هەواڵەکان
دۆزینەوەی چەند شوێنەوارێکی نوێ لە ئیلامی رۆژهەڵاتی کوردستان، مێژوویەکی نوێ بۆ مێژووی کشتوکاڵ لە ناوچە کوردییەکان دەنووسێتەوە، کە ئەو شوێنەوارانە دەری دەخەن، زیاتر لە 11 هەزار ساڵە کشتوکاڵ لەو ناوچەیەدا کراوە.
لە تەپۆلكەی چۆغاگۆلان لە ناوچەی گۆلان سەر بە شاری مێهران لە پارێزگای ئیلام شوێنەواریی مێژویی دۆزراوەتەوە كە دەیسەلمێنێت ژیانی كشتوكاڵی و نیشتەجێبوون لەو ناوچەیە تەمەنی بۆ زیاتر لە 11 هەزار ساڵ دەگەڕێتەوە.
حوججەت دارابی سەرپەرشتیاری تیمی شوێنەوارناسان رایگەیاندووە، دوای 45 رۆژ كنە و پشكنین لە تەپۆڵكەی چۆغاگۆلان چەند شەوێنەوارێكیان دۆزیوەتەوە كە دەریدەخەن مرۆڤەكانی ئەو ناوچەیە هەر زوو دەستیان بە چاندنی دانەوێڵە كردووە و دەستبەرداری ژیانی كۆچەریی بوون و شوێنی نیشتەجێبوونیان دروست كردووە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لەپاڵ ئەوەشدا بەپێی شوێنەوارەکە، گەچ بەکارهێنراوە و کەرستەی بینازاسی دۆزراوەتەوە، لەو بارەیەوە دارابی ئەوەی خستووەتە روو، هەوڵ دەدەن ئەو دۆزینەوە نوێیە لە ئاستی جیهانیدا تۆمار بکەن.
مێژووی زیاتر لە 11 هەزارەی کشتوکاڵ لە خاکی کوردستان و خەرابڕەشک - گرێ ناڤۆکێ "گۆبەکلیتەپە"
دۆزینەوەی کشتوکاڵ و تەمەنی زیاتر لە 11 هەزار ساڵەی لە خاکی کوردستاندا نوێ نییە، لە شوێنەواری مێژوویی گرێ ناڤۆکێی باکوری کوردستان کە ناوە تورکییەکەی "گۆبەکلیتەپە"یە، چەندین ئاماژەی کشتوکاڵکردن و کاری هەرەوەزی لەلایەن مرۆڤەکانی ئەو سەردەمەوە دۆزراونەتەوە.
خاڵی سفری ژیان یان دەستپێکی مێژوو
خەرابڕەشک - گرێ ناڤۆکێ و بە تورکی گۆبەکلیتەپە، ئەو شوێنەوارەیە کە دەکەوێتە دامێنی زنجیرەچیای تۆرۆس لە شاری رحای باکووری کوردستان "ئورفا"، خەرابڕەشک مێژوویەکی 12 هەزار ساڵەی هەیە، بۆیە پێی دەوترێت "خاڵی دەستپێکی مێژوو"، بە رەحاش دەوترێت "خاڵی سفری ژیان".
ئەگەرچی خەرابڕەشک لە ساڵی 1963دا دۆزراوەتەوە، بەڵام لە ساڵی 1994دا دەست کراوەبە توێژینەوە و هەڵکۆڵین تیایدا، کە تەنها لەو 31 ساڵەدا، توانراوە چەندین شوێنەواری گرنگی لێ بدۆزرێتەوە کە سەرجەمیان بە کۆنترین لە مێژوودا ناودەبرێن، گرنگترینیشیان، بوونی ساڵنامە و کشتوکاڵ و پەرتسگا و سیمبولی چەندین زیندەوەر بووە.
یونسکۆ لە ساڵی 2018دا خەرابڕەشکی وەک میراتی جیهانی تۆمار کرد و ئاماژەی بەوەکرد، یەکێکە لە کۆنترین مۆنۆمێنتی هونەریی تەلارسازی لە جیهاندا.
لەبارەی گۆبەکلیتەپەوە پ. د. نەجمی کاروڵ سەرۆکی تیمی شوێنەوارناسی گۆبەکلیتەپە رایگەیاندووە، ماوەی جەندین ساڵە لێکۆڵینەوە لەم شوێنە مێژووییەدا بەردەوامە، بەڵام هێشتا نەگەیشتوونەتە چەند بەشێکی شوێنەکە، پێویستە کارکردن و هەڵکۆڵینەکان بە وردی ئەنجام بدرێن، بۆیە رەنگە هەڵکۆڵینی بەشێکی شوێنەکانی زیاتر لە 100 ساڵ بخایەنێت.
دوو ساڵ بەر لە ئێستاش نووسینگەی راگەیاندنی زانکۆی ئیدینبرەی بەریتانی رایگەیاند، لە دۆزینەوەیەکی نوێدا لە شوێنەواری مێژوویی گۆبەکلیتەپەی باکوری کوردستان، ساڵنامەیەکیان دۆزیوەتەوە، کە دەتوانن بە کۆنترین ساڵنامەی مێژوو ناوی ببەن، کە تیایدا ساڵێک بە 365 رۆژ و 12 مانگ و 11 رۆژی زیادە دانراوە. لەوبارەیەشەوە مارتن سویتمانی توێژەری بەریتانی ئەوەی خستووەتە روو، لە دزۆینەوەکەدا ئەوەیان بینیوە سێ کۆمەڵە ستوون هەن، کە لە هەر کۆمەڵەیەکدا چەند ستوونێک لەشێوەی سیستمی خۆر، بە شێوەی بازنەیی بە دەوری دوو ستوونی دیکەدا دروستکراون، کە لەسەر ستوونەکانی کۆمەڵەکان هێما و سمبولی دیاریکردنی رۆژ و وەرز دەبینرێت.
لە گرنگترین ئەو هێمایانەی لە خەرابڕەشک هەن، کاری هەرەوەزی و کشتوکاڵ و هێمای تەلارسازی و وێنەی چەندین باڵندە و ئاژەڵ و پەلەوەر و خشکۆن، لە دیارترینی زیندەوەرەکانیش کۆمەڵەی شیردەرەکان و "کەو"ـە.
جگە لەوەش تۆمارکردنی رووداوی مێژوویی وەک بەرکەوتنی نەیزەک بە زەوی و گۆڕانی رەوتی ژیان لەو شوێنەوارەدا هەیە، کە لە ساڵی 2017دا توێژەران بڵاویانکردەوە، هێماکان روداوی فەلەکناسین وەک ئەوەی ئاماژە بەوە بدەن 13 هەزار ساڵ بەر لە ئێستا نەیزەک بەر زەوی کەوتووە و رەوتی ژیان گۆڕاوە.
خاکی ئەدەن
هەندێک سەرچاوەکان گریمانەیەک باس دەکەن و بە خاکی ئەدەن ناوی دەبەن، واتە خاکی ئادەم و حەوا، بەشێکیشیان بە خاکی پێگەمبەران ناوی دەبەن، چونکە کۆنترین پەرستگای لێ دۆزراوەتەوە، کە ئەمەیان گریمانە نییە و بەڵگەییە.
وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی عیراق رایگەیاند، کەسێکی دیکە بەهۆی پەتای تای خوێنبەربوونەوە گیانی لەدەستدا.
سەیف بەدر وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیی عیراق رایگەیاند، لە پارێزگای موسەنا کەسێکی دیکە دوای توشبوونی بە پەتای تای خوێنبەربوون گیانی لەدەستدا، هەروەها بەپێی دوایین ئامارەکان، ژمارەی توشبووانی تای خوێنبەربوون لە عیراقدا گەیشتووەتە 22 کەس.
بەپێی دوایین ئامارەکانی وەزارەتی تەندروستی، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تاوەکو ئێستا 22 کەس توشی پەتای تای خوێنبەربوون بوون و سێ کەسیش بەهۆی پەتاکەوە گیانیان لەدەستداوە، کە زۆرینەی توشبووەکان لە پارێزگای زیقارن.
تای خوێنبەربوون؛ ئێستا یەخەی چەند شارێکی عیراقی گرتووە، پەتایەکی ڤایرۆسیی درمە، بەهۆی ئاژەڵ و مێش و مەگەزەوە بۆ مرۆڤ دەگوازرێتەوە و لەنێوان مرۆڤەکانیشدا گوازراوەیە.
ئەگەر نەخۆشییەکە لە سەرەتادا دیاری بکرێت، ئەوا چارەسەرەکەی ئاسانتر دەبێت، باشترین رێگای خۆپارێزیش پاکوخاوێنییە.
رێژەی گیانلەدەستدان بە تای خوێنبەربوون لەنێوان 15٪ بۆ 30٪دایە و پێکوتەی دیاریکراوی نییە، نیشانەکانی لەرێگای پێدانی دەرمانەوە کەمدەکرێنەوە.
هۆکاری سەرەکی توشبوون، بەرکەوتنە بە ئاژەڵ و مێرووی هەڵگری ڤایرۆسەکە یان سەربڕین و خواردنی گۆشتی ئاژەڵی توشبوو. لەنێوان مرۆڤیشدا بەهۆی کارکردن و تێکەڵبوون و بەکارهێنانی سرنج و دەرزی کەسانی توشبوو، هەروەها پەیوەندی جەستەیی و بەرکەوتن بە خوێن یان هەر شلەیەکی دیکەی کەسی توشبوو، دەگوازرێتەوە و بڵاو دەبێتەوە.
نیشانە سەرەکییەکانی، دڵتێکەڵهاتن و رشانەوە، ئازاری جومگە، سکچون، تا، هیلاکی و لاوازین، نیشانە توندەکانیشی مەترسیان لەسەر ژیان هەیە بریتین لە، بێهۆشبوون، ناڕێکی لە ئیشوکاری کۆئەندامی دەمار، پەککەوتنی جگەر، گورچیلە یان سییەکان، هەروەها خوێنبەربوونی ژێر پێست.
بڕیارە سبەینێ، وەفدێكی دەم پارتی لەگەڵ وەزارەتی دادی توركیا لە ئەنكەرە كۆببێتەوە.
پارتی یەكسانی و دیموكراسی گەلان "دەم پارتی" ڕایگەیاند، وەزارەتی دادی توركیا ڕەزامەندی لەسەر داواكارییەكەیان داوە و ڕۆژی پێنجشەممە لەگەڵ یەڵماز تونچ وەزیری دادی توركیا كۆبوونەوەیەك ئەنجام دەدەن.
بۆ ئەو كۆبوونەوەیە، وەفدەكەی دەم پارتی لە گوڵستان كلچ كوچیكت و سزای تەمەلی و ئوزتورك توركدوغان وتەبێژی لیژنەی یاسا و مافی مرۆڤ پێكدێت.
بڕیاربوو ئەو كۆبوونەوەیە ڕۆژی هەینی ڕابردوو ئەنجامبدرێت، بەڵام بەهۆی ڕەوشی تەندروستی سری سورەیا ئۆندەرەوە دواخرا.
بەپێی ئەو زانیارییانەشی بڵاوكراونەتەوە، وەفدەكەی دەم پارتی داوای دەركردنی یاسایەك دەكات بۆ زیندانییە سیاسییە نەخۆشەكان، كە زیندانی هەیە زیاتر لە 30 ساڵە لە زینداندایە، هەروەها یاسایەك بۆ مافی هیوا بۆ ئازادكردنی عەبدوڵا ئۆجەلان.
ئەمڕۆ بە ئامادەبوونی بافڵ جەلال تاڵەبانی، دووەمین دیداری گشتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە سلێمانی دەستپێدەكات.
دووەمین دیداری گشتی یەكێتیی بە ئامادەبوونی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتی و بەسەرپەرشتی قوباد تاڵەبانی لێپرسراوی مەكتەبی سكرتاریەتی سەرۆك مام جەلال لە سلێمانی بەڕ‌ێوەدەچێت.
پێشتریش لە 15ی شوباتی رابردوو كۆنفرانسی مەڵبەند و ئۆرگانەكانی یەكێتی بە مەبەستی ئەنجامدانی دووەمین دیدار دەستی بەكارەكانی كرد.
ئەوەش لە كاتێكدایە بەپێی پەیڕ‌‌ەوی ناوخۆی پەسندكراوی كۆنگرەی پێنجەم، دیداری یەكێتی چالاكییەكی رەسمی دەورییە و بەشێكە لە وێستگەكانی خەبات، یەكەمین دیداری گشتیش لە 28ی5ی2022 لە سلێمانی بەئامادەبونی بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێت دەستیپێكرد و رۆژی 31ی5ی2022 كۆتایی هات.
وەزارەتی ناوخۆ ئەنجومەنێک بۆ لێکۆڵینەوە لە روداوەکەی یاریگەی نەورۆز پێکدەهێنێت، داواش لە هاندەرانی هەردوو یانەی نەورۆز و زاخۆ دەکات بە رۆحی وەرزشی مامەڵە بکەن.
وەزارەتی ناوخۆ بڵاویکردەوە، ئەمشەو، لە یارییەکی گەڕی 29ی خولی ئەستێرەکانی عیراق کە لە یاریگەی نەورۆز لە شاری سلێمانی لە نێوان یانەی وەرزشی زاخۆ و یانەی وەرزشی نەورۆز بەڕێوەچوو، بەداخەوە گرژی دروست بوو لە نیوان هاندەرانی هەردوو یانەکە و بووە هۆی وەستاندنی یارییەکە و بە سووکی برینداربوونی ژمارەیەک هاندەر.
ئاماژەی بەوەشکرد، بارودۆخی نەخوازراو کۆنترۆڵکراوە و هێزەکانی پۆلیسی پارێزگای سلێمانی لە گۆڕەپانەکەن بۆ ئاساییکردنەوەی دۆخەکە و پاراستنی گیانی یاریزان و هاندەران.
وەزارەتی ناوخۆ راشیگەیاند، بە فەرمانی وەزیری ناوخۆ ئەنجومەنێکی لێکۆڵینەوە دروستکرا و بەیانی سەردانی شوێنی روداوەکە دەکات بۆ لێکۆڵینەوەکردن و دەرخستنی ڕاستییەکان.
وەزارەتی ناوخۆ داواش لە هاندەرانی هەردوو یانە و هاووڵاتیان دەکات کە بە گیانی وەرزشی مامەڵە بکەن و کەناڵەکانی میدیاش هاوکار بن لە بڵاوکردنەوەی گیانی وەرزشی و برایەتی کە بەشێکن لە بنەماکانی کێبڕکێی نێوان هەموو یانەکانی کوردستان و عێراق و وەرزش بە شێوەیەکی گشتی.
قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆک وەزیران لەگەڵ فەرامەرز ئەسەدی کونسوڵی گشتیی نوێی کۆماری ئیسلامیی ئێران لە هەولێر کۆبووەوە و لە کۆبوونەوەی نێوانیاندا لەبارەی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا گفتوگۆ کرا.
لە دەستپێکی کۆبوونەوەکەدا، قوباد تاڵەبانی پیرۆزبایی دەستبەکاربوونی لە کونسوڵی نوێی کۆماری ئیسلامیی ئێران کرد و هیوای سەرکەوتنی بۆ خواست لە ئەرکە نوێیەکەیدا.
لە کۆبوونەوەکەدا گفتوگۆکرا لەبارەی چۆنییەتی بەهێزترکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا و لەمبارەیەوە جێگری سەرۆک وەزیران بە ئاماژەدان بە پەیوەندیی مێژوویی نێوان هەرێمی کوردستان و کۆماری ئیسلامیی ئێران، جەختیکردەوە کە هەرێمی کوردستان خوازیاری گەشەپێدانی پەیوەندییەکانییەتی لەگەڵ ئێران و بە تایبەتیش لە بواری بازرگانیدا.
هاوڕاشبوون لەسەر پێویستیی کاری هاوبەش بۆ کارئاسانیکردنی زیاتر بۆ بازرگانانی هەردوولا.
گروپی ئیسلامی لوبنان كە هاوپەیمانی حزبوڵا و حەماسی فەلەستینیە، كوژرانی سەركردەیەكی باڵای لەلایەن ئیسرائیلەوە راگەیاند.
ئەمڕۆ گروپی ئیسلامی لوبنان رایگەیاند، سەركردەیەكی لە باڵی سەربازی فەجر لە هێرشێكی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلدا كوژراوە.
گروپی ئیسلامی لوبنان لقێكی ئیخوان موسلمینە و ساڵی 1964 دروستبووە، ساڵی 1982 بۆ بەرەنگاربوونەوەی لەشكركێشی ئیسرائیل، باڵی سەربازی فەجری دروستكرد.
دوای ئاگربەست لە لوبنان لە كۆتایی ساڵی رابردوو، ئیسرائیل بەردەوامە لە بۆردوومانكردنی سەركردەو پێگەكانی حزبوڵا، گروپی ئیسلامی لوبنان، هاوشانی حزبوڵا، چەندین جار هێرشی موشەكی بۆ پاڵپشتی حەماس لە دژی ئیسرائیل ئەنجامداوە.
سوپای پاسدارانی ئێران رایگەیاند؛ دەستی بەسەر دوو کەشتی گواستنەوەی سوتەمەنی لە ئاوەکانی دەریای بوشێهردا گرتووە کە نەوتی قاچاغیان هەڵگرتبوو و هەوڵی چوونەدەرەوەیان لە ئاوەکانی ئێران دەدا.
مەسعود فروتن، جێگری فەرماندەی ناوچەی دووی دەریایی سوپای پاسداران لە لێدوانێکدا بۆ میدیاکانی وڵاتەکەی رایگەیاند: "دەستمان بەسەر دوو کەشتی گواستنەوەی سوتەمەنیدا گرتووە کە ئاڵای تانزانیایان بەرزکردبووەوە و هەوڵی چوونەدەرەوەیان لە ئاوەکانی ئێران دەدا، بەڵام لەلایەن کارمەندانی ناوچەی دووی دەریایی سوپای پاسدارانەوە دەستبەسەر کراون."
فروتن ئاشکرای کرد کە هەردوو کەشتییە بیانییەکە (25) کارمەند کاریان لەسەر کردوون، لە (سی ڕێنجەر و سەلامە) پێکهاتوون و بڕی یەک ملیۆن و (500) هەزار لیتر سوتەمەنییان بارکردووە، کە نرخەکەی لە (700) ملیار ریاڵ زیاترە.
جێگری فەرماندەی ناوچەی دووی دەریایی سوپای پاسداران ئاماژەی بۆ ئەوەش کرد کە بۆروبەروکردنەوەیان بە دەسەڵاتی دادوەری و دوای تەواوبوونی رێکارە یاساییەکان، هەردوو کەشتییەکە گواستراونەتەوە بۆ بەندەری بوشێهر، هەروەها سووتەمەنییە قاچاغەکەش رادەستی کۆمپانیای دابەشکردنی بەرهەمە نەوتییەکان دەکرێت بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی فەرمی دابەش بکرێت.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، لە کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ سەرۆک هۆز و کەسایەتیەکانی پارێزگای دیالە جەختی لەوە کردەوە کە پتەوکردنی ئەو ئاسایش و سەقامگیرییەی ئەمڕۆ عیراق بەدەستی دەهێنێت ئەرکێکی نیشتمانییە کە دەکەوێتە سەر شانی هەمووان بەتایبەتی لەبەر رۆشنایی بارودۆخی گۆڕانکاری خێرای ناوچەکە .
لەکۆبوونەوەکەدا سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەدا کە پارێزگای دیالە هەڵگری مێژوویەکی شەرەفمەندانەیە لەقۆناغ و ئاستەنگی جۆراوجۆردا و توانیویەتی بە هۆشیاری و خۆڕاگری خەڵکەکەی لاپەڕەی توندوتیژی و تیرۆر هەڵبداتەوە کە هەمیشە هەڕەشەی لە پێکەوەژیانی ئاشتیانەی نێوان پێکهاتەکان کردووە.
لە دیدارەکەدا هەروەها ستایشی رۆڵی گەورەی هۆزە عێراقییەکانی کرد لەپشتیوانیکردنی دەوڵەت و پتەوکردنی سەروەری یاسا و دانانی بناغەی ئاسایش و سەقامگیری و ستایشی دەستپێشخەری و کۆنفرانسەکانیان لەیەکخستنی ریزەکانی نیشتیمانی و پشتیوانیکردنی دەوڵەت لەبەرەنگاربوونەوەی دیاردە خراپەکانی کۆمەڵگادا .
لای خۆیانەوە سەرۆک هۆز و کەسایەتییەکان پشتیوانی تەواوی خۆیان بۆ دەوڵەت و دامودەزگاکانی و پەرۆشییان بۆ بەرەوپێشبردنی ئاشتی مەدەنی و پێکەوەژیانی کۆمەڵایەتی لە پارێزگاکەدا دووپاتکردەوە و خۆشحاڵی خۆیان بۆ سەردانەکەی سەرۆک کۆمار دەربڕی و ئامادەیی خۆیان پیشاندا بۆ بەشداریکردنێکی کاریگەر لە پاراستنی ئاسایش و چارەسەرکردنی ناکۆکییە کۆمەڵایەتییەکان لەڕێگەی دیالۆگ و لێکتێگەیشتنەوە.
هەروەها لە دیدارەکەدا دیارترین ئاستەنگەکانی بەردەم کەرتی کشتوکاڵیان لەپارێزگاکەدا، وەک کەمی ئاو و نەبوونی پاڵپشتی پێویستی جوتیاران رونکردەوە.
هاوکات سەرۆک کۆمار جەختی لەسەر گرنگی پاڵپشتیکردنی کەرتی کشتوکاڵ وەک یەکێک لە کۆڵەکە سەرەکییەکانی ئابوری نیشتمانی کردەوە و ئاماژەی بەپێویستی بەهێزکردنی جوتیاران و دابینکردنی پێداویستیەکان کرد بەجۆرێک یارمەتیدەر بێت بۆ بەدیهێنانی ئاسایشی خۆراک و چالاککردنی جموجۆڵی ئابوری لەناوچە کشتوکاڵییەکاندا بەتایبەتی لەپارێزگای دیالە کە توانایەکی گەورەی هەیە لەم بوارەدا.
سەرۆک کۆماری عیراق سەردانی زانکۆی دیالەی کرد و پشتیوانی بەردەوامی خۆی بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی زانستی زانکۆکان و دووپات کردەوە.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ سێشەممە 22ـی 4ـی 2025، سەردانێکی مەیدانی بۆ زانکۆی دیالە ئەنجامدا و لەو میانەدا لەگەڵ دکتۆر تەحسین حوسێن موبارەک سەرۆکی زانکۆ و ژمارەیەک لە ستافی زانکۆ کۆبووەوە.
لە سەرەتای دیدارەکەدا سەرۆک کۆمار پشتیوانی تەواوی خۆی بۆ کارەکانی زانکۆ و دامەزراوەکانی خوێندنی باڵا دووپاتکردەوە بەمەبەستی پەرەپێدانی پرۆگرامەکانیان وبەرزکردنەوەی ئاستی زانستی لەپێناو دابینکردنی کارمەندانی کارامە بۆ خزمەتی کۆمەڵگە لە دامودەزگاکانی دەوڵەتدا.
هەروەها سەرۆک کۆمار رۆڵی کارمەندانی زانستی و ئەکادیمی لە بەرەوپێشبردنی واقیعی سیاسی و کۆمەڵایەتیدا بەرزنرخاند، لەڕێگەی دابینکردنی توێژینەوە و لێکۆڵینەوە و بیرۆکە بۆ چارەسەرکردنی کێشە نیشتمانییە بایەخدارە گرنگەکانی وڵات و هاووڵاتیان.
سەرۆک کۆمار داوای چڕکردنەوەی کارەکانی کرد بۆ دەستپێکردنی وۆرکشۆپی ئاوەدانکردنەوە و وەبەرهێنان و قۆستنەوەی سەرچاوە مرۆیی و سروشتییەکانی عیراق بەمەبەستی باشترکردنی ژیانی هاووڵاتیان و پێشکەشکردنی باشترین خزمەتگوزاری بۆیان.
سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەشکرد کە عیراق روبەڕوی کۆمەڵێک ئاستەنگ دەبێتەوە پێویستی بە هاوکاری جددی هەیە بۆ چارەسەرکردنیان بەتایبەتی لەبواری ئابووری و ژینگەییدا، هەروەها پارێزگای دیالە یەکێکە لەو ناوچانەی کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە بەهۆی قەیرانی کەمی ئاو و پێویستی بە هەوڵی دووهێندە هەیە بۆ دۆزینەوەی چارەیەکی پێویست.
لەلای خۆیەوە سەرۆکی زانکۆی دیالە، خۆشحاڵی خۆی بە سەردانی سەرۆک کۆمار بۆ زانکۆ نیشاندا و سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ ئەم پاڵپشتییەی سەرۆک کۆمار بۆ دامەزراوە ئەکادیمییەکان دەربڕی و ئاماژەی بەوەدا، "زانکۆی دیالە بە هەنگاوی خێرا بەرەو پەرەپێدانی ژێرخان ئابوری و فێرکاری هەنگاو دەنێت، لەگەڵ بەزکردنەوەی ئاستی لێکۆڵینەوەی زانستی و کرانەوه بەڕوی کۆمەڵگه لەڕێگەی دەستپێشخەری زانستی و گەشه پێدانەوه که لەگەڵ پێداویستیەکانی پارێزگا و وڵاتدا یەکبگرنەوە و بەشدار بن لەبنیاتنانی زانستی ئابووری و پێگەیاندنی کارمەندانی شایستە کەتوانای بەشداریکردنیان لەهەستانەوە ئابووری عیراقدا هەبێ".
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 22ـی نیسان 2025، داوای لەبەرپرسان و هێزە سیاسییەکانی ناوخۆیی پارێزگای دیالە کرد بۆ هاوکاری و یەکخستنی ریزەکان بۆ خزمەتی هاوڵاتیانی پارێزگاکە.
لەمیانەی دیدارەکەیدا لەگەڵ عەدنان ئەلشەمەری پارێزگاری دیالە و جێگرەکانی و ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگا، سەرۆک کۆمار جەختی لەوە کردەوە کە هەموو لایەک بەرپرسیارێتی خۆیان بگرنەئەستۆ بۆ چارەسەرکردنی کێشە خۆجێیەکانی پارێزگاکە و خزمەتکردنی هاوڵاتیانی بەشێوەیەکی گونجاو کەشایستەی خواستەکانیان بێت.
هەروەها سەرۆک کۆمار ئاماژەی بەوەکرد کە دیالە لەڕابردوودا دوچاری ئەڵنگارییەکی گەورە هاتبوو، بەتایبەتی تیرۆر، کەهەوڵیدا هەڕەشە لە ئاشتی مەدەنی پارێزگاکە بکات، بەڵام بەهۆی خۆڕاگری خەڵکەکەیەوە نەیتوانی بە ئامانج بگات، هاوکات جەختیشی کردەوە لەگرنگی بەردەوامبوون لە کارکردن بۆ بەرزکردنەوەی ئاسایش و سەقامگیری و چەسپاندنی بەهاکانی پێکەوەژیانی ئاشتیانە تێیدا، بەو پێیەی عیراقێکی بچوککراوەیە کە هەموو پێکهاتەکانی گەلی بەڕێزی عیراق لەخۆدەگرێت.
لەلای خۆیەوە، پارێزگاری دیالە، بە گەرمی بەخێرهاتنی خۆی بۆ سەردانی سەرۆک کۆمار بۆ پارێزگاکە دەربڕی و وێڕای بەرزنرخاندنی پەرۆشی بەڕێزیان بۆ گوێگرتنی راستەوخۆی لەپێداویستییەکانی خەڵکەکەی، هەروەها کورتەیەکی گشتگیری لەبارەی دۆخی پارێزگاکە پێشکەش کرد و پێداچونەوەی بەدیارترین ئاستەنگەکان کرد کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە لەگەڵ دیدگای ئیدارەکەی بۆ زاڵبوونیان بەسەر ئاستەنگەکان و باشترکردنی دۆخی پارێزگاکە و خزمەتکردنی خەڵکەکەی.
نوێنەرانی پارێزگای دیالە و ئەندامانی ئەنجوومەنیش، پێزانینی خۆیان بۆ سەردانی سەرۆک کۆمار دەربڕی و جەختیان لەوە کردەوە کە ئامادەبوونی بەرێزیان پاڵپشتێکی بەرچاوە بۆ خەڵکی پارێزگاکە و پەیامێکی خەمخۆری دەوڵەتە بۆ بارودۆخی شارەکەو پابەندبوونیان دووپاتکردەوە بۆ کارکردن بە هاوبەشی لەگەڵ ئیدارەی ناوخۆیی پارێزگاکە بۆ باشترکردنی دۆخی پارێزگاکە و بەرزکردنەوەی سەقامگیری و یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی و دابینکردنی پێداویستییەکانی خەڵکەکەی.
بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی و بوومەلەرزەزانی هەرێمی کوردستان پێشبینییەکانی کەشوهەوای ئەمڕۆ و سبەینێی بڵاوکردەوە و بەپێی راگەیاندراوەکە، ئەمڕۆ سێشەممە ئاسمانی هەرێم نیمچە هەور دەبێت، لە ناوچە شاخاوییەکاندا هەندێک کات دەگۆڕێت بۆ هەوری تەواو لەگەڵ ئەگەری بارینی کەمێک تاوەباران، بەتایبەت لە ناوچە سنورییەکانی باکور و رۆژئاوا بە دیاریکراوی سنوری پارێزگای دهۆک.
خێرایی با مامناوەند دەبێت و لە نێوان 10 بۆ 20 کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا دەبێت و پلەکانی گەرما کەمێک بەرز دەبێتەوە بەراورد بە تۆمارەکانی دوێنێ.
سەبارەت بە بارودۆخی سبەینێ چوارشەممە، بەڕێوەبەرایەتی کەشناسی راگەیاند کە ئاسمان نیمچە هەور دەبێت و لە دوای نیوەڕۆدا لە ناوچە شاخاوییەکان هەندێک کات دەگۆڕێت بۆ هەوری تەواو لەگەڵ کەمێک تاوەباران لە ناوچە شاخاوییەکانی باکور و باکوری رۆژئاوا.
مەودای بینین (8-10) کیلۆمەتر دەبێت، و بەرزترین پلەکانی گەرما بەم شێوەیە دەبن:
- هەولێر: 34 پلەی سیلیزی
- سلێمانی: 32 پلەی سیلیزی
- دهۆک: 30 پلەی سیلیزی
- کەرکوک: 38 پلەی سیلیزی
- زاخۆ: 27 پلەی سیلیزی
- هەڵەبجە: 32 پلەی سیلیزی
- سۆران: 29 پلەی سیلیزی
- حاجی ئۆمەران: 21 پلەی سیلیزی
- گەرمیان: 39 پلەی سیلیزی
سبەینێ وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی چین دەكات، ئەوەش بەر لە دەستپێكردنی خولی سێیەمی دانوستانەكانی نێوان تاران و واشنتۆن دێت كە بڕیارە شەممەی داهاتوو لە عومان بەڕێوەبچێت.
وەزارەتی دەرەوەی چین رایگەیاند، پەكین و تاران لە سەرجەم ئاستەكان و بوارە جیاوازەكاندا پەیوەندییان هەیە و رێككەوتنی زیاتر ئیمزا دەكەن.
عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران، هەفتەی رابردوو سەردانی روسیای كرد و رێككەوتنێكی 20 ساڵی لەگەڵ ئەو وڵاتە ئەنجامدا، دوێنێش سەرۆكی روسیا ئیمزای لەسەر رێككەوتنەكە كرد.
هاوکات؛ هەر ئەمڕۆ وەزارەتی دارایی، لە راگەیەندراوێکی تریاندا ئاماژەی بە ناردنی بەشێک لە داهاتی نانەوتی بەغداد کرد.
وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ سێشەممە رایگەیاند کە بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان بۆ مانگی ئازاری ساڵی (٢٠٢٥) بە تەواوی خرایە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ.
بەپێی راگەیاندراوەکە، بڕی 48 ملیار و دوو سەد و پێنج ملیۆن و حەوت سەد و شەست و پێنج هەزار دیناری عیراقی، بەشێوەی کاش خرایە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی حکومەتی فیدراڵ لە لقی هەولێری بانکی ناوەندی عیراق.
شایانی باسە، ئەم بڕە پارەیە داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستانە بۆ مانگی ئازاری ساڵی ٢٠٢٥ کە بەپێی رێککەوتنەکانی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵ دەبێت بەشێکی بۆ خەزێنەی حکومەتی عیراق بگەڕێندرێتەوە.