جیهان
شەڕ و پێكدادان لە نێوان شەڕڤانانی هەسەدە و گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا لە منبج روویدا و بەهۆیەوە چەند چەكدارێك كوژاراون.
ئەنجومەنی سەربازیی منبجی سەر بە هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە بڵاویكردەوە، گروپە چەكدارەكانی نزیك لە توركیا بە هاوەن و چەكی قورس هێرشیانكردوەتە سەر چەند گوندێكی منبج، بەڵام لە لایەن شەڕڤانانەوە وەڵام دراونەتەوە.
ئەنجومەنەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، بەهۆی وەڵامی شەڕڤانانەوە و دوو چەكدار لە گوندی ئەلكردیە كوژراون و ئۆتۆمبێلێكی سەربازیش تێكشكێنراوە.
ئەنجومەنی سەربازیی منبج روونیكردووەتەوە، گروپە چەكدارەكانی سوریا ویستویانە چەكی قورس لە چەند گوندێك جێگیربكەن و لەبەرامبەردا شەڕڤانان ئەو چەكدارنەوە و ناچار كردوون لە نزیك ئەو گوندانە بكشێنەوە.
بۆ پشتیوانی لە رۆژئاوای كوردستان و دژی هێرشی گروپە چەكدارەكان، لە ئیستەنبوڵ گردبوونەوەی ناڕەزایی بەڕێوەچوو و ژمارەیەك خۆپیشاندەریش لەلایەن پۆلیسی توركیاوە دەستگیركران.
ئاژانسی هەواڵی مێزۆپۆتامیا بڵاویكردەوە، شەوی رابردوو بۆ پشتیوانی لە رۆژئاوای كوردستان و دژی هێرشی گروپە چەكدارەكان بە دروشمی "بژی بەرخۆدانی رۆژئاوا" گردبونەوەی ناڕەزایەتی لە ناوچەی (شیشانە) لە ئیستەنبوڵ بەڕێوەچوو.
ئاماژەی بەوەشكردووە، ژمارەیەكە لە پەرلەمانتاران و ئەندامانی پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان دەمپارتی بەشداری گردبوونەوەكەیان كردووە و پۆلیسی توركیاش بە مەبەستی بڵاوپێكردنیان هێرشی كردووەتە سەر بەشداربوانی گردبوونەوەكە و زیاتر لە 50 كەس بە بەكارهێنانی توندوتیژی دەستگیركردووە.
ئێران رەتیدەكاتەوە پلانی كشانەوەی راوێژكارە سەربازییەكانی لە سوریا هەبێت و دەڵێت، راوێژكارە سەربازییەكانیان لە سوریا بەردەوامدەبن لە پشتیوانیكردنی سوپای سوریا دژی هێرشی گروپی چەكدارەكان.
ئیسماعیل بقائی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئێران پلانی نییە بۆ كشانەوەی راوێژكارە سەربازییەكانی لە سوریا، كە لەسەر خواستی حكومەتی سوریا لەو وڵاتەن.
ئەوەشی خستەڕوو، راوێژكارە سەربازییەكانیان لە سوریا بەردەوامدەبن لە پشتیوانیكردنی سوپای ئەو وڵاتە دژی هێرشی گروپە چەكدارەكان لە باكوری رۆژئاوای سوریا.
ئەوەش لەدوای ئەوەدێت كە رۆژی پێنجشەممەی رابردوو، لە هێرشێكی گروپە چەكدارەكان بۆ سەر سوپای سوریا لە حەلەب، فەرماندەیەكی سوپای پاسداران كوژرا.
سەرۆك كۆماری ئێران لەبارەی دۆخی سوریا بە تەلەفۆن قسە لەگەڵ سەرۆكانی روسیا و سوریا دەكات و جەخت لە هاوكاریی مۆسكۆ و تاران بۆ دیمەشق دەكاتەوە.
مەسعود پزشكیان بۆ تاوتوێكردنی دۆخی سوریا پەیوەندیی تەلەفۆنی لەگەڵ ڤلادیمێر پوتن سەرۆكی روسیا ئەنجامداوە و رۆڵی مۆسكۆی بۆ بەرەنگاربوونەوەی گروپە چەكدارەكان لەو وڵاتە بە گرنگ ناوبردووە.
پوتن بە پزشكیانی وتووە: مۆسكۆ و تاران تێڕوانینی هاوبەشیان سەبارەت بە دۆخی سوریا هەیە، بۆیە روسیا بۆ پاراستنی سەروەریی خاكی سوریا و دەسەڵاتی یاسایی ئەو وڵاتە هەوڵەكانی دژی تێكدانی سەقامگیریی و ئاسایشی سوریا دەخاتەگەڕ.
هاوكات پزیشكیان لە پەیوەندیەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ بەشار ئەسەد، پێی راگەیاندووە ئێران هاوشێوەی رابردوو لەگەڵ هاوپەیمانەكانی بەردەوامدەبێت لە هاوكاری و پشتیوانییەكانی بۆ پاراستنی سەروەریی خاكی سوریا.
سبەینێ ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كۆبوونەوەیەكی بەپەلە سەبارەت بە رەوشی سوریا ئەنجام دەدات.
لە بەیاننامەیەكدا ئەنجومەنی ئاسایش رایگەیاندووە، سبەینێ دانیشتنێكی بەپەلە لەسەر داوای حكومەتی سوریا ئەنجامدەدات، ئەمەش دوای هێرشە لەناكاوەكەی دەستەی تەحریر شام و گروپە چەكدارەكان لە باكوری سوریا.
بەگوێرەی سەرچاوە دیپلۆماسییەكان، داواكاریی كۆبوونەوە لەلایەن وڵاتانی ئەندامی ئەفریقای ئەنجومەنەكەشەوە پێشكەشكراوە، لەوانەش جەزائیر، سیرالیۆن و مۆزەمبیق.
ئەم كۆبوونەوەیە لە كاتێكدا دێت كە گروپە چەكدارەكان لە ڕۆژی چوارشەممەوە هێرشێكی لەناكاویان بۆ باكوری رۆژهەڵاتی سوریا دەستپێكردووە و توانیویانە زۆربەی شاری حەلەب و ئیدلب كۆنترۆڵ بكەن.
لەژێر فشاری ئەمریكادا، تەواوی سەركردەكانی بزووتنەوەی حەماس و كەسوكارەكانیان قەتەریان بەجێهێشت.
میدیاكانی قەتەر بڵاویانكردەوە، لە درێژەی فشارەكانی ئەمریكا بۆ سەر دەسەڵاتدارانی قەتەر، تەواوی سەركردەكانی بزووتنەوەی حەماس و كەسوكارەكانیان قەتەریان جێهێشتووە، بەڵام ئاماژەیان بە ئەو وڵاتانە نەكردووە كە رۆشتوون بۆی .
رۆژی ٩ـی مانگی رابردوو، قەتەر بەڕەسمی كشانەوەی لە نێوەندگیری حەماس و ئیسرائیل بۆ گەیشتنە ئاگربەست لە كەرتی غەززە راگەیاند، پێشتریش ماڵپەڕی ئەكسیوسی ئەمریكی بڵاویكردبووەوە، واشنتۆن بە دەسەڵاتدارانی قەتەری راگەیاندووە، چیتر مانەوەی سەركردەكانی حەماس لە دەوحە قبوڵكراو نییە.
فرۆكەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی چەند ناوچەیەكی ژێر دەستی گروپە چەكدارەكانی ئێرانیان لە دەوروبەری دێرەزوری سوریا بۆردوومان كرد.
روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ رایگەیاند، هێزەكانی هاوپەیمانان ژمارەیەك لەو ناوچانەیان بۆردوومان كردوە كە ژێر كۆنتڕۆڵی سوپای سوریا و گروپە چەكدارەكانی سەر بە ئێراندان، ئەو ناوچانەش هەریەك لە شارۆچكەی خەشام لە دەوروبەری دێرەزور و حەوت گوند دەگرێتەوە كە گرنگیەكی ستراتیژییان هەیە بەو پێیەی دەكەونە خۆرهەڵاتی رووباری فورات و خاڵی پەیوەندی راستەوخۆن لەگەڵ ئەو ناوچانەی لەژیر كۆنتڕۆڵی هەسەدەدان.
لە بەرانبەردا، فرۆكەكانی روسیا بۆردومانی گۆرەپانێكیان كردوە لە نزیك زانكۆی شاری حەلەب و لە ئەنجامدا پێنج كەس كوژراون ، بەڵام تا ئێستا نازانرێت كوژراوەكان چەكدار یاخود مەدەنی بوون.
مەزڵوم كۆبانێ دەڵێت، هێزەكانیان لەچەندین بەرەوە روبەڕووی هێرشی گروپە چەكدارەكانی توركیا بوونەتەوە و بەرخۆدان بۆ پاراستنی گەڕەكە كوردییەكانی حەلەب بەردەوامە.
مەزڵوم كۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەكانی سووریای دیموكرات لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند، هێزەكانیان لە باكووری رۆژئاوای سووریا رووبەڕووی چەندین پەلاماری چڕی گروپە چەكدارەكانی سەر بە توركیا بوونەتەوە و شەڕ لە گەڕەكە كوردییەكانی حەلەب بەردەوامە.
راشیگەیاندووە، هەوڵیانداوە رێڕەوێكی مرۆیی لە حەلەب و تەل رەفعەت بۆ پاراستنی خەڵك لە كۆمەڵكوژی و گواستنەوەیان بۆ ناوچە ئارامەكان بكەنەوە، بەڵام بەهۆی پەلاماری گرووپە چەكدارەكانی توركیا رێڕەوەكە داخراوە و بەرخۆدان بۆ پاراستنی گەڕەكە كوردییەكانی حەلەب بەردەوامە.
مەزڵوم كۆبانێ جەختیكردەوە، هێزەكانیان لە حەلەب و تەل رەفعەت و شەهبا بەرگریان لە گەل كردوە، لەگەڵ لایەنەكانی سوریاش لە پەیوەندیدان بۆ پاراستنی خەڵك لە گەڕەكە كوردییەكانی حەلەب.
ئیسرائیل رەتیدەكاتەوە پشتیوانی هیچ لایەنێكی ناو گرژییەكانی سوریا بكەن و داواش دەكات، لەو گرژییانەدا بەرژەوەندییەكانی كورد لەبەرچاوبگیرێت .
بنیامین ناتەنیاهۆ، سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل لە میانی سەردانێكیدا بۆ سەربازگەكانی ئستقبال و فرز لە تل هشومیر رایگەیاند، لە نزیكەوە چاودێری پێشهاتەكانی سوریا دەكەن و پابەندن بە پاراستنی بەرژەوەندییەكانیان لە ناوچەكە.
لای خۆیەوە، گیدۆن سەعر، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل رایگەیاند، پشتیوانی هیچ لایەنێكی ناو گرژییەكانی سوریا ناكەن، چونكە هیچ لایەنێكیان باش نین.
ئەوەشی خستەڕوو، پێویستە لەنێو گرژییەكانی سوریادا، رەچاوی بەرژەوەندییەكانی كوردان بكرێت، هاوكات گرنگە ئیسرائیل گرژییەكانی سوریا بقۆزێتەوە، بۆ بەهێزكردنی پەیوەندیی و هەماهەنگییەكانی نێوان ئیسرائیل و كوردانی سوریا.
لە حەلەب مەترسی لەسەر كۆمەڵكوژی كوردانی شارەكە هەیە و زیاتر لە ٢٠٠ هەزار كوردیش گەمارۆ دراون هەموو جۆرە پەیوەندییەكیشیان بچڕاوە.
روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ بڵاویكردووەتەوە، بەهۆی دەستبەسەرداگرتنی زۆربەی ناوچەكانی دەوروبەری حەلەب لەلایەن گرووپە چەكدارەكانەوە، زیاتر لە 200 هەزار هاووڵاتی كورد كە زۆربەیان ئاوارەی عەفرین و ناوچەكانی ترن كە گرووپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی توركیا دەستیان بەسەردا گرتوون و مەترسی لەسەر كۆمەڵكوژكردنیان هەیە كە بەهەموو شێوەیەك گەمارۆدراون و هەموو جۆرە پەیوەندییەكیشیان بچڕاوە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، هەموو رێگەكانی دەرچوون لە ناوچەكانی شەڕ لە بەردەم ئەو هاووڵاتییە كوردانە داخراوە و لەلایەن گرووپە چەكدارەكانی هاوپەیمانی توركیاوە گەمارۆدراون كە دەیانەوێت رزگاریان ببێت و خۆیان بگەیەننە ناوچە ئارامەكان.
سوپای سوریا كۆنترۆڵكردنەوەی چەند ناوچەیەكی پارێزگای حەمای راگەیاند، دەیان كەسیش لە بۆردومانە ئاسمانیەكان لە حەلەب و ئیدلیب كوژران، گروپی چەكداریی تەحریر شامیش داوا لە هەسەدە دەكات بەبێ شەڕ حەلەب چۆڵ بكەن.
سوپای سوریا لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند، توانیویانە چەند گوندێكی سنوری پارێزگای حەما كۆنتڕۆڵ بكەنەوە، لە ئێستاشدا سوپای سوریا هێزێكی زۆری كۆكردوەتەوە و بەنیازە هێرشی پێچەوانە بكات.
هاوكات گروپی چەكداریی تەحریر شام لە راگەیەنراوێكدا داوای لە هەسەدە كرد، بەبێ شەڕ حەلەب چۆڵ بكەن، بەو پێیەی دوو گەڕەكی كوردنشینی حەلەب كە پێكهاتوون لە ئەشرەفییە و شێخ مەقسود هێشتا لەژێر دەستی هەسەدەدان.
بەپێی روانگەی سوری، لە بۆردومانە ئاسمانیەكانی ئەمڕۆی سوریا و روسیا لە شاری حەلەب، ٣٥ كەس كوژراون كە زۆربەیان مەدەنی بوون، جگە لە برینداربوونی ٢٣ كەس.
بۆردومانەكان گەڕەكەكانی شاری حەلەب و دەروازەی چوونە ژوورەوەی نەخۆشخانەی زانكۆیان كردووەتە ئامانج لە سەنتەری شارەكە كە لەلایەن تەحریر شامەوە كۆنترۆڵكرابوون.
روانگەی سوری باسی لەوەش كردووە، تا ئێستا ٢٣ هێرشی ئاسمانی لەسنوری گەڕەكەكانی حەلەب ئەنجامدراوە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، هەر لە ئەنجامی هێرشە ئاسمانییەكانی ڕوسیا بۆسەر ناوەندی ئیدلب نۆ كەس كوژراون و ٦٢ كەسیش برینداربوون.
بەشار ئەسەد دەڵێت، تیرۆریستان تەنها لە زمانی هێز تێدەگەن، پزیشكانیش داوای راگرتنی دەستێوەردانەكانی ئەمریكا و ئیسرائیل لە گرژییەكانی ناوخۆی سوریا دەكات.
بەشار ئەسەد، سەرۆكی سوریا لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا لەگەڵ هاوتا ئەبخازییەكەی بە وەكالەت رایگەیاند، تیرۆریستان تەنها لە زمانی هێز تێدەگەن و ئەوانیش بەو زمانە تیرۆریستان لەناودەبەن، بەبێ گوێدانە ئەوانەی پشتیوانییان دەكەن.
جەختیلەوەشكردەوە، تیرۆریستان نوێنەرایەتی گەل و دامەزراوەكان ناكەن و تەنها نوێنەرایەتی ئەوانە دەكەن كە پشتیوانیان دەكەن.
هاوكات، مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران لە وتارێكیدا لە پەرلەمانی وڵاتەكەی رایگەیاند، پێویستە وڵاتانی ئیسلامی دەستێوەردانەكانی ئەمریكا و ئیسرائیل لە گرژییەكانی ناوخۆی سوریا رابگرن و كاربكەن بۆ كۆتاییهێنان بە قەیرانەكانی سوریا.
هەسەدە هۆشداریی لەبارەی هێرشێكی بەرفراوان لەم هەفتەیەدا دەدات بۆسەر ناوچەكانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەر و دەڵێت گۆڕانكاریی بنەڕەتی روودەدات و شەڕڤانان بەهەر باجێك بێت روبەڕووی هێرشەكە دەبنەوە.
فەرماندەیی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات هەسەدە لە راگەیەنراوێكدا سەبارەت بە هێرشەكانی سەر سوریا ئاماژەی بۆ ئەوەكردووە، لەم هەفتەیەدا هێرشێكی زۆر بەرفراوان روودەدات و گۆڕانكاری بنەڕەتی ڕوودەدەن، ئەو هێرشەش راستەوخۆ لەلایەن توركیاوە بەڕێوەدەبرێت و ئامانجیشی داگیركردنی تەواوی خاكی سوریایە، لە هێرشەكانیشدا هەرێمەكانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری كردووەتە ئامانج، نایانەوێت گەلی هەرێمەكە بە كورد و عەرەب و تەواوی پێكهاتەكانەوە بە ئاشتی بژین، لەبەرئەوە هێرشێكی بەرفراوان بۆ سەر هەرێمەكانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری هەیە.
لە بەشێكی تری راگەیەنراوەكەدا هاتووە، ئەو رەوشە بۆ هەموو گەلی سوریا و بەتایبەتی بۆ هەرێمەكانی ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی، ساتێكی مێژووییە، ئامانج لە هێرشەكانیش تەنیا هەرێمەكانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە نییە، بەڵكو داگیركردنی سەرتاسەری خاكی سوریایە و دەیانەوێت تۆڵە لە هەموو گەلانی هەرێمەكە بكەنەوە.
جەختی لەوەشكردوەتەوە، هێزەكانی هەسەدە بە هەموو پێكهاتەكانییەوە، چۆن لە رزگاركردن و پاراستنی هەرێمەكەدا تا ئێستا بە ئەركی خۆی هەستاوە، لەمەودواش بەرپرسیارێتی مێژوویی خۆی جێبەجێ دەكات، باجەكەی هەرچییەك بێت، بەرامبەر ئەو هێرشانە دەوەستێتەوە و هەڵدەستێت بە ئەركە مێژوویی بۆ پاراستنی هەرێمەكە و گەلی سوریا.
كۆمكاری عەرەبی نیگەرانی سەبارەت بە دوایین پێشهاتەكانی سوریا دەردەبڕێت و داوا دەكات رێز لە سەروەری و یەكریزی خاكی ئەو وڵاتە بگیرێت .
كۆمكاری عەرەبی راگەیەندراوێكی سەبارەت بە دوایین پێشهاتەكانی سوریا بڵاوكردەوە و تێیدا هاتووە، بە نیگەرانییەوە چاودێری پێشهاتەكان دەكەن و جەخت لە گرنگی پاراستنی سەروەری و یەكریزی خاكی سوریا دەكەنەوە، ئاماژە بەوەشدراوە، ئەحمەد ئەبو غێت ئەمینداری گشتی كۆمكاری عەرەبی نیگەرانە لە كاریگەریی پێشهاتەكان لەسەر مەدەنیەكان بەتایبەت ئەو رەوشە كە مەترسی دروستكردنی ئاژاوە و شڵەژانی زیاتر دروست دەكات و دواتریش لەلایەن گروپە تیرۆریستەكانەوە ئەو دەرفەتە دەقۆزرێتەوە بۆ دەستپێكردنەوەی چالاكیەكانیان .
چەكدارانی تەحریر شام چەند ناوچەیەكی پارێزگای حەمایان كۆنتڕۆڵ كرد، سوپای سوریاش دەڵێت، "خۆمان ئامادە دەکەین بۆ هێرشی پێچەوانە".
روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ رایگەیاند، چەكدارانی گروپی تەحریر شام كۆنتڕۆڵی چەند ناوچەیەكی پارێزگای حەما و ئیدلیبیان یان كرد و پێشڕەویەكانیشیان بەردەوامە.
شۆن ساڤیت وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی كۆشكی سپی رایگەیاند، لەسەر هێڵێن لەگەڵ وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەكە و بەوردی چاودێری دۆخی سوریا دەكەن.
سوپای سوریاش لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، پێویستە پڕوپاگەندە بڵاونەكرێتەوە و ورەی گەل دانەبەزێت و لە ئێستادا خۆیان ئامادە دەكەن بۆ هێرشی پێچەوانە.
ماوەی پێنج رۆژە حەلەب و حەما و چەند ناوچەیەكی سوریا چەندین گرژی و ئاڵۆزییان بەخۆیانەوە دیووە و بەهۆیەوە 327 كەس لە گروپە چەكدارەكان و سوپای سوریا و هاوڵاتی مەدەنی كوژراون.
وەزیری دەرەوەی ئێران، سەردانی سوریا و توركیا دەكات و دەڵێت، ئەمریكا و ئیسرائیل لە پشت هێرشی گروپە چەكدارەكانن لە حەلەب.
بەپێی ئاژانسی هەواڵی ئێرنا، لە پەیوەندییەكی تەلەفۆنیدا عراقچی و سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی روسیا دوایین پێشهاتەكانی سوریایان تاوتوێكردوە و هەردوولا دوپاتیان كردۆتەوە كە روسیا و ئێران پابەندن بە پشتگیكردنی سەروەری نیشتمانی و یەكریزی خاكی سوریا، وەزیری دەرەوەی ئێران وتویەتی، جوڵەی گروپە چەكدارەكان لە سوریا، بەشێكە لە پیلانگێری ئەمریكا و ئیسرائیل بۆ تێكدانی سەقامگیری و ئاسایشی ناوچەكە .
هاوكات هەردوو وەزیرەكە جەختیان كردوەتەوە لەوەی پێویستە چاودێری رەوشەكە بكەن.
ئەوە لە كاتێكدایە، بەپێی راگەیەندراوێكی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، ئەمرۆ عراقچی سەردانی دیمەشق دەكات و لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئەو وڵاتە كۆدەبێتەوە، دواتریش سەردانی ئەنقەرە دەكات.