێی مەترسی نییە و هەوڵەكانیش بۆ پێكهێنانی حكومەتی نوێ نزیكە لە تەواوبوون.
هاوكات حزبوڵا لێدوانەكانی ئۆرتاگۆسی بە دەستوەردانێكی ئاشكرا لە كاروباری لوبنان وەسف كرد.
رۆژنامەنووسان بۆ سەردانی زیندانی ئیمراڵی و چاوپێكەوتن لەگەڵ ئۆجەلان، داواكاری پێشكەش بە وەزارەتی دادی توركیا دەكەن.
دیجلە موفتوئۆغڵو هاوسەرۆكی كۆمەڵەی رۆژنامەنووسانی دیكلێ ئۆراسیا رایگەیاند، بۆ چاوپێكەوتن لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلان، رێبەری زیندانیكراوی پەكەكە، داواكارییان پێشكەش بە وەزارەتی دادی توركیا كردوە، بە مەبەستی بەدواداچوون بۆ ئەو گفتوگۆیانەی سەبارەت بە پرۆسەی ئاشتی و چارەسەری پرسی كورد لەگەڵ ئۆجەلان ئەنجامدراون.
راشیگەیاندووە، كەمێك زانیاری لەسەر ئەو وەفدانە دەزانن كە تا ئێستا سەردانی ئیمراڵییان كردووە و پێویستە رۆژنامەنوسانیش لە نزیكەوە بیروڕای ئۆجەلان لەسەر پڕۆسەكە بزانن.
دوێنێ روسەکان مووشەکێکی بالیستی لە جۆری Oreshnikیان بەرەو کێڤ هەڵداوە، بەڵام بەهۆی هەڵەیەکی تەکنیکیەوە کاری نەکردووە و لەخاکی روسیا خۆی کەوتووەتە خوارەوە و زیان بە چەندین خانو و باڵەخانە کەوتووە.
روداوەکە بووەتە جێگەی تەنزی ئۆکراینییەکان و لە ئێکس دەنگدانەوەی گەورەی لێکەوتووەتەوە، ئۆکراینییەکان نووسیویانە" روسیا ویستی لەلای ترەمپ خۆی نمایش بکات بەڵام نەیتوانی".
موشەکی "ئۆریشنی بالیستی" ئەو موشەکە بەناوبانگە روسییەبوو کە لە ماوەکانی رابردودا پوتین لە بارەیەوە وتی؛ "بەخێرایی دەنگ دەڕوات" و ئامانجەکانی دەپێکێت.
گۆڕێكی بە كۆمەڵ لە شەنگال دۆزرایەوە كە 20 روفاتی ئێزدی تێدایە، لە ئێستادا تیمێكی هەڵدانەوەی گۆڕە بە كۆمەڵەكان سەرقاڵی هەڵدانەوەی گۆڕەكەیە.
پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، گۆڕێكی بەكۆمەڵ لە گەڕەكی ئازادی قەزای شەنگال دۆزراوەتەوە كە 20 روفاتی ئێزدی تێدایە. وتیشی، لەلایەن تیمێكی هەڵدانەوەی گۆڕی بە كۆمەڵ كە لە بەغداد و موسڵەوە چونەتە شوێنەكە، دەست بە هەڵدانەوەی گۆڕەكە كراوە.
دوای ڕووخانی دەسەڵاتی ڕێکخراوی تیرۆریستیی داعش، 93 گۆڕی بە کۆمەڵ لە سنووری شنگال دۆزراونەتەوە و لەو ژمارەیە 53ـیان هەڵدراونەتەوە.
میدیاكانی ئەمریكا بڵاویانكردەوە، فڕۆكەیەكی نەفەرهەڵگر بە 10 كەسەوە لە ویلایەتی ئەلاسكا دیار نەماوە و پێدەچێت كەوتبێتە خوارەوە.
میدیاكانی ئەمریكا باسیان لەوەكردووە، فڕۆكەكە 9 سەرنشین و فڕۆكەوانێكی هەڵگرتووە و سەنتەری هەماهەنگی رزگاركردنی ئەلاسكا ئاگاداركراوەتەوە لە دیارنەمانی فڕۆكەكە.
بەهۆی خراپی كەشوهەوای ناوچەكەوە، تیمەكانی گەڕان روبەڕوی ئاستەنگی گەورە دەبنەوە، لەوانەش زریانی بەفر و كەمی بینین كە رێگری لە گەڕانی ئاسمانی دەكات.
روداوە فڕۆکەوانییەکان لە ئەمریکا بەردەوامن و دواهەمینیان دوێنێ بوو کە فڕۆكەیەكی سەربازی ئەمریكا بە چوار سەرنشینەوە لە فلیپین تێكشكا و سەرجەمیان گیانیان لەدەستدا، پێشتریش، فڕۆکەیەکی ژاپۆنی لە فرۆکەخانەی تاکۆما لە سیاتڵ، خۆی کێشا بە کلکی فڕۆکەیەکی ئەمریکیدا بەڵام هیچ زیانێکی گیانی لێنەکەوتەوە، ئەم ڕوداوانە دوای تەنیا لە هەفتەیەک دێت لە پێکدا کێشانی نێوان فڕۆکەیەک و هێلیکۆپتەرێک لە ئەمریکا، کە بووە هۆی گیان لەدەست دانی 86کەس.
سیناتۆرێکی ئەمریکی لەسەر لێدوانەکانی ترەمپ دەربارەی گواستنەوەی خەڵکی غەززە بۆ وڵاتانی تر، رایگەیاند؛ ترەمپ دەیەوێت زیاتر لە دوو ملیۆن فەلەستینی لە غەززە دەربکات بۆ ئەوەی هاوینەهەوار بۆ دەوڵەمەندەکان دروست بکات، ئەمەش جێگەی هەڵوەستەکردنە.
بێرنی ساندەرز، سیناتۆری ئەمریکی و لایەنگری دیموکراتەکان لە کۆبونەوەیەکدا وتی: پێویستە کەرتی غەززە بۆ فەلەستینییەکان ئاوەدان بکەینەوە نەک ملیۆنێرەکان.
بێرنی ساندەرز، کە لە ساڵی 2016 بۆ 2020 داوای لە دیموکراتەکان کرد بیکەن بە کاندیدی سەرۆکایەتی، لە قسەکانیدا هێرشی کردە سەر ئیدارەی نوێی ئەمریکا و وتی؛ "ئیدارەی ترەمپ زۆر بە شێوەیەکی شەڕانگێزانە کاردەکات بۆ فەرامۆشکردنی دەستور و یاسای وڵاتەکەمان، بۆ ئەوەی دەسەڵاتی زیاتر بدرێتە کۆشکی سپی و ئەو ملیاردێرانەی ئێستا حکومەتەکەمان کۆنترۆڵ دەکەن".
ساندەرز ئاماژەی بەوەشدا "زۆر دەترسم کە لە سەردەمی سەرۆکایەتی ترەمپدا، "ئەو حکومەتە نەبینین کە لە خەڵکەوە بۆ خەڵکەو ببێت بە حکومەتی چینی ملیاردێر".
باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە مانیلای فلیپین بڵاویکردەوە کە ئەمڕۆ پێنجشەممە فڕۆکەیەکی بچووکی ئەمریکی، لە باشووری فلیپین کەوتە خوارەوە و بەهۆیەوە لانیکەم چوار کەس لەناو فڕۆکەکەدا گیانیان لەدەستدا.
سوپای فلیپین لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە، ناتوانن زانیاری لەسەر ڕووداوەکە ئاشکرا بکەن، کە لە دوورگەی مینداناو ڕوویداوە، چونکە "بابەتەکە نهێنییە و لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن".
بەپێی سەرچاوە میدیاییەکان، زیاتر لە چوار سەرنشینی سەربازی لەناو فڕۆکەکەدا بوون و سەرجەمیان گیانیان لەدەستداوە.
روداوە فڕۆکەوانییەکان لە ئەمریکا بەردەوامن و دواهەمینیان بەیانی دوێنێ بوو، فڕۆکەیەکی ژاپۆنی لە فرۆکەخانەی تاکۆما لە سیاتڵ، خۆی کێشا بە کلکی فڕۆکەیەکی ئەمریکیدا بەڵام هیچ زیانێکی گیانی لێنەکەوتەوە، ئەم ڕوداوانە دوای تەنیا لە هەفتەیەک دێت لە پێکدا کێشانی نێوان فڕۆکەیەک و هێلیکۆپتەرێک لە ئەمریکا، کە بووە هۆی گیان لەدەست دانی 86کەس.
میدیاکان وێنەیەکی ئەو دیارییەیان بڵاوکردەوە، بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە سەردانەکەیدا بۆ ئەمریکا بەخشی بە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا.
دیارییەکە یەکێک لە جۆرە دیارەکانی ئەو پەیجەرانەبوو کە ڕۆژانی 17 و 18ـی ئەیلولی 2024، لە لوبنان و سوریا بە ئەندامانی حیزبوڵادا تەقییەوە و لە ئەنجامی تەقینەوەی ئەو ئامێرانە 39 کەس کوژران و 3 هەزار کەسی دیکەش بریندار بوون.
سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل 10-11-2024 لە پاش ماوەیەک، دانی بەوەدانا کە سوپای وڵاتەکەی لە پشت تەقاندندەوەی ئامێرە پەیوەندییەکانی پەیجەری بزووتنەوەی حیزبوڵڵای لوبنان بووە.
ناتانیا هۆ رۆژی چوارشەممە وەک یەکەم سەرکردەی ئەوروپی سەردانی کۆشکی سپی کرد و لەگەڵ خۆشیدا پەیکەرێکی نەخشێنراو بە پەیجەری بەدیاری بۆ ترەمپ برد. میدیاکانی جیهان، ئەمەیان بە پەیام و ئیهانە بۆ حیزبوڵای لوبنانی ناوبرد.
سەرۆكی فەڕەنسا لە پەیوەندییەكەی تەلەفۆنیدا لەگەڵ ئەحمەد شەرع، پشتیوانیی وڵاتەكەی بۆ دیمەشق و هەسەدە راگەیاند.
ئاژانسی هەواڵی فڕانس پرێس بڵاویكردەوە؛ ئیمانۆێل ماكرۆن سەرۆكی فەڕەنسا لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ ئەحمەد شەرع سەرۆكی كاتی دەسەڵاتی راگوزەری سوریا، پشتیوانیی پاریسی بۆ حكومەتی راگوزەری دیمەشق و ئاسایشی وڵاتەكە دەڕبڕیوە.
ماكرۆن لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەدا هاوكات لەگەڵ پیرۆزبایی لە گەلی سوریا لەبارەی رزگاربونیان لە دەسەڵاتی رژێمی پێشوو، جەختی كردوەتەوە لەسەر بەرەنگاربونەوەی تیرۆر و جەنگ لەی دژی داعش.
سەرۆكی فەڕەنسا پشتیوانیی وڵاتەكەی بۆ هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە دەڕبڕیوە و رایگەیاندوە، پێویستە ئەو هێزە ببێتە پەشێك لە پێكهاتەی سوپای وڵاتەكە.
سەرۆكایەتی فەڕەنسا لە راگەیەنراوێكدا ئاشكرایكردووە، پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەی ماكرۆن و شەرع ئامادەكارییە بۆ كۆنفڕانسی ئاشتی بۆ سوریا كە بڕیارە لە 13 مانگ لە پاریسی پایتەخت بەڕێوەبچێت.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند؛ ئێرانێکی سەرکەوتوو بێ چەکی ئەتۆمی بۆ جیهان پێویستە
شەوی سێشەممە دوای ئیمزاکردنی یاداشتێک بۆ گەڕاندنەوەی سیاسەتی "زۆرترین فشار" بەرامبەر ئێران، هەروەها راگەیاندنی نیازی خۆی بۆ رێگریکردن لە پەرەپێدانی چەکی ئەتۆمی لە لایەن ئەو وڵاتەوە، ترەمپ لە پۆستێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی "ترو سۆشیال" وتی: "پێمخۆشە ئێران وڵاتێکی گەورە و سەرکەوتوو بێت، بەڵام ناتوانین ڕێگەی پێ بدەین چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت".
ترەمپ جەختی لەوە کردەوە، "پێی باشترە ڕێککەوتنی ئاشتی ئەتۆمی بکەن، ڕێگە بە ئێران بدات بەشێوەیەکی ئاشتیانە پەرەپسەنێت و گەشە بکات، دەشڵێت: "پێویستە دەستبەجێ دەست بە کارکردن بکەین لەسەر ئەو رێککەوتنە و بەو بۆنەیەشەوە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئاهەنگێکی گەورە بگێڕین".
لەبەرامبەردا مەسعوود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران ڕایگەیاند کە "ئەمریکییەکان پێیان وایە هەموو کارێکی ئێران بەندە بە نەوتەوە و دەیانەوێت هەناردەکردنی نەوتی وڵاتەکەی ڕابگرن، بەڵام ئێران زۆر ڕێگەی هەیە بۆ تێکشکاندنی پلانەکانیان.
سەبارەت بە لێدوانەکانی ترەمپ دەربارەی غەززە، دیمیتری پێسکۆڤ، وتەبێژی کرێملین رایگەیاند، کرێملین پێی وایە چارەسەری یەکلاییکەرەوە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پرسی دوو دەوڵەتییە.
دیمیتری پێسکۆڤ وتەبێژی کرێملین، سەبارەت بەو لێدوانەی ترەمپ کە باس لەوە دەکات پێویستە خەڵکی غەززە لە میسر و ئوردن جێگیر بکرێن، لەوەڵامدا وتی: "سەبارەت بە پرسی نیشتەجێکردنی فەلەستینییەکان، بەڵێ، گوێمان لە لێدوانەکەی بەڕێز ترەمپ بوو لەسەر ئەم پرسە، و لێدوانەکانی عەممان و قاهیرەمان بیست و بینی، کە باسیان لە ڕەتکردنەوەی بیرۆکەیەکی لەو شێوەیە کرد. بۆیە لە ئێستادا، پێمان وایە ئاشتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، تەنیا لەسەر بنەمای چارەسەری دوو دەوڵەتی بەدەست دەهێنرێت.
سەبارەت بە هەڵوێستی روسیا لەسەر پرسی فەلەستین و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وتی: هەڵوێستی ئێمە سەبارەت بە یەکلاکردنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست رونە، پشتگیری لە پرسی دوو دەوڵەتیی دەکەین و پشتگیری دەکەین و پێمان وایە تاکە بژاردەیە.
شەپۆلێكی بەهێزی بەفربارین رۆژئاوای ژاپۆنی گرتوەتەوە و دوورگەیەكی لە رۆژئاوای وڵاتەكە داپۆشیوە.
بەپێی گرتە ڤیدیۆكان كە بڵاوكراونەتەوە، تەواوی خانوو و ئۆتۆمبێل و كۆڵانەكان لە شاری هۆكایدۆی ژاپۆن داپۆشراون، تیمەكانیش بەردەوامن لە پاككردنەوەی شەقامەكان و كردنەوەی رێگا سەرەكییەكان.
ڕاپۆرتەكان ئاماژە بەوە دەكەن كەمترین ئاستی بەفر لە شارەكەدا 120 سانتیمەترە، بەڵام بە گشتی زیاتر لە چوار مەتر بەفر لە شەقام و كۆڵانەكاندا كەڵەكە بووە. پێشبینی ئەوەش كراوە ژمارەیەكی زۆر لە هاوڵاتیان لەناو ئۆتۆمبێل و شوێنە داخراوەكاندا گیریان خواردبێت.
دەزگای كەشناسی ژاپۆن پێشبینی كردووە، لە ماوەی 20 سەعاتی داهاتوودا بەفرێكی زیاتر لە دوورگەی هۆكایدۆ و باكووری ڕۆژئاوای ژاپۆن ببارێت.
وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا رایگەیاند، كورد تاكە گەرەنتییە لە سوریا بۆ سنوورداركردنی زیندوونەبوونەوەی داعش.
ژان نۆئێل بارۆ وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا لە پەرلەمانی وڵاتەكەی وتارێكی پێشكەش كردو رایگەیاند، سوپاسیان بۆ كوردەكانی عیراق و سوریا هەیە،وتیشی، كورد هاوپەیمانی دڵسۆزیانە، دەستبەردارییان نابن.
راشیگەیاند، تەنها كوردەكان هاوپەیمانیان بووە لە رووبەربوونەوەی تیرۆستانی داعش، كورد تاكە گەرەنتییە لە سوریا بۆ سنوورداركردنی زیندوونەبوونەوەی داعش.
ئاماژەی بەوەشكرد، لەگەڵ روخانی ئەسەد كوردەكان وتویانەیە بەشداری تەواوەتی حكومەتی داهاتوی سوریا بكەن. وتیشی، پەیوەندیان بە توركیا و دەسەڵاتە نوێیەكانی دیمەشقەوە كرد بۆ وەستاندنی شەڕ و دەستوەردان لە كاروباری كۆبانی.
راشیگەیاند، كوردەكان بەشداری لە كۆنفرانسی نێودەوڵەتیی سوریا دەكەن كە لە 13ی شوباتی هەفتەی داهاتوو لە پاریس بەڕێوەدەچێت.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا پێشنیاری ئەوە دەكات، ئەمریكا دەست بەسەر كەرتی غەززەدا بگرێت و بیكات بە ریڤێرای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
ترەمپ لە میانی كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ لە كۆشكی سپی وتی، ئەمریكا كۆنترۆڵی كەرتی غەززە دەكات و دەبێتە خاوەنی.
دووپاتیشیكردەوە، گەورەترین پشتیوانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیە بۆ جێبەجێكردنی پلانەكە، ئەوەش فشارەكانی سەر میسر و ئوردن زیاد دەكات بۆ وەرگرتنی ئاوارەكانی غەززە.
پلانەكەی ترەمپ خۆی دەبینێتەوە لە نیشتەجێكردنی دانیشتوانی كەرتی غەززە لە وڵاتانی دیكە و پاككردنەوەی شارەكە بە تەواوی و دووبارە بنیاتنانەوەی.
لای خۆیەوە بنیامین ناتانیاهۆ ستایشی پلانەكەی ترەمپی كرد و دووپاتیكردەوە، ئەو هەنگاوە دەتوانێت مێژوو بگۆڕێت و رووخساری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نوێ بكاتەوە.
دوورگەی ریڤێرا دەكەوێتە كەنارەكانی دەریای ناوەڕاست لە باشووری ڕۆژهەڵاتی فەرەنسا، هەریەك لە كرواتیا، سلۆڤینیا و ئیتاڵیاش خاوەنی دوورگەی تایبەت بەخۆیانن بەناوی ریڤێرا.
دۆناڵد ترەمپ ئیمزای لەسەر بڕیاری رێگریی لە ئێران كرد بۆ ئەوەی ببێت بە خاوەن چەكی ئەتۆمی.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا دوای ئیمزاكردنی بڕیارەكە رایگەیاند، تاران نزیكە لەوەی ببێت بە خاوەن چەكی ئەتۆمی، بۆیە لە رێگەی ئیمزاكردنی ئەو بڕیارەوە رێگریی لێدەكەن.
هاوكات ترەمپ سزای بەسەر كەرتی نەوتی ئێراندا سەپاند و رایگەیاند، بە مافی خۆیانی دەزانن رێگری لە فرۆشتنی نەوتی تاران بكەن.
ساڵی 2018 ئەمریكا لەسەر فەرمانی ترەمپ لە رێككەوتنی ئەتۆمیی كشایەوە و توندترین سزای دژی كەرتی نەوت و سەرچاوەكانی داهاتی ئێران سەپاند و هەناردەی نەوتی وڵاتەكەی لە دوو ملیۆن و 400 هەزار بەرمیلی رۆژانەوە بۆ 400 هەزار بەرمیلی رۆژانە كەمكردەوە و داهاتی ساڵانەی نەوتەكەشی لە 113 ملیارد دۆلارە بۆ 13 ملیار دۆلار دابەزاند.