کوردستان
ھێمن ھەورامی جێگری سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، لە کۆبونەوەکەی رۆژی یەکشەممەی مەکتەبی سیاسی یەکێتی و پارتی بە میوانداری بافڵ جەلال تاڵەبانی لێکتێگەشتنی ھاوبەش ھاتە ئاراوە و بڕیاردرا لیژنەیەک بۆ ئامادەکردنی وەرەقەی ھاوبەش بۆ بەغداد دروست بکرێت و لیژنەیەکیش بۆ پۆستەکان لە بەغداد و لیژنەیەکی تریش بۆ رەوشی کۆمسیۆن و دەستوور و یاسای ھەڵبژاردن لە ھەرێم دروست بکرێن.
وتیشی، بڕیاردراوە بە دروستکردنی لیژنەیەکی تر بۆ یارمەتیدانی حکومەتی ھەرێم بۆ روبەڕوبوونەوەی ئەو رەوشە ئەمنییەی لە دوای سەرھەڵدانی داعش لە ناوچە جێناکۆکەکان دروستبووە.
وەزارەتی دادی ھەرێم لە ڕاگەیەندراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، ھەر فەرمانبەرێک لەھەر پلە و پۆستێکدا بێت ئەگەر تا رۆژی ١ی ١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ ڤاکسینی وەرنەگرتبێت، ناتوانێت پابەندبێت بە دەوامی رەسمییەوە.
راشیگەیاندوە، لە دوای ئەو وادەیەش ھیچ ھاوڵاتییەک بەبێ وەرگرتنی ڤاکسین ناتوانێت سەردانی فەرمانگەکان بکات بە مەبەستی ڕایکردنی مامەڵەکانیان.
وەزارەتی داد راشیدەگەیەنێت، لەکاتی جێبەجێ نەکردنی ئەو بڕیارانە سەرۆک و بەرپرسی فەرمانگە ڕوبەڕوی لێپێچینەوە دەبنەوە.
شۆڕش ئیسماعیل، وەزیری پێشمەرگەی حکومەتی ھەرێمی کوردستان, پێشوازی لە ماسیۆ تولەر، باڵێوزی ئەمریکا لە عێراق و وەفدێکی دیبلۆماسی و سەربازی باڵای ئەو ووڵاتە کرد.
لەکۆبونەوەیەکدا، وەزیری پێشمەرگە رایگەیاند: بەردەوامیدان بەھەماھەنگی و ھاوکاریەکانی سوپای ئەمریکا بۆ ھێزەکانی پێشمەرگە، دووپاتکردنەوەی بەڵێن و پەیمانی بەردەوامیدانە بەدۆستایەتی و پەیوەندییەکانی نێوان گەلی کورد و گەلی ئەمریکا.
وتیشی: لەدەستپێکی شەڕی دژ بە تیرۆریستانی داعش، سوپای ئەمریکا ھاوشانی ھێزی پێشمەرگەو وڵاتانی ھاوپەیمانان رۆڵی گەورە و کاریگەری ھەبوە لە تێکشکان و راوەدوونانی تیرۆریستان لەتەواوی ناوچەکەدا، ئەوان بەبایەخەوە لەھاوکاری و ھەماھەنگییەکانی ئەمریکا دەڕوانن و دۆستایەتییان پەرەدانی زیاترە بەپاراستنی بەرژەوەندییەکان و ئارامی و ئاسایشی ھەرێم و ناوچەکە.
وەزیری پێشمەرگە ئاماژەی بەوەکرد، داعش دەستی بەچالاکی و جوڵەو کردەوەی تیرۆریستی کردۆتەوە، ئەمەش وا پێویست دەکات قەبارەی ھاوکاریی و یارمەتیەکان بۆ ھێزی پیشمەرگەزیاتر بکرێت، تا بنبڕکردنی لەناوبردنی تەواوەتی ئەو تیرۆریستانە، کە تائێستاش مەترسی جدییان ماوە.
لەسەر پرسی چاکسازی لەوەزارەتی پێشمەرگە، وەزیری پێشمەرگە روونیکردەوە، ، چاکسازی پڕۆسەیەکی حەتمیەو بەردەوامی ھەیە، ئەگەرچی لەمپەڕو ئاستەنگەکان زۆریش بن، بەڵام ئیرادەی سەرکەوتن و جێبەجێکردنی ئەو پڕۆسەیە بەھێزترەو، لەجێبەجێکردنیشیی ناوەستین.
ھەر لەو کۆبونەوەیەدا، ماسیۆ تۆلەر، باڵیۆزی ئەمریکا لەعێراق، رایگەیاند: شەرەفمەندن، کە بەردەوامن لەپاڵپشتی و ھاوکاری ھێزەکانی پێشمەرگە و سوپای عێراق بۆ رووبەڕووبونەوەی ئایدۆلۆژیای خراپ و تیرۆریستان و پاراستنی سەقامگیری ھەرێم و ناوچەکە.
باڵیۆزی ئەمریکا ، راشیگەیاند: یارمەتیەکانیان لەرووی جێبەجێکردن و سەرکەوتنی چاکسازی بەردەوامی دەبێت، بەو پێیەی " تاوەکو وەزارەتی پێشمەرگە بەھێز بێت، ئارامی و ئاسایشی ناوچەکە پاڕیزراو دەبێت ".
سەرجەم لایەنە پەیوەندیدارەکان راسپێردران، وەک ئامادەباشی بۆ قۆناغی دووەمی کاریگەریی ئەو شەپۆلەی ڕووی لە ناوچەکە کردوە و وا پێشبینی دەکرێت لە کاتەکانی ئێوارەی ئەمڕۆ دووشەممە، بارانبارین دەست پێدەکاتەوە و لە کاتەکانی شەودا بارانبارین زیاتر بێت و ھەندێک جار لێزمە باران ببارێت تاوەکو ڕۆژی پێنجشەممە، ھەرچی زووە و پەلەبکەن لە گرتنەبەری ھەموو ڕێوشوێنێکی پێویست بۆ بەرگرتن و ڕووبەڕوو بوونەوەی مەترسیەکانی لافاو.
لەدوای کۆبوونەوەش لە ھەموو ئەو شوینانەی کە مەترسی دروستبوونی لافاویان لەسەرە تیمەکان و ئامێری پێویست دابینکراو تەواوی ھێزەکانی (ئاسایش، پۆلیس، زێرەڤانی، ھاتوچۆ و بەرگری شارسانی) و (قائیمقامیەتەکان و ناحییە و تەندروستی و شارەوانیەکان و ناوەندی قەیرانەکانی پارێزگا) و تەواوی فەرمانگاکان بکەونە حاڵەتی ئامادەباشی تەواو بۆ ھەر ئەگەر و ڕووداوێکی نەخوازاروو و پاراستنی سەرو ماڵ و گیانی ھاوڵاتییان و دەوامی شەوانە بڕیاری لێبدرێت.
بەرێوەبەری ناحیەی دارەتوو رایگەیاند، ھەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانیان خستۆتە حاڵەتی ئامادە باشییەوە بۆ رێگرتن لە دووبارە بونەوەی لافاو، ھاوکات پاسیان بۆ ئەو خێزانانە دابینکردوە کە مەترسی لافاویان لەسەرە و دەگوازرێنەوە بۆ شوێنێکی تر.
ھاوکات داوا لە دانیشتووانی دارەتوو دەکات ئەمشەو ئاگاداربن ، چونکە تا سەعات ٢ی بەرەبەیان مەترسیی روودانی لافاو ھەیە، ھەروەھا دەشڵێت ئەوانەی خانووەکانیان دوو نھۆمە، لە نھۆمی دووەمی خانووەکانیان بمێننەوە، بۆ ئەوەی لە مەترسی لافاو بە دووربن.
لەلایەکی تریشەوە ، بەھۆی مەترسی لافاوەوە سبەینێ لە خوێندنگەکانی سنووری قوشتەپە و دارەتوو دەوام رادەگیرێت .
جوتیار عادل وتەبێژی حکومەتی ھەرێم رایگەیاند، رۆژی ھەینی تەرمی ئەو ١٦ کۆچبەرەی رۆژی ٢٤ی مانگی رابردوو لە ئاوی نێوان فەرەنسا و بەریتانیا بەھۆی نوقمبوونی بەلەمەکەیانەوە خنکان لە ڕێگەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی ھەولێرەوە، دەگەڕێندرێنەوە ھەرێمی کوردستان.
وتیشی، گەڕاندنەوەی ئەو تەرمانە بەھۆی دواکەوتنی پرۆسەی ناسینەوە و پشتڕاستکردنەوەی پەنجەمۆرکانیان ماوەی مانگێک دوا کەوت.
رۆژی ٢٤ی مانگی رابردوو دەیان کۆچبەر لە کەناڵی ئینگلیز بەلەمەکەیان ژێر ئاو کەوت و بەھەوڵی نوسینگەی قوباد تاڵەبانی و دەزگای لوتکە سامپڵی کەسوکاری کۆچبەرەکان نێردرا بۆ پزیشکی دادی فەرەنساو توانرا تەرمی ١٦ کەسیان بناسرێتەوە کە خەڵکی باشوری کوردستانن.
"سامان لەتیف" لێپرسراوی راگەیاندن و پەیوەندییەکانی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی بڵاوی کردەوە، لە ماوەی کارکردنی تیمەکانی دروستکردنی کارتی ڤاکسین لە بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی تەنھا لەناو سەنتەری سلێمانی تائیستا نزیکەی ٥٠٠٠ کارتی پلاستیکی ڤاکسین بۆ ھاوڵاتیان دروست کراوە.
ئاماژەی بۆ ئەوەش کرد، ئەو ھاوڵاتییەی دەیەوێت ببێت بە خاوەنی کارتی پلاستیکی ڤاکسین دەبێت ھەردوو ژەمی ڤاکسینی کۆرۆنای وەرگرتبێت و ناوی لە تۆماری سیستمی ئونلاین داغڵ کرابێت، ھەروەھا دەبێت سەردانی ئەو سەنتەرانە بکات کە پێشتر ڤاکسینی وەرگرتووە و داواکاری پێشکەش بکات .
دوابەدوای کۆبوونەوەکەش راگەیەنراوێک بڵاو کرایەوە و تیایدا ئاماژە کرا بەوەی لە کۆبوونەوەکەدا چەند تەوەرێکی گرنگی تایبەت بە دۆخی سیاسی عێراقی دوای ھەڵبژاردن و مافەکانی کورد و یەکخستنی ھەڵوێستی کوردستانی لە ھەموو دۆسیە گرنگە نەتەوەیی و نیشتیمانییەکان کرا.
لە راگەیەنراوەکەدا ھاتوە، ھەوڵدان بۆ گەڵاڵەکردنی کۆتایی کارنامەی ھاوبەشی کوردستانی لە سەر بنچینەی ھاوبەشیی راستەقینە و تەوافوق و ھاوسەنگی دەستووری وەک لە عێراقی نوێدا رێککەوتنی لەسەر کراوە تاووتوێ کرا. ھەردوولا کۆکبوون لەسەر پشتیوانی حکومەتی ھەرێمی کوردستان و چارەسەرکردنی کێشەکان لە رووی گوزەران و موچە و شایستە داراییەکانی ھەموو چین و توێژەکانی خەڵکی کوردستان بە خوێندکارانیشەوە.
"ئومێد خۆشناو" لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی قەبارەی زیانەکانی لافاوەکەی ھەولێر راگەیاند ، لافاو ١٥ شوێنی گرتەوە و تەرمی ١٠ کەس رادەستی خانەوادەکانیان کراونەتەوە و ٢ کەسیش بێسەروشوێنن، وتیشی ٤٠٢ خانوو و ٢ ھەزار و ٥٠٩ خێزان بە تەواوی کەلوپەلی ناو ماڵیان لەناوچووە و ٨٦٧ ئۆتۆمبێل و ١٥٣ شوێنی بازرگانی و شوێنە گشتییەکان و تۆڕی کارەبا زیانیان پێگەیشتووە، وتیشی زیانی دارایی لافاوەکە بە نزیکەی ٢١ ملیار دینار دەخەمڵێندرێت.
"ئومێد خۆشناو" داواشی لە حکومەتی عێراق کرد لە بودجەی فریاکەوتن پشتیوانی ھەرێم و ھەولێر بکەن چونکە زیانەکان زۆرن و وتیشی داوای ھاوکارییان لە کونسوڵخانە و نەتەوە یەکگرتووەکان کردووە، راشیگەیاند، بۆ رێزگرتن لە کەسوکاری قوربانیان و شەھیدان ھیچ بۆنەیەکی رەسمی بۆ سەری ساڵ ناکەن .
بەڕێوەبەرایەتی گشتی کەشناسی و بومەلەرزەزانی ھەرێم بڵاویکردەوە، رۆژی دووشەممە لە دوای نیوەڕۆ بارانبارین لە زۆربەی ناوچەکانی ھەرێم دەستپێدەکاتەوە و لە کاتەکانی شەودا بارانبارین زیاتر دەبێت و ھەندێجار لێزمە باران دەبێت.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، بەرەبەیانی رۆژی سێشەمە ئاستی بارانبارین زیاتر دەبێت و لەگەڵ ھاتنی کاریگەری ئەو شەپۆلە بارستە ھەوایەکی سارد روو لە ھەرێم دەکات و بەفریش دەبارێت، ھاوکات ئاستی بەفر بارین لە ناوچە شاخاوییەکانی سنووری پارێزگای ھەولێر بەراورد بە ناوچەکانی تر زیاتر دەبێت. راشیگەیاند، رۆژی چوارشەممەش بەفر و بارانبارین بەردەوام دەبێت و ھەندێ کات تەم دروست دەبێت و مەودای بینین کەم دەبێتەوە، بۆ رۆژی پێنجشەمە کاریگەری ئەو شەپۆلە کۆتای دێت. کەشناسی ھەرێم باس لەوەش دەکات رۆژی پێنج شەممە و ھەینی پلەکانی گەرما لە ناوچە شاخاوییەکان بۆ ژێر سفر نزم دەبێتەوە و لە سەنتەری پارێزگاکانیش لە سفر پلەی سیلیزی نزیک دەبێتەوە.
لە کۆبونەوەکەدا کە ئازاد بەرزنجی و ھیوا قادر بەنوێنەرایەتی دەزگاکە ئامادەیبوون، باسی ئەو کێشە و گرفتانەیان کرد کە ڕووبەرووی دەزگاکەیان بۆتەوە .
قوباد تاڵەبانی سەرپەرشتیاری مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلال ڕاگەیاند ، وەک سەرپەرشتیاری مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلال، خۆی بەخۆشحاڵ دەزانێ کە یەکەمیین کۆبونەوەی لەم ئەرکە نوێیەدا لەگەڵ ناوەند و دەزگایەکی ڕۆشنبیرییە کەھەمیشە بۆ مام جەلال مایەی بایەخ پێدان بوو‌ە.ھەروەھا ڕوونی کردەوە ، کە میراتی مام جەلال، تەنھا میراتی یەکێتیەکان نییە، بەڵکو میراتی ھەمووانە.
لەم ڕوانگەیەوە جەختی کردەوە ، لەسەر سیاسەتی درێژەدان بەڕێبازی مام جەلال، کەتەنھا بریتی نیە لە پشتیوانی ماددی و ھاوکاری چالاکیی و بەرھەمە رۆشنبیرییەکانی دەزگای سەردەم، بەڵکو پێش ئەوە پاراستنی سەربەخۆیی دەزگاکە و ڕێگەنەدان بۆ ئەوەی ئاڕاستەی رۆشنبیری ئەم دامەزراوەیە بەھەر پاساوێک بێت بشێوێنرێ. بەپێچەوانەوە تەئکیدی کردەوە کەچاوەڕوانی ئەوان لەدەزگای سەردەم تەنھا خزمەتکردنی زیاتری بواری رۆشنبیری و بزوتنەوەی نوسین و وەرگێڕانە.
ھەروەھا ڕاشيگەیاندن ، کە ئەو خۆشحاڵ دەبێ وەکو ئەندامێکی فەخری ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی دەزگاکە بێت، لەپێناو زیاتر خزمەتکردنی بزاڤی کەلتوری لەسلێمانی و کوردستان.
لەکۆتایی کۆبونەوەکەشدا قوباد تاڵەبانی بەڵێنی ھاوکاری و پشتیوانی بەردەوامی مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلالی بۆ دوبارەکردنەوە و خۆشحاڵی خۆشی بەدیدارەکە دەربڕی.
بەرێوەبەرایەتی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، پاش ئاگادار کردنەوەی ھێزەکانی پۆلیس لەڕووداوێکی تەقەکردن و برینداربونی سێ کەس لەیانەیەکی شەوانەدا، دەستبەجێ مەفرەزەکانی بنکەی پۆلیسی کوردسات گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە و دوای وەرگرتنی بڕیاری دادوەر، توانرا ھە رسێ تەقەکەرەکە دەستگیربکەن.
راشیگەیاندووە، لە ئێستادا ھەرسێ تۆمەتبار (چ، ج، م) و (ر، ج، م) و (ھ، ع، م) بەبڕیاری دادوەرو بەپێی ماددەکانی ٤٠٥ و ٣١ لە یاسای سزادانی عێراقی ڕاگیراون و لێکۆڵینەوەکان بەردەوامە.
ئاسایشی سلێمانی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، نزیکەی سەعات ٦ی ئێوارەی ئەمڕۆ ھێزەکانی ئاسایش لەسەر فەرمانی دادوەر لەھەوڵدابوون بۆ دەستگیرکردنی تۆمەتبارێکی ماددەی ھۆشبەر.
وتیشی، سەرەتا تۆمەتبارەکە خۆی رادەست نەکردووە و روبەڕوی ھێزەکانی ئاسایش بووەتەوە، دواتر ھێزەکانی ئاسایش رەوشەکەیان کۆنترۆڵ کرد و تۆمەتبارەکەشیان دەستگیر کرد.
راشیگەیاند، ئێستا تۆمەتبارەکە لەسەر فەرمانی داوەر راگیراوە، لەکاتی روبەڕوبوونەوەکەشدا کارمەندێکی ئاسایش برینداربووە.
ئاشکراشیکرد، تۆمەتبارەکە لەسەر بازرگانیکردن بە ماددەی ھۆشبەر فەرمانی دەستگیرکردنی ھەبووە
لوقمان وەردی سەرۆکی لیژنەی شارەوانی لە پەرلەمانی کوردستان بە کوردسات نیوزی راگەیاند، سەردانی شوێنی دروستبوونی لافاوەکەیان کردوە، ھۆکاری لافاوەکە دەگەڕێتەوە بۆ چارەسەرنەکردنی کێشەی ئاوەڕۆ لە شاری ھەولێر و نەبوونی ئاوەڕۆی سندوقی.
وتیشی، بەھۆی دروستکردنی چەند پڕۆژەیەک رێڕەوی کەندە سروشتییەکان پڕکراونەتەوە، ئەوەش ھۆکاری دروستبوونی لافاوە، پڕکردنەوەی ئەو کەندانەش ھەڵەیەکی گەورەیە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، کەندی سروشتی دارەتوو پڕکراوەتەوە و بینای لەسەر دروستکراوە، لە کاتێکدا پێویستبوو ئەو کەندە وەک خۆی بمێنێتەوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە بەھۆی بارانبارین لە چەند رۆژی رابردوو لافاوێکی گەورە لە ھەولێر دروستبوو، بەو ھۆیەشەوە چەند کەسێک گیانیان لە داستدا و تائێستاش تەرمی دوو کەس نەدۆزراونەتەوە.