کوردستان
بریکاری وەزارەتی تەندروستیی لەبارەی وەرگرتنی ڤاکسینیشەوە وتی، تا ئێستادا ٢٠٪ی دانیشتوان یەکەم ژەمی ڤاکسین و نزیکەی ١٥٪یش ژەمی دووەمیان وەرگرتووە و بەشێک لە ھاوڵاتیانتیش ژەمی سێیەمیان وەرگرتووە
بە پێی راگەیەندراوی بەڕێوەبەرایەتی گشتیی کەشناسی و بومەلەرزەزانی ھەرێم، شەوی چوارشەممە نزمە پاڵەپەستۆی دەریای سپی ناوەڕاست روو لە ھەرێم دەکات و رۆژی پێنجشەمە کاریگەری ئەم شەپۆلە چالاکتر دەبێت و تەواوی ناوچەکە دەکەوێتە ژێر کاریگەری ئەم شەپۆلە لەگەڵ باران بارین و بەفریش لەسەر ناوچە شاخاوییەکان دەبارێت .
کەشناسی ئاماژەی بەوەش کردووە، لە سەنتەری پارێزگای ھەولێر نمە باران و لەسەر ناوچە شاخاوییەکان بەفر دەبارێت. لە سەنتەری سلێمانی و ھەڵەبجە سەرەتا نمە باران دەبارێت و پاشان بۆ بارانی مامناوەند دەگۆڕێت، پاشانیش بەفر دەبارێت و تەواوی ناوچە بەرزاییەکانی ئەم سنوورە بەفر بارین دەیانگرێتەوە. بەپێی راگەیەندراوەکەی کەشناسی، لە سەنتەری دھۆک لەگەڵ نمە باران ئەگەرێکی کەمی بەفر بارین ھەیە و لە سەنتەری کەرکوکیش نمە باران دەبارێت
بەھۆی بارینی بەفرێکی زۆر و دابەزینی پلەکانی گەرما لە قەزای پێنجوێن خواست لەسەرکارەبا زیادی کردووە بەھۆشیەوە چەند سەعاتێک کارەبای پێنجوێن کەمکرابوەوە ئەمەش وایکرد ھاوڵاتیانی سنوری قەزای پێنجوێن ناڕەزایەتی دەرببڕن و داوایان لە قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەت کرد بەھانای خەڵکی پێنجوێنەوە بچێت و لەم بارودۆخە سەختەی کەشوھەوا کێشەی کارەبایان بۆچارەسەربکات.
پاش چەند سەعاتێک لە داواکاری ھاوڵاتیانی پێنجوێن بە بڕیاری قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی ھەرێمی کوردستان کێشەی کارەبای سنورەکە چارەسەرکرا.
فەتاح رەحمان بەڕێوەبەری گشتی لەدیوانی وەزارەتی سامانە سروشتییەکان کە ھاوکات سەرپەرشتیاری لیژنەی باڵای کڕینی سوتەمەنییە لە حکومەتی عێراق لە لێدوانێکدا بۆ بەیانی کوردسات نیوز رایگەیاند، ناردنی نەوت لەلایەن حکومەتی عێراقەوە بۆ ھەرێمی کوردستان بەردەوامە، بەڵام بەھۆی کەمی ناردنی نەوتەکە رۆژانە ناتوانرێت وەکو پێویست بەسەر ھاوڵاتیان دابەش بکرێت.
باسی لەوەشکرد، نەوتەکە لیتری بە ٤٠٠ دینار دەدرێتە حکومەتی ھەرێم و تا دەگاتە دەستی ھاوڵاتیان بەرمیلێک نرخەکەی دەگاتە ٩٠ ھەزار ئەو نەوتەش زیاتر بۆ ناو پارێزگاکانە، بەڵام ئەو نەوتەی کە حکومەتی ھەرێم دابینیدەکات نرخەکەی ٥٥ ھەزار دینارە و دەدرێتە شوێنە ساردەکان و گوندەکان.
جەختی لەوەشکردەوە، ئێمە داوامانکردووە ناردنی ئەو نەوتەی کە لە حکومەتی فیدراڵی دەکڕینەوە زیاتر بکرێت، چونکە ئەگەر بەم شێوەیە رەوانە بکرێت رەنگە تاوەکو مانگی چوار بڕەکەی تەواو بکرێت کە بۆ ھەموو ھەرێمی کوردستان پێنج ملیۆن لیتر دیاریکراوە، بەڵام ھیچ بەڵێنێک لەوبارەیەوە نەدراوەو لە ئێستاشدا کە پلەکانی گەرما لە پارێزگاکانی باشورو ناوەڕاستی عیراقیش دابەزیووە بۆ خۆیان بەکاریدەھێنن.
وەزارەتی دارایی و ئابووری حکومەتی ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، رۆژی سێشەممە ٢٥ی ١ی ٢٠٢٢ مووچەی وەزارەتی تەندروستی بۆ مانگی یەکی ٢٠٢٢ دابەشدەکرێت.
ناوەندی ڕاگەیاندنی ھێزەکانی سوریای دیموکرات "ھەسەدە" رایگەیاند، لە ماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا کە تیرۆرستانی داعش ھێرشیان کردووەتە سەر گرتووخانەی غوێران لە حەسەکە، گەورەترین بەربەست لە بەردەم ھێزەکانی ھەسەدە منداڵانی داعشە لەناو ئەو گرتووخانەیە کە ژمارەیان ٧٠٠ منداڵە و داعش وەک قەڵغان بەکاریان دەھێنێت.
ھەسەدە ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ھەرچی بەسەر ئەو منداڵانەدا بێت داعش بەرپرسیارە.
داواش لە نەتەوە یەکگرتووەکان و رێکخراوی نێودەوڵەتی خاچی سوور دەکات دەستوەردان بکەن بۆ ئەوەی منداڵان لە ھێرشەکانی داعشدا بەکارنەھێنرێن و ڕادەستی ھێزە ئەمنییەکانیان بکەن.
وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی ھەرێم لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، لە رۆژی ١ی شوباتی ٢٠٢٢ بەدواوە پێویستە ھاوڵاتیان لە کاتی سەردانیان بۆ وەزارەت کارتی وەرگرتنی ڤاکسینیان یان ئەنجامی تێستی کۆرۆنایان پێ بێت کە ٤٨ سەعاتی بەسەردا تێپەڕنەبوبێت، بەپێچەوانەوە ڕێگەیان پێنادرێت سەردانی وەزارەت بکەن بۆ ڕایکردنی مامەڵەکانیان.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، ئەو فەرمانبەرانەی دیوانی وەزارەت کە ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە، پێویستە تا ڕۆژی پێنجشەممە وێنەیەک لە ناسنامە یاخود کارتی وەرگرتنی ڤاکسین بۆ بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی و سەلامەتی لە دیوانی وەزارەت بنێرن، ئەو فەرمانبەرانەشی ڤاکسینیان وەرنەگرتووە، بەبێ تێستی کۆرۆنا کە ٤٨ سەعاتی بەسەردا تێپەڕنەبوبێت، لە ئەمڕۆوە ڕێگەیان پێنادرێت بچنە دەوام و بەنەھاتوو ھەژمار دەکرێن.
ئاماژەیان بەوەشکردوە، ژمارەیەکی زۆر لە تیرۆریستانی داعش خۆیان ڕادەستی ھەسەدە کردووە و شەڕڤانانیش بە بڵندگۆ داوا لە داعشەکان دەکەن، خۆیان ڕادەست بکەن.
ھەسەدەش لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە، تیرۆریستانی داعش ٧٠٠ منداڵی خۆیان کردووە بە قەڵغان و ھەوڵدەدەن بەو شێوەیە ڕێگری لە ئۆپەراسیۆنی ھێزەکانی ھەسەدە بکەن.
ھاوکات ئەنجومەنی گشتی خۆبەڕێوەبەری لە باکوور و خۆرھەڵاتی سوریا، تورکیا بە بەرپرسیار دەزانێت لە ھێرشکردنە سەر گرتووخانەی غوێران و دەڵێت، تورکیا دەیەوێت دەست بەسەر شاری حەسەکەدا بگرێت و ڕێڕەوێکی تیرۆریستی لە تەلتەمرەوە بۆ کەمپی ھۆل و خاکی عێراق بکاتەوە، بۆ ئەو ئامانجەش گرووپە چەکدارەکانی لە سەربازگە تایبەتەکانی سەرێکانێ و گرێ سپی مەشقپێکردووە و ڕەوانەی حەسەکەی کردوون تا گرتووخانەی غوێران بە ئامانج بگرن.
"ئەمین بابە شێخ" وتەبێژی یەکێتی لە روونکردنەوەیەکدا بڵاویکردەوە، ھەوڵەکان بۆ ئەوە بوو بەیەکڕیزی و پڕۆژەیەکی یەگرتووی نیشتیمانی بچنە بەغداد، وتیشی، پێشوەخت پارتی لەگەڵ چەند لایەنێکی تر بەبێ ئاگاداری یەکێتی و لایەنەکانی تر رێککەوتنی کردبوو، کە ئەو رێککەوتنانە خزمەت بە پڕۆسەی سیاسی عێراق و مافە دەستورییەکان و قەوارەی ھەرێم ناکات، وتیشی، "بافڵ جەلال تاڵەبانی" و وەفدەکانی یەکێتیی بە دەسەڵاتی تەواو و بە بڕیاری سەربەخۆی نیشتمانییەوە لەگەڵ پارتیدا گفتوگۆیان دەکرد دوور لە پرەنسیپەکانی تاکڕەوی و قۆرخکاری، بەڵام وەفدەکانی پارتی بە ناوەڕۆکێکی تەمومژاویەوە دەھاتن بۆ کۆبوونەوەکان، بە بیر پارتیشی دەھێننەوە ھیچ رێککەوتنێکی کۆنکرێتییان لەگەڵیان نەبووە، چونکە ھەلی وایان نەڕەخساند و دەیانویست رێککەوتنێکی ناشەفافیان لەگەڵ بکەن.
وتەبێژی یەکێتی بەشدارینەکردنی فراکسیۆنی یەکێتیشی لەیەکەم دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران گەڕاندەوە بۆ ھەڵوێستی پارێزگاری کەرکوک بەوەکالەت و کێشەی کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکان و ھیچ پەیوەندی بەھەڵبژاردنی دەستەی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە نەبووە.
وتەبێژی یەکێتی ئاماژەی بەوەشکردووە، پێداگری بۆ کاندیدکردنەوەی "د.بەرھەم ساڵح" لەبەرئەوەیە پارێزەری دەستور و بەرژەوەندی گەلانی عێراق و قەوارەی ھەرێم دەبێت، یەکێتی ھەمیشە لەگەڵ یەکڕیزی ماڵی کورد بووە و بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانیش ھەمیشە بڕوایان بە پرەنسیپی دیالۆگ و دانوستاندن نەگۆڕە، ئێستاش لە پێناو بەرژەوەندی گشتی دەرگای ئەو بژاردەیەیان دانەخستووە بە مەرجێک بۆ رێککەوتنێکی کۆنکریتی بێت.
دەقی ڕاگەیەنراوەکە :
ئەمین بابە شێخ وتەبێژی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان لە وەڵامی راگەیاندراوەکەی ئەمرۆی وتەبێژی پارتی دیموکراتی کوردستان ئەم لێدوانەی بۆ راگەیاندنەکان دا :
کۆبوونەوەی ئەنجومەنی سەرکردایەتی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان کە دوێنێ ٢٣ی کانونی دووەمی٢٠٢٢، بۆ رای گشتی کوردستانیی بڵاویکردەوە، خستنەڕووی راستییەکانی تێدابوو ،چونکە لەدانوستاندنەکاندا ھەر لەدوای راگەیاندنی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردنی تشرینی یەکەمی ساڵی پارەوە ھەوڵەکانمان بۆ ئەوە بوو بەیەکڕیزی و پڕۆژەیەکی یەکگرتوی نیشتمانییەوە لەگەڵ لایەنە سیاسیەکانی عێراق بە شیعە و سوننەوە بچینە بەغدا، بەڵام بەداخەوە پێشبینی ئەوە دەکرا پێشوەخت پارتی لەگەڵ چەند لایەنێکی تردا بەبێ ئاگاداری ئێمە و لایەنەکانی تر چوبوونە ناو رێککەوتنێکەوە کە بەھیچ شێوەیەک خزمەت بە پرۆسەی سیاسی لەعیراق و مافەدەستوریەکان و قەوارەی ھەرێمی کوردستان ناکات. ھەر لەسەرەتای ئەو کۆبوونەوانەوە ھەڤاڵ بافل جەلال تاڵەبانی و وەفدەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بە دەسەلاتی تەواو و بە بڕیاری سەربەخۆی نیشتمانیەوە لەگەڵ پارتی دا گفتوگۆیان دەکرد دور لە پرەنسیپەکانی تاکڕەوی و قۆرخکاری لە پرۆسەی بڕیاردانی سیاسیدا .
بەڵام بەداخەوە ئەوە وەفدەکانی پارتی بوون کە بە ناوەڕۆکێکی تەم و مژاویەوە دەھاتن بۆ کۆبوونەوەکان.
ھەر لێرەدا بە بیر پارتی دیموکراتی کوردستان دەھێنینەوە کە ھیچ رێککەوتنێکی کۆنکرێتیمان لەگەڵیان نەبووە، چونکە خۆیان ھەلی وایان نەڕەخساندو دەیانوویست رێککەوتنێکی ناشەفافمان لەگەڵ بکەن.
بەشداری نەکردنی فراکسیۆنی یەکێتی لەیەکەم دانیشتنی عیراق لەبەر ھەڵوێستی پارێزگاری کەرکوک بەوەکالەت (راکان جبوری) و کێشەی کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکان بوو و ھیچ پەیوەندی بەھەڵبژاردنی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمانەوە نەبووە.
لەبارەی دووبارە کاندیدکرنەوە ی سەرۆک بەرھەم ساڵح بۆ خولی دووەمی سەرۆکایەتی، پێداگریمان بۆ ئەوەیە کە ئەو وەک پارێزەری دەستووری عێراقی فیدراڵ و پارێزەری بەرژەوەندییەکانی گەلانی عیراق و قەوارەی ھەرێمی کوردستان دەبێت، وەک چۆن ھەمیشە نوێنەرانی تری یەکێتی نیشتمانی لەبەغدا بەپێی دەستوور ئەم ئەرکەیان جێبەجێکردووە.
یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان ھەمیشە لەگەڵ یەکڕیزی ماڵی کور د بووەو ھەوڵی بەردەواممان دوپاتکردووەتەوە بەڵام کە دڵنیابووین پارتی بەئەجێندایەکی تەم و مژاوی ھاتە ناو دانوستانەکان و نێو پرۆسەی سیاسی عێراقەوە ھەستمان کرد ئەو ھەوڵانە مەترسیدار دەبن و خزمەت بەپرۆسەی دیموکراسی و مافە دەستووریەکانی گەلانی عیراق و قەوارەی ھەرێم ناکات، بۆیە ئێمەش لەڕوانگەی بڕوای نەگۆڕو چەسپاومان بەڕێکارە دەستووری و دیموکراتییەکان لەپرۆسەی سیاسی عێراق کاندیدی پەسەندکراوی خۆمان و بەرەزامەندی زۆر لایەنی تری عێراقی و کوردستانی بۆ پۆستی سەرۆک کۆماری عێراق دیاریکرد.
لە کۆتاییدا دوپاتی دە کەینەوە کە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان ھەمیشە بڕوای بە پرەنسیبی دیالۆگ ودانوستاندن نەگۆڕە و ئێستاش لە پێناوی بەرژەوەندی گشتی دەرگای ئەو بژاردەیەمان دانەخستووە بەمەرجێ بۆ رێککەوتنێکی کۆنکریتی بێت
لەوبارەیەوە ھەردوولا کۆک بوون لەسەر ئەوەی پێویستە بەگرتنەبەری رێگای دیالۆگی بنیاتنەرانە ھەوڵی لێکنزیککردنەوەی بۆچوونی لایەنە سیاسیەکان بدرێت و چەمکی تەوافوق و کاری پێکەوەیی بکرێتە بنەمای کارکردن بۆ پێکھێنانی حکومەتێکی نوێی خزمەتگوزار.
لەبارەی رۆڵی کوردەوە، ھەردوولا جە‌ختیان لەسەر گرنگی یەکریزی کورد لەبەغداد کردەوە بەجۆرێک کەماف و شایستە دەستورییەکانی ھەرێم بکرێتە ئەولەویەتی دانوستانەکان.
لەتەوەرێکی تری دیدارەکەدا گفتوگۆکرا لەبارەی پەیوەندی دوولایەنەی نێوان ھەرێمی کوردستان و بەریتانیا و جەخت لەسەر ھەوڵەکان بۆ پەرەپێدانی ئەو پەیوەندییانە لەھەموو بوارەکاندا کرایەوە.
خولەكە لەلایەن رێكخراوی سیید فاوەندەیشن بە هاوكاری و پاڵپشتی دارایی كونسولخانەی ئەمریكا و بە هەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان بۆ 48 كارمەندی وەزارەتی ناوخۆو دوو بە ڕێوەبەری وەزارەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتی لە هەرێمی كوردستان كرایەوەو تایبەت بوو بە ڕاهێنانی باشترین پەیڕەوانی وەڵامدانەوەی بازرگانی بە مرۆڤ .
لەمیانی کۆبونەوەکەدا بەرپرسانی میحوەرەکانی پێشمەرگە، پوختەیەکیان لەسەر دۆخی میحوەرەکان و پێداویستیە ھەنووکەیەکان خستەڕوو، وەزیری پێشمەرگە و ستافی باڵای وەزارەتیان دڵنیا کردەوە لە تۆکمەیی و توندوتۆڵی سەنگەرەکانی پێشمەرگە و سازو ئامادەییانی بەردەوامیان.
شۆرش ئیسماعیل وەزیری پێشمەرگە رایگەیاند: ھەنگاوەکانی رێفۆڕمی سەربازی لەوەزارەتدا لەگەڵ ھاوکاری و ھەماھەنگیەکانی ھاوپەیمانان، دەخوازێت کاربکرێت بە ئاراستەی رێکخستنەوەی تەواوی ھێزەکان لەژێر چەتری وەزارەتی پێشمەرگەدا ، هەروەها رۆڵی بەرپرسانی میحوەرەکانی ھێزی پێشمەرگەی لەماوەی شەڕی داعش بەرزنرخاند و ستایشی ھەوڵەکانیانی کرد، لە رێکخستنی ھێزەکان رۆڵ و کاریگەری دروستیان لە ھێرش و رووبەڕوبونەوەی تیرۆریستان و پاراستنی سەنگەرەکانی بەرگری لەخاک و نیشتمان.
لەلایەکی تریشەوە ، وەزیری پێشمەرگە لەگەڵ فەرماندە و جێگرانی (مقدم) سەرجەم لیواکانی پیادەی پێشمەرگەش کۆبووە وفەرماندەکانی راسپارد چاو کراوەتر، بە بەرنامەو تەکنیکی نوێی جەنگی، روبەڕووی تیرۆریستانی داعش ببنەوە، لەتێکشکان و راوەدوونیان بەردەوام بن.
ھاوکات ستایشی ئەرکی قارەمانانەی فەرماندەی لیواکان و سەرجەم ھێزەکانی پێشمەرگەی کرد، لە رۆڵی ئازایانەیان بۆ پاراستنی ئاشتی و ئارامی، سەنگەرەکانی بەرگری لەخاکی کوردستان. داواشیکرد زیاتر پابەندی رێسا و دسپلینە سەربازیە نوێیەکان بن.
ئاماژەی بەوەشداوە، ھێزەکانیان لە گەڕەکی غوێران بەردەوامن لە گەڕان بۆ دۆزینەوەی شانە نوستوەکانی داعش و لە ئەنجامی پێکدادانەکانیش ٨ تیرۆریست کوژران و شەرڤانێکیش گیانی لەدەستدا.
لە ناو گرتووخانەی غوێران تیرۆریستانی داعش ٧٠٠ منداڵی خۆیان کردووە بە قەڵغان و ھەوڵدەدەن بەو شێوەیە ڕێگری لە ئۆپەراسیۆنی ھێزەکانی ھەسەدە بکەن. ھاوکات ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری لە باکوور و خۆرھەڵاتی سوریا، تورکیا بە بەرپرسیار دەزانێت لە ھێرشکردنە سەر گرتووخانەی غوێران و دەڵێت، تورکیا دەیەوێت دەستبەسەر شاری حەسەکەدا بگرێت.
