هەواڵەکان
کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عیراق بەمەبەستی دەستەبەرکردنی مافی بەشداری هاوڵاتیان لە پرۆسەی دەنگدان بڕیاری درێژکردنەوەی وادەی نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەرانی بۆ ماوەی مانگێکی دیکە راگەیاند.
جومانە غەلای وتەبێژی کۆمیسیۆن رایگەیاند: "ئەنجوومەنی کۆمیسیارانی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عیراق، بەمەبەستی دابینکردنی هەلی بەشداری بۆ سەرجەم دەنگدەران، بڕیاری دا وادەی نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەران بۆ ماوەی مانگێکی تر درێژ بکاتەوە."
جومانە غەلای جەختی کردەوە کە ئەم هەنگاوە لە پێناو "دەستەبەرکردنی مافی تەواوی دەنگدەران بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی دەنگدان" هاتووەتە ئاراوە.
شایەنی باسە، کۆمیسیۆن پێشتر رۆژی 25ـی ئازاری 2025ـی وەک دەستپێکی پرۆسەی نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەران دیاریکردبوو و رایگەیاند، کە پرۆسەکە بۆ ماوەی مانگێک بەردەوام دەبێت.
ئەم بڕیارە لە کاتێکدا دەرچووە کە بەپێی بەرنامەی کۆمیسیۆن، بڕیارە رۆژی 11ـی تشرینی دووەمی 2025 هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت.
لە دووهەمین دیداری یەکێتیدا و لە چاوپێکەتنێکدا، بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە هەڵبژاردنی داهاتوو هەڵبژاردنی یەکێتییە و لە بەغداد هەرچی دەیانەوێت جێبەجێ دەکرێت.
سەرۆکی یەکێتی لەمیانی چاوپێکەوتنێکدا لە دووهەمین دیداری یەکێتی رایگەیاند: "هەڵبژاردنی داهاتوو تەنها بۆ ئەوەیە دیاری بکات کێ دەتوانێت لە عێراق و لەسەر ئاستی وڵاتانی نێودەوڵەتی خزمەتی زیاتری میللەتی کورد بکات".
پرەنسیپی نوێی حیزب و سەرکەوتنی هەڵبژاردنەکان:
بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی ئاماژەی بەوە کرد کە یەکێتی ئێستا بە پرەنسیپێکی نوێ کاردەکات و ئەمەش بووەتە هۆی بەدەستهێنانی سەرکەوتن لە هەڵبژاردنەکاندا.
لە قسەکانیدا وتی: "حیزبەکەمان توانیویەتی بۆ یەکەمجار لە مێژووی هەڵبژاردنەکانی عیراقدا، لە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عیراق دەنگی یەکەم لەسەر ئاستی لایەنە کوردستانییەکان بەدەستبهێنێت، ئەمەش دەستکەوتێکی گەورەیە بۆ یەکێتی و هەموو ئەندامانی".
پەیوەندییەکانی یەکێتی و پارتی:
سەرۆکی یەکێتی لەبارەی پەیوەندییەکانی نێوان یەکێتی و پارتی رایگەیاند: "یەکێتی، ئێستاش هێندەی کاتی هەڵبژاردن توندە بەرامبەر پارتی، بەڵام ئەوەی ئێستا لە نێوان هەردوو لا لە ئارادایە تەنها گفتوگۆیە بۆ پێکهێنانی حکومەتێک کە حکومەتی هەمووان بێت."
سەرۆکی یەکێتی دووپاتی کردەوە: "گفتوگۆکانی ئێستای نێوانمان لەسەر پرەنسیپی حوکمڕانییە، بەڵام ئەگەر حکومەت بەو شێوازە نەبوو کە دەمانەوێت، ئەوا هەڵبژاردەکانی بەردەممان کراوەن و هەر پۆستێک وەربگرین بێ تەواوکردنی ئەم پرەنسیپانە، هیچ سوودێکی نابێت."
پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانی یەکێتی:
بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکانی حیزبەکەی بە "بێوێنە" وەسفکرد و رایگەیاند: "لە نێوان دیداری یەکەم و دووەم پێنج جار بۆ گفتوگۆ و دیداری سیاسی سەردانی ئەمریکامان کردووە، هەروەها لە 29ـی ئەم مانگەش جارێکی دیکە لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریکا کۆدەبینەوە."
سەرۆکی یەکێتی بە شانازییەوە رایگەیاند: "لە دنیادا هیچ حیزبێک وەکو یەکێتی نییە کە لەیەک کاتدا پەیوەندی لەگەڵ ئەمریکییەکان، ئێران، رووسیا، چین، وڵاتانی ئەوروپا و بەریتانیا هەبێت."
هەڵسەنگاندنی گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە:
بافڵ تاڵەبانی لەبارەی گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە، بەتایبەت پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران، رایگەیاندووە: "ئێمە خوێندنەوەی وردمان بۆ گۆڕانکارییەکان کردووە و پێمان وایە گفتوگۆکانی نێوان ئەمریکا و ئێران هەلێکی گونجاوە بۆ میللەتی کورد و پێویست ناکات لێی قەلەق بین."
سەرۆکی یەکێتی داوای لە سەرجەم حیزبەکان کرد یەکدەنگ بن تاکو "دۆزی کورد بگەیەنن بە قۆناغێکی باشتر".
دەرگای حیزب کراوەیە بۆ ئەندامە ناڕازییەکان:
لە کۆتاییدا، سەرۆکی یەکێتی لەبارەی ئەو ئەندام و کادیرانەی ئێستا لە حیزبەکە نەماون، رایگەیاند: "ئاساییە هەرکەسێک نیگەران بێت و قسەشمان پێ بڵێت، بەڵام ئێمە دەرگای حیزبەکەمان دانەخستووە. رەنگە رۆژێک بۆچوونەکانیان بگۆڕێت و بەرپرسیارێتی ئێمەیە سوپاسیان بکەین کاتێک دەیانەوێت دووبارە لەگەڵ هەڤاڵەکانیان خزمەتی حیزب و هاووڵاتیان بکەن."
سەرۆکی یەکێتی دواجار جەختی کردەوە کە جیاوازی ئەوان وەک یەکێتی لەگەڵ پارت و حیزبەکانی دیکە ئەوەیە کە رێگە دەدەن جیاوازی بیروبۆچوون هەبێت.
مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، پلانێکی گرنگی بۆ گۆڕانکاریی ریشەیی لە پەیکەری وەزارەتەکەی راگەیاند کە بە پێی زانیارییەکان دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی بەرچاوی ژمارەی فەرمانگەکان و سنووردارکردنی قەبارەی وەزارەتەکە.
بەپێی راگەیەندراوێک، روبیۆ ئەم هەنگاوەی بە "گۆڕانکارییەکی شۆڕشگێڕانە" لە وەزارەتێکدا وەسف کرد کە بە وتەی خۆی ماوەیەکی درێژە کەوتۆتە بەر رەخنەی بەردەوام لەلایەن چاودێرانەوە.
روبیۆ لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: "پەیکەری ئێستای وەزارەتی دەرەوە تووشی هەڵئاوسانێکی نا پێویست بووە کە رێگرە لە بەردەم جێبەجێکردنی ئەرکە دیپلۆماسییە سەرەکییەکانی، ئەمەش دەرفەتی پێویستی لەبەردەم بەرەوپێشچوونی بەرژەوەندی و ئامانجەکانی ئەمریکا لە سەرتاسەری جیهاندا سنوردار کردووە."
بەپێی زانیاریە میدیاییەکان، وەزارەتی دەرەوە بەنیازە ژمارەی فەرمانگەکانی لە 734 فەرمانگەوە بۆ 602 فەرمانگە کەم بکاتەوە، واتە بڕینی 132 فەرمانگە. هاوکات، داوا لە سەرجەم بریکارەکان کراوە کە لە ماوەی مانگێکدا پلانێک ئامادە بکەن بۆ کەمکردنەوەی 15% لە کۆی ژمارەی فەرمانبەرانیان.
لە گرنگترین ئەو گۆڕانکارییانەی کە ئەگەر هەیە بکرێت:
- هەڵوەشاندنەوەی پۆستی بەرپرسی ئاسایشی مەدەنی و دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ، کە پۆستێکی ستراتیژی بوو لەژێر سەرپەرشتی جێگری وەزیری دەرەوەدا.
- دامەزراندنی نووسینگەی هەماهەنگیی هاوکاری دەرەکی و کاروباری مرۆیی، کە بەرپرسیارێتی دەزگای گەشەپێدانی نێودەوڵەتی ئەمریکا (USAID)یش لە ئەستۆ دەگرێت، ئەو دەزگایەی کە لەدوای هاتنە سەر دەسەڵاتی دۆناڵد ترەمپ، زیاتر لە 80% بەرنامەکانی راگیراون.
- هەڵوەشاندنەوەی فەرمانگەی بەڕێوەبردنی ململانێکان کە ئەرکی سەرەکی رێگرتن بوو لە تاوانەکان لە دەرەوەی ئەمریکا پێش روودانیان.
سەرچاوەیەکی نزیک لە وەزارەتی دەرەوە بە میدیاکانی وتووە؛ کە ئەم گۆڕانکارییانە دەکرێت کاریگەری راستەوخۆی لەسەر پەیوەندییەکانی ئەمریکا لەگەڵ وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بە تایبەت هەرێمی کوردستان هەبێت، چونکە بەشێک لەو پرۆگرامانەی کە لە رابردوودا پشتگیری دامەزراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و مافەکانی مرۆڤیان دەکرد، لەوانەیە بە تەواوی رابگیرێن.
بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەبۆنەی سازدانی دووهەمین دیداری یەکێتیەوە پەیامێکی ئاڕاستەی یەکێتییەکان کرد و تیایدا دەڵێت: دڵنیابن پێکەوە بە رۆحیەتی نوێبوونەوە و گۆڕانکاری و گەشەپێدانی چۆنایەتی، یەکێتی نوێتر و گەشاوەتر دەکەینەوە و ئەرک و بەرپرسیارێتییەکان رێکدەخەینەوە.
دەقی پەیامەکەی سەرۆک بافڵ:
یەکێتییە سەربەرزەکان، هەڤاڵانی سەرۆک مام جەلال و قوتابخانەکەی یەکێتی و شۆڕشی نوێی کوردایەتی.
ئەمڕۆ بە شانازی و رۆحیەتی بەرزی یەکێتییانەمانەوە، دووهەمین دیداری یەکێتیمان کردە وێستگەیەکی دیکەی رێکخراوەییمان بۆ جۆشدانەوەی گیانی یەکێتی بوونمان و خۆئامادەکردنمان بۆ رێکخستنەوە و گۆڕانکاریکردن لە پەیکەر و ستراتیژیی حیزب و نیشتمانیمان.
ئێوەی هەڤاڵان و کادرانی سەربەرزی یەکێتی بە بەشداری گەرموگوڕتان، بە سەرنج، پێشنیاز، تێبینی و رەخنەکانتان قۆناغێکی نوێ لە ژیانی یەکێتییەکەمان دەهێننە ئاراوە و پێکەوە خۆمان بۆ راپەڕاندنی ئەرکە چارەنووسساز و نیشتمانییەکان باشتر ئامادە دەکەین.
دڵنیابن پێکەوە بە رۆحیەتی نوێبوونەوە و گۆڕانکاری و گەشەپێدانی چۆنایەتی، یەکێتی نوێتر و گەشاوەتر دەکەینەوە و ئەرک و بەرپرسیارێتییەکان رێکدەخەینەوە، بەرەو داهاتوویەکی گەشتر بۆ گەل و خاکەکەمان هەنگاو دەنێین و رۆحی سەرۆک مام جەلال و شەهیدانمان شادتر دەکەین و لەسەر رێباز و ئامانجی رەوایان بەرەو پێشەوە هەنگاو دەنێین.
لە دڵەوە سوپاسی هەڤاڵانی ئازیزم سەرپەرشتیاری گشتی، سکرتێری دیدار، لیژنەی باڵای دیداری یەکێتی دەکەم کە دڵسۆزانە و پەرۆشانە بۆ یەکێتییەکی بەهێزتر ماندوو بوون لە رێکخستن و بەڕێوەبردنی دیدارەکەماندا و هەر بمێنن بۆ یەکێتییەکەتان.
بەرەوە یەکێتییەکی بەهێزتر
بافڵ جەلال تاڵەبانی
سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان
بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی بڕیاری دا بە راگرتنی هەموو جۆرەکانی نەشتەرگەری لابردنی چەوری ورگ و نەشتەرگەری تایبەت بە دابەزاندنی کێش لە هەموو نەخۆشخانە حکومی و نەخۆشخانەکانی کەرتی تایبەت.
بەپێی راگەیەندراوەکەی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی؛ ئەم بڕیارە بۆ ماوەیەکی کاتییە، تاوەکو بە هەماهەنگی سەندیکای پزیشکانی کوردستان و کۆمەڵە پزیشکییەکان، رێنمایی نوێی تایبەت بەم جۆرە نەشتەرگەرییانە دەردەکرێن.
ئەوەش هاتووە؛ داوا لە بەڕێوەبەری هەموو نەخۆشخانەکانی کەرتی گشتی و تایبەت دەکەین کە لە رۆژی دەرچوونی ئەم راگەیەندراوەوە پابەندی ئەم بڕیارە بن، لە پێناو بەرژەوەندی گشتی. لە کاتی سەرپێچیکردن، هەر لایەنێک بێت، رێکاری یاسایی بەرامبەر دەگیرێتە بەر.
بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە دووەمین دیداری یەکێتی لەسەر چەند پرسێکی گرنگ قسەدەکات
مەحمود عەباس، سەرۆکی فەلەستین داوای لە بزوتنەوەی حەماس کرد بارمتەکان رادەست بکاتەوە و کۆتایی بە پاساوەکانی ئیسرائیل بهێنێت لە کۆمەڵکوژکردنی هاووڵاتیانی غەززە.
ئەمڕۆ چوارشەممە، لە میانی کردنەوەی ئەنجوومەنی ناوەندیی فەڵەستینی لە ڕامەڵلا، سەرۆکی فەڵەستین هێرشێکی توندی کردە سەر بزووتنەوەی حەماس و داوای لێکردن بارمتەکان ئازاد بکەن.
مەحمود عەباس لە وتارەکەیدا وتی: "چیتر بەسە، ئەو بارمتانە رادەست بکەنەوە و لەو کێشەیە رزگارمان بکەن."
چەند زانیارییەک لەسەر ململانێکانی نێوان فەڵەستین و ئیسرائیل:
ململانێی نێوان دەسەڵاتی فەڵەستین بە سەرۆکایەتی مەحمود عەباس و بزوتنەوەی حەماس کە کۆنتڕۆڵی کەرتی غەززەی لە دەستدایە، چەندین ساڵە بەردەوامە. دوای روداوەکانی 7ـی ئۆکتۆبەری 2023 و هێرشی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل و دواتر هێرشی بەرفراوانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە، پەیوەندییەکانی نێوان ئەم دوو لایەنە زیاتر گرژی تێدا دروست بووە.
حەماس و دەسەڵاتی فەڵەستین کە ناوەندەکەی لە رامەڵلایە، جیاوازی بۆچوونی بنەڕەتییان هەیە سەبارەت بە شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ ئیسرائیل. مەحمود عەباس هەمیشە هەوڵی داوە رێگای دیپلۆماسی و دانوستان بگرێتە بەر، لە کاتێکدا حەماس زیاتر بەرگری چەکداری پەیڕەو دەکات.
لە چوارچێوەی هەوڵەکان بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی غەززە، چەندین جار گفتوگۆ لە نێوان لایەنەکان ئەنجام دراوە، بەڵام تاکو ئێستا هیچ رێککەوتنێکی تەواو بۆ ئاگربەست نەگەیشتووەتە ئەنجام.
ئاژانسی هەواڵی تەسنیم لە زمانی سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە وردەکاری نوێی سەبارەت بە دانوستانەکانی داهاتووی ئێران و ئەمریکا لە مەسقەت بڵاوکردەوە و رایگەیاند؛ کە لەسەر ئاستی باڵا بەڕێوە دەچێت.
لە هەواڵەکەی ئاژانسیی تەسنیمدا هاتووە؛ گفتوگۆکان بەسەر پەرشتی عەباس عراقچی و ویتکۆڤ دەبێت و زانراویشە، لە هەمانکاتدا بەڕێوە ناچێت و یەکێک لە وڵاتان لە عومان ئامادە نابێت و دواتر نێوەندگیرەکان زانیارییەکان دەگەیەنن بە ئاستی باڵا.
ئەم هەواڵە هاوکاتە لەگەڵ ئەوەی چەند رۆژێک پێش ئێستا گەڕی دووەمی دانوستانەکانی نێوان ئێران ئەمریکا لە رۆما کۆتایی هات و هەردوولا بە "ئەرێنی" ناویانبرد.
چەند زانیارییەک لەسەر دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا - گەڕانەوە بۆ سەر مێزی گفتوگۆ:
دوای گەڕانەوەی دۆناڵد ترەمپ بۆ کۆشکی سپی لە 20ـی کانوونی دووەمی 2025، پەیوەندییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا کەوتە قۆناغێکی نوێوە. دانوستانەکانی ناوەکی ئێران و ئەمریکا کە لە سەردەمی سەرۆکایەتی پێشووی ترەمپدا هەڵوەشێنرابوونەوە، ئێستا لە ژێر کاریگەری قەیرانی هەرێمی و گوشارە نێودەوڵەتییەکان دەستیان پێکردووەتەوە.
لە دوو مانگی سەرەتای 2025دا، نێوانگیریی وڵاتانی ناوچەکە بەتایبەت عومان و عیراق، دەروازەیان بۆ دەستپێکردنەوەی گفتوگۆکان کردووەتەوە. لە مانگی شوباتدا، نێردەی تایبەتی ئەمەریکا بۆ کاروباری ئێران سەردانی عومان و قەتەری کرد و لە دوای ئەوەش چەند وڵاتێکی دیکە هەوڵیان دا بۆ نزیککردنەوەی هەڵوێستەکانی هەردوولا.
لە پاش چەند جار دانیشتنی ناراستەوخۆ لە نێوان ئەمریکا و ئێران بە نێوەندگیری وەزارەتی دەرەوەی عومان، وابڕیارە گەڕی سێیەمی دانوستانەکان شەممە، لە عومان بەڕێوەبچێت.
لێپرسراوی مەكتەبی سكرتاریەتی سەرۆك مام جەلال رایدەگەیەنێت، ئەو گوڕوتین و ئیرادە و متمانە بەخۆبوونە بەهێزەی ئەمڕۆ لە دووەمین دیداری یەکێتی بینرا، مزگێنیدەری سەرکەوتنێکی گەورەترە.
قوباد تاڵەبانی لێپرسراوی مەكتەبی سكرتاریەتی سەرۆك مام جەلال لەبارەی بەڕێوەچوونی دووهەمین دیداری یەکێتی لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبوک رایگەیاند، ئیتر ئەوە دروشم نییە کە دەڵێن یەکێتی حزبی کادرانە، چونکە بە کردار کادران بەشداری چالاکانەیان هەیە لە دانانی سیاسەت و ستراتیژی یەکێتیدا.
ئاماژەی بەوەشکرد، "هەر کاتێک یەکێتی پشتی بە کادرەکانی بەستبێت بەرەو لوتکە هەڵکشاوە، دڵنیاین لەم قۆناغە نوێیەشدا یەکێتی پشبەستوو بە کادرە ژیر و پێگەیشتووەکانی ساڵ لە دوای ساڵ و کۆنگرە لە دوای کۆنگرە و هەڵبژاردن لە دوای هەڵبژاردن و دیدار لە دوای دیدار تۆکمەتر و بەهێزتر و گەورەتر دەبێت".
قوباد تاڵەبانی وتیشی، "بەڵێ، ئەو گوڕوتین و ئیرادە و متمانە بەخۆبوونە بەهێزەی ئەمڕۆ لە دووەمین دیداری یەکێتی بینرا، مزگێنیدەری سەرکەوتنێکی گەورەترە.
جێی ئاماژەیە ئەمڕۆ دووەمین دیداری گشتی یەكێتی بە ئامادەبونی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان و قوباد تاڵەبانی لێپرسراوی مەكتەبی سكرتاریەتی سەرۆك مام جەلال لە سلێمانی بەڕێوەچوو.
سەرۆک کۆمار بەشداری له دووهەمین دیداری گشتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دەکات
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ چوارشەممە 23ـی 4ـی 2025، ئامادەی دیداری گشتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بوو لە شاری سلێمانی کە بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان و قوباد تاڵەبانی لێپرسراوی مەکتەبی سکرتارییەتی سەرۆک مام جەلال و ئەندامان و لایەنگرانی یەکێتی بەشدارییان تێیدا کردبوو.
لەمیانەی مەراسیمی کردنەوەی دیدارەکەدا سەرۆک کۆمار وتارێکی پێشکەش کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ یەکێتی خواست و ئاماژەی به ڕۆڵی گرنگ و کاریگەری سەرۆکی کۆچکردوو مام جه لال کرد له بزووتنەوەی رزگاریخوازیدا دژ بە رژێمی دیکتاتۆری و ئەو تێکۆشانەی کە بووه هۆی دامەزراندنی سیستمێکی دیموکراسی له عیراقدا.
سەرۆک کۆمار تەئکیدیکردەوە لەسەر گرنگی نوێبوونەوە و پەرەپێدانی وتاری سیاسی و کۆمەڵایەتی لەگونجاندن لەگەڵ پێشکەوتن و گۆڕانکارییەکانی سەردەم لەسەر ئاستی کوردستان و عیراق بەگشتی کە ئەمەش کارەکانی یەکێتی بەهێزتر دەکات بۆ جێبەجێکردنی ئەو ئەرکانەی کە لەبەردەمیدایە بۆ خزمەتکردنی باشتر بەکوردستان و سەرجەم هاووڵاتیان بەبێ جیاوازی .
وەزیری ناوخۆی ئوردن رێکخراوی ئیخوان موسلیمینی قەدەغي کرد و رایگەیاند، لەمڕۆوە رێکخراوێکی نایاسایی و هەڵوەشاوەیە.
وەزیری ناوخۆی ئوردن راشیگەیاند، "پەیوەست بوون بە ئیخوان موسلیمینەوە بەپێی یاسا قەدەغەیە و لیژنەیەکمان بۆ هەڵوەشاندنەوە و دەستبەسەرداگرتنی سامانی رێکخراوەکە راسپاردووە".
نوێ دەکرێتەوە..
میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، بومەلەرزەیەک بە گوڕی 6.2 پلە بە پێوەری رێختەر، ئیستانبوڵی هەژاند.
دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی کارەسات و فریاگوزاری تورکیا "ئافاد" رایگەیاند، بومەلەرزەیەک بە گوڕی 6.2 پلە بە پێوەری رێختەر ئیستانبوڵی هەژاندووە، کە چەقی بومەلەرزەکە دورگەی مارمارا دەنیزی بووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بومەلەرزەکە بە دیاریکراوی لە سەعات 12: 49 خولەکدا، بە قوڵی 6.92 کیلۆمەتر لە ئیستانبوڵ رویداوە.
İstanbul'da meydana gelen 6.2 büyüklüğündeki deprem anı Marmara Denizi'nde böyle kaydedildi. pic.twitter.com/4eQilGahQx
— Onedio (@onediocom) April 23, 2025
تەندروستیی سلێمانی رایەیاند، لە گرژی و ئاڵۆزییەکانی یاریگای نەورۆزدا 62 کەس بریندار بوون، کە 27 بریندار بە ئەمبوڵانس بۆ نەخۆشخانە گواسترانەوە و یەکێکیان نەشتەرگەریی بۆ کراوە.
بەڕێوەبەرایەتی گشتیی تەندروستیی سلێمانی رایگەیاند، دوای ئەوەی شەوی رابردوو لە کاتی بەڕێوەچونی یاری نێوان یانەی وەرزشی نەورۆز و یانەی وەرزشی زاخۆ لە یاریگای نەورۆز لە شاری سلێمانی گرژیی و ئاڵۆزیی لەنێوان هاندەرانی هەردوولا دروست بوو، 62 کەس بریندار بوون، کە هەر لە یاریگاکەدا چارەسەری خێرا بۆ 25 کەس کرا و 27 برینداریش بە ئەمبوڵانس بۆ نەخۆشخانە گواسترانەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، 10 لە بریندارەکانی دیکە لەلایەن کەسوکارییانەوە گەیەنراونەتە نەخۆشخانە و چارەسەریان بۆ کراوە.
تەندروستیی سلێمانی ئەوەشی خستووەتە روو، جگە لە یەک بریندار لە ئێستادا سەرجەم بریندارەکان رەوانەی ماڵەوە کراونەتەوە، کە ئەو بریندارەی لە نەخۆشخانەیە نەشتەرگەریی بۆ کراوە و دۆخی تەندروستی جێگیرە.
دۆزینەوەی چەند شوێنەوارێکی نوێ لە ئیلامی رۆژهەڵاتی کوردستان، مێژوویەکی نوێ بۆ مێژووی کشتوکاڵ لە ناوچە کوردییەکان دەنووسێتەوە، کە ئەو شوێنەوارانە دەری دەخەن، زیاتر لە 11 هەزار ساڵە کشتوکاڵ لەو ناوچەیەدا کراوە.
لە تەپۆلكەی چۆغاگۆلان لە ناوچەی گۆلان سەر بە شاری مێهران لە پارێزگای ئیلام شوێنەواریی مێژویی دۆزراوەتەوە كە دەیسەلمێنێت ژیانی كشتوكاڵی و نیشتەجێبوون لەو ناوچەیە تەمەنی بۆ زیاتر لە 11 هەزار ساڵ دەگەڕێتەوە.
حوججەت دارابی سەرپەرشتیاری تیمی شوێنەوارناسان رایگەیاندووە، دوای 45 رۆژ كنە و پشكنین لە تەپۆڵكەی چۆغاگۆلان چەند شەوێنەوارێكیان دۆزیوەتەوە كە دەریدەخەن مرۆڤەكانی ئەو ناوچەیە هەر زوو دەستیان بە چاندنی دانەوێڵە كردووە و دەستبەرداری ژیانی كۆچەریی بوون و شوێنی نیشتەجێبوونیان دروست كردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لەپاڵ ئەوەشدا بەپێی شوێنەوارەکە، گەچ بەکارهێنراوە و کەرستەی بینازاسی دۆزراوەتەوە، لەو بارەیەوە دارابی ئەوەی خستووەتە روو، هەوڵ دەدەن ئەو دۆزینەوە نوێیە لە ئاستی جیهانیدا تۆمار بکەن.
مێژووی زیاتر لە 11 هەزارەی کشتوکاڵ لە خاکی کوردستان و خەرابڕەشک - گرێ ناڤۆکێ "گۆبەکلیتەپە"
دۆزینەوەی کشتوکاڵ و تەمەنی زیاتر لە 11 هەزار ساڵەی لە خاکی کوردستاندا نوێ نییە، لە شوێنەواری مێژوویی گرێ ناڤۆکێی باکوری کوردستان کە ناوە تورکییەکەی "گۆبەکلیتەپە"یە، چەندین ئاماژەی کشتوکاڵکردن و کاری هەرەوەزی لەلایەن مرۆڤەکانی ئەو سەردەمەوە دۆزراونەتەوە.
خاڵی سفری ژیان یان دەستپێکی مێژوو
خەرابڕەشک - گرێ ناڤۆکێ و بە تورکی گۆبەکلیتەپە، ئەو شوێنەوارەیە کە دەکەوێتە دامێنی زنجیرەچیای تۆرۆس لە شاری رحای باکووری کوردستان "ئورفا"، خەرابڕەشک مێژوویەکی 12 هەزار ساڵەی هەیە، بۆیە پێی دەوترێت "خاڵی دەستپێکی مێژوو"، بە رەحاش دەوترێت "خاڵی سفری ژیان".
ئەگەرچی خەرابڕەشک لە ساڵی 1963دا دۆزراوەتەوە، بەڵام لە ساڵی 1994دا دەست کراوەبە توێژینەوە و هەڵکۆڵین تیایدا، کە تەنها لەو 31 ساڵەدا، توانراوە چەندین شوێنەواری گرنگی لێ بدۆزرێتەوە کە سەرجەمیان بە کۆنترین لە مێژوودا ناودەبرێن، گرنگترینیشیان، بوونی ساڵنامە و کشتوکاڵ و پەرتسگا و سیمبولی چەندین زیندەوەر بووە.
یونسکۆ لە ساڵی 2018دا خەرابڕەشکی وەک میراتی جیهانی تۆمار کرد و ئاماژەی بەوەکرد، یەکێکە لە کۆنترین مۆنۆمێنتی هونەریی تەلارسازی لە جیهاندا.
لەبارەی گۆبەکلیتەپەوە پ. د. نەجمی کاروڵ سەرۆکی تیمی شوێنەوارناسی گۆبەکلیتەپە رایگەیاندووە، ماوەی جەندین ساڵە لێکۆڵینەوە لەم شوێنە مێژووییەدا بەردەوامە، بەڵام هێشتا نەگەیشتوونەتە چەند بەشێکی شوێنەکە، پێویستە کارکردن و هەڵکۆڵینەکان بە وردی ئەنجام بدرێن، بۆیە رەنگە هەڵکۆڵینی بەشێکی شوێنەکانی زیاتر لە 100 ساڵ بخایەنێت.
دوو ساڵ بەر لە ئێستاش نووسینگەی راگەیاندنی زانکۆی ئیدینبرەی بەریتانی رایگەیاند، لە دۆزینەوەیەکی نوێدا لە شوێنەواری مێژوویی گۆبەکلیتەپەی باکوری کوردستان، ساڵنامەیەکیان دۆزیوەتەوە، کە دەتوانن بە کۆنترین ساڵنامەی مێژوو ناوی ببەن، کە تیایدا ساڵێک بە 365 رۆژ و 12 مانگ و 11 رۆژی زیادە دانراوە. لەوبارەیەشەوە مارتن سویتمانی توێژەری بەریتانی ئەوەی خستووەتە روو، لە دزۆینەوەکەدا ئەوەیان بینیوە سێ کۆمەڵە ستوون هەن، کە لە هەر کۆمەڵەیەکدا چەند ستوونێک لەشێوەی سیستمی خۆر، بە شێوەی بازنەیی بە دەوری دوو ستوونی دیکەدا دروستکراون، کە لەسەر ستوونەکانی کۆمەڵەکان هێما و سمبولی دیاریکردنی رۆژ و وەرز دەبینرێت.
لە گرنگترین ئەو هێمایانەی لە خەرابڕەشک هەن، کاری هەرەوەزی و کشتوکاڵ و هێمای تەلارسازی و وێنەی چەندین باڵندە و ئاژەڵ و پەلەوەر و خشکۆن، لە دیارترینی زیندەوەرەکانیش کۆمەڵەی شیردەرەکان و "کەو"ـە.
جگە لەوەش تۆمارکردنی رووداوی مێژوویی وەک بەرکەوتنی نەیزەک بە زەوی و گۆڕانی رەوتی ژیان لەو شوێنەوارەدا هەیە، کە لە ساڵی 2017دا توێژەران بڵاویانکردەوە، هێماکان روداوی فەلەکناسین وەک ئەوەی ئاماژە بەوە بدەن 13 هەزار ساڵ بەر لە ئێستا نەیزەک بەر زەوی کەوتووە و رەوتی ژیان گۆڕاوە.
خاکی ئەدەن
هەندێک سەرچاوەکان گریمانەیەک باس دەکەن و بە خاکی ئەدەن ناوی دەبەن، واتە خاکی ئادەم و حەوا، بەشێکیشیان بە خاکی پێگەمبەران ناوی دەبەن، چونکە کۆنترین پەرستگای لێ دۆزراوەتەوە، کە ئەمەیان گریمانە نییە و بەڵگەییە.
وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی عیراق رایگەیاند، کەسێکی دیکە بەهۆی پەتای تای خوێنبەربوونەوە گیانی لەدەستدا.
سەیف بەدر وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی عیراق رایگەیاند، لە پارێزگای موسەنا کەسێکی دیکە دوای توشبوونی بە پەتای تای خوێنبەربوون گیانی لەدەستدا، هەروەها بەپێی دوایین ئامارەکان، ژمارەی توشبووانی تای خوێنبەربوون لە عیراقدا گەیشتووەتە 22 کەس.
بەپێی دوایین ئامارەکانی وەزارەتی تەندروستی، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تاوەکو ئێستا 22 کەس توشی پەتای تای خوێنبەربوون بوون و سێ کەسیش بەهۆی پەتاکەوە گیانیان لەدەستداوە، کە زۆرینەی توشبووەکان لە پارێزگای زیقارن.
تای خوێنبەربوون؛ ئێستا یەخەی چەند شارێکی عیراقی گرتووە، پەتایەکی ڤایرۆسیی درمە، بەهۆی ئاژەڵ و مێش و مەگەزەوە بۆ مرۆڤ دەگوازرێتەوە و لەنێوان مرۆڤەکانیشدا گوازراوەیە.
ئەگەر نەخۆشییەکە لە سەرەتادا دیاری بکرێت، ئەوا چارەسەرەکەی ئاسانتر دەبێت، باشترین رێگای خۆپارێزیش پاکوخاوێنییە.
رێژەی گیانلەدەستدان بە تای خوێنبەربوون لەنێوان 15٪ بۆ 30٪دایە و پێکوتەی دیاریکراوی نییە، نیشانەکانی لەرێگای پێدانی دەرمانەوە کەمدەکرێنەوە.
هۆکاری سەرەکی توشبوون، بەرکەوتنە بە ئاژەڵ و مێرووی هەڵگری ڤایرۆسەکە یان سەربڕین و خواردنی گۆشتی ئاژەڵی توشبوو. لەنێوان مرۆڤیشدا بەهۆی کارکردن و تێکەڵبوون و بەکارهێنانی سرنج و دەرزی کەسانی توشبوو، هەروەها پەیوەندی جەستەیی و بەرکەوتن بە خوێن یان هەر شلەیەکی دیکەی کەسی توشبوو، دەگوازرێتەوە و بڵاو دەبێتەوە.
نیشانە سەرەکییەکانی، دڵتێکەڵهاتن و رشانەوە، ئازاری جومگە، سکچون، تا، هیلاکی و لاوازین، نیشانە توندەکانیشی مەترسیان لەسەر ژیان هەیە بریتین لە، بێهۆشبوون، ناڕێکی لە ئیشوکاری کۆئەندامی دەمار، پەککەوتنی جگەر، گورچیلە یان سییەکان، هەروەها خوێنبەربوونی ژێر پێست.